SUMMARY OF ESP 1ST ANG MATAAS NA TUNGUHIN NG ISIP AT

KILOS-LOOB
QUARTER MODULES • “Ang tao ay nilikha ayon sa wangis ng
Diyos kaya’t siya ay tinawag na kaniyang
B18_VELASCO, JOSHUA MARI 10-DARWIN
obra maestra.”
Ma’am Felicitas Nuestro 10/17/2023 • Ibig sabihin nito, ang tao ay may mga
katangiang tulad ng katangiang taglay
ng Diyos.
TOPICS: • Ayon kay St. Tomas de Aquino, ang tao
1. Ang Pagkatao ng Tao (Isip at Kilos- ay binubuo ng ispiritwal at materyal na
Loob) kalikasan. Kakabit ng kalikasang ito ay
2. Ang Paghubog ng Konsensiya ang dalawang kakayahan ng tao. (E.
batay sa Likas na Batas Moral Esteban, 1990, ph.48)
3. Ang Mapanagutang Paggamit ng
• Kalayaan I. PANGKAALAMANG PAKULTAD (Knowing
4. Ang Pagkakaroon ng Dignidad Faculty)
Maari itong panloob na pandama (kamalayan,
MODYUL 1: memorya, imahinasyon, at instinct) o di kaya
panlabas na pandama (paningin, pang-amoy,
ANG PAGKATAO NG TAO (ISIP AT KILOS
panlasa, pandinig).
LOOB
II.PAGKAGUSTONG PAKULTAD (Appetitive
Faculty)
Dahil sa mga emosyon at dahil sa kilos-loob.

ANG KABUUANG KALIKASAN NG TAO

Kalikasa Pangkaalaman Pagkaguston

n ng Tao g Pakultad g Pakultad

Materyal • Panloob na Emosyon

(Katawan) Pandama
• Panlabas na
Pandama
"Madaling maging tao, mahirap
Ispiritwal Isip Kilos-loob
magpakatao."
(Kaluluwa,
May dalawang bahagi ang kasabihang Rasyonal)
ito, ang una ay "madaling maging tao," na
tumutukoy sa pagka-ano ng tao. Habang ang
ikalawang bahagi ay ang "mahirap
magpakatao," na tumutukoy sa pagkasino ng Bakit natatangi ang isang tao?
tao. • Ang tao ay may isip upang alamin ang diwa at
Madaling maging tao dahil mula buod ng isang bagay. Tayo rin ay may puso
pagkasilang, likas na sa atin ang pagiging upang makaramdam ng emosyon at kilos-loob
tao. Mahirap magpakatao, dahil mahirap na magpasiya at isakatuparan ang ating pinili.
hubugin ang ating mga sarili, ngunit dahil sa
ating kamalayan at kalayaan, nasa ating mga
ISIP KILOS-LOOB
kamay ang pagbuo ng ating pagka-sino.
 Kakayah a. Magnilay/ a. Pumili, pagpapasiya kung paano kumilos sa isang
an magmuni-muni magpasiya at kongkretong sitwasyon (Clark, 1997).
b. Makaunawa isakatuparan
c. Mag- ang pinili DALAWANG URI NG KAMANGMANGAN
abstraksiyon b. Maakit sa
d. Makabuo ng mabuti at 1. Kamangmangang madaraig (vincible
kahulugan lumalayo sa ignorance)- uri ng kamangmangan na dahil
masama
sa sariling kapabayaan ng tao. Ang
Gamit at a. Humanap ng a. Malayang pumili kamangmangan ay madaraig kung
Tunguhi impormasyon ng gustong
b. Pagnilayan isipin o gawin malalampasan ito ng tao sa pamamagitan
n ng pagkakaroon ng kaalaman. Halimbawa
ang b. Mawili sa
kahulugan ng anumang nito, kunyari nagkasakit ang iyong kapatid
impormasiyon nauunawaan ng ngunit hindi mo alam kung aling gamot ba
c. Suriin ang isip
dahilan ng c. Maging dapat ang iyong paiinumin. Maaring lumala pa
pangyayari, at mapanagutan sa ang kondisyon ng iyong kapatid kung ika'y
ang pagpili ng magpapadalos-dalos sa iyong desisyon.
katotohanan aksiyong para sa 2. Kamangmangang di-madaraig (invincible
kabutihan ng
lahat ignorance)- Ang kamangmangan ay di
Ayon kay Fr. Ferrials, “Ang katotohanan ay madaraig kung walang magagawa ang
tahanan ng mga katoto.” isang tao upang ito ay malampasan.
Halimbawa, nagbigay ka ng pera sa isang
• Ibig sabihin nito na hindi lamang ikaw ang batang namamalimos dahil ika’y naawa,
makatutuklas ng katotohanan, makakamit mo ngunit kinalaunan ay pinambili lang ito ng
lamang ito sa pakikipag-kapwa. Ang katoto bata ng rugby.
ang mga kasama mong makatuklas nito.
ANG APAT NA YUGTO NG KONSENSIYA
MODYUL 2:
1. Alamin at naisin ang mabuti. Ang
ANG PAGHUBOG NG KONSENSIYA BATAY
pinakaunang yugto kung saan kailangan
SA LIKAS NA BATAS MORAL
ang paggamit ng kakayahang binigay sa
atin ng Diyos upang makilala ang mabuti
at totoo.
2. Pagkilatis sa partikular na kabutihan sa
isang sitwasyon. Kailangan dito ang
prinsipyo ng moralidad upang kilatisin
kung ano ang mas nakabubuti sa isang
partikular na sitwasyon
3. Paghatol para sa mabuting pasiya at
kilos. Ito ay tumutukoy sa paghahatol ng
konsensya na maaaring mabuti o
masama. Dito na nangyayari ang aktwal na
Konsensiya
pagpili ng iyong pasya sa isang partikular
• Lahat ng ating isipan ay may konsensiya na sitwasyon.
na siyang tumutugon sa ating pasya 4. Pagsusuri ng Sarili/Pagninilay.
kung ito ba’y tama o mali. Tumutukoy ito sa pagninilay natin sa
• Isa itong munting tinig sa loob ng tao na naging resulta ng ginawang pagpili.
nagbibigay ng payo at nag-uutos sa Kung ikinabuti ng lahat ang iyong pasya,
kaniya sa gitna ng isang moral na ipagpatuloy ito. At kung hindi naman, dapat
tayo’y matuto mula dito.
KAUGNAYAN NG KONSENSIYA SA LIKAS NA Ito ay kilos na nagmula sa ating mga sarili.
BATAS MORAL Ito ang kalayaang kaugnay ng malayang
kilos-loob at mayroon tayo nito dahil likas ito
• Ang konsensiya ang pamantayang
sa atin bilang mga tao.
ginagamit ng tao upang suriin ang
• Ang tao ay responsable sa kanyang kilos
iniisip, salita at gawa ayon sa Likas na
subalit hindi ito nangangahulugang ang
Batas Moral na siya namang batayan
kilos ay mapanagutang kilos o ang tao ay
upang malaman ang mabuti at masama
responsable.
sa natatanging sitwasyon.
Ito ang kakayahan nating bigyang dahilan
MODYUL 3: ang ating ginawang kilos ayon sa hinihingi
ng pagkakataon o sitwasyon.
ANG MAPANAGUTANG PAGGAMIT NG
KALAYAAN
ANG DALAWANG ASPEKTO NG KALAYAAN

• Kalayaan mula sa (Freedom from)- Ang

aspektong ito ay makasarili. Dito,
karaniwang binibigyang katuturan ang
kalayaan bilang kawalan ng hadlang sa
labas ng tao sa pagkamit ng kaniyang
ninanais.
• Kalayaan para sa (Freedom for)- Dito, ang
tunay na kalayaan ay makikita sa kapwa,
bago sa sarili.

ANG DALAWANG URI NG KALAYAAN

Kalayaan
• Horizontal freedom (Malayang Pagpili)-
• Ang kalayaan ay kakabit na ng buhay ng
Pagpili ayon sa palagay ng tao ang
tao, ito ay isang kapangyarihan na
nakakabuti para sa kaniyang sarili (Cruz,
kailangan nating pangalagaan at
2012). Halimbawa, bibili ka ng sapatos, at
pamahalaan.
nakapili ka ng sapatos na angkop sa iyong
• Sto. Tomas De Aquino:
ginugusto at iyong istilo.
"Ang kalayaan ay ang katangian ng kilos
• Vertical Freedom (Fundamental Option-
loob na itakda ng tao ang kanyang
Pagpiling nakabatay sa uri o istilo ng
maaaring hantungan at itakda ang
pamumuhay na pinili ng isang tao. Sa
paraan upang makamit ito."
pagpapatuloy ng halimbawa, nang bibilhin
• Ang kalayaan ay kadalasang kinukumpara
mo na dapat ang sapatos, napagtanto mong
sa remote control dahil katulad ng
hindi sapat ang iyong dalang pera pambili
kakayahan nating magdesisyon kung ano
nito kung kaya’t maapektuhan nito ang
ang ating panonoorin sa telebisyon, may
unang desisyong iyong ginawa dahil
kontrol tayo sa pagpili ng ating mga
mapipilitan kang hindi na lang ito ang iyong
desisyon dahil tayo'y may kamalayaan.
bilhin.
Ngunit, hindi na sakop ng ating kalayaan
ang ating piniling kilos.
Ayon kay Max Scheller:
ANG DALAWANG PALIWANAG SA “Ang kalayaan ay kilos kung saan
KALAYAAN dumaraan ang isang tao mula sa pagtatalagay
• Ang malayang kilos ay ang kilos na nito patungo sa pagiging isang uri ng taong
mananagot ang tao. ninais niyang makamit.”
Ang Pananagutan (Accountability)
• Ika’y malayang pumili ngunit hindi ka
malaya sa kahihinatnan ng iyong
pinili.”
• Ang tao ay karaniwang nananagot o
tinatawag na accountable sa isang bagay
na hindi na niya mabigyan ng
mapangatwirang dahilan o justifiable
reason
MODYUL 4:
ANG PAGKAKAROON NG DIGNIDAD
“DO UNTO OTHERS AS YOU WOULD
HAVE THEM DO UNTO YOU”
• Sa Filipino, “Huwag mong gawin sa iba
ang ayaw mong gawin sa iyo.”
• Tinagurian itong “The Golden Rule”
• Ibig sabihin nito na tratuhin mo ang iba
ng may respeto tulad ng pagtrato mo sa
iyong sarili.
• Tratuhin mo ang iyong kapuwa batay
sa pamamaraan na gusto mo ring
matrato.
• “What you put in, is what you get
out.” Kung ano ang ipinapakita mong
pagtrato sa iyong kapwa ay yun din ang
pagtrato nila sa iyo.
ANG DIGNIDAD NG TAO
• Mula sa salitang Latin na dignitas, mula sa
dignus, na nangangahulugang "karapat-
dapat”. Ito ang pagiging karapat-dapat ng
isang tao na marespeto ang kaniyang sarili
at ang kanyang kapwa.
• Lahat ng tao anuman ang estado ay may
dignidad na nagpapatotoo na tayo ay naiiba
at natatanging nilikha ng Diyos.
• Dahil sa dignidad, nagkakaroon ng
karapatan ang lahat. Makauunlad ang isang
tao na walang nasasaktan na kapwa.
• Ang dignidad ng bawat tao ay pangkalahatan
na nagmula sa Diyos; kaya't ito ay likas sa
atin.
Ayon kay Prof. Patrick Lee, ang dignidad ay
batayan kung bakit obligasyon nating ang
mga sumusunod:
• Igalang ang sariling buhay at buhay ng
kapuwa.
• Isaalang-alang ang kapakanan ng kapuwa
bago kumilos
• Pakitunguhan ang kapwa ayon sa iyong
nais na gawin nilang pakikitungo sa iyo.
Paano maipapakita ang pagkilala at
pagpapahalaga sa dignidad ng isang tao?
• Pahalagahan, irespeto, at itrato mo ang
tao bilang tao.
• Ang paggalang at pagpapahalaga sa
dignidad ng tao ay ibinibigay hangga't siya
ay nabubuhay.
Bakit ipinahintulot ng Diyos na hindi pantay-
pantay ang tao?
• Hindi pinahintulutan ng Diyos na tayo'y hindi
pantay-pantay, kundi isa itong pagsubok
upang mahubog ang ating Likas na Batas
Moral. Sabihin na nating ikaw ay mayaman at
nakakita ka ng pulubi, imbes na hanapin sa
kanya kung ano ang meron ka, hindi ba dapat
ay tulungan mo na lang siya?
• Sa iba pang aspeto, lahat tayo ay may kanya
kanyang pagkakaiba na humuhubog sa ating
pagka-unique o pagkasino. Ika nga'y,
"Everybody has their own uniqueness."
• Mayaman man o mahirap, maputi man o
kayumanggi, malakas man o hindi, pantay-
pantay tayo na tratuhin sa mata ng Diyos,
kung kaya't nararapat lang na mangibabaw
ang ating paggalang at respeto sa isa't isa.