Dönem 3 PDÖ 2 Şubat 2020

Şiddet ve tipolojisi
Dönem 3, PDÖ 2
Murad Ahmetzade notu
1. Çocuklara kötü muamele
Çocuklara kötü muamele; fiziksel ve duygusal
anlamda yanlış davranışlar, cinsel istismar,
ilgisizlik (ihmal), çocukların sömürülmesi gibi
kavramları kapsamaktadır. Farklı kişiler
tarafından yapılabilir:
• aile üyeleri
• çocuklara bakan kişiler
• arkadaşlar
• tanıdıklar
• yabancılar
• yetkili konumda olanlar – öğretmenler,
askerler, polisler, din görevlileri ve memurlar
• işverenler
• sağlık görevlileri
• diğer çocuklar.
Aile üyelerinin yaptığı kötü muamele, az
görünmesine rağmen (kayıt dışı kaldığından
dolayı), toplumda yaygındır. Bu tür kötü
muamelenin önlenmesi de daha zordur, çünkü
kötü muamele yapanlar aynı zamanda çocuğa
bakan kişilerdir.
Çocuğa yapılan kötü muamele vakalarının
çoğunda, çocuğa verilen zarar, bedensel
hasardan çok, psikolojiktir. Küçük yaşlarda
ihmale uğrayan çocuğun beyin gelişmesi
gecikmektedir.
Şiddet ve sağlık dünya raporunda, şiddetin
(sadece çocuklara karşı şiddetin değil, genel
olarak) üç geniş kategorisi gösterilmektedir:
• Kendi kendine şiddet – fail de, mağdur da aynı
kişi: kendi istismar ve intihar.
• Kişiden kişiye şiddet – kişiler arasında şiddet:
▪ Aile ve partner şiddeti (aile içi şiddet):
çocuğa, eşe, yaşlıya şiddet;
▪ Toplumdan gelen şiddet.
• Toplu şiddet: toplumsal, siyasal ve ekonomik
şiddet.
Şiddet tipolojisi:
• Fiziksel istismar
• Cinsel istismar
• Duygusal ve psikolojik istismar
• İhmal.
Çocuklara kötü muamele ve türleri
Çocuklara kötü muamele, kişiden kişiye şiddet
başlığı altında incelenir. Çoğu zaman şiddetin
diğer türleriyle birlikte ortaya çıkar.
İstismara/ihmale maruz kalmış çocuğun,
gelecek hayatta şiddetin çeşitli türlerinin faili
veya mağduru olma ve bir çok kötü alışkanlık
edinme riski yüksektir (sigara, alkol,
uyuşturucu madde kullanımı ve riskli cinsel
davranışlar gibi). Bu da farklı hastalıklara yol
açarak, sağlık maliyetlerini artırmaktadır.
DSÖ’ne göre, çocuklara kötü muamelenin
tanımı:
Bir sorumluluk, güven veya güç ilişkisi
bağlamında, çocuğun sağlığı, yaşamı, gelişmesi
ve saygınlığı açısından, fiilen zararlı veya
potansiyel olarak zararlı sonuçlar verebilecek her
tür fiziksel ve/ veya duygusal kötü muamele,
cinsel istismar, ihmal veya ihmalkar davranış
veya ticari amaçlı, ya da başka tür sömürü.

1
Dönem 3 PDÖ 2 Şubat 2020

• Fiziksel istismar – vurma, tekmeleme, sarsma,
ısırma, boğazını sıkma, yaralama, yakma,
zehirleme, boğma gibi çocuklara uygulanan
fiziksel güç sonucunda çocuğun sağlığının,
yaşamının, gelişmesinin ve onurunun olumsuz
etkilenmesi.
• Cinsel istismar – yasalara veya toplumsal
tabulara göre yetişkin sayılmayan kişinin
(çocuğun) bir cinsel etkinliğe dahil edilmesi.
• Duygusal ve psikolojik istismar – hareket
serbestinin kısıtlanması, küçük düşürme,
suçlama, tehdit, korkutma, ayrımcılık yapma,
alay etme, dışlama ve düşmanca yaklaşım gibi
davranışlarla çocuğa gelişimi açısından uygun
ve destekleyici bir ortam sağlamada
başarısızlık.
• İhmal – çocukla ilgilenen kişinin, aslında
mümkünken, çocuğun gelişimi ve esenliği için
yapılması gerekenleri yapmaması. İhmal bu
alanlarda olabilir: sağlık, eğitim, gelişim,
beslenme, giyim, barınma ve güvenli yaşam
koşulları.
İstismar hem aile içi şiddet, hem de toplumdan
gelen şiddet olabilirken; ihmal sadece aile içi
şiddet olarak tanımlanır. İstismar aktif bir
şiddet türü iken, ihmal pasif şiddet türüdür.
Epidemiyoloji
Çocuğun yaşı ne kadar küçükse, istismar
olasılığı o kadar fazladır. Kız çocukları istismarla
erkeklerden biraz daha fazla karşılaşmaktadır
(%52/%48). Çocuğun bakımıyla çoğunlukla
• 4 yaş üzeri: künt travma, sallanmış bebek
sendromu, boğulma, zehirlenme.
Genel olarak bakıldığında, cinsel istismara – kız
çocukları, sert fiziksel istismara ise erkek
çocukları daha fazla maruz kalmaktadır.
UNICEF 2010 Türkiye Çocuk İstismarı
Raporundan bilgiler
İstismarın en sık, sırasıyla ev, okul ve sokakta
gerçekleştiği; istismar eden kişilerin de sırasıyla
baba, öğretmen, anne, arkadaş ve komşu
olduğu bulunmuştur.
Çalışmaya alınan 7-18 yaşında çocukların,
istismar ve ihmale tanık olma oranları:
• Fiziksel istismar – %56
• Duygusal istismar – %49
• Cinsel istismar – %10.
Çalışmaya alınan 7-18 yaşında çocukların
istismar ve ihmale maruz kalma oranları:
• Duygusal istismar – %51
• Fiziksel istismar – %45
• Cinsel istismar – %3
• İhmal – %25.
Duygusal istismar
hakaret, alay, lakap takma, tehdit, bağırma, fikrini
sormama, baskı, küçük düşürme, suçlama, kıyaslama
7-14 yaş 15-18 yaş

anneler ilgilendiği için faillerin çoğu kadındır. Kız Erkek Kız Erkek
Baba işsizse istismar etme ihtimali daha Arkadaş Öğretmen Öğretmen Arkadaş
Öğretmen Arkadaş Anne Baba
Kimden

yüksektir.
Baba Baba
Anne
İstismara bağlı ölüm nedenleri, sıklık sırasıyla:
• Süt çocuklarında: sallanmış bebek sendromu,
En sık yöntem

• Dersler nedeniyle baskı görme

künt travma, boğulma.
• Azarlanma (en çok evde, anne tarafından)
• 1-4 yaş: künt travma, sallanmış bebek • Hoşuna gitmeyen şeyler duyma (en çok
sendromu, boğulma, ihmal. okulda, başka çocuklar/gençler tarafından)

2
Dönem 3 PDÖ 2 Şubat 2020

Fiziksel istismar • Zehirlenme: en sık saptanan ilaçlar – aspirin,

sedatifler, alkol. Zorla tuz verilmesi, susuz
7-14 yaş 15-18 yaş
bırakma, aşırı su verilmesi. Mortalite çok
Kız Erkek Kız Erkek yüksektir (%17).
Anne Arkadaş Baba Baba • Munchausen by Proxy (Polle sendromu) – bir
Baba Öğretmen Öğretmen Arkadaş anne/babanın, toplumdan ilgi almak amacıyla,
Öğretmen Baba Tanımadığı
Kimden

çocuğunda gerçekte olmayan hastalık

Arkadaş B. kardeş biri
Büyük Tanımadığı üretmesi.
kardeş biri (az sayıda) (kızlardan • Yanıklar: en sık etken sıcak sıvılardır.
daha fazla)
Daldırma, batırma ve sıçratma şeklinde yanma
• Saç çekme, kulak çekme
olabilir. Sıçratma kaza düşündürürken, sıcak
En sık yöntem

• Cisim fırlatma (terlik ön planda)

• Elle vurma, tokat atma.
Çoğunlukla okulda, başka bir çocuk/genç tarafından
istismar yaşarlar.
Cinsel istismar hassas bir konu olduğu için
paylaşımının en zor olduğu konudur.
Sorgulanması uygun ortamda, tecrübeli
uzmanlar tarafından yapılmalıdır.
İhmalin en sık şekli “çocuğun yalnız
bırakılması”dır.
Fiziksel istismar
En sık dövme şeklinde görülür. Tipik başvuru
şekli ise ebeveynin nedenini açıklayamadığı
morarmalardır. Daha seyrek olarak yanıklar,
kesici travmalar, zehirlenmeler, boğulma
görülebilir.
• Dövme sonucunda en çok lezyon görülen
yerler baş, ense, sırt ve kalçalardır. Morarma
görülen bölgenin altında kemik kırıkları
saptanabilir. Kafada subdural hematom,
kafatası kırıkları, oküler travmalar (özellikle
retinal kanama) sıktır. Karın travmaları da
saptanabilir.
• Sarsılmış bebek sendromu (hırpalanmış
bebek) en sık 2 yaşın altında görülür, 5 yaşa
kadar görülebilir. Ağır fiziksel istismardır.
Subdural hematom, beyin kanamaları, kafa içi
basınç yükselmesi, retina hemorajisi gibi
bulguları olur. Mortalite %20-25 civarındadır.
suya daldırma ve batırma istismar düşündürür.
Yanıklar
Etiyolojiye göre yanıklar: haşlanma (sıcak su,
makine yağı, buhar), temas (sıcak ve soğuk
yüzey), termal (ateş ve alev), radyasyon
yanıkları, kimyasal yanıkları, elektrik yanıkları,
sürtünme yanıkları.
Derinliklerine göre yanıklar:
• 1. derece – sadece epidermis etkilenmiştir.
• 2. derece – dermise ulaşıp ilerlemiştir.
• 3. derece – dermisin tamamı etkilenmiştir.
• 4. derece – derinin tamamını geçmiş ve yağ,
kas, kemik dokularına kadar ulaşmıştır.
Genişliklerine göre (vucut yüzey oranına göre)
yanıklar [American Burn Association]:
• Hafif yanıklar
▪ < %10 ikinci derece yanıklar (erişkin)
▪ < %5 ikinci derece yanıklar (çocuk ve yaşlı)
▪ < %2 üçüncü derece yanıklar
• Orta genişlikli yanıklar
▪ %10-20 ikinci derece yanıklar (erişkin)
▪ %5-10 ikinci derece yanıklar (çocuk, yaşlı)
▪ %2-5 üçüncü derece yanıklar
• Ağır yanıklar
▪ > %20 ikinci derece yanıklar (erişkin)
▪ > %10 ikinci derece yanıklar (çocuk ve yaşlı)
▪ > %5 üçüncü derece yanıklar.

3
Dönem 3
Yüzeyin ölçümünde hastanın avucunun içi
vucut yüzeyinin %1’i olarak kabul edilir. Vucut
yüzey alanını ölçmek için başka bir yöntem de
Wallace 9’lar kuralıdır (sadece erişkinlerde
uygulanıyor, çocuklarda geçersizdir):
• Her bir üst ekstremite – vucut yüzeyinin %9
• Her bir alt ekstremite – vucut yüzeyinin %18
• Toraks ön ve arka yüzleri – ayrı ayrı %9
• Abdomen ön ve arka yüzleri – ayrı ayrı %9
• Kafa – %9
• Genital bölge – %1.
Çocuklara kötü muamelede risk
etmenleri (4 düzeyde)
1) Kişisel düzeyde etmenler – bir kişinin
(failin), çocuğa kötü muamele yapma riskini ve
çocuğun kötü muameleye maruz kalma riskini
artıran etmenler:
Anne/babayla ilgili risk etmenleri:
• düşük sosyoekonomik durum
• çocukken istismara maruz kalma
• çocuğa bağlanamama
• çocuğa bakmada bilinçsizlik
• depresyon
• zihinsel bozukluklar
• öfkeli olma
• fazla alkol tüketimi
• ilaç ve uyuşturucu madde bağımlılığı.
Çocukla ilgili risk etmenleri:
• fazla bakım gerektiren çocuk (kötü beslenme,
huysuzluk, fazla ağlama, hiperaktivite, mental
ve fiziksel sorunlar, kronik hastalıklar)
• evlilik dışı doğan çocuk
PDÖ 2 Şubat 2020
• istenmeyen gebelikten doğan çocuk
• anne-babanın beklentilerini karşılamayan,
istedikleri cinsten olmayan çocuk
• konjenital anomalili (anormal dış görünüşe
sahip) çocuk
• ikiz kardeşi olan çocuk
• gebe annenin diğer çocuğu.
2) İlişkisel düzeyde etmenler – bir kişinin, kötü
muamelenin hem faili, hem de mağduru olma
riskini artıran sosyal ilişkiler:
• bir aile üyesinin fiziksel/mental sağlık sorunları
• aile içinde veya ebeveynler arasında şiddet
• ailenin kriz döneminde olması
• ailenin toplumdan yalıtılmış durumda olması
• geniş ailede çocuğa yeterli destek
sağlanmaması.
3) Çevresel düzeyde etmenler – sosyal
ilişkilerin cereyan ettiği ortamların (mahalle,
işyeri, okul gibi) çocuğa kötü muamele riskini
artıran özellikleri:
• şiddete tolerans
• yoksulluk
• işsizlik
• yetersiz barınma imkanları
• sosyal hizmetlerde eksiklik
• uyuşturucu maddelerin ve alkolün kolay
bulunması.
4) Toplumsal düzeyde etmenler – toplumsal
normlar, ekonomik eşitsizlikler ve sosyal
güvenlik ağlarının zayıflığı gibi etmenler:
• çocuğun statüsü
• kadının ailede ve toplumda statüsü
• medya
• yanlış/yetersiz sosyal politikalar.
4
Dönem 3
2. Çocuk istismarı ve ihmalinin
engellenmesi
Çocuk Haklarına dair Sözleşme
1989 yılında Birleşmiş Milletler tarafından
kabul edilen bu sözleşme, çocuk istismarı ve
ihmalinin engellenmesi konusunda en önemli
gelişmelerden biridir. Türkiye de dahil olmak
üzere 197 ülke tarafından imzalanmıştır. 54
maddeden oluşmaktadır. Özetle:
• Madde 19. Taraf Devletler, çocuğun, bakımıyla
sorumlu olan kişilerden gelecek her türlü kötü
muameleye karşı korunmasından
sorumludurlar.
• Madde 34. Taraf Devletler, çocuğu, her türlü
cinsel sömürüye ve cinsel suiistimale karşı
koruma güvencesi verirler.
• Madde 39. Taraf Devletler, kötü muameleye
maruz kalmış çocuğun, bedensel ve ruhsal
bakımdan sağlığına yeniden kavuşması için
uygun olan tüm önlemleri alırlar.
Çocuk istismarı ve ihmali ile
mücadelenin basamakları
Birincil korunma – istismar ve ihmalin
engellenmesi. Sağlık bakımı, riskli grupların
saptanması, doğum öncesi ve sonrasında
izlem, aile planlaması, anne babalara çocuk
PDÖ 2 Şubat 2020
bakımı eğitimi verilmesi gibi sağlık hizmetleri.
DSÖ’ne göre etikili engelleme yolları:
• Hemşirelerin, düşük sosyo-ekonomik durumlu
aileleri ziyaret etmesi – çocuğun yaşam
koşullarını değerlendirmek ve ebeveynleri
bilgilendirmek için
• ebeveynlerin eğitimi
• okullarda çocukların eğitimi.
İkincil korunma – istismara uğrayan çocukların
erken tanısı, uygun tedavisi ve izlemi.
Üçüncül korunma – istismarın gerçekleşmesi
durumunda zararın hafifletilmesine yönelik,
yinelenmesini önleyici, tedavi edici ve
rehabilite edici çabalar. İstismara uğrayanın da,
istismar edenin de rehabilite edilmesi.
İstismara uğramış çocuğun (ve kadının)
değerlendirme süreci
• Çocuk hastaneye getirilir, hekimde istismar
şüphesi doğar. İstismar düşündüren durumlar:
▪ başvuruda gecikme
▪ ailenin tutarsız öykü vermesi
▪ çocuğun aşırı ürkek davranışı
▪ çocuğun bakımsız görünmesi
▪ lezyon varsa; çift taraflı (simetrik) olması,
aynı anda değişik evrelerde lezyonların
görülmesi, kaza/oyun sonucunda
oluşamayacak yerlerde olması (baş,
periorbital alan, ense, sırt, kalçalar).
• Çocuğun acil tedavi ihtiyacı varsa mudahele
yapılır, daha sonra değerlendirmeye geçilir.
Yoksa, hemen adli değerlendirme süreci
başlar.
• Hekim, şüphesini “çocuktan sorumlu meslek
elemanına” (sosyal hizmetler uzmanı) ve idari
personele (mesela başhekime) bildirir. Böyle
durumda hekimin bildirim yükümlülüğü
vardır ve bu bir yasal sorumluluktur (TCK,
madde 280).
5
Dönem 3
• Sosyal hizmetler uzmanı, çocuktan ayrı,
annesinden de ayrı şiddet öyküsü alır
(konsultasyon). Aile Çalışma ve Sosyal
Hizmetler İl Müdürlüğüne (AÇSHİM) resmi
bildirimde bulunur.
• AÇSHİM’de sosyal inceleme raporu hazırlanır:
çocuğun ve kadının korunması için tedbirler
belirtilir. Durum artık adli olgu olarak
değerlendirilir.
• Sosyal hizmetler uzmanı, Cumhuriyet
Başsavcılığına rapor gönderir.
• Çocuğa hemen avukat belirlenir. 3 gün içinde
dava sonuçlanır. Gerekliyse, çocuk ve kadın
için koruyucu/destekleyici tedbir kararı
çıkarılır.
Çocuk istismarının tanı ve tedavisinde hekimin
tıbbi (mesleki), etik ve yasal (kanuni)
sorumlulukları bulunmaktadır.
Çocukta tam bir muayene yapılır: gelişimsel,
davranışsal, mental ve emosyonel durum
araştırılır; büyüme parametreleri ve cinsel
gelişim değerlendirilir. Deride morarma, yanık,
laserasyon, ısırıklar gibi bulgulara bakılır.
Düşme ve iskelet travmaları, künt karın
travmaları, nörolojik bulgular, oküler bulgular,
ağız ve diş bulguları değerlendirilir.
İstismara maruz kalmış çocuğun tekrar tekrar
sorgulanması istismarı yinelemiş olur. Bu
nedenle; çocuğun rahat olacağı ortamda,
tecrübeli uzman tarafından tek bir öykü
alınmalı ve tek bir muayene
gerçekleştirilmelidir. Tekrar öykü almaya
ihtiyaç kalmasın diye, sürecin videoya
kaydedilmesi zorunludur.
Çocuktan öykü alan kişi iletişimde bunlara
dikkat etmelidir: çocuğa inanmalı, yorum
yapmamalı, dramatize
etmemeli/küçümsememeli, yönlendirici
PDÖ 2 Şubat 2020
sorular sormamalı, dokunarak iletişim
kurmamalıdır.
Raporların ve bilgilerin gizli saklanması her
aşamada önem taşımaktadır. Çocuğun ve
kadının can güvenliği tehlikedeyse,
bulundukları yer gizli tutulmalıdır.
Şiddet mağdurlarının korunması
6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı
Şiddetin Önlenmesine dair Kanun, 25
maddeden ibarettir. Özetle:
• Madde 1. Bu kanunun amacı, şiddete
uğrayan/uğrama tehlikesi olan aile bireylerinin
korunması ve şiddetin önlenmesi için alınacak
tedbirleri düzenlemektir.
• Madde 2. Kavram tanımları (şiddet, ev içi
şiddet, kadına şiddet, şiddet mağduru, şiddet
uygulayan, şiddet önleme, hakim, tedbir
kararı).
İstismar nereye bildirilir:
• ALO 183 Sosyal Destek Hattı
• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü
• En yakın kolluk kuvveti (polis/jandarma)
• Cumhuriyet Başsavcılığı
• Aile Mahkemesi.
Çocuğun ifadesi; ÇİM, kolluk birimleri
(polis/jandarma) veya Cumhuriyet
Başsavcılığında alınır. Çocuğu istismar eden
kişi hariç olmak üzere, yanında ailesinden bir
yakını bulunabilir. İfade verme sürecine ilişkin
bilgi AÇSHİM tarafından AÇSH Bakanlığının
Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne iletilir.
6
Dönem 3
ÇİM (Çocuk İzlem Merkezi) – istismara uğramış
çocuktan ifade alınması, muayenenin
yapılması, raporun hazırlanması ve aile
görüşmesinin yapılması için gereken tüm
personel ve ekipmanın bulunduğu bir
merkezdir. Mahkeme sonucu çıkana kadar ve
çocuğun kalabileceği uygun bir ortam
sağlanıncaya kadar, ÇİM çocuğun barınma,
beslenme, giyim, sağlık, güvenlik ihtiyaçlarını,
ailenin ilk danışmanlık gereksinimlerini karşılar
ve aile ile çocuğa hukuki yardım sağlar. Şu an
için 27 ilde 30 merkez bulunmaktadır, her ilde
bir merkezin kurulması planlanıyor.
Çocuğa ve ailesine hukuki yardım sağlayan bir
diğer yapı da Adli Görüşme Odalarıdır (AGO).
ÇİM’den farklı olarak, AGO yalnızca çocuklara
değil, diğer kırılgan gruplara da (kadın, engelli,
göçmen vb.) hizmet sunmak üzere
yapılandırılmıştır.
İstismara uğramış kadın, polis aracılığı ile
AÇSHB’na bağlı kadın sığınma evine
yerleştirilir. Burada çocuğuyla birlikte 6 aya
kadar kalabilir. Kadının bulunduğu yer
istismarcıdan gizli tutulur. Kadınlara sığınma
sağlayan bir diğer kuruluş Mor Çatı Kadın
Sığınma Vakfıdır.
İstismara uğramış çocuk, tedavi aldıktan sonra
evine dönemezse – akarbanın evine
yerleştirilebilir, koruyucu ailenin yanına
verilebilir ve son çare olarak bir kuruma (Çocuk
Yuvası gibi) yerleştirilir.
Anlaşıldığı gibi, çocuk istismarı olgularında
görev alan kurumlar – Adalet Bakanlığı, İç İşleri
Bakanlığı, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, sivil toplum
kuruluşları ve mesleki örgütlerdir.
PDÖ 2 Şubat 2020
Türkiye’de Cezalandırma
Türk Ceza Kanunu. Vucut dokunulmazlığına
karşı suçlar. Kasten yaralama (Madde 86):
1) Kasten başkasının vücuduna acı veren veya
sağlığının ya da algılama yeteneğinin
bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
2) Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisini
basit bir tıbbi müdahaleyle giderilebilecek
ölçüde hafif olması halinde, mağdurun
şikayeti üzerine, dört aydan bir yıla kadar
hapis veya adli para cezasına hükmolunur.
3) Kasten yaralama suçunun;
a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı,
b) Beden veya ruh bakımından kendisini
savunamayacak durumda bulunan kişiye
karşı,
c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi
nedeniyle,
d) Kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz
kötüye kullanılmak suretiyle,
e) Silahla,
İşlenmesi halinde, şikayet aranmaksızın,
verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Türk Ceza Kanunu. Adliyeye karşı suçlar. Sağlık
mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi
(Madde 280):
Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde
bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili
makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme
gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.
7
Dönem 3
3. İdrar inkontinansı
Tanımı
İdrar kaçırma/idrar inkontinansı (enuresis) 5
yaş üstü kişilerde mesane kontrolünün
olmaması anlamına gelmektedir. Boşaltım
sorunları arasında en yaygınıdır.
Uykuda/uyanık olma durumuna göre 2 tip:
• Gece idrar kaçırma (nocturnal enuresis) – en
yaygınıdır.
• Gündüz idrar kaçırma (diurnal enuresis).
Gelişimine göre 2 tip:
• Primer enürezis – çocuğun belli yaştan sonra
hala idrar kaçırmaya devam etmesi.
• Sekonder enürezis – çocuğun idrar tutmayı
öğrendikten sonra idrar kaçırmaya başlaması.
Nedenleri
Gece enürezisinin olası nedenleri:
• Anksiyete
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Genetik (ileri derecede kalıtsal)
• Obezite
• Mesaneye baskı yapan konstipasyon
• Gecikmiş mesane gelişimi
• Diyabet
• ADH eksikliği
• Kafein tüketimi
• Obstruktif uyku apnesi
• Aşırı aktif mesane (overactive bladder)
• Küçük mesane
PDÖ 2 Şubat 2020
• İdrar yollarında yapısal bozukluklar
• İdrar yolu infeksiyonu, sistit
• Aşırı derin uyku.
Gündüz enürezisine yukarıdaki nedenlerin
yanında bunlar neden olabilir:
• Disfonksiyonel işeme (işerken mesane
sfinkterinin gevşememesi)
• Tuvalete yeterince sık gitmemek
• Tuvalete giderken yeterince işememek.
Enürezis tanısı nasıl konur
Enuresis tanısı için kişi, 3 ay boyunca, haftada
en az 2 kere idrar kaçırmalıdır. Kızlarda 5 yaşa
kadar, erkeklerde 6 yaşa kadar enürezis tanısı
konmaz, idrar kaçırma normal sayılabilir.
Muayene sırasında sorulması gerekenler:
• Ne sıklıkla idrar kaçırıyor?
• Uykusu nasıl?
• Günde ne sıklıkla tuvalete gidiyor?
• Akşam ne kadar su tüketiyor?
• İşerken ağrı/yanma hissediyor mu?
• İdrarın koyuluğu ve bulanıklığı.
• Tuvalet eğitimi öyküsü.
• Ailede başka kimsede var mı, oldu mu?
• Kabızlığı var mı?
• Yakın geçmişte stres yaşadı mı? Davranışları ve
emosyonel durumu nasıl?
• Kullandığı ilaçlar.
İdrar analizi idrar kaçıran çocukta en önemli
tarama testidir. Diyabet açısından kan şekerine
bakılabilir. Kanda ADH düzeyi bakılabilir.
Böbrek fonksiyon testleri uygulanabilir.
Tedavi
5-6 yaşa kadar çocuklarda tedavi gerekli
olmayabilir, enürezis zamanla kendiliğinden
geçer. Tedavi belirlerken, çocuğun enürezisten
psikolojik olarak ne kadar etkilendiğini
değerlendirmek gerekiyor.
8
Dönem 3
Tedavide ilaçlardan ziyade davranışlar
önemlidir. Çocuk için yapılabilecekler:
• Su tüketimini azaltmak. Düzenli su tüketimi
• Kafein tüketimi yüksekse (kahve, çay, çikolata,
kola) azaltmak
• Normal işeme düzeni sağlamak (düzenli
aralıklarla işemek)
• Normal bağırsak düzeni sağlamak (düzenli
aralıklarla defekasyon)
• Yatağa, çocuğu alarmla uyandıracak nem
sensörü kurmak.
5-6 yaşa kadar farmakolojik tedavi
önerilmiyor. İlaçlar semptomları ortadan
kaldırmak ve çocuğun durumunu rahatlatmak
için kullanılmalıdır, kesildikleri zaman çocuk
tekrar idrar kaçırmaya başlar. Bu nedenle
sadece ilaçlarla yetinmemeli, onların yanında
davranışsal tedavi de uygulanmalıdır. İlaçlar:
• Desmopressin asetat (DDAVP) – ADH
(vazopressin)’in sentetik şeklidir. ADH
eksikliğini telafi etmek için uygulanır. Diabetes
insipidus ve idrar kaçırma tedavisinde
kullanılır.
• Antikolinerjik ajanlar: oksibutinin klorid ve
tolterodin (özellikle aşırı aktif mesane ve
disfonksiyonel işeme durumlarında) – mesane
duvar kaslarının gevşetilmesiyle ilgilidirler.
• İmipramin pamoat (Tofranil) –
antidepresandır, mesane duvar kaslarını
gevşeterek gece enürezisini engelliyor. Yan
etkileri nedeniyle DSÖ tarafından önerilmiyor.
PDÖ 2 Şubat 2020
Kaynaklar
• Çocuklara kötü muamelenin önlenmesi
kılavuzu. DSÖ, 2006.
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10
665/43499/9241594365_tur.pdf?sequence=2
1&isAllowed=y
• Çocuk istismarı (makale).
http://www.cshd.org.tr/pdf.php?&id=87
• UNICEF Türkiye Çocuk İstismarı Raporu. 2010.
http://www.unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/do
c/cocuk-istismari-raporu-tr.pdf
• UNICEF Çocuk Haklarına dair Sözleşme.
https://www.unicefturk.org/public/uploads/fil
es/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf
• AÇSHB İsitsmar ile Mücadele Rehber Kitapçığı.
https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/2499
/cocuk-bakim-kuruluslarinda-calisan-
personele-yonelik-istismarla-mucadele-
rehber-kitapcigi.pdf
• 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı
Şiddetin Önlenmesine dair Kanun.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1
.5.6284.pdf
• Türk Ceza Kanunu.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1
.5.5237.pdf
• Enürezis:
• https://emedicine.medscape.com/article/1
014762-overview
• https://www.webmd.com/mental-
health/enuresis#1
• https://www.urmc.rochester.edu/encyclop
edia/content.aspx?contenttypeid=90&cont
entid=P03083