ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმა

თავისუფალი ბაზარი და დემოკრატია დაკავშირებულია. გახსენით ბაზრები და

გახსენით გონება

ერთმანეთის გაძლიერება. ამის შემდეგ თეორიულ საფუძვლებზე დასკვნის გაკეთება

ბუნებრივია

დამახინჯებული ქვეყნებისთვის დემოკრატიისა და თავისუფალი ბაზრის

უმოკლესი გზა

ეკონომიკა და ავტორიტარული პოლიტიკა უნდა იყოს ეკონომიკური და

პოლიტიკური რეფორმა

პროგრამები, რომლებიც პარალელური, შემავსებელი და თანადროულია. თუმცა

ემპირიული

დაკვირვება არ იძლევა დიდ მხარდაჭერას ამ დასკვნისთვის. ზოგიერთი ქვეყანა

წარმატებას მიაღწევს ეკონომიკურ რეფორმაში, მაგრამ არა პოლიტიკურ რეფორმაში.

ზოგი წარმატებას აღწევს პოლიტიკურში

ცვლილებები, მაგრამ ვერ მიაღწევს პროგრესს ეკონომიკურ განვითარებაში. ქვეყნები

ლათინური ამერიკა ბოლო წლებში შედარებით კარგი წარმატებებით სარგებლობდა

დემოკრატიზაცია, მაგრამ ისინი ნაკლებად წარმატებული იყვნენ ეკონომიკური

ლიბერალიზაციის დროს.

ამავე პერიოდში ბევრ აზიურ სახელმწიფოს ჰქონდა შედარებით კარგი წარმატება

ეკონომიკური რეფორმით, მაგრამ ნაკლებად წარმატებულები იყვნენ

დემოკრატიზაციაში. Ზოგიერთ

აფრიკის სახელმწიფოების პოლიტიკურ რეფორმას არ ახლდა ეკონომიკური

პროგრესი

სხვებში კი პოლიტიკურ რეფორმას ამტკიცებენ, როგორც ეკონომიკური

განვითარების მიზეზს

პროგრესი. რუსეთში პოლიტიკური რეფორმა წინ უძღოდა საბაზრო რეფორმას,

მაგრამ მაინც
რუსეთის რეფორმის ადრეული ეტაპები "შოკური თერაპიის" მძიმე დოზებით

საკმაო იყო

შოკი და მხოლოდ მოკრძალებული თერაპია. ამავდროულად, ჩინეთმა დიდი

პროგრესი განიცადა

ეკონომიკური რეფორმა; მაგრამ ჩინეთის რეფორმა მიღებულ იქნა, ნაწილობრივ

მაინც, როგორც მიზანმიმართული სტრატეგია პოლიტიკური ცვლილებების

თავიდან ასაცილებლად. თუ დემოკრატია და ბაზრის თავისუფლება ასეა

მჭიდროდ არის დაკავშირებული თეორიულად, რატომ არის ემპირიული

ურთიერთობა პოლიტიკურს შორის

და ეკონომიკური ლიბერალიზაცია ასეთი რთული და მრავალფეროვანი?

შუა აზიის ქვეყნები - ყაზახეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი,

თურქმენეთი და უზბეკეთი – გამოჩნდნენ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად

სსრკ-ს დაშლა 1991 წელს. ათწლეულზე მეტია ამ ხუთ ქვეყანას აქვს

ცდილობდა საბაზრო და პოლიტიკური რეფორმების გატარებას. ეს რესპუბლიკები

იყო

ადრე ინტეგრირებული იყო საბჭოთა პოლიტიკური ინსტიტუტებისა და

ეკონომიკური ურთიერთობების ერთგვაროვან ქსელში. ამ ერთი ამოსავალი

წერტილიდან, ეს

ქვეყნებმა გაატარეს რეფორმები, რამაც ისინი სრულიად განსხვავებული

მიმართულებით წაიყვანა. Რა

შეუძლია თუ არა ამ ქვეყნების გამოცდილებამ გვასწავლოს ურთიერთობის შესახებ

ბაზრები და პოლიტიკა ცენტრალურ აზიაში? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მთავარია

ამ წიგნის მიზანი. წიგნი ცდილობს ახსნას ურთიერთობა ბაზარს შორის

რეფორმა და პოლიტიკური ცვლილებები ცენტრალური აზიის კონკრეტულ

ვითარებაში

ქვეყნები.
ამ წიგნის მეორე მიზანი უფრო ფართოა. დღევანდელ მჭიდროდ

ურთიერთდაკავშირებულში

გლობალური ბაზრების სამყაროში აშკარა გახდა, რომ იმ ქვეყნებს შეუძლიათ

პოულობენ

ღია ბაზრების ღია პოლიტიკურ ინსტიტუტებთან შესატყვისი გამარჯვებული

ფორმულები

სავარაუდოდ დაჩქარდება მათი საერთო განვითარების მცდელობებში. იმ

სახელმწიფოებს

ვინც ამ ვალდებულებას ვერ ახერხებს, სავარაუდოდ აღმოაჩენს, რომ დაცემის

რისკის ქვეშ არიან

უფრო ჩამორჩება განვითარების მცდელობებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,

გლობალიზაცია ჩანს

აქვს ქვეყნების დაჯილდოების ეფექტი, რომლებსაც შეუძლიათ ეფექტურად

გლობალიზაცია და დაისაჯონ ქვეყნები, რომლებიც ამას არ აკეთებენ. "ვაშინგტონის

კონსენსუსი" - წინადადება, რომ

ვაშინგტონში დაფუძნებული საერთაშორისო ორგანიზაციების ეკონომიკური

რეფორმების პაკეტები წარმოადგენს საერთაშორისო სტანდარტებს და საუკეთესო

პრაქტიკას - უკვე გასაგებია

მრავალი პოლიტიკის ლიდერის მიერ განვითარებად სამყაროში, რათა შექმნან

გამარჯვებული ფორმულა

გლობალიზაციის უპირატესობების გასახსნელად. ამიტომაც არის ბევრი

პოლიტიკური ლიდერი

მსოფლიოს განვითარებად ბაზრებს ეს იმდენად დამაბნეველია, რომ მარტივი

ფორმულები

დაბალანსებული ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმები ადვილად არ

წარმოიქმნება ფართო მასშტაბიდან

შედარებითი სურათი. პოლიტიკის ლიდერებს სურთ იფიქრონ, რომ სწორი

პოლიტიკა,

პოლიტიკის სწორ მიქსს, ცვლილების სწორ ტემპს და განხორციელების სწორ

სტილს შეუძლია გამოიწვიოს კეთილდღეობის გაზრდა, შესაძლებლობების გაზრდა

და გაძლიერება

პოლიტიკური სტაბილურობა და უფრო დიდი მონაწილეობა საერთაშორისო

საზოგადოებაში.

პირიქით, პოლიტიკის ლიდერები ვარაუდობენ, რომ კონკურენტი პოლიტიკა ან

პოლიტიკა, რომელიც ქმნის

საეჭვო კონკურენცია და თუნდაც კონფლიქტი ქვეყნის მეზობლებთან

მიიყვანოს ქვეყანა კონტრპროდუქტიულ ძალისხმევაში, რაც ხელს უშლის

ეკონომიკურ პროგრესს

და ართულებს პოლიტიკურ განვითარებას. რა შეუძლია ცენტრალურის

გამოცდილებას

აზიის ქვეყნები გვასწავლიან ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმების

დროების, ეტაპების და ტემპის მიმართ, რომლებიც მიმართულია სასურველი

შედეგების მიღწევასა და თავიდან აცილებაზე.

არასასურველი? ამ წიგნის მეორადი მიზანია პასუხის გაცემა ამ ზოგად კითხვაზე

ცენტრალური აზიის ბოლოდროინდელი გამოცდილების შედეგების შესწავლით.

პოლიტიკური და ეკონომიკური თეორია

გასულ წლებში „საბჭოთა ცენტრალური აზია“ ერთ რეგიონად განიხილებოდა.

როდესაც ცალკეული ქვეყნები გაჩნდა სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, დიდი ხანი არ

გასულა

სანამ ისინი დაიწყებენ არსებითად განსხვავებული ტენდენციების გამოვლენას.

ამიტომ იყო

შეცდომა, რომელიც შესამჩნევია სოციალურ მეცნიერებათა ლიტერატურაში ამ

ქვეყნებთან დაკავშირებით
და ცენტრალური აზიის საზოგადოებები სსრკ-ს დაშლამდე, ვივარაუდოთ

რომ ქვეყნები პოტენციალებთან მიმართებაში ჰომოგენური იყვნენ. თუმცა ფაქტი

რჩება ის, რომ ქვეყნები გამოვიდნენ ერთიანი, უაღრესად ერთიანი ჩარჩოდან

ფორმალური პოლიტიკური და ეკონომიკური ინსტიტუტები. შესაბამისად, ჩვენ

შეგვიძლია გამოვიყენოთ წერტილი

დამოუკიდებლობა, როგორც საბაზისო, რომლის მიხედვითაც უნდა გავზომოთ

ინსტიტუციური ეფექტი

და პოლიტიკური ცვლილებები. რა განაპირობებს ქვეყნებში შედეგების განსხვავებას

რომლებსაც აქვთ მსგავსი კულტურები და მსგავსი ინსტიტუციური საწყისი

წერტილები? Რა თქმა უნდა,

ხუთი ქვეყნის ნიმუში ძალიან მცირეა იმისთვის, რომ გამოვიტანოთ რაიმე მკაცრი

სტატისტიკური დასკვნა.1 მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სისტემატურად ვერ

ვისარგებლებთ.

შედეგების შესწავლა. ამ წიგნში წარმოდგენილ მკურნალობაში ჩვენი მიზანია

ახსნას პოლიტიკური რეფორმა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ქვეყნების წარმატება

პოლიტიკური რეფორმების მიღწევაში განიხილება, როგორც ასახსნელი,

დამოკიდებული

ცვლადი. ქვეყნების განსხვავებული ეკონომიკური რეფორმების სტრატეგიის

წარმატება არის

დამოუკიდებელი ცვლადი.

შეფასებისას, თუ როგორ განსხვავდება სახელმწიფოთა ეკონომიკური სტრატეგიები

გავლენა მოახდინა მათ პროგრესზე ლიბერალიზაციისა და დემოკრატიზაციისკენ,

ეს უნდა იყოს

აღიარა, რომ აბსოლუტური თვალსაზრისით, პროგრესი დემოკრატიისკენ ყველა

ქვეყანაში

ცენტრალური აზიის სახელმწიფოები შეზღუდულია. ცენტრალური აზიის რეგიონი

ადრე იყო
მართავდნენ საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ლიდერები და თითოეული

ცენტრალური აზიის რესპუბლიკები ადმინისტრაციულად იმართებოდა

ძალაუფლების მწვერვალზე

ადგილობრივი კომუნისტური პარტიის პირველი მდივანი. დამოუკიდებლობის

პირველი ათწლეულის ბოლოს ცენტრალური აზიის ყველა ქვეყნის პარტიები და

პარტიული მდივნები

შეიცვალა და პოსტკომუნისტური მთავრობები მწვერვალზე მართავდნენ

„პრეზიდენტების“ მიერ.2 ყველა შემთხვევაში ესენი იყვნენ ყოფილი საბჭოთა

ქვეყნებიდან ჩამოსული ლიდერები

საბჭოთა ისტებლიშმენტის აპარატი თუ მაღალი საფეხურები. ყველა ქვეყანას

ჰქონდა ჩამოყალიბებული „საპრეზიდენტო სისტემები“, რაც პრეზიდენტებს

აძლევდა უფლებამოსილებას ემართათ განკარგულებით

„კონსტიტუციური კანონის“ ძალით. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ქვეყანამ

ჩაატარა

არჩევნებზე, შეიძლება ითქვას, რომ არც ერთი მთავრობა სრულად არ

შეესაბამებოდა

თავისუფალი და სამართლიანი არჩევნების საერთაშორისო სტანდარტები. სამი

მთავრობა ჰქონდა

ყოფილმა კომუნისტმა ლიდერებმა, რომლებმაც მანდატი არაკონსტიტუციურად

გაახანგრძლივეს

გზები. არცერთ მთავრობას არ ჰყავდა ის, რაც შეიძლება შეფასდეს, როგორც

დამოუკიდებელი

სასამართლო სისტემა. არცერთ მთავრობას არ შეუქმნია სათათბირო

საკანონმდებლო ორგანო

ჩანთის ნამდვილი ძალებით. ყველაზე ღია და ლიბერალურ ქვეყნებშიც კი -

ყაზახეთი და ყირგიზეთი - პარლამენტები საპრეზიდენტო მიერ დაინგრა

განკარგულება. თუ ვიმსჯელებთ დემოკრატიული პროგრესის საზომი

კრიტერიუმებით

გამოიყენება ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო მონიტორინგის ორგანიზაციების

მიერ, არც ერთი

ცენტრალური აზიის სახელმწიფოებმა გააცნობიერეს დემოკრატიული

ცვლილებების სრული პოტენციალი

დამოუკიდებლობის პირველი ათწლეული.

თუ დავასკვნათ, რომ ცენტრალური აზიის სახელმწიფოებმა შეზღუდულ

აბსოლუტურად აქციეს

პროგრესი დემოკრატიული მმართველობის მდგრადი სისტემების

ჩამოყალიბებისკენ, ჩვენ

ასევე უნდა ვაღიაროთ, რომ მნიშვნელოვანი ფარდობითი განსხვავებები არსებობდა

მათ შორის

ცენტრალური აზიის სახელმწიფოები. დემოკრატიული რეფორმის სტატუსი

ყველაფერში სრულიად განსხვავებული იყო

შტატები. განსხვავებები სახელმწიფოებს შორის იყო წარმოდგენილი პოლიტიკის

არსებითი კატეგორიების სპექტრში, მათ შორის ადამიანის და სამოქალაქო

უფლებების, დისიდენტების მოპყრობის ჩათვლით.

და ოპოზიცია, კანონის უზენაესობა და დავის განხილვა, რელიგიური

შემწყნარებლობა,

ეთნიკური და ტერიტორიული განსხვავებები, ბიზნეს გარემოს ხასიათი,

და არამოქალაქეების მოპყრობა. შუა აზიის სხვადასხვა ქვეყნებს აქვთ

განსხვავებულად აფასებდა ამ პოლიტიკურ მიზნებს და მისდევდა მათ სხვადასხვა

ხარისხით

ენთუზიაზმი. მაგრამ ასეთი უთანხმოება არ ყოფილა მიზანთან დაკავშირებით

ეკონომიკური განვითარება. ამასთან დაკავშირებით ცენტრალური აზიის ყველა

სახელმწიფოა
ერთიანი საერთო მიზნით. ყველა სახელმწიფო ეძებდა ეკონომიკურ მიზანს

განვითარება.

ეს წიგნი აანალიზებს ეკონომიკასა და პოლიტიკას შორის ურთიერთობას. Ჩვენ

ვიწყებთ

აღნიშნავენ, რომ ქვეყნებმა შეიძლება მიზანმიმართულად განახორციელონ

ძალისხმევა ეკონომიკური და

პოლიტიკური გაუმჯობესებები ან ისინი შეიძლება აღმოჩნდნენ აუცილებლობის

გამო

ეკონომიკური და პოლიტიკური ცვლილებების გარემოებები. ყოფილი შემთხვევა

ჩვენ ჩვეულებრივ

მოიხსენიება როგორც რეფორმა; ამ უკანასკნელ შემთხვევას ჩვენ ვახასიათებთ

უბრალოდ ცვლილებად. ამისთვის

ჩვენი მიზნები ამ წიგნში ვაანალიზებთ ეკონომიკურ რეფორმას - "სტრუქტურულ

რეფორმას".

წიგნის სათაური - როგორც საფეხურებისგან შემდგარი, რომელიც აუმჯობესებს

ქვეყნის ბაზრების მართვას. ამრიგად, ჩვენ ვიყენებთ ეკონომიკური რეფორმისა და

სტრუქტურული რეფორმის ცნებებს

ურთიერთშემცვლელად შემდეგ ანალიზში. ჩვენ ვიყენებთ "მმართველობის"

კონცეფციას

კონკრეტულად მიმართოს პოლიტიკის კორექტივების პაკეტს, რომელიც

განხორციელებულია

გააუმჯობესოს წესები, პოლიტიკა, პროცედურები, აღსრულების მექანიზმები და

სხვა საზოგადოება

ინსტიტუტები, რომლებიც მხარს უჭერენ საბაზრო ტრანზაქციებს. ასე გაგებული

მმართველობა

არის სტრუქტურული რეფორმის სპეციფიკური ასპექტი.

ამ წიგნის მიზნებისთვის ჩვენ ვინარჩუნებთ განსხვავებას კონცეფციას შორის

მმართველობისა და თავად ხელისუფლების ბევრად უფრო ფართო იდეის შესახებ.

მმართველობა

განიხილავს ცალსახად და ექსკლუზიურად იმ პოლიტიკის ცვლილებებს,

რომლებიც გავლენას ახდენენ ბაზრების ფუნქციონირებაზე მოცემულ

საზოგადოებაში. ამის საპირისპიროდ, ხელისუფლება მთლიანობას ეხება

საჯარო გადაწყვეტილების მიღების. ხელისუფლების ქმედებები გავლენას ახდენს

ფართო სფეროზე

საქმიანობები დაწყებული იდეოლოგიური ან ნორმატიული საზრუნავებიდან

სოციალურ და კულტურულ საკითხებამდე. მთავრობა ხშირად გულისხმობს

გადაწყვეტილების მიღებას, რაც აქვს ან არის გამიზნული

მცირე პირდაპირი გავლენა იქონიოს ბაზრების ფუნქციონირებაზე. უფრო მეტიც,

ხოლო ეკონომიკური

რეფორმა ეხება კონკრეტულად იმ ნაბიჯებს, რომლებსაც ქვეყნის პოლიტიკური

ხელმძღვანელობა დგამს

შეცვალოს ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკა, მთავრობის რეფორმა გულისხმობს

ნაბიჯებს

ქვეყნის პოლიტიკური ხელმძღვანელობა ცდილობს შეცვალოს ქვეყნის

ხელისუფლების ხასიათი და პოლიტიკური პროცესები. ამიტომ არის მთავრობის

რეფორმა

გარკვეულწილად ყოველთვის თვითრეფერენტულია. რეალური სამთავრობო

რეფორმის გასატარებლად, ის

თავად მთავრობამ უნდა მიიღოს წესები, რათა დადგინდეს რა წესები

ხელისუფლება თავის ქმედებებში გამოიყენებს. ეკონომიკური და პოლიტიკური

რეფორმები ცხადია

დაკავშირებულია. მაგრამ როგორ არის ისინი დაკავშირებული, უფრო დახვეწილია,

ვიდრე ზოგადად ვარაუდობენ.

პოლიტიკის ციკლები და პოლიტიკური გასწორება

შეგვიძლია დარწმუნებული ვიყოთ, რომ თავისუფალი ბაზრები ასოცირდება

დემოკრატიულ პოლიტიკასთან.

კლასიკური ლიბერალიზმი ამტკიცებს, რომ ბაზარი და პოლიტიკა ერთმანეთთან

არის დაკავშირებული

მჭიდროდ დაკავშირებული და აუცილებელი ინსტიტუტები. კლასიკური

ლიბერალიზმი ამტკიცებს, რომ ეს

ინსტიტუტები შექმნილია იმისათვის, რომ ხელი შეუწყონ და დაიცვან არჩევანის

თავისუფლება და

ინდივიდების, ჯგუფებისა და ფირმების მოქმედების თავისუფლება

საზოგადოებაში. ლიბერალიზმის ფუნდამენტური პრინციპი, როგორც ფრიდრიხ

ჰაიეკი ამტკიცებდა, არის „რომ შეკვეთაში

ჩვენს საქმეებში მაქსიმალურად უნდა გამოვიყენოთ სპონტანური ძალები

საზოგადოებისა და რაც შეიძლება ნაკლებად მიმართოს იძულებას“ (Hayek, 1960,

1972: 17).
არჩევანის თავისუფლება ხორციელდება ბაზრებში მატერიალური გაცვლის

სფეროში. არჩევანის თავისუფლება ხორციელდება პოლიტიკური გაცვლის სფეროში

დემოკრატიული ინსტიტუტები.

როდესაც ადამიანები თავისუფალნი არიან აირჩიონ ის ურთიერთობები, რომელშიც

შედიან,

ტრანზაქციებს, რომლებსაც ისინი ახორციელებენ და იმ გაცვლის არსს, რომელშიც

ისინი

ჩართული არიან, მათი ქმედებები მიზანშეწონილია იყოს მათი ნამდვილი

პრეფერენციების ზუსტი ასახვა. როდესაც ადამიანები თავისუფალნი არიან აირჩიონ

ის ინტერაქცია, რომელშიც ისინი შედიან

უმაღლესი ადმინისტრაციული სტრუქტურების იძულების გარეშე, როცა ისინი

თავისუფლები არიან

თავად გადაწყვიტონ ბირჟების პირობები, რომელშიც ისინი შედიან, როდის

მათ თავისუფლად შეუძლიათ უარი თქვან ტრანზაქციებზე, რომლებსაც ისინი

არამიმზიდველად თვლიან

ქცევა ბევრად უფრო ზუსტად ასახავს მათ ნამდვილ სურვილებსა და სურვილებს.

როდესაც ადამიანები ეჩვევიან სამომხმარებლო სუვერენიტეტის განხორციელებას

საქონლისა და მომსახურების ბაზარზე, ბუნებრივია, რომ მათაც მოელოდონ

არჩევანის მსგავსი დიაპაზონი იდეების პოლიტიკურ ბაზარზე. როცა ხალხი

შრომისმოყვარეობის, თავდაჯერებულობის, წინდახედულობის,

კეთილსინდისიერებისა და მეურვეობისგან სათნოება გამოიმუშავონ, ბუნებრივია,

მათ სჯერათ, რომ იგივე ღირებულებები უნდა იყოს

გამოიყენება საჯარო სფეროში. როცა ადამიანები სარგებლობენ მაქსიმალური

სარგებლობის უფლებას

მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები, რომლებიც გავლენას ახდენს მათ

კეთილდღეობაზე და ეკისრებათ პასუხისმგებლობა

ამ გადაწყვეტილებების შედეგებით, მათ ასევე ელიან პატიოსნებას,

ანგარიშვალდებულებას,

ეფექტურობა და ეფექტურობა მათი საჯარო ინსტიტუტებისა და საჯარო

მოხელეებისგან.

თავისუფალი ბაზარი თავისუფალ გონებას ქმნის. თავისუფალი გონება არის

დემოკრატიის არსი

რამდენად ზუსტად არის დაკავშირებული თავისუფალი გონება და თავისუფალი

ბაზარი? რა არის საფუძველი

იმ ძლიერი ინტუიციისთვის, რაც ჩვენ გვაქვს, რომელიც არის საბაზრო ქცევა და

პოლიტიკური ქცევები

დაკავშირებული? ბევრი ახსნა შემოგვთავაზა ამისთვის. თუ ხალხი თავისუფლად

იმოქმედებს

ბაზრებზე, შესაძლოა იყოს გარკვეული გადაცემის ეფექტი მათ პოლიტიკურ

ცხოვრებაში. Ზოგიერთი
სოციალური სწავლება შეიძლება მოხდეს ეკონომიკურ ცხოვრებაში, რომელიც

გადაინაცვლებს სფეროში

პოლიტიკური არჩევანი. საბაზრო ურთიერთობებში დამკვიდრებულმა აზროვნებამ

და პრაქტიკამ შესაძლოა პოლიტიკური ცხოვრება გააჩინოს. ადამიანებმა შეიძლება

დაიწყონ თავიანთი ინტერესების დანახვა

მათთვის ღია არჩევანის გრძედი. მათ შეიძლება დაიწყონ სხვა ადამიანების

მსგავსების დანახვა

მსგავსი ინტერესების მქონე სიტუაციები. ინტერესთა კოალიცია, რომელიც ჩნდება

საბაზრო სიტუაციებმა შეიძლება გააძლიეროს დემოკრატიული პლურალიზმი

ინტერესთა ჯგუფის ქცევის ხელშეწყობის გზით. თუმცა ეს და სხვა პარალელები

საბაზრო და პოლიტიკურს შორის

ქცევა შეიძლება იყოს მხოლოდ შემთხვევითი ასოციაცია. შეგვიძლია ვიმსჯელოთ

იმაზე

მჭიდრო შემთხვევითი ასოციაციის საფუძველი, რომელიც არის თავისუფალი

ბაზარი და თავისუფალი პოლიტიკა

მიზეზობრივად დაკავშირებული?

ევროპისა და ჩრდილოეთ ამერიკის ქვეყნების გამოცდილება მართლაც ასეა

ვარაუდობენ, რომ არსებობს ძლიერი მიზეზობრივი კავშირი ეკონომიკის სფეროებს

შორის და

პოლიტიკას, მაგრამ ამას აკეთებს ისე, რომ ყოველთვის არ არის აშკარა. ასახავს

პოლიტიკასა და ბაზრებს შორის ურთიერთობაზე, ჩარლზ ლინდბლომმა შენიშნა

(ლინდბლომი, 1977: 5):

ჩვენ იმდენად ცუდად გვესმის ლიბერალური დემოკრატია, რომ არ ვიცით - არც

ეკონომისტებმა და პოლიტოლოგებმა სპეკულაციებზე მეტი გააკეთეს

ესეები კითხვაზე - რატომ გაჩნდა ლიბერალური დემოკრატია მხოლოდ

ბაზარზე ორიენტირებული ერები - არა ყველა მათგანზე, არამედ მხოლოდ მათზე.

The
ბაზრისა და დემოკრატიის კავშირი მრავალი თვალსაზრისით გასაოცარია

ისტორიული ფაქტი. ჩვენ კარგად არ გვესმის არც ბაზრები და არც დემოკრატია

ვერ ხსნის.

ლინდბლომის ცნობილი ტრაქტატი პოლიტიკურ ეკონომიკაზე, პოლიტიკა და

ბაზრები, არის

მცდელობა გამოავლინოს მიზეზობრივი კავშირი, რომელიც ხსნის "გასაოცარი

ისტორიული ფაქტის"

რომ ლიბერალიზმი გაჩნდა მხოლოდ იმ კონტექსტში, სადაც ბაზრები

ფუნქციონირებს და დაცულია. ის საუბრობს პოლიტიკურ სისტემებზე, რომლებიც

დაფუძნებულია მრავალ და კონკურენტზე

ავტორიტეტის ცენტრები ან „პოლიარქიები“. ეს პოლიარქიული სისტემები ეფუძნება

წესებს

რომლებიც ქმნიან ძალაუფლებისთვის კონკურენციის საფუძველს.3 ლინდბლომი

ასკვნის

რომ პოლიარქია ბიზნეს ინტერესებს შორის კეთილთვისებიანი შეთანხმების

პროდუქტია

და პოლიტიკური ხელმძღვანელობა. ლინდბლომი ამტკიცებს, რომ პოლიარქია

„მიბმულია საბაზრო სისტემასთან არა იმიტომ, რომ ის დემოკრატიულია, არამედ

იმიტომ, რომ არ არის. თუ ყველა წარსული და არსებული

პოლიარქიებში დომინირებს ბიზნესი და ქონება, ის დომინირებს

უმცირესობას, რომელიც შეიძლება გვქონდეს ვალდებული მისი კავშირები საბაზრო

სისტემასთან“ (Lindblom, 1977: 169).

ლინდბლომის „გასაოცარი ისტორიული ფაქტის“ ძირში ჩასვლა ძალიან

მნიშვნელოვანია

ინტერესი ეკონომიკური და პოლიტიკური თეორეტიკოსების მიმართ, რომლებიც

აპირებენ გაიაზრონ მაღალგანვითარებული, დემოკრატიული, ბაზარზე

ორიენტირებული ქვეყნების გამოცდილება. მაგრამ

ამ ისტორიული ფაქტის ახსნა ბევრად მეტია ვიდრე განვითარებადი ქვეყნებისთვის

და განვითარებადი ბაზრები. მათთვის ეს არის გადაუდებელი აუცილებლობა და

შესაძლოა საკითხი

ეროვნული გადარჩენა (Carothers, 1999). თუ ეკონომიკური რეფორმა და

პოლიტიკური რეფორმაა

ამასთან დაკავშირებით, ამ ქვეყნებმა უნდა იცოდნენ რატომ და როგორ.

პოლიტიკასა და ბაზარზე,

ლინდბლომი განმარტავს, რომ გარიგება არის მოწინავე ქვეყნებში ბაზრის

პირობებსა და დემოკრატიულ პროცესებს შორის ურთიერთობის საფუძველი.

ლინდბლომი

ამტკიცებს, რომ კომპაქტური, ერთის მხრივ, ბიზნესსა და ქონებას შორის და

მეორე მხრივ, საზოგადოების პოლიტიკური ხელმძღვანელობა, რომელიც

წარმოადგენს ფართო საზოგადოებას

ინტერესი, პასუხისმგებელია ბაზრების თავისუფალ და პოლიარქიული პოლიტიკის

შენარჩუნებაზე

ამავე დროს, პოლიტიკური სტაბილურობის შენარჩუნება. ლინდბლომის

კომპაქტური

განმარტავს, თუ რატომ აგრძელებენ ყველაზე განვითარებული საზოგადოებები

დიდი გამძლეობის გამოვლენას

და საზოგადოების მხარდაჭერა, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ყოველთვის არ

აფასებენ საკუთარ თავს

დემოკრატიული პოლიტიკური რიტორიკა.4

ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმები სხვადასხვა წამოწყებაა. ეკონომიკური

რეფორმა

ცდილობს შეცვალოს სისტემის გამომავალი სიმძლავრე. ამის საპირისპიროდ,

პოლიტიკური რეფორმა

ცდილობს შეცვალოს თამაშის პოლიტიკური წესები. რამდენადაც ეკონომიკური

რეფორმა წარმატებულია, ის შეცვლის სისტემის ბენეფიციარებს, გააძლიერებს

ვინც სარგებლობს იმ სექტორების განეიტრალებისას, რომლებიც ზარალდებიან

რეფორმები. რამდენადაც წარმატებული იქნება პოლიტიკური რეფორმა, ის

შეცვლის ლიბერალიზაციის პროცესის საწყის პირობებს. მაგრამ, ხოლო

ეკონომიკური და პოლიტიკური

რეფორმები განსხვავებულია, ისინი გავლენას ახდენენ ერთმანეთზე (როგოვსკი,

1990). როგორც ანა

კრუგერი ამტკიცებდა, რომ ეკონომიკური პროგრამები გავლენას ახდენს

პოლიტიკურ სტატუს კვოზე.

ეკონომიკური პოლიტიკის არჩევანს აქვს პოლიტიკური შედეგები, რაც ჩვეულებრივ

იწვევს

"გამარჯვებულები" და "მარცხებულები". პოლიტიკურ არჩევანს აქვს ეკონომიკური

შედეგები, რომელიც იცვლება

პოლიტიკური წონასწორობა, რომელიც ამ პოლიტიკის ინიცირებას ახდენს, ხშირად

ავრცელებს

სარგებელი და სტრუქტურულ რეფორმასთან დაკავშირებული ტკივილის მინიჭება

დაზუსტებით

ვინ უნდა გამოვიდეს წინ და ვინ ჩამორჩება შემდეგ ტურში

გამარჯვებულები და დამარცხებულები. კრუგერი ამტკიცებდა, რომ როგორც

ეკონომიკური, ასევე პოლიტიკური რეფორმები

უნდა განიხილებოდეს დინამიური „პოლიტიკის ციკლების“ თვალსაზრისით

(კრუგერი, 1993; ალესინა,

1997). პოლიტიკის ციკლი შეიძლება განისაზღვროს, როგორც დახურული ციკლი,

რომელიც იქმნება

კონკრეტული პოლიტიკის ნაბიჯის ურთიერთქმედება შემდგომ პოლიტიკის

გარემოზე
გზა, რომელიც გავლენას ახდენს საწყის პირობებზე, რამაც გამოიწვია პოლიტიკის

ნაბიჯი. ერთხელ ა

ეკონომიკური პოლიტიკის ნაბიჯი გადაიდგმება - მაგალითად, მას შემდეგ რაც

დაინერგება ქვეყნის ცენტრალური საბანკო ინსტიტუტების რეფორმის პაკეტი -

საწყისი პირობები, რამაც

პოლიტიკის ცვლილებამდე აწევა იცვლება. პოლიტიკური წონასწორობა

რაღაცნაირად იცვლება

რაც გავლენას მოახდენს რეფორმის პაკეტის წარმატებაზე.

აღიარება, რომ პოლიტიკის ნებისმიერი ნაბიჯი იწვევს ცვლილების დინამიურ

პროცესს

შეიძლება ისეთი ინტუიციური ჩანდეს, რომ პოლიტიკის ციკლების შედეგების

უგულებელყოფა ადვილია

რეფორმისთვის. რეფორმების პაკეტები ხშირად განიხილება, როგორც

დისკრეტული, კონკრეტული ნაბიჯები, რომლებიც უნდა იქნას მიღებული და არა

პროცესები, რომლებიც უნდა დაიწყოს, მონიტორინგი და

განახლდა. რეფორმები უნდა განიხილებოდეს არა მხოლოდ პოლიტიკის

რეცეპტების თვალსაზრისით (ე.ი.

როგორც შედეგები) არამედ გამომავალსა და შედეგებს შორის უკუკავშირის

კუთხით.

ბიუროკრატია ბუნებრივად მიდრეკილია მიზიდულობისკენ, ვიდრე შედეგების

გაზომვისკენ

შედეგები. ბიუროკრატიებს ურჩევნიათ ფოკუსირება მოახდინონ შედეგებზე,

რადგან ბიუროკრატიებს შეუძლიათ

აწარმოოს შედეგები. თუმცა რეალური სამყარო არის შედეგების სამყარო.

აანალიზებს

რეფორმა პოლიტიკის ციკლების თვალსაზრისით ვარაუდობს, რომ სტრუქტურული

რეფორმების პაკეტები უნდა იყოს

იყოს შესაფერისი ქვეყნისთვის და რომ გავლენა მოახდინოს პოლიტიკურ ოლქებზე

-
საზოგადოების ელემენტები, რომლებიც განსაზღვრავენ თუ არა ეკონომიკური

რეფორმები

მდგრადია - მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული მიღებისა და განხორციელებისას

რეფორმის

ამ წიგნში წარმოდგენილი ანალიზი ემყარება იმ დებულებას, რომ არსებობს

ბევრი შემთხვევითი კავშირი ბაზრებსა და პოლიტიკას შორის, რომლებიც

მიდრეკილნი არიან ღია ბაზარზე

სისტემები დემოკრატიული პოლიტიკისკენ. ეს შემთხვევითი კავშირები არ არის

საკმარისი საფუძველი რეფორმების პროგრამირების სტრუქტურირებისთვის.

თუმცა, არსებობს აუცილებელი მიზეზობრივი კავშირი ბაზრებსა და პოლიტიკას

შორის, რომელიც წარმოადგენს ადეკვატურ საფუძველს პროგრამირებისთვის. ეს

ურთიერთობა ასეთია: იცვლება ეკონომიკური რეფორმები

პოლიტიკური სექტორები ისეთი გზებით, რომლებიც წარმოქმნიან ინტერესებს

შორის პოლიტიკურ თანხვედრას

მთავრობისა და გავლენიანი სექტორის ან გავლენიანი სექტორების ინტერესებს.

საქმე ძალიან მარტივი და პირდაპირია. ეკონომიკური რეფორმა აუცილებლად

იცვლება

პოლიტიკური გაერთიანებები. ყველა გასწორება არ არის ერთნაირი მათი

თვალსაზრისით

პოლიტიკური შედეგები.

ეკონომიკური რეფორმა

ეკონომიკური რეფორმის მიზანია ბაზრის პირობების გაუმჯობესება. ბაზარი

როგორც ჩანს, საუკეთესო პირობებია, როდესაც პოლიტიკა ღია და

კონკურენტუნარიანია. სანამ ჩვენ შეგვიძლია

დარწმუნებული იყავით, რომ თავისუფალი ბაზრები ასოცირდება

დემოკრატიასთან, ჩვენ ვერ ვიქნებით დარწმუნებული

რომ თავისუფალი ბაზრები ავტომატურად მიგვიყვანს დემოკრატიამდე სწორედ

იმიტომ, რომ თავისუფალი

ბაზრები დამოკიდებულია პოლიტიკური ინსტიტუტების არსებობაზე, რომლებიც

ხელს უწყობენ და

დაიცვას თავისუფალი ბაზრები. თუ პოლიტიკური ინსტიტუტები არ უჭერენ მხარს

ბაზარს, ბაზრებმა შეიძლება

ვერ იარსებებს. ბაზრები ადამიანის გაცვლის ელემენტარული ფორმებია. ბაზრებს

აქვს

ფუნქციონირებდა მანამ, სანამ ადამიანები ნებაყოფლობით შევიდნენ გაცვლით

ურთიერთობებში ერთმანეთთან. მაგრამ სანამ ისინი ელემენტარული, ბუნებრივი

და უძველესია

ინსტიტუტები, ბაზრები არავითარ შემთხვევაში არ არის თვითდამკვიდრებული,

თვითრეგულირებადი და

თვითშენარჩუნებული ყველა შემთხვევაში. ბაზრები მოითხოვს თავსებადი

პოლიტიკურ ინსტიტუტებს.

როდესაც ღიაა, კონკურენტული ბაზრები ეფექტურად ფუნქციონირებს, ეს იწვევს

მოგებას

ვაჭრობიდან. მხარეები, რომლებიც ნებაყოფლობით შედიან გამჭვირვალე ბირჟებში

პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე, აღმოაჩენენ, რომ უკეთეს მდგომარეობაში

არიან გაცვლაში ჩართულობის გამო.

ღირებულება, რომელიც შემოტანილია მსოფლიოში ასეთი ბირჟებით, მოიხსენიება,

როგორც

მოგება ვაჭრობიდან. ეს მიღწევები წარმოადგენს ყველაზე მნიშვნელოვან ელემენტს

ეკონომიკური პროგრესი, რომელიც მნიშვნელობით შორს დგას მოტანილ

ღირებულებას
სამყაროში შრომის, რესურსების, ტექნოლოგიების ან სხვა ხელშემწყობი

ფაქტორებით

ეკონომიკური განვითარება. თუ ადამიანებს ვაჭრობა არ შეეძლოთ, იძულებულნი

გახდებოდნენ

ყველაფერი თავად. ჰერმიტებივით ცხოვრება, ყველა ადამიანი შემოიფარგლება

მათი უშუალო მდგომარეობით და მათი უშუალო უნარებითა და ნიჭით. არც ერთი

ადამიანის დაჭერა

ოდესმე გადააჭარბებს ამ ადამიანის შესაძლებლობებს. მაგრამ ვაჭრობით

გამდიდრებულ სამყაროში და

გაცვლით, ადამიანებმა შეიძლება მოიპოვონ სხვებისგან, რამდენჯერმე გაადიდონ

ის ნაყოფი

შეიძლება ამოღებული იყოს საკუთარი შრომით.

ბაზრები გაცვლის ფორუმებია. კონკურენტული ბაზრები მარტივი და

ელეგანტურია.

ბაზრის თეორია თვლის, რომ საქონლისა და მომსახურების ოპტიმალური გაცვლა

ხდება მაშინ, როდესაც საქონლისა და მომსახურების ღირებულება განისაზღვრება

ავტომატურად

მიწოდებისა და მოთხოვნის ურთიერთქმედებით. მოთხოვნა გამოიხატება კუთხით

მომხმარებელთა ქცევის მთლიანი ეფექტი, როგორც რაციონალური, ღირებულების

მაქსიმიზაციის გადაწყვეტილების მიღება. მიწოდება გამოიხატება მწარმოებლის

ქცევის მთლიანი ეფექტის მიხედვით

და ფირმის თეორია. საბაზრო ოპტიმალურ პირობებში, საქონლის ღირებულება

მოცემულია საბაზრო კლირინგის ფასით, ანუ ფასით, რომლითაც არის რაოდენობა

მიწოდებული უდრის მოთხოვნილ რაოდენობას. როდესაც ფასი ამ პუნქტზე მაღლა

დგას,

მიწოდებული საქონლის რაოდენობა აჭარბებს მოთხოვნას - არის სიჭარბე,

რომელიც მიდრეკილია
დაწიეთ ფასი. როდესაც ფასი ამ პუნქტზე დაბალია, საქონლის რაოდენობა

მოთხოვნა აღემატება მიწოდებულ რაოდენობას - არის დეფიციტი, რომელიც

მიდრეკილია

აიწიოს ფასები. ამ ძალების ურთიერთქმედების საერთო ეფექტი არის

აიძულოს ინდივიდუალური გადაწყვეტილების მიმღებები ოპტიმალურად

ეფექტური განაწილებისკენ

რესურსები. არც ერთი ცენტრალური, ყოვლისმცოდნე ავტორიტეტი არ წყვეტს

განაწილების საკითხებს. The

სიტუაციის ლოგიკა ბუნებრივად აწარმოებს ეფექტურ განაწილებას

აქტორების პრეფერენციები და რესურსების ხელმისაწვდომობა.

თავისუფალი და ღია საბაზრო ურთიერთობების არსებობა მოითხოვს გარკვეული

პირობების შენარჩუნებას (Williamson, 1975, 1998; Eggertsson, 1990).

მყიდველები და

გამყიდველებს უნდა შეეძლოთ ჩაერთონ ნებაყოფლობით გაცვლებში,

მოქმედებდნენ როგორც ფასის მიმღები. The

საქონელი ან მომსახურება უნდა იყოს შემცვლელი გამყიდველთა შორის ისე, რომ

მყიდველს ჰქონდეს შესაძლებლობა გადავიდეს ალტერნატიულ გამყიდველზე.

შედარებით ღია უნდა იყოს

ბაზარზე შესვლა და გამოსვლა. მყიდველებსა და გამყიდველებს უნდა ჰქონდეთ

წვდომა საკმარის ინფორმაციაზე, რათა მათ რაციონალური არჩევანი გააკეთონ.

ზოგიერთი ინსტიტუტი,

ფორმალური ან არაფორმალური, უნდა ითვალისწინებდეს ხელშეკრულების

შესაბამისობას, სანქციებს

ნაგულისხმევი და დავების მოწესრიგებული გადაწყვეტა, რათა დარწმუნდეთ, რომ

შეთანხმებები დაცულია. ზოგიერთი ინსტიტუტი, ფორმალური თუ

არაფორმალური, აუცილებელია ტრანზაქციის შესამცირებლად

ხარჯებს და ამით ხელს უშლის მყიდველებსა და გამყიდველებს უწყვეტი საქმის

კეთებაში

გაცვლის პირობების ხელახალი მოლაპარაკება (Coase, 1937). სარგებლობის

უფლება

სარგებელი, რომელიც მოდის აქტივების კონტროლიდან, უნდა იყოს აღიარებული

და აღსრულებული,

ზოგადად კერძო საკუთრების კონვენციების მეშვეობით (დემსეც,

როდესაც ეს პირობები არ არის დაკმაყოფილებული, ბაზრებმა შეიძლება ვერ

იმოქმედოს ოპტიმალურად

გაცვლის ფორუმები. თუ მყიდველებს ეუბნებიან, სახელმწიფო ან სხვა

ორგანიზაცია,

რისი ყიდვა შეუძლიათ და არ შეუძლიათ ხელმისაწვდომ საქონელსა და

მომსახურებას შორის

ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს. თუ ხელისუფლება მონოპოლიური ან მონოფსონიული

პრაქტიკით

ხელოვნურად ზღუდავს ხელმისაწვდომი საქონლისა და მომსახურების სპექტრს ან

რაოდენობას

ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს. თუ შესვლა ან გამოსვლა ხელოვნურად

კონტროლდება, ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს. თუ

საერთო აუზის რესურსების დაყოფა ექსკლუზიურად რჩება საერთო აუზის

მიმთვისებლების კონკრეტული ქვეჯგუფის დიზაინზე, ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს

(ჰარდინი,

1968). თუ არ არსებობს ადეკვატური ინსტიტუტები დავების გადასაჭრელად,

ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს. თუ

საკუთრების უფლებები არ არის დაცული, ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს (Alchian

and Demsetz, 1973).

თუ საზოგადოებრივი, არაკონკურენტული, შეუცვლელი საზოგადოებრივი

საქონელი იყოფა მათ შორის

დაინტერესებული მხარეები, რომლებიც მოქმედებენ მხოლოდ საკუთარი

ინტერესებიდან გამომდინარე, ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს (ოლსონი,

1971 წელი; Ostrom, 1990; ბრომლი, 1992). თუ საჯარო რესურსები გამოიყენება

კერძო სარგებლისთვის

ბიუროკრატიული რენტა-ძიების საშუალებით, ბაზარი შეიძლება ჩავარდეს

(კრუგერი, 1974). ჯამში,

არსებობს მრავალი გარემოება და პირობა, რომლებშიც სამთავრობო ორგანიზაციები

აუცილებელია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ წესები, სტანდარტები, ნორმები და

პროცედურები

ღიაობა შენარჩუნებულია და აღსრულდება, თუ ბაზრები ეფექტურად

ფუნქციონირებენ.

ბაზრები, როგორც წესი, მოითხოვს მთავრობებს - ან ზოგიერთ ალტერნატიულ

ორგანიზაციას

რომელიც ემსახურება საზოგადოებრივ მიზანს - შეინარჩუნოს კონკურენცია და

გადალახოს კოლექტიური მოქმედების დილემები თავისუფალი ცხენოსნობის,

ოპორტუნიზმისა და შეუსაბამოობის შეზღუდვით.

ქირავნობის ქცევა. ეს მართლაც ერთ-ერთი ყველაზე ძირითადი ახსნაა

სოციალური კომპაქტი. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საფუძვლიანი

დასაბუთება ძალიან

ხელისუფლების, როგორც ინსტიტუტის არსებობა. ცალკეული პირები

ნებაყოფლობით თმობენ ზოგიერთს

მათ ცხოვრებაზე კონტროლის ზომა გარე ხელისუფლების, კერძოდ, მთავრობის,

რათა დადგინდეს სამართლიანი საზღვრები, თუ როგორ შეიძლება მოიქცეს

რომელიმე მოცემული ინდივიდი

მთლიანად საზოგადოების ინტერესების პატივისცემა. არსებობს ფუნდამენტური

პარადოქსი სახელმწიფოს როლში ბაზრების შენარჩუნებაში: სახელმწიფო, რომელიც

არის ძლიერი

საკმარისია საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტრუმენტებისა და მექანიზმების

გასაკონტროლებლად, ასევე საკმარისად ძლიერია ამ ინსტრუმენტებისა და

მექანიზმების ბოროტად გამოყენებისთვის. თუ სახელმწიფო თავის საქმეში

ჩავარდება

პასუხისმგებლობა, ბაზრის დამახინჯება, ანტიკონკურენტული ღონისძიებები და

თანამდებობის პირები

შესაძლოა კორუფცია მოჰყვეს. სახელმწიფო შეიძლება წარუმატებელი იყოს ბაზარზე

რომელიმე როლის შესრულებით

რაც ადიდებს დამახინჯებებს ან სხვა აგენტების თავიდან ასაცილებლად ნაბიჯების

გადადგმის შეუძლებლობის გამო

როგორც მონოპოლისტებს და მონოფსონისტებს, ბაზრის დამარცხებისგან

(Friedman, 1963).
თუ მთავრობა მთავარ როლს თამაშობს შიდასახელმწიფოებრივ მოწყობაში

ბაზრებზე, ის კიდევ უფრო დიდ როლს თამაშობს ვაჭრობასთან დაკავშირებულ

შეთანხმებებში

გარე პარტნიორებთან. თეორეტიკოსები ვარაუდობენ, რომ მთავრობები

თავდაპირველად მოვიდნენ

არსებობის მიზნით დაიცვან თემები გარე საფრთხეებისგან და უზრუნველყონ

სამართლიანი მოწყობა ბაზრებზე. მაგრამ ეს იყო უცხოური ბაზრების ძიება

ისტორიულად მთავარ როლს თამაშობდა თანამედროვე სახელმწიფოს

გაძლიერებაში.

მერკანტილიზმი, სავაჭრო სტრატეგია, რომელიც გაჩნდა ევროპულ ძალებს შორის

პერიოდი 1400–1800 წლებში იყო ინტენსიური კონკურენციის სისტემა მრავალ

სახელმწიფოს შორის
რომლის სავაჭრო პოლიტიკა ხელმძღვანელობდა შეხედულებით, რომ სიმდიდრე

და ძალაუფლება დაკავშირებული იყო ბუილონის, როგორც სიმდიდრის წყაროს,

შეძენასთან და შენარჩუნებასთან.

მერკანტილისტურმა სახელმწიფოებმა მიიღეს პოლიტიკა, რომელიც მიზნად

ისახავდა ბუილონის დაგროვებას

ხელსაყრელი სავაჭრო ბალანსის შენარჩუნება, ექსპლუატაციური ურთიერთობებით

კოლონიები და ძარცვის გზით. იმპორტი განიხილებოდა, როგორც ცუდი, რადგან

ასე მოუწიათ

გადაიხადონ, რაც გამოიწვევს ერს დაკარგავს სახეობას უცხოელებისთვის. იმპორტი

ასევე უკმაყოფილო იყო, რადგან უცხოური საქონელი შესაძლოა დროულად არ

იყოს ხელმისაწვდომი

ომი. მერკანტილისტები თვლიდნენ, რომ იმპორტის დაბეგვრა გამართლებული

იყო, როგორც შექმნის გზა

სამუშაო ადგილები და შემოსავალი ეროვნული მოსახლეობისთვის.

მერკანტილისტური პოლიტიკის დაცვით

რეცეპტები, მთავრობებმა გამოიყენეს მათ ხელთ არსებული ყველა საშუალება მათი

გასაძლიერებლად

საგარეო ვაჭრობის პოზა. მეჩვიდმეტე საუკუნის საფრანგეთში, მაგალითად, საგარეო

საქმეთა მინისტრმა ჟან ბატისტ კოლბერმა გამოიყენა სუბსიდიები და ტარიფების

დაცვა წახალისებისთვის.

ინდუსტრია, ხოლო ერთდროულად აშენებს დიდ ფლოტს ვაჭრობის

მხარდასაჭერად და

კოლონიზაცია. მეჩვიდმეტე საუკუნის ინგლისში ლორდთა პალატამ დაამტკიცა

გადასახადებისა და იმპორტის აკრძალვების დახვეწილი სისტემა. ბრიტანული

ნავიგაცია

1651 წლის აქტი კრძალავდა მრავალი საქონლის იმპორტს, თუ ის არ იყო

ბრიტანული გემებით.
მეთვრამეტე საუკუნის დასაწყისისთვის მერკანტილისტურმა არგუმენტებმა

ადგილი დაუთმო

ადამ სმიტის, დევიდ რიკარდოს და მოგვიანებით თავისუფალი ვაჭრობის

ლიბერალიზმის თეორეტიკოსების კაპიტალისტური თავისუფალი ვაჭრობის

დოქტრინებისადმი. ამტკიცებენ, რომ სახელმწიფოები შეიძლება გამოიყურებოდეს

მაკროეკონომიკურში

სმიტი ამტკიცებდა, რამდენადაც შინამეურნეობების დანახვა მიკროეკონომიკური

თვალსაზრისით შეიძლებოდა

ეკონომიკური თვითკმარობის წინააღმდეგ და ამტკიცებდა სახელმწიფოებს შორის

ღია ვაჭრობის სასარგებლოდ.

რიკარდომ აჩვენა შედარებითი უპირატესობის კონცეფცია

ღია სავაჭრო ორდერი სარგებელს მოუტანს იმ ქვეყნებსაც კი, რომლებსაც არ აქვთ

აბსოლუტური უპირატესობა რომელიმე კონკრეტულ პროდუქტში (Bhagwati,

2002).
საერთაშორისო ვაჭრობის უზარმაზარი გაფართოება, რომელიც გამოწვეული იყო

თავისუფალი ვაჭრობის დოქტრინების, იმპერიული ექსპანსიისა და საბაზრო

კონკურენციის შედეგად XIX საუკუნეში.

შექმნა პირველი ჭეშმარიტად გლობალური ბაზრები. ამ ცვლილებებმა ასევე

მოიტანა უპრეცედენტო კეთილდღეობა. თუმცა ცვლილებებმა თანაბარი

კეთილდღეობა არ გამოიწვია

დონეები მსოფლიოს ყველა რეგიონში, რომლებზეც გავლენა მოახდინა მსოფლიო

ბაზრების გაფართოებამ.

არც ამ ცვლილებებს მოჰყოლია ისეთი პირობები, რომლებშიც ყველა სახელმწიფოს

ექვივალენტი ჰქონდა

მათი ეკონომიკური ინტერესების განხორციელების შესაძლებლობები ახლად

წარმოქმნილ გლობალურ ბაზრებზე

(Lijpart, 1966). მეცხრამეტე საუკუნის ბაზრების უთანასწორობამ გამოიწვია

მარქსისტობა

საბაზრო კაპიტალიზმის კრიტიკა. მარქსისტებმა მოითხოვეს ჩარევა ეკონომიკაში,

რათა შერბილებულიყო ბიზნეს ციკლის რყევების სოციალური შედეგები.

მარქსისტული კრიტიკა თეორიულად დარჩა მეცხრამეტე საუკუნეში. ის

იყო მხოლოდ მეოცე საუკუნის დასაწყისში, რუსეთის ბოლშევიკთან

ექსპერიმენტი, რომ მარქსისტული მოდელი გამოიყენებოდა პრაქტიკაში. მაგრამ

მარქსისტული თეორია და მარქსისტული პრაქტიკა არასოდეს გამოუსწორებიათ

თვალი თვალისმომჭრელ როლს

სახელმწიფოს. კრიტიკული მარქსისტების თეორია ამტკიცებდა, რომ სახელმწიფო

უკან დაიხევს

მნიშვნელობა, საბოლოოდ ქრება მთლიანად. პრაქტიკული მარქსისტული

პოლიტიკური

ლიდერებმა, საპირისპიროდ, მიიღეს პოლიტიკა, რომელიც ძლიერ აძლევდა

სახელმწიფოს, როგორც ქვეყნის ტერიტორიაზე ყველა ეკონომიკური აქტივობის

ბოლო კურორტის მმართველს.

მოგვიანებით მეოცე საუკუნეში სახელმწიფო ინტერვენციონიზმის უფრო

შეზღუდული ფორმები

ბაზრებს მხარს უჭერდა თეორიული მიდგომები, რომლებიც ითვალისწინებდნენ

კერძო სექტორის ავტონომიას, მაგრამ ამტკიცებდნენ უფრო პატერნალისტური

პოზიციის სასარგებლოდ.

სახელმწიფოს ნაწილი. ჯონ მეინარდ კეინსი ამტკიცებდა განმანათლებლური

ინტერვენციის სასარგებლოდ ეკონომიკის დახვეწას კონკრეტული სოციალური და

ეკონომიკური მიზნებით.

გონება. კეინსს სურდა ბაზრის მიუღებელი შედეგების შემსუბუქება

წარუმატებლობა, განურჩევლად წარუმატებლობის მიზეზებისა.

მეოცე საუკუნის ბოლოს სახელმწიფო ინტერვენციონიზმის ნეომერკანტილისტური

ვერსიები

გაჩნდა, რამაც სახელმწიფო წამყვან პოზიციაზე დააყენა, როგორც ბერკეტების

კატალიზატორი

ცვლილება კონკრეტული მიმართულებით. ეყრდნობა ექსპორტის

ხელმძღვანელობით განვითარების სტრატეგიებს

"აზიური ვეფხვების" წარმატებამ აჩვენა, რომ სახელმწიფოს შეუძლია შეასრულოს

როლი

მიზანმიმართული ეკონომიკური განვითარების ორგანიზატორი. სასურველის

იდენტიფიცირებით

ეკონომიკურ სექტორებში, სახელმწიფო შეიძლება გამოყენებული იქნას რესურსების

მობილიზებისა და კონცენტრირებისთვის

მიმართული საგანმანათლებლო პროგრამების სახით, შენიღბული სუბსიდიები,

მოსახერხებელი

საბანკო პრაქტიკა და სხვა ზომები შედარებითი უპირატესობის გასადიდებლად

კონკრეტული ბაზრის ან ბაზრის სექტორების ხელში ჩაგდების მიზანი.

ექსპორტის მიერ წარმართულმა ნეო-მერკანტილისტურმა სტრატეგიებმა

ზოგიერთში შესანიშნავი წარმატება მოიტანა

შემთხვევები. ეს ჰიბრიდული ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიები ხშირად

იღებდნენ ლიბერალური მოდელის ჩარჩოებს, როგორც მოცემულობას, მაგრამ

შემდეგ თავისუფლებას იღებდნენ მოდელთან.

კონკრეტული პოლიტიკის შეცვლა სახელმწიფოს არაპროპორციულად

სასარგებლოდ

კონკრეტული ბაზრები ან ნიშები. ხშირად ეს გულისხმობდა ძირითადი

პრინციპების დარღვევას

კონკურენციის პოლიტიკა და laissez faire პირობები. როგორც ჰილტონ რუტმა

შენიშნა, ქ
მისი ანალიზი აღმოსავლეთ აზიის ეკონომიკური წარმატების ისტორიების შესახებ,

„ინდუსტრიული პოლიტიკა იყო

პრაქტიკაში გამოიყენება რიგი მაღალი შემსრულებლების მიერ და უმეტესობა

სუბსიდირებულია და

მიმართული ფინანსები ხელმისაწვდომია ინვესტიციებისა და ჩვილ ინდუსტრიების

ხელშეწყობისთვის“ (Root,

1996: 4). ბევრ ამ ქვეყანაში მთავრობებმა მიაღწიეს კიდეც

კერძო ფირმების საკუთრების სტრუქტურის რეკონფიგურაციის შესახებ. ”ეს

ნაცნობი ტაქტიკა

სტრატეგიული ინდუსტრიების ხელშეწყობა - ქირავნობის ძიებისა და ქრთამის

აღების გზები

განვითარებადი ქვეყნების უმეტესობა - ხშირად ეფექტურად ხორციელდებოდა

უმეტეს ნაწილში

აღმოსავლეთ აზია“ (Root, 1996: 4).

მთავრობებმა, რომლებიც ეყრდნობოდნენ სახელმწიფოს ჩარევას, დაადგინეს, რომ

არსებობდა

ვაჭრობა სახელმწიფოს ჩარევის დონეზე და მასშტაბებში. მაგალითად,

პოპულისტური

ლათინური ამერიკის მთავრობებმა ხაზი გაუსვეს სოციალურ სტაბილურობას და

დასაქმებას

სუბსიდიები, პროტექციონისტული სავაჭრო პოლიტიკა და იმპორტის ჩანაცვლება

(დორნბუში და

ედვარდსი, 1991). თუმცა 1970-იან და 1980-იან წლებში ბევრმა პოპულისტურმა

მთავრობამ შეიძინა

ვიწრო ურბანულის პოლიტიკური მხარდაჭერის შეძენის მცდელობის შედეგად

აუტანელი ვალი

კოალიციები მოხმარების სუბსიდირებით.

1990-იანი წლების შუა ხანებში აზიური წარმატების ისტორიების ბრწყინვალება

გაქრა აზიის შემდეგ

ფინანსური ბაზრის კრიზისი. ასეთმა გამოცდილებამ კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა

მამის როლი

სახელმწიფო ინტერვენციონიზმის. მიუხედავად იმისა, რომ ვარაუდი ხშირად იყო

გაკეთებული

ემპირიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ მმართველობის ავტორიტარული ფორმები

უფრო ეფექტურია

რომ ავტორიტარულ სისტემებს არ შეეძლოთ თავიანთი ეკონომიკური მიზნების

მიღწევა

ვიდრე იყო დემოკრატიული, მონაწილეობითი სისტემები (Remmer, 1990). ამან

მრავალი ანალიტიკოსი მიიყვანა დასკვნამდე, რომ ეკონომიკური

ინტერვენციონისტული სტრატეგიები ორმხრივია

ხმალი, ჭრის ორივე მხარეს. ერთის მხრივ, ქმედუნარიან სახელმწიფო ეკონომიკურ

აპარატს შეუძლია

ემსახურება როგორც კატალიზური ბერკეტი ეკონომიკური განვითარებისთვის.

მეორეს მხრივ, უნარიანი

სახელმწიფო ეკონომიკურ აპარატს შეუძლია საკუთარი შესაძლებლობები

თვითმომსახურებისკენ მიმართოს და არა

საჯარო სამსახურის მიმართ. სწორედ ამ ამბივალენტურობამ განაპირობა Root

აღმოსავლეთის ანალიზში

აზიური წარმატების ისტორიები, რათა ამოიცნონ „ავტოკრატიული მტაცებლური

ქცევის შეზღუდვა

სახელმწიფოები“, როგორც „პოლიტიკური განვითარების ერთ-ერთი მთავარი

თავსატეხი“ (Root

დღევანდელი გლობალიზაცია, რომელიც ხასიათდება მყისიერი კომუნიკაციით,

უაღრესად
მობილურმა კაპიტალმა და ადამიანების ტრანსპორტირებისა და გადაადგილების

კარგად განვითარებულმა ინფრასტრუქტურამ შექმნა ურთიერთობისთვის

თვისობრივად ახალი გარემო.

ბაზარსა და პოლიტიკას შორის. ერთის მხრივ, გლობალიზაცია, როგორც ჩანს,

ამცირებს სახელმწიფოს ზოგიერთ ტრადიციულ პრეროგატივას. უმეტესობის

მზარდი წილი

სახელმწიფო ეკონომიკა ორიენტირებულია საგარეო ვაჭრობაზე. უმეტეს

შემთხვევაში მთავრობებს არ შეუძლიათ

შემთხვევები, ახორციელებენ მაკონტროლებელ ეფექტს უცხოურ ფასებზე,

მომწოდებლებზე და ურთიერთობებზე

მაშინაც კი, თუ მათ სურთ ამის გაკეთება. ასე რომ, მთავრობები ზოგჯერ

გლობალიზაციას აღიქვამენ

სახელმწიფო ხელისუფლების ტრადიციული ინსტრუმენტების ეროზია. მეორე

მხრივ, გასაგებია

რომ გლობალიზებული სამყარო არ გულისხმობს უსაზღვრო და

სახელმწიფოებრივად სამყაროს. The

მთავრობები, რომლებიც ყველაზე ენთუზიაზმით და ყველაზე წარმატებით მიიღეს

მსოფლიო ბაზრებზე ინტეგრაციის პოლიტიკის ცვლილებები ისეთია, როგორიც

ჩინეთია

გლობალიზაციას ხედავენ, როგორც „სახელმწიფოებრივ გაძლიერებას“ (Kim, 1999:

26). წარმატებული გლობალიზაცია

შეიძლება დამოკიდებული იყოს სახელმწიფოს უნარზე, შეასრულოს ძირითადი

ამოცანები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სახელმწიფოს როლი ეკონომიკაში

გლობალიზაციის შემდეგ შეიძლება უფრო ვიწრო იყოს განსაზღვრული

ვიდრე წარსულში, მაგრამ ის ასევე შეიძლება იყოს უფრო კრიტიკული

როგორ არის დაკავშირებული ბაზრები და პოლიტიკა გლობალიზაციის პირობებში?

ჩვენ
იცოდეთ, რომ როდესაც ბაზრები სრულად კონკურენტუნარიანია, ფასები

ხელმძღვანელობს რესურსების განაწილებას.

ასეთ ვითარებაში, თავისუფალი და ღია ვაჭრობა მონაწილე ქვეყნებს საშუალებას

აძლევს ისარგებლონ, რადგან ვაჭრობა მიჰყავს მათ სპეციალიზაციამდე იმ

საქმიანობებში, რომლებიც შეიძლება განხორციელდეს.

შედარებით ეფექტურად. მაგრამ ბევრი ბაზარი, განსაკუთრებით ბაზრები,

რომლებიც ვრცელდება

მათი ბუნება ეროვნულ საზღვრებში, ძალიან სტრუქტურირებულია და აქვს

არაპროპორციულად მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ეფექტი. მაგალითად,

რეგიონალური ელექტრო ქსელები, რომლებიც მოიცავს

შეიძლება რამდენიმე ეროვნული საზღვარი, მაგრამ მიეწოდება ერთ ქვეყანაში

ელექტროენერგიის წყაროდან

აკავშირებს მომხმარებლებს რამდენიმე ქვეყანაში ურთიერთდამოკიდებულებით

ისე, რომ ქმნის მგრძნობიარე პოლიტიკურ ურთიერთობებს. ელექტროენერგიის

მომხმარებლებს ხშირად არ შეუძლიათ მარტივად ან ძვირადღირებულად აირჩიონ

ალტერნატიული მომწოდებლები. ისინი მაინც უნდა დაეყრდნონ მომწოდებლებს

მოკლევადიან პერსპექტივაში საზოგადოების ინტერესის გათვალისწინება. როდესაც

მომწოდებელი მდებარეობს

სხვა სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიაზე, საზოგადოებრივი რეაგირება

შეიძლება სწრაფად

გახდეს რთული საერთაშორისო დიპლომატიის საკითხი

ასეთ პირობებში, მთავრობები, რომლებიც სხვაგვარად გამოიწერდნენ უფასოდ

სავაჭრო პრინციპები ხშირად მიუთითებენ ბაზრების არასრულყოფილებაზე

პოლიტიკის გასამართლებლად

შექმნილია ქვეყნის დასაცავად ბაზრის არასრულყოფილების შედეგებისგან.

ყურადღების გამახვილება ვაჭრობასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე მძიმე

უმუშევრობა, ხისტი
ხელფასები, მონოპოლია და ოლიგოპოლია, ან გარემოს დაბინძურება და სხვა გარე

ფაქტორები, მთავრობებს შეუძლიათ შესთავაზონ სავაჭრო პოლიტიკის

ცვლილებები სირთულეების გადასაჭრელად. ხისტი ხელფასები და მაღალი

უმუშევრობა შეიძლება გააძლიეროს პროტექციონიზმისკენ მიმართვა

უცხოური კონკურენციიდან. მონოპოლიები და ოლიგარქიები, რომლებიც

აკონტროლებენ წარმოებას

შეიძლება შემოთავაზებული იყოს ფასების კონტროლისა და კვოტების სისტემების

დასამკვიდრებლად.

გარემოს დაბინძურება, რომელიც აწესებს სოციალურ ხარჯებს, რომელიც არ არის

ადვილად აღდგენილი

პროდუქციის ფასი შეიძლება იყოს შემოთავაზებული, როგორც დასაბუთება

გამოყენებული ტარიფების შემოღებისთვის

შემოსავლების აღდგენა სოციალურ ხარჯებთან დაკავშირებული ზარალის

ასანაზღაურებლად. ქვეყნებში

რომლებსაც განუვითარებელი აქვთ კაპიტალის ბაზრები, პროტექციონიზმი

შეიძლება დაწინაურდეს როგორც

ჩვილ მრეწველობის დაცვის საშუალება. კულტურულად ჰომოგენიზაციის ეფექტი

გლობალური ბაზრები შეიძლება იყოს შეთავაზებული, როგორც ვაჭრობის

შეზღუდვის მიზეზი, რომელიც განიხილება, როგორც არახელსაყრელი ქვეყნის

კულტურისა და ღირებულებებისთვის. სახელმწიფოები, რომლებიც აღმოჩნდებიან

ვაჭრობაში

დავალიანება შეიძლება შეეცადოს იმპორტის შემცირებას იმპორტის ჩანაცვლებით.

თუ ფასებია

შეიძლება დამახინჯდეს წარსული სუბსიდიების ან დაცვის გზით, სავაჭრო

ბარიერების მოხსნა

შეთავაზებული საშუალებაა ფასების წონასწორობაში დასაბრუნებლად.

პოლიტიკურად არაპოპულარული ან, სულ მცირე, თვალსაჩინო ქმედებების

თავიდან აცილების მიზნით, არასაიმედო პოლიტიკური ლიდერები ჯანსაღი

ეკონომიკური რჩევების გარეშე შეიძლება ცდილობდნენ გააუმჯობესონ თავიანთი

სიტუაცია სავალუტო მანიპულაციის გზით. მაგალითად, სახელმწიფომ შეიძლება

მოითხოვოს

სახელმწიფო დეფიციტის დაფინანსება ვალუტის გადაფასების გზით.

გადაჭარბებული

ვალუტა იმპორტს ნაკლებად მიმზიდველს ხდის შიდა მომხმარებლისთვის.

გადაჭარბებული

ვალუტა ვაჭრობის ვიწრო და უფრო ადვილად მართვადი სექტორებისკენ

მიდრეკილია

ამრიგად, ის შეიძლება შემოგთავაზოთ გამოსავალი კაპიტალის გაქცევისთვის.

თუმცა, არსებობს დიდი

ეფექტურობის დანაკარგები, რომლებიც დაკავშირებულია ვალუტის

გადაფასებასთან. ბიუროკრატიული

მკაცრი ვალუტის კონტროლის ტვირთი შეიძლება იყოს ძვირი. ეს აუცილებლად

ქმნის არახელსაყრელ კლიმატს ვაჭრობისთვის. სავალუტო კონტროლი მოითხოვს

ფინანსური ტრანზაქციების მკაცრ რეგულირებას, რაც აკისრებს მონიტორინგისა და

სანქციების მძიმე ტვირთს. კარგად დაკავშირებულ პარტიებს ხელმისაწვდომობა

იაფი, მთავრობის მიერ დაფინანსებული

სავალუტო და იმპორტის ლიცენზიებმა შეიძლება დიდი სარგებლობა მოახდინოს ამ

სიტუაციიდან.

ამ პარტიებიდან შეიძლება ველოდოთ, რომ ლობირებენ სიტუაციის

შესანარჩუნებლად, მიუხედავად დიდისა

ეფექტურობის დანაკარგები და საზოგადოების ინტერესების შესაბამისი ზიანი.

პოლიტიკა

გადაფასება ქმნის საფუძველს პოლიციის სანქციების გავრცელებისთვის თუნდაც

საზოგადოებრივი უსაფრთხოების მიზნის კერძო ქცევის რეგულირებით

ჩანაცვლების მასშტაბი. ამან შეიძლება გამოიწვიოს სტიმულირების სტრუქტურა,

რომელშიც კერძო მხარეებს აქვთ

ინტერესი საკანონმდებლო ბაზის თავიდან აცილების ან თავიდან აცილების

მიზნით სხვადასხვა ფორმით

გვერდითი გადახდები და კვაზი-სამართლებრივი წახალისება. გადაჭარბებული

ვალუტა ასევე შეიძლება იყოს

მოსალოდნელია, რომ გამოიწვიოს საგარეო რეზერვების ამოწურვა, რაც, თავის

მხრივ, შეიძლება მოიტანოს

იმპორტის მკაცრი შეზღუდვის ზეწოლისა და, საბოლოოდ, კოლაფსის შესახებ

თავისუფალი ვაჭრობის პოლიტიკა.

გლობალიზაცია გულისხმობს საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობის

მიღწევას

და ნორმები. ეს თავის მხრივ ნიშნავს არა მხოლოდ შიდა ბაზრის პირობების

გაძლიერებას, არამედ საგარეო ვაჭრობის პირობების გაძლიერებას. ამრიგად,

გლობალიზაციის კონტექსტში

ეკონომიკური რეფორმის მიზანი მარტივია: ეკონომიკური რეფორმა მიზნად ისახავს

გაუმჯობესებას

საბაზრო პირობები როგორც შიდა, ისე საგარეო ეკონომიკური აქტივობის მიმართ.

ეკონომიკური რეფორმა შესაძლოა ტექნიკურ და არაპოლიტიკურ წამოწყებად

ჩანდეს.

მაგრამ ეკონომიკური რეფორმა დამოკიდებულია პოლიტიკური სისტემის ნებასა და

შესაძლებლობებზე

განახორციელოს პოლიტიკის კორექტირება.

პოლიტიკური რეფორმა

პოლიტიკური რეფორმის მიზანია პოლიტიკური ცხოვრების ხარისხის

გაუმჯობესება. პოლიტიკური
როგორც ჩანს, საუკეთესო პირობებია, როდესაც ბაზრები ღია და

კონკურენტუნარიანია. გამჭრიახობა

რომ თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობები ასოცირდება დემოკრატიულ

პოლიტიკურ პრაქტიკასთან არის

ტრადიციული ლიბერალური დემოკრატიული თეორიის ქვაკუთხედი. დემოკრატია

შეუძლებელია ინდივიდუალური არჩევანის ფუნდამენტური თავისუფლების

გარეშე. თავისუფლება

არჩევა კერძო ბაზარზე საქონლის მომსახურება არის ნაწილი და ნაწილი

არჩევანის თავისუფლება კოლექტიური ცხოვრების საჯარო სფეროში (ჰაიეკი, 1960,

1972;
ლოკი, 1690; პოპერი, 1971). თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობები ქმნის

გარემოს

იდეების კონკურენცია ალტერნატივების სპექტრის გათავისუფლებით

ფესვგადგმული ინტერესების, ბიუროკრატიული ოლქების და პრივილეგირებული

მონოპოლისტური კონტროლისგან.

ინტერესთა ჯგუფები. ღია პოლიტიკურ გარემოში პოლიტიკა არ არის მიმართული

ინდივიდუალური ინტერესების დაცვა, არამედ შესაძლებლობების ხელშეწყობა.

ადმინისტრაციული საყრდენი შეიძლება აღმოცენდეს საკუთარი ინტერესების

დაცვით, მაგრამ პროცესის მთლიანი ეფექტი არის სამართლიანობის ზოგადი

მიზნების მხარდაჭერა.

ღიაობა, თანასწორობა და კონკურენცია (კოლომერი, 2000)

ღია პოლიტიკის კულტურა არის სამართლიანი თამაშის, სტაბილურობისა და

ტოლერანტობის კულტურა. ის

ეს არის სამართლიანი თამაშის კულტურა, რადგან ტრანზაქციებში მხარეები

განიხილება როგორც თანასწორი. ეს არის სტაბილურობის კულტურა, რადგან

ადამიანები სტაბილური მოლოდინებით შედიან გაცვლებში

იმის შესახებ, თუ როგორ გამოთვლიან და მოქმედებენ მათი კოლეგები. ეს არის

ტოლერანტობის კულტურა

რადგან რასის, წარმოშობის, ენისა და სოციალური ადგილის განსხვავებები

უმნიშვნელოა

გარიგების წარმატებისთვის. მხარეები გაცვლებს აწარმოებენ მათთან

საკუთარი სარგებელი მხედველობაში. მიკუთვნებული თვისებები, როგორიცაა

რასა, ეროვნება, ეთნიკური წარმომავლობა, კლანი,

ფერის რელიგია, ან კოსმეტიკური თვისებები ხელს უშლის სარგებლის ძიებას.

იმიტომ რომ

ასკრიპტული თვისებები მცირე როლს თამაშობს ინდივიდის მიზნების

დაკმაყოფილებაში,

ადამიანები თანდათან ამცირებენ ამ თვისებებს. ჩნდება თანაბარი შესაძლებლობა

ბუნებრივია, არა იმიტომ, რომ ეს სწორია, არამედ იმიტომ, რომ რაციონალურია.

ლიბერალიზაცია არის ავტორიტარული, მჩაგვრელი და ექსპლუატაციური

პოლიტიკური კონტექსტების ტრანსფორმაცია მეტი თავისუფლებისა და

მოქმედების თავისუფლების კონტექსტში.

ხალხი მთელ მსოფლიოში ეძებს ლიბერალიზაციას, რადგან ის არსებითად

ღირებულია

და დაჯილდოება. ინტელექტუალურ ადამიანებს სურთ გააკეთონ საკუთარი

არჩევანი, დახაზონ თავიანთი არჩევანი

საკუთარი ბედი და გაასწორონ საკუთარი შეცდომები. თავისუფლება არის შანსი

იყო უკეთესი

იყავი ბედნიერი, აღმოაჩინო ადამიანური მდგომარეობის საზღვრები და, შესაძლოა,

დაუპირისპირდეს, არის თუ არა ეს საზღვრები ფიქსირებული თუ მოქნილი. დე

ტოკვილიდან დალამდე,
თეორეტიკოსებმა ყურადღება გაამახვილეს მოქმედი დემოკრატიის პირობებსა და

ინსტიტუტებზე ლიბერალური პრაქტიკის არსებითი ელემენტების გასარკვევად.

საუკუნეების ანალიზი,

დებატებმა, დიალოგებმა და კამათმა შეადგინა მდიდარი ანალიტიკური

ლიტერატურა. სასამართლოები

და საკანონმდებლო ორგანოებმა ჩამოაყალიბეს კანონმდებლობისა და სასამართლო

პრაქტიკის მასიური საფუძველი.

განვითარებულ, ანგლო-საქსონურ სამყაროში კარგად არის დემოკრატიული

ინსტიტუტები

მიხვდა.

განვითარებულ ქვეყნებში დემოკრატიული პრაქტიკა ავლენს მნიშვნელოვან

ინსტიტუციურ მრავალფეროვნებას, მაგრამ განსხვავებები ჩრდილავს მსგავსებებს

(ჰაგარდი და კაუფმანი,

1975 წელი; ჰანტინგტონი, 1993; ჰოლიფილდი და ჯილსონი, 1999).

განვითარებულ დემოკრატიებში

საზოგადოების ფუნდამენტური კანონი მისი კონსტიტუციაა. ბევრი თანამედროვე

დემოკრატია

განვითარდნენ სამი შტოს მმართველობით, ხელისუფლების დანაწილებით

აღმასრულებელ, საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლებას შორის,

დაბალანსებული ფორმალური სამართლებრივი გზით

წერილობითი კონსტიტუციით გათვალისწინებული და ფართოდ გავრცელებული

შეზღუდვები

საზოგადოების მხარდაჭერა მთავრობის ძირითადი პრინციპებისა და ამოცანების

მიმართ

(ნუში და პაუელი, 1966). შეზღუდული მთავრობა იცავს კონკურენტებს

პროცესი ძალაუფლების გამიჯვნისა და საპირისპირო გავლენის გზით

კონკურენტი პოლიტიკური პარტიების, პოლიტიკური ოლქებისა და ინტერესთა

ჯგუფების

(Dahl, 1989; de Tocqueville, 2000). წარმომადგენლობითი ხელისუფლება ასახავს

სახალხო ნებას კონკურენტული საარჩევნო პროცესით. კანონის უზენაესობა მოიცავს

ყველაფერს

მონაწილეები მოქმედების ერთიანი წესების მიხედვით. სამოქალაქო უფლებები,

მათ შორის თავისუფლება

მეტყველება, შეკრება, ასოციაცია და შუამდგომლობა უზრუნველყოფს

ინდივიდუალური აზრისა და მოქმედების სიწმინდეს და ემსახურება სოციალური

კომპაქტის განმტკიცებას. სამოქალაქო კონტროლი

სამხედროების, თავისუფალი პრესისა და მედიის, პროფკავშირების კოლექტიური

უფლებებით

ვაჭრობა და თავისუფალი პოლიტიკური გაერთიანება ემსახურება სამოქალაქო

ინიციატივის გაძლიერებას.

ბიბლიოთეკები დაიწერა ქრონიკისთვის და აანალიზებს თუ როგორია

ლიბერალური ინსტიტუტები

ფუნქციონირებს მოწინავე ქვეყნებში. ამ კვლევებმა განაპირობა კარგი შედარებითი

გაგება იმისა, თუ როგორ ფუნქციონირებს ეს პოლიტიკური ინსტიტუტები მოწინავე

დონეზე

მსოფლიოს ქვეყნები (Lijphart, 1984).

განვითარებულ სამყაროში დემოკრატიული პრაქტიკის ერთგვაროვნებამ ადვილად

შეიძლება გამოიწვიოს

ჩვენ მოველით, რომ დემოკრატიზაცია განუვითარებელ სამყაროში მხოლოდ

განვითარებული სამყაროსგან ნაცნობი ინსტიტუტებისა და პრაქტიკის მიღებას

ნიშნავს.

შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ დემოკრატიზაციის წარმატება ნიშნავს პროგრესს

დასავლური, ანგლო-საქსური დემოკრატიების ისტორიული განვითარება.

შესაბამისად,

დემოკრატიზაცია განვითარებული მსოფლიოს წარმატებული პოლიტიკური

ინსტიტუტების გადანერგვის ტოლფასია განუვითარებელი სამყაროს პირობებში.

უფრო მეტიც, შეიძლება გამოყენებულ იქნას დემოკრატიული ფუნქციონირების

გაბატონებული სტანდარტები,

ამ ვარაუდის მიხედვით, იმის დადგენა, თუ რამდენად მიაღწია ქვეყანამ წარმატებას

დემოკრატიისკენ მიმავალ გზაზე. მაშინ შეიძლება შეფასდეს ქვეყნის პროგრესი

დემოკრატიის სტანდარტულ ტესტებთან დაკავშირებით (Lijpart, 1984). აქვს

სიტუაცია

შემუშავებული, რომელშიც „ხელისუფლება შეიძლება შეიცვალოს არჩევნების

საპირისპიროდ

სადაც არჩევნებს მთავრობა ცვლის?” (ლუისი, 1996: 53). Აქვს

შეიქმნა ვითარება, როდესაც „არც ერთი ძირითადი პოლიტიკური აქტორი, პარტია

ან

ორგანიზებული ინტერესები, ძალები ან ინსტიტუტები მიიჩნევენ, რომ არსებობს

რაიმე ალტერნატივა

დემოკრატიული პროცესები ძალაუფლების მოსაპოვებლად და ... არცერთ

პოლიტიკურ ინსტიტუტს ან ჯგუფს არ აქვს ა

პრეტენზია დადო ვეტო დემოკრატიულად არჩეული გადაწყვეტილების მიმღებების

ქმედებებზე?“ (ლინცი, 1990:

156). მომწიფდა თუ არა ქვეყნის სამოქალაქო საზოგადოება იმდენად, რამდენადაც

სამოქალაქო ინიციატივა

და სამოქალაქო განვითარება ხდება შიგნით მთავრობის როლისგან

დამოუკიდებლად

საზოგადოება?5 (Putnam, 1993).

ამ სტანდარტებით გაზომვისას, ბევრი განვითარებადი ქვეყანა ვერ ახერხებს გავლას

დემოკრატიული განვითარების ძირითადი ტესტები. ამან შეიძლება მიგვიყვანოს

ახსნის ძიებაში

განვითარებადი ქვეყნების ფუნქციონირების ამ წარუმატებლობისთვის. მაგრამ

არის კიდევ ერთი შესაძლებლობა. განვითარებადი ქვეყნების წარუმატებლობა ამ

საკითხებზე

ტესტებმა ასევე შეიძლება გვაფიქრებინოს, არის თუ არა ეს დემოკრატიის სწორი

ტესტები

განვითარება განვითარებადი სამყაროს პირობებში. ყველა მოწინავე

დემოკრატიებს აქვთ მნიშვნელოვანი ინსტიტუციური მსგავსება, მაგრამ ეს

შეიძლება სულაც არ გულისხმობდეს ლიბერალურ დემოკრატიულ განვითარებას

სტაბილური საზოგადოებების კონტექსტში.

იგივე პროცესია, რაც დემოკრატიზაცია განუვითარებელ სამყაროში. უფრო მეტიც,

დემოკრატიზაცია განუვითარებელ სამყაროში შეიძლება არ იყოს იგივე პროცესი,

რაც

დემოკრატიზაცია ინსტიტუციური ტრანსფორმაციისა და იდეოლოგიური

გადაფასების პოსტკომუნისტურ სამყაროში.

არსებობს უამრავი მტკიცებულება იმისა, რომ განვითარებად სამყაროში

დემოკრატიზაციას აქვს უნიკალური თვისებები, რომელთა იგნორირება არ

შეიძლება (Moore, 1966; Skocpol,

1979 წელი; შუმპეტერი, 1984; პიე, 1985; ოდონელი, შმიტერი და უაითჰედი,

1986 წელი; მიგდალი, 1988; Anspanger, 1989; კოლი, 1990; Sorensen, 1993;

სმიტი,

Acuna, and Gamarra, 1994; ახალგაზრდა, 1994; კროუფორდი, 1995; ღადბიანი,

სულეიმანი და

ენტელისი, 1997; კიმი, 1999; ოჰ, 1999; Robinson et al., 1999; Chao, 2000;

კომპტონი,
2000; Kienle, 2001; ლუისი, 2001). ყველა საზოგადოება ერთნაირი არ არის.

ყველა საზოგადოება არ იზიარებს

კულტურული თავსებადობა აბსტრაქტულ, უპიროვნო ანგლო-საქსონურ

პროცედურებს შორის

ფორმალიზმი და საზოგადოების აზროვნებისა და პრაქტიკის გაბატონებული

ჩვევები. Ზოგიერთ

საზოგადოებები პოლიტიკური სტრუქტურები წარმოიქმნება ჯგუფთაშორისი

ვაჭრობის შედეგად (Fox, 1993;

გედესი, 1994; გლასერი, 2001). ზოგიერთ საზოგადოებაში ინდუსტრიული

სექტორები თამაშობენ მთავარ როლს

როლი. ზოგიერთ საზოგადოებაში სოფლის მეურნეობის ინტერესები მთავარ როლს

თამაშობს სამთავრობო პოლიტიკაში (მური, 1966; ჰანტინგტონი, 1969; Skocpol,

1979; Bates, 1981; Ranis

და მაჰმუდი, 1992; ვან ატა, 1993). ზოგიერთ საზოგადოებაში საარჩევნო ოლქები

თავად ხელისუფლების შიდა გადამწყვეტ როლს თამაშობს პოლიტიკურ პროცესში

(ლაპალომბარა, 1974; ო’დონელი და შმიტერი, 1986). ზოგიერთ საზოგადოებაში

ღრმად ფესვგადგმული კულტურული თავისებურებების ეფექტი, როგორც წესი,

ჭარბობს გავლენას

ფორმალური პოლიტიკური ინსტიტუტების. აზიაში აზროვნებისა და პრაქტიკის

ჩვევები მნიშვნელოვნად განსხვავდება ევროპისა და ჩრდილოეთ ამერიკის

ჩვევებისგან (McChesney, 1991, 1996;

ვიტფოგელი, 1957). სტრუქტურული ინსტიტუტი, რომელიც ერთნაირად

ფუნქციონირებს ევროპაში

აზიაში შეიძლება ძალიან განსხვავებულად იმოქმედოს (Pye, 1985; Kohli, 1990;

Craumer,
1994 წელი; მარავალი, 1997; ოჰ, 1999; კომპტონი, 2000; Kienle, 2001; ლუისი,

2001).
ეს განსხვავებები ვითარებაში მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს პროცესზე

დემოკრატიზაცია.

ლიბერალური დემოკრატიების უმეტესობა გაჩნდა შიდა დინამიკისა და

კომპრომისების შედეგად. მაგრამ ბევრი დემოკრატიზირებული საზოგადოება,

საპირისპიროდ, მიისწრაფვის

პოლიტიკური რეფორმები მათ გარეთ არსებული ძალების მიერ, როგორიცაა

საერთაშორისო ორგანიზაციებში მონაწილეობის მოთხოვნები. ბევრი

დემოკრატიზირებული საზოგადოება განიცდის

იცვლება იმ გარემოებების ძალით, რომელშიც ისინი აღმოჩნდებიან და არა

არჩევანი. ის ქვეყნები, რომლებსაც ყველაზე ნაკლებად სურთ პოლიტიკური

რეფორმები, ყველაზე ავტორიტარული და ხისტი ქვეყნები, არიან ის ქვეყნები,

რომლებსაც ეს ყველაზე მეტად სჭირდებათ. ირგვლივ არსებული ქვეყნები

მსოფლიომ აღმოაჩინა, როგორც უეინ ნორმანმა თქვა, რომ დესპოტიზმი „აღარ არის

მისაღებია მაშინაც კი, თუ დემოკრატია ჯერ კიდევ მიუღწეველია“ (Norman, 1993:

268). Ისე

ეს ქვეყნები იღებენ პოლიტიკურ რეფორმას, როგორც გარდაუვალს, მაშინაც კი, თუ

ეს არ არის სასურველი

მათი თვალსაზრისი. გლობალიზაცია აიძულებს საზოგადოებებს ცვლილებების

აუცილებლობაზე

სწრაფად შეესაბამებოდეს სამყაროს მოთხოვნებს, რომელიც მოითხოვს ბევრ

თვისებას, რომელიც

გვხვდება მხოლოდ დემოკრატიულ საზოგადოებებში (O'Donnel et al., 1986;

Schmitter and
უაითჰედი, 1986; ჰაგარდი, 1990; Helliwell, 1994; Diamond and Plattner,

1995;
ჰაგარდი და კაუფმანი, 1995; დუკეტი, 1999; გლენი, 2001).

პოლიტიკური რეფორმა შეიძლება წარმოიშვას სხვადასხვა მოტივაციის შედეგად.

რეფორმა შეიძლება იყოს პასუხი გავრცელებულ, პოპულარულ ზეწოლაზე ფორმის

ცვლილებისთვის

მეტი ხმა და მონაწილეობა. ქვემოდან ზევით პოლიტიკური რეფორმის ასეთი

შემთხვევები აქვს

გამორჩეული მექანიზმები. რეფორმა ასევე შეიძლება დაიწყოს და გაგრძელდეს

თავად მთავრობა. ზემოდან ქვევით პოლიტიკური რეფორმების დინამიკა ძალიან

განსხვავდება ძირითადი რეფორმების მოძრაობებისგან. საბოლოოდ რეფორმა

შეიძლება დაიწყოს

გარედან, ან საერთაშორისო პირობების დაწესების გზით

ორგანიზაციები ან სხვა აქტორები, რომლებიც აფინანსებენ რეფორმას. აქაც

დინამიკა

დემოკრატიზაცია არსებითად განსხვავდება სხვა რეფორმებისგა

გარეგან გამოწვეული დემოკრატიზაციის შემთხვევაში სახელმწიფოს, სავარაუდოდ,

ექნება ა

ამბივალენტური ურთიერთობა პოლიტიკურ რეფორმასთან (როდრიკი და

ფერნანდესი, 1991). ხელმძღვანელები

უმეტეს განვითარებად ქვეყნებში სახელმწიფო და სამთავრობო მოხელეები

ეკონომიკურს აერთიანებენ

რეფორმა, როგორც ეკონომიკური განთავისუფლების შეთავაზება, მაგრამ ისინი არ

იზიარებენ ასეთ ენთუზიაზმს

პოლიტიკური რეფორმა. სახელმწიფო ლიდერები და ხელისუფლების

წარმომადგენლები მხარს უჭერენ პოლიტიკურ რეფორმას,

თუ ისინი მხარს უჭერენ ყველაფერს, მხოლოდ ძლიერი დათქმებით. რეფორმას

მხარს უჭერს

რამდენადაც იგი გვპირდება რთული გარემოებების გამარტივებას, მაგრამ არა

რამდენადაც ეს ამცირებს მუდმივი ხელისუფლების ლეგიტიმურობას.

პოლიტიკური
შესაბამისად, რეფორმების პროგრამები, როგორც წესი, არ განხორციელდება

მთავრობების მიერ უბრალოდ

იმიტომ, რომ რეფორმები სასურველია, მაგრამ მხოლოდ იმიტომ, რომ აშკარა

ხდება, რომ პოლიტიკური პრაქტიკის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობა

არის მოთხოვნა.

სრული მონაწილეობა საერთაშორისო საზოგადოებაში. რეფორმები, რომლებიც

წარმოიშვა გარეთ

ქვეყანამ შეიძლება დაბადოს კითხვები რეფორმის დღის წესრიგის მოტივებთან

დაკავშირებით. საგარეო ინიცირებული რეფორმის წარუმატებლობის მიზეზების

შეფასებისას

პროგრამები უილიამ ისტერლი ამტკიცებდა, რომ რეფორმის წარუმატებლობა

ხშირად მარცხია

განხორციელების. ეკონომიკური ზრდის ყველაზე გავრცელებული რეცეპტები –

უზრუნველყოფა

უცხოური დახმარება, ინვესტიციები ტექნოლოგიებში, სახელმწიფო მოხელეთა

ტექნიკური შესაძლებლობების ხელშეწყობა, განათლების ხელშეწყობა,

მოსახლეობის ზრდის კონტროლი და

დახმარების სესხები და შემდეგ ამ სესხების პატიება იმ პირობით, რომ რეფორმები

იქნებოდა

მიღებული - მოითხოვოს მასპინძელი ქვეყნის საკუთრება რეფორმებზე, რათა

განხორციელდეს წარმატებული. ისტერლი ამტკიცებს, რომ ეკონომიკური

პრინციპები დევს

ეკონომიკური რეფორმების საფუძველზე საქართველოში ხშირად არ ხორციელდება

რეფორმების პრაქტიკა (Easterly, 2001).

მთავრობებს კიდევ უფრო ნაკლები სტიმული აქვთ, რომ აითვისონ რეფორმები

შექმნილია თვით ხელისუფლების გარდაქმნისთვის. ამ მიზეზით, განხორციელება

გარედან გამოწვეული პოლიტიკური რეფორმების ტექნიკური დახმარება ძალიან

შეზღუდული იყო. სტრუქტურული ეკონომიკური რეფორმები ხშირად

ფართომასშტაბიანია და დიდი ხნის განმავლობაში მიმდინარეობს

დროის მონაკვეთში და აქვს მნიშვნელოვანი ეფექტი. გარედან გამოწვეული

პოლიტიკური რეფორმები,

ამის საპირისპიროდ, მთავრობის რეფორმის, პოლიტიკური პარტიების

განვითარების სფეროებში,

საკანონმდებლო რეფორმა, სასამართლოს დამოუკიდებლობა, ადამიანის უფლებათა

პროგრამირება, მედია და

პროფკავშირის დამოუკიდებლობა და სამოქალაქო ორგანიზაციები, როგორც წესი,

მცირე მასშტაბის და

ხდება შეზღუდულ ვადებში. ძალიან იშვიათია დიდი მრავალმხრივი

საერთაშორისო დონორებმა პირდაპირ მხარი დაუჭირონ ამგვარ პოლიტიკურ

რეფორმებს. ეს პოლიტიკური

რეფორმების პროგრამებს, როგორც წესი, მხარს უჭერენ ეროვნული საგარეო

დახმარების სააგენტოები

ფილანტროპული ორგანიზაციების, ან არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ,

რომლებიც იღებენ

ძირითადი დონორების ფინანსური მხარდაჭერის გაცემა

პოსტკომუნისტურ სამყაროში დემოკრატიზაცია ხდება ინსტიტუციური

ცვლილებების ტემპით, რაც მნიშვნელოვნად აღემატება ჩამოყალიბებულ

ლიბერალურ დემოკრატიებში დემოკრატიული განვითარების დამახასიათებელ

ტემპს (Bunce, 1995; L. Anderson, 1999;

R. Anderson et al., 2000). ბევრად უფრო მეტად, ვიდრე ტიპიური

ავტორიტარული გადასვლების დროს, პოსტკომუნისტური „რეფორმა ნულიდან“

გულისხმობს საზოგადოების ფორმალური ინსტიტუტების საბითუმო ხელახალი

განსაზღვრას (ფიში, 1996). ტრანსფორმაცია

ეს მასშტაბი აუცილებლად მოიცავს მძიმე სისტემურ შოკებს (Murrell, 1993;

Aslund, 1995;
ელსტერი, 1998). ასეთი უზარმაზარი პოლიტიკური და ეკონომიკური

ტრანსფორმაცია, ინსტიტუციონალისტური თეორიების ვარაუდით, არ შეიძლებოდა

მომხდარიყო შეფერხებისა და არეულობის გარეშე (კოუზი,

1937, 1960; 1989 წლის მარტი; Ostrom, 1990; ბრომლი, 1992; ვ

პოსტკომუნისტურ საზოგადოებებში უამრავი ემპირიული მტკიცებულება

ვარაუდობს, რომ

პოსტკომუნისტური გადასვლის ტემპი, მექანიზმები, ღირებულებები და მიზნები

განსხვავებულია

ვიდრე დემოკრატიზაციის უფრო გავრცელებული შემთხვევები (როგოვსკი, 1987;

ბოვა, 1991; როდერი, 1993; ტერი, 1993; Eckstein et al., 1998; ბუნსი, 1999ა,ბ;

კოლტონი, 2000; აღდგომა, 2000 წელი; გილი, 2000; სპერლინგი, 2000; გლენი,

2001; რედდავეი

და გლინსკი, 2001; თევზი, 1998). არსებობს უამრავი ემპირიული მტკიცებულება,

რომ ურთიერთქმედება სოციალურ ძალებს შორის, როგორიცაა ეთნიკურობა და

ეთნიკურ ნაციონალიზმს

(Beissinger, 2002) ან რელიგიური სექტანტიზმი განსხვავდება სხვაგან

დემოკრატიზაციის საერთო შემთხვევები (Bennigsen and Wimbush, 1986;

Carrère
D’Encausse, 1989; Esposito, 1992; Dawisha და Parrott, 1997b). ბოლო კვლევა

მიუთითებს წესებისა და ინსტიტუტების მნიშვნელობაზე პოსტკომუნისტური

სტრუქტურირებაში

შედეგები. მაგალითად, სტივენ ფიში ამტკიცებდა, რომ ყველაზე მძლავრი ახსნა ან

ურთიერთობა ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ცვლილებებს შორის არის შედეგი.

პირველი კონკურენტული არჩევნები (ფიში, 1998). პოლინ ჯონს ლუონგმა აჩვენა

როგორ
ცენტრალური აზიის ქვეყნებში საარჩევნო წესებში განსხვავებები შეიძლება ახსნას

განსხვავებები

არჩევნების შედეგებში. ლუონგის ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ჯოკინგი

პოზიციისთვის

სხვადასხვა ოლქებმა კონკრეტულ პირობებში გამოიწვია საკმაოდ განსხვავებული

არჩევნების შედეგები სხვა ასპექტებით საკმაოდ მსგავსი ქვეყნებში (Luong,

2002).
ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ რეფორმის ტემპი უნდა იყოს სწრაფი, რათა

დარწმუნდეს, რომ

ცვლილებები ინსტიტუციონალიზდება მანამ, სანამ ოპონენტები არ შეასრულებენ

მის დაკნინებას

რეფორმები (Balcerowicz, 1995). მაგრამ პოსტკომუნისტური პოლიტიკური

რეფორმა განხორციელდა

ადგილი სტრუქტურული კორექტირების არაჩვეულებრივი დონის კონტექსტში.

ფასი

მაგ.

პოლიტიკურმა ლიბერალიზაციამ შესთავაზა ამ იგივე უუფლებო უფლებებს

საარჩევნო ყუთი

გამოხატავენ თავიანთ უკმაყოფილებას მათი დამცირების მიზეზის გამო

(პრჟევორსკი, 1991).

ამ ვითარებაში, პოლიტიკური რეფორმები ხშირად იწვევს კონფლიქტებს

ტენდენციები, სულ მცირე გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (Blanchard,

1997; Aslund, 2000; Brada,

1996). ეკონომიკურმა ცვლილებამ ხშირად გააძლიერა საარჩევნო ოლქები ან სხვა

გააძლიერა პოლიტიკური პროცესები, რომლებიც ხშირად ეწინააღმდეგებოდა

დემოკრატიზაციას (Bova, 1991; Hellman, 1998; Sperling, 2000; Hough and

Armacost, 2001;
მაკფოლი, 2001; რედავეი და გლინსკი, 2001). თავის ნაშრომში ბალკანეთის

ტრაგედია, სუზან

ვუდვორდი ამტკიცებდა, რომ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხაზგასმა

იუგოსლავიაში ლიბერალიზაციის პროგრამებზე

1980-იან და 1990-იანი წლების დასაწყისში ქვეყნის უფრო მეტი დაჯილდოების

ეფექტი იქონია

მოწინავე რეგიონები და დასჯა უფრო ჩამორჩენილი რეგიონები, რითაც

ახორციელებს ა

სოლი ქვეყნის მეტ და ნაკლებად წარმატებულ რეგიონებს შორის

ამავდროულად, სავალუტო ფონდის მხარდაჭერამ მთავრობის

დეცენტრალიზაციისთვის შესუსტდა

სახელმწიფოს ერთიანობა (ვუდვორდი, 1995). რეფორმების წარუმატებლობა

პოსტკომუნისტებში

საზოგადოებებმა მიიყვანა ზოგიერთი დასკვნამდე, რომ ზემოდან ქვევით

ეკონომიკური რეფორმები შეიძლება არ იყოს

მდგრადია ფართო პოლიტიკური რეფორმების გარეშე (Gill, 2000).

ბოლო გაფრთხილება. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ პოსტკომუნისტურ

დემოკრატიზაციას არ უნდა ველოდოთ, რომ გაგრძელდება დემოკრატიზაციის

იდენტური კურსი.

განუვითარებელი მსოფლიოს ავტორიტარულ ქვეყნებში. არარეალურია

განსაზღვროს დემოკრატიზაცია პოსტკომუნისტური დაშლის მღელვარე

ვითარებაში, როგორც მხოლოდ „საზოგადოების პოლიტიკურ ცხოვრებაში

სხვადასხვა ჯგუფის პროგრესული აღიარებისა და ჩართვის საკითხი“ (Dryzek,

1996: 486). ასეთი განსაზღვრება

დემოკრატიზაციის შესახებ უფრო მეტს ასახავს მკვლევარის სოციალური

ვარაუდები
და ხელმისაწვდომი მონაცემების გაზომვის მოხერხებულობა, ვიდრე პროცესის

შესახებ

დემოკრატიზაცია გარდამავალ საზოგადოებებში. არც ის არის რეალისტური იმის

მტკიცება, რომ პოსტკომუნისტური დემოკრატიზაცია უბრალოდ უდრის უფრო

დიდ პოლიტიკურ ინსტიტუციონალიზაციას.

ან პოლიტიკური მონაწილეობის უფრო მაღალი დონე (Huntington, 1969).

მიზეზისა და ეფექტის გამიჯვნა ეკონომიკური და პოლიტიკური პოლიტიკის

ციკლში

რეფორმა მოითხოვს გარკვეულ გზას დროის ნებისმიერ მოცემულ მომენტში

სტატუსის განსაზღვრას

სტრუქტურული რეფორმა პოლიტიკურ რეფორმასთან მიმართებაში. ეკონომისტები

განვითარდნენ

უაღრესად დახვეწილი ინსტრუმენტები ეკონომიკური გამომუშავების გასაზომად

და, ნაკლებად,

ეკონომიკური ფუნქციონირების გასაზომად. პოლიტიკური რეფორმის სტუდენტებს

ნაკლები მკაფიო მაჩვენებლები აქვთ. ზოგადად, პოლიტიკური რეფორმების

მცდელობებში წარმატების გაზომვა ჯერ კიდევ არ არის

უაღრესად არაზუსტი, ხარისხობრივი და დამოკიდებული დაკვირვების ტიპზე და

ყურადღება მიაქციეთ ინსტიტუციურ დეტალებს, რომლებსაც აწვდის საქმის

შესწავლა.

წიგნის არგუმენტი

ეს წიგნი ეხება როგორც პრაქტიკული, ასევე თეორიული მნიშვნელობის საკითხს:

რა გავლენა იქონია ეკონომიკურმა რეფორმებმა პოლიტიკურ ლიბერალიზაციაზე

შუა აზიის ქვეყნები? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, ჩვენ გვჭირდება შეფასების

საშუალება
პროგრესი ეკონომიკურ და პოლიტიკურ რეფორმებში. მიუხედავად იმისა, რომ

სტრუქტურული რეფორმისა და პოლიტიკური ცვლილებების კონცეფციები

მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ ანალიზში მრავალი წლის განმავლობაში,

ანალიტიკოსები სულ ახლახან ცდილობდნენ ამ ფენომენების გაზომვის

სტანდარტიზაციას. სტრუქტურული რეფორმების უმეტესობა მოიცავს უწყებების

შეცვლას, მათი უფლებამოსილებებისა და უფლებამოსილებების შეცვლას, მათი

პრაქტიკისა და ტენდენციების შეცვლას და დარწმუნდეს

რომ აკეთებენ იმას, რისთვისაც განზრახული აქვთ და არა სხვა საქმეებს. ითვლიან

ოფისების სახელწოდებებში ცვლილებების რაოდენობა, მიღებული კანონების

რაოდენობა, რაოდენობა

ახალი სტანდარტული საოპერაციო პროცედურების დაწესება და ა.შ

სტრუქტურული რეფორმის არსით. ამავე დროს, მარტივი, ფორმალისტური

ხარისხობრივი

მმართველობითი რეფორმების აღწერილობები ასევე არ არის ადეკვატური

იმისთვის, რომ გაზომოს რეალური რეფორმები. ამრიგად, სტანდარტული

რაოდენობრივი ზომები შეიძლება არ იყოს სრულად შესაბამისი სტატუსის

შესაფასებლად

რეფორმები სხვადასხვა პოლიტიკურ სისტემასა და პოლიტიკურ კულტურაში.

სტიმულს

საერთაშორისო დონორთა საზოგადოებაში აღიარებით, რომ „მმართველობა

მნიშვნელოვანია“,

მეცნიერებმა და პოლიტიკის ანალიტიკოსებმა ბოლო დროს მნიშვნელოვანი

ძალისხმევა გამოიჩინეს განვითარებისთვის

მართვის შესადარებელი და განმეორებადი ზომები, რომლებიც მოიცავს როგორც

რაოდენობრივს

და ხარისხობრივი ზომები. რაოდენობრივი ზომებისთვის ეს წიგნი დიდწილად

ეყრდნობა
მმართველობის საკითხების მონაცემთა ბაზა, რომელიც შედგენილია მსოფლიო

ბანკის განვითარების მიერ

კვლევითი ჯგუფი.6

ამ წიგნში წარმოდგენილი არგუმენტის ლოგიკა პირდაპირია. თავი 2

აღწერს ცენტრალური აზიის ზოგად კონტექსტს ადმინისტრაციული

თვალსაზრისით,

საბჭოთა პერიოდის ეკონომიკური და პოლიტიკური მემკვიდრეობა. თუ

პოსტკომუნისტური რეფორმა განიხილება, როგორც „გადასვლა“ A წერტილიდან B

წერტილზე, მაშინ საბჭოთა სისტემა.

წარმოადგენს ამოსვლის პუნქტს A. მე-2 თავში ასევე ასახულია პოსტკომუნისტური

რეფორმის დღის წესრიგში და ფართოდ განსაზღვრავს ხარისხობრივ და

რაოდენობრივ ზომებს

გამოიყენება შედარებისა და ანალიზისთვის. 3-7 თავებში მოცემულია დეტალური

შემთხვევა

ცენტრალური აზიის ხუთი ქვეყნის კვლევები. თითოეული შემთხვევის შესწავლა

ეხება მარტივს

კითხვა: რა გავლენა იქონია ეკონომიკურმა რეფორმამ პოლიტიკურ ცვლილებებზე?

Იმ შემთხვევაში

კვლევები იწყება ქვეყნის პროფილით, ანუ ქვეყნის ფართო მახასიათებლების

აღწერით. თითოეულ შემთხვევის კვლევას აქვს განყოფილება, რომელიც აღწერს

ქვეყანას

ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმების პოლიტიკა, სტრუქტურული

რეფორმის პოლიტიკის ანალიზი

რომლებიც განხორციელდა და ამ პოლიტიკის პოლიტიკური გავლენის შეფასება.

ანალიზი ყველა შემთხვევაში მიუთითებს რეფორმის შედეგებზე შედეგების აღწერის

სტატისტიკური მონაცემების კუთხით. მონაცემები შედის თითოეული თავის

დანართის სახით. მე-8 თავი აჯამებს საქმის შესწავლას ეფექტების თვალსაზრისით

საბაზრო რეფორმა პოლიტიკაზე და პოლიტიკის ეფექტი ბაზრის რეფორმაზე.