27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi:

Nedeni: CHP’lilerin kurmakta olduğu cepheye karşı DP tarafından

Vatan Cephesini kurması, Öğrenci olaylarının artması ve kontrolden
çıkması üzerine hükûmet, Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan
etti. Bu gibi arkası kesilmeyen iç rekabet ile milli birlik komitesi
darbe düzenledi.

➢ CUMHURİYET DÖNEMİNİN İLK ASKERİ DARBESİDİR!

Millî Birlik Komitesi (MBK), 27 Mayıs 1960’ta yönetime el koyarak

DP’yi tasfiye ettirdi. DP üyeleri Yassıada’daki askerî mahkemelerde
yargılandı. Özellikle demokratik usullerle iktidara gelen Başbakan
Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye
Bakanı Hasan Polatkan’ın idam edilmesi Türk demokrasi tarihinde
kara bir leke olarak değerlendirilir.

➢ YENİ BİR EKONOMİ DÜZEN İLE KARMA EKONOMİ

MODELİNE GEÇİLDİ!
➢ CUMHURBAŞKANI CEMAL GÜRSEL>İLK SEÇİMLERİ AP
KAZANDI.

OTOMOBİL:

Cemal Gürsel’in direktifleriyle ordunun binek araç ihtiyacını

karşılayacak bir otomobil tipinin geliştirilmesi görevi Eskişehir
Devlet Demir Yolları Fabrikalarına verildi. Devrim adı verilen 4
otomobil HAZIRLANMAYA BAŞLANDI(İLK)

YUMUŞAMA DÖNEMİ(DETANT):

Yumuşama Dönemi, Doğu-Batı blokları arasında savaş tehlikesinin

azalması ile siyasi, ekonomik kültürel ve teknolojik anlaşmaların
artması olarak tanımlanır.
➢ SORUNLARIN SAVAŞ İLE DEĞİL UZLAŞMA İLE ÇÖZÜLDÜĞÜ
DÖNEMDİR!
➢ SALT-1 ANTLAŞMASI :Bu antlaşma Amerika ile Sovyet
Rusya arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası oldu ve
Helsinki Deklarasyonu’nun yolunu açtı.
➢ SALT-2 ANTLAŞMASI: Sovyet Rusya’nın 1979 yılında
Afganistan’ı işgali, SALT-II’nin hayata geçmesine engel oldu.
➢ HELSİNKİ DEKLARASYONU:35 AVRUPA ÜLKESİ İLE ABD VE
KANADA BÜYÜKELÇİLİKLERİN TOPLANMASIDIR.
KONFERANS AVRUPA ‘ DA AYRI TOPLUMSAL SİSTEMLERE
SAHİP DEVLETLER ARASI YENİ BİR İLİŞKİ SÜRECİNİ
BAŞLATMA VE KABUL EDİLEBİLİR AMAÇ VE KOŞULLARI
SAPTAMA İŞLEVLERİNİ YERİNE GETİRMİŞTİR HELSİNKİDE
İMZA EDİLEN BELGE AVRUPA’DAKİ SİSTEMLER ARASI
REKABET VE İŞ BİRLİĞİ ŞARTLARINI ORTAYA
KOYMUŞTUR.(ORTAK BİLDİRGE)(ÖNEMLİ)

➢ ABD’Yİ ZİYARET EDEN İLK RUS LİDER KRUŞÇEV

➢ Viyana Zirvesi (başkanların buluşması) sonrası gerilimin

tırmandığı dönemde SSCB ve Doğu Almanya 13 Ağustos
1961’de Doğu-Batı arasını ayıran Berlin Duvarı’nı örmeye
başladı.
KÜBA BUHRANI:

➢ YUMUŞAMA DÖNEMİNİN BAŞLANGICIDIR.

➢ ABD VE SSCB’Yİ SAVAŞIN EŞİĞİNE GETİREN BU BUHRAN
FÜZELERİN SÖKÜLMESİYLE YUMUŞAMA DÖNEMİNİN
BAŞLANGICI OLDU.

Küba, 1930’dan beri diktatör Fulgencio Batista tarafından

yönetilmekteydi. Batista yönetimine karşı Fidel Castro’nun
başlattığı mücadele başarıya ulaştı. Fidel Castro aldığı ekonomik
tedbirler yeterli olmayınca onu devirmek isteyen ABD, muhaliflere
destek vererek Domuzlar Körfezi’ne çıkarma yaptırdı.

➢ Domuzlar Körfezi Castro rejimine karşı olan Kübalı

sığınmacıların Küba’ya karşı başarısız bir işgal girişimi
gerçekleştirdikleri bölgedir.(ÖNEMLİ)
➢ Amerika-Küba ilişkilerini daha da kötüleştirmiştir.

ABD ve SSCB bir nükleer savaşa doğru hızla sürüklenmekteydi. SSCB,

Amerikan kararlılığı karşısında geri adım attı.Küba’daki Sovyet
füzelerinin sökülmesini kabulleneceklerini fakat ABD’nin de adayı
işgal etmemesini ve Türkiye’deki Jüpiter füzelerini sökmesini istedi.
Türkiye üzerinden yapılan bu pazarlık ABD tarafından kabul edildi.
Türkiye’de kırgınlığa sebep olan bu gelişme, ABD’nin gerekli
gördüğünde veya SSCB ile pazarlık söz konusu olduğunda Türkiye’yi
feda edebileceğini ortaya koydu. İki süper güç, aralarındaki gerilime
rağmen sorunun çözümü konusunda başından itibaren diplomatik
kanalları kullandı.(önemli)

➢ Kruşçev, Küba’daki füzelerin söküleceğini ilan etti.

Keşmir Sorunu

Pakistan’ın kuzeyinde bulunan Keşmir; verimli topraklara sahip,

buğday ve pirinç tarımı yapılan bir bölgedir. Keşmir’in nüfusunun
%80’i Müslümanlardan oluştuğu hâlde İngiltere, bu bölgenin
yönetimini 1846’da bir mihraceye vermiştir. Hindistan ve
Pakistan’ın bağımsızlığını kazandığı dönemde Keşmir,bu mihrace
ailesinin yönetiminde bulunmaktaydı. Pakistan’ın Keşmir’e asker
sevk ederek bölgeyi topraklarına katmak istemesine mihrace ve
Hindistan karşı çıktı. Keşmir’in 1947’de Hindistan’a ilhakı, 1948’deki
Pakistan-Hindistan Savaşı’nın sebebi oldu. Birleşmiş Milletlerin
araya girmesi ve plebisit kararının alınması ile ateşkes sağlandı!

SSCB aracılığı ile Pakistan ve Hindistan, Taşkent’te bir araya gelerek

10 Ocak 1966’da Taşkent Deklarasyonu’nu yayımladılar.(AMAÇ
BARIŞÇIL YOLLARLA DÜZENLENECEK.)

Keşmir halkı hindistanın bu politikalarına karşı 1987’den beri

mücadele vermektedir ve hala bunu devam ettirirler.

➢ HİNDİSTAN-MAHATMA GANDİ
➢ PAKİSTAN-MUHAMMED ALİ CİNNAH
Vietnam Savaşı:

II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle Ho Chi Minh (Ho Şi Min),

(ÖNEMLİ )Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan
etti.

ABD’li devlet adamı Henry Kissinger, Amerika’yı Vietnam

çıkmazından kurtarmak istiyordu. Bu sebeple Amerika, 1969’da iş
birliği yolu ile barışı esas alan Nixon Doktrini’ni yayımladı. Amerika,
bu doktrinle bundan sonra dünyanın neresinde olursa olsun
savaşlara girmeyip müttefiklerine sadece ekonomik ve askerî açıdan
destek olacağını duyurdu. İki taraf arasında 1968’de başlayan resmî
görüşmelere ilave olarak Henry Kissenger, 1969 sonlarında Kuzey
Vietnamlı temsilcilerle görüşmelere başladı: Vietnam Savaşı’nı
anlatan bir filmden görüntüladı. 1976’da Kuzey ve Güney Vietnam
birleşti ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.

Vietnam, kuşaklar boyunca üzerinde hiçbir şey yetişmeyecek olan

ay yüzeyi durumuna geldi(iki tarafta ekonomik huzursuzluk yaşadı).
Vietnam Savaşı II. Dünya Savaşı sonrası insaneliyle gerçekleştirilmiş
en büyük felaket olmuştur.

SSCB’nin Afganistan’ı İşgali:

➢ İngiltere ve Rusya’nın rekabet alanı olan Afganistan, Emir

Emanullah yönetiminde 1919’da bağımsızlığını kazanmıştır.
➢ Afganistan’ın işgali ile ülke içindeki farklı gruplar bir araya
gelerek millî direnişi başlattılar. Mücahit olarak adlandırılan
bu güçlerin silahlı direnişi yoğunlaştı.
➢ Sovyetlerin Afganistan’ı işgali ABD’de Yumuşama
Dönemi’nin sona erdiği kanısına neden oldu. ABD Senatosu,
SALT-II Antlaşması’nı onaylamadı ve SSCB’ye karşı tarım
ürünleri ambargosu dâhil uluslararası önlemler alınması için
çaba harcadı.(ABD SOVYETLERE AMBARGO UYGULADI)
 ➢ Afganistan, SSCB için insan ve para tüketen bir savaş
makinesi hâline geldi.
➢ SSCB, 14 Nisan 1988 Cenevre Antlaşması sonrası 1988-
1989’da Afganistan’dan çekildi. Sovyetlerin başarısızlığı,
Sovyet peykleri (bağımlı devletler) arasında bağımsızlık
mücadelesine yol açarak SSCB’nin dağılmasında önemli rol
oynadı.

Bağlantısızlar Hareketi’nin Doğuşu:

➢ HİNDİSTAN-NEHRU(ÖNCÜSÜ)
➢ YUGOSLAVYA-TİTO
➢ MISIR-CEMAL ABDULNASIR BANDUNG KONFERANSINDA
TOPLANDILAR.

➢ Bandung Konferansı’nın sonuç metninde halkların kendi

kendilerini yönetme hakkı,bütün bağımsız devletler
arasında eşitlik ve iç işlerine yabancıların müdahalesinin
reddedilmesi vurgulandı. Ayrıca silahsızlanma ve nükleer
silahların yasaklanması üzerinde duruldu. Bu şekilde
dünyayı iki bloka ayıran durumun karşısında üçüncü bir yol
açıldı.
ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI:

Filistinde Balfour Deklarasyonu ile bir Yahudi devleti kurulması

yönünde adım atıldı. San Remo Konferansı ile İngiliz idaresine
bırakılan Filistin’e çok sayıda Yahudi göçü yaşandı. Arap
toplumunda rahatsızlıklara neden olan bu göçler Araplar ile
Yahudilerin çatışmasına neden oldu.Bunun üzerine BM DE filistin
özel komitesi , çoğunluk planı ve azınlık planı ortaya
konuldu.(İngiltere tarafsız kalacak.)

➢ İngiltere, 14 Mayıs 1948’de Filistin’deki kuvvetlerini

çekeceğini ve manda yönetimini kaldıracağını açıkladı. Aynı
esnada Yahudi Millî Konseyi de İsrail Devleti’nin
kurulduğunu ilan etti. Bu durum İsrail Devleti’nin kurulması,
Araplar ile Yahudiler arasında kesin bir ayrışmaya ve bu
devlet ile bazı Arap devletlerinin savaşmalarına neden oldu.

1948 ARAP – İSRAİL SAVAŞI:

İsrail, kurulduğu ilk günden itibaren büyük devletler tarafından

tanındı. Bu durum karşısında Mısır,Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak
ordularının 15 Mayıs’ta Filistin’e girmesiyle savaş başladı.

SAVAŞIN ÇIKMASINDAKİ ETMENLER:

➢ Savaş öncesinde ABD’nin İsrail’i tanıması , BM’nin İsrail

lehine olan Çoğunluk Planı’ndan yana tavır alması, BM nin
İsrail çıkarlarını ön planda tutması, arap ülkelerine
ambargo uygulaması.
 ➢ SAVAŞIN SEYRİ: SSCB’nin ambargo altındaki Filistin’e silah
satması da sonucu değiştirmemiştir. Bu savaşın sonunda
yaklaşık 900 bin Arap, mülteci durumuna düşmüştür.
Sosyalist ve cumhuriyetçi mahiyette Arap milliyetçiliği
gelişmiştir.

1956 ARAP-İSRAİL SAVAŞI:

MISIR CUMHURBAŞKANI CEMAL ABDÜNNASIR Batı’nın ve ABD’nin

yeterli desteğini alamayınca SSCB’ye yaklaştı. Ayrıca Süveyş
kanalı’nı işleten İngiliz –fransız şirketini de MİLLİLEŞTİRDİ. İngiltere
ve Fransa, İsrail ile iş birliğine giderek bir savaş hazırlığına başladı.
İsrail mısır üslerini vurdu. Sscb duruma tepki göstermedi ve ABD
ninde savaşa girmesiyle işgal birlikleri geri çekildi.

1967 ARAP-İSRAİL(ALTI GÜN) SAVAŞI:

SSCB’nin desteğini alan Mısır, Tiran Boğazı’nı İsrail’in geçişlerine

kapattı. İsrail bu olayı savaş sebebi kabul etti ve 5 Haziran’da
düzenlediği ani bir saldırı ile savaşı başlattı. Ürdün ve Suriye hava
kuvvetleri saf dışı bırakıldı. Hatta Irak’a ait bazı hava üsleri de
vuruldu. ABD donanmasına ait 6. Filo’nun bölgede olması ve İsrail’e
lojistik yardım yapması, savaşın altıgünde bitmesini sağladı.
SAVAŞIN SONUÇLARI:

➢ Arap ülkeleri ABD’ye petrol sevkiyatını durdurup ilişkileri

askıya aldı.
➢ İsrail; Golan Tepeleri, Batı Şeria, Sina Yarımadası, Gazze,
Doğu Kudüs gibi yerleri ele geçirdi.(TOPRAKLARINI 4
KATINA ÇIKARTTI)
➢ Arap ülkeleri arasında birliği sağlayacak ciddi bir teşkilatın
gerekliliği ortaya çıktı.

İslam İş Birliği Teşkilatı (İİT):

KURULMA SEBEPLERİ:

➢ İSRAİL İN TOPRAKLARINI 4 KATINA ÇIKARMASI

➢ MESCİD-İ AKSA’NIN YAKILMASINI ÖNLEMEK VE KORUMAK
ADI ALTINDA İSLAM KONFERANSI TEŞKİLATI KURULDU.
➢ Astana’da 2011’de yapılan 38. Dışişleri Bakanları
Konseyinde alınan kararla teşkilatın adı İslam İş Birliği
Teşkilatı (İİT) olarak değiştirildi.

1973 ARAP- İSRAİL SAVAŞI:

ABD Kongresi’nin İsrail’e silah ve para yardımı kararı almasının

ardından Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri(OAPEC), petrol ihracatını
azalttı ve fiyat artışına gitti. İsrail, OAPEC’in bu tavrı ve büyük
devletlerin araya girmesiyle 25 Ekim 1973’te Mısır ve Suriye ile
ateşkes imzaladı. 1967 Savaşı’nda aldığı toprakların bir kısmından
çekildi.
 ➢ Bu savaş ramazan ayına rastladığı için Ramazan Savaşı veya
Yahudilerin kutsal ayına rastladığı için Yom Kippur (Yam
Kipor) diye de anılır.
➢ Savaş sonrası Mısır ve İsrail genelkurmay başkanlarının
katılımıyla imzalanan ilk Arap-İsrail antlaşması 101.
Kilometre Antlaşması’dır.

Küresel Güçlerin Arap İsrail Savaşlarına Etkisi:

Arap-İsrail savaşlarında belirleyici unsur, Soğuk Savaş’ın

dinamikleriydi. Bu mücadelede Ürdün ve Lübnan Batı Bloku
tarafından desteklenirken Mısır’da Enver Sedat, Suriye’de devrimci
Baas rejimi ve Filistinli gerillalar Doğu Bloku tarafından desteklendi.

ABD’nin Orta Doğu’daki SSCB yayılmasına karşı ilk hamlelerinden

biri, 1955’te Türkiye önderliğinde kurulan Bağdat Paktı idi. Bu
paktın Türkiye tarafından kurulup Mısır’ı bertaraf etmesi, içerisinde
Irak hariç Arap ülkesinin olmaması Arap dünyasında tepkilere ve
beraberinde SSCB’ye karşı yakınlık duyulmasına neden oldu.

BAĞDAT PAKTINDAKİ ÜLKELER:

TÜRKİYE

İRAN

IRAK

PAKİSTAN

İNGİLTERE
CAMP DAVİD ANTLAŞMASI:

Camp David Antlaşması’na giden süreçte Mısır:

➢ İsrail den toprağını almak istemesi

➢ Arap devletleri arasında çıkan anlaşmazlıklar ve gerginlikler
➢ İsrail ile yapılan savaşlarda Sovyetlerden alınan silahların
yetersiz olması.

Mısır, ilk olarak 1974’te ABD aracılığı ile başlayan barış

görüşmeleriyle birtakım avantajlar elde etmenin yanında Sina
Yarımadası’nın bir kısmını da geri aldı.

Barışın önündeki engelleri kaldırmaya çalıştı . ABD Dışişleri Bakanı

Henry Kissenger da, Arap-İsrail barışını sağlamak amacıyla 1978’de
Arap ülkeleriyle İsrail arasında mekik diplomasisi yürüttü.

Mısır lideri Enver Sedat, İsrail’e giderek Kudüs’ü ziyaret etti. İsrail
Başbakanı Menahem Begin’ın (Menıhım Bicın) da Mısır’a gitmesiyle
İsmailiye’de bir zirve yapıldı. Böylece Mısır, İsrail’i tanıyan ilk Arap
devleti oldu.

İsrail ile barış ortamı oluşturmaya çalışan Mısır’ın önceliği, Filistin

meselesi olarak ön plana çıkartıldı. İsrail’in;

➢ Filistin devletinin kurulmasına karşı çıkması .

➢ Kudüs konusunda geri adım atmaması .
➢ Filistin de Yahudi yerleşim yerlerinin bulunması .Barış
görüşmelerinin uzamasına neden oldu

ABD ve SSCB barış için Cenevrede konferans düzenledi .BM

GÜVENLİK KONSEYİ İSARİL İLE MISIR ARASINDA YAPILACAK
ANTLAŞMAYA DAİR ESASLAR BELİRLEDİ . İran Devrimi’nin
yaşanması ABD ve İsrail’i tedirgin etti.
Bu tedirginlik barışı hızlandırdı . İsrail Sina yarım adası ve Süveş
kanalı üzerinde uzlaşmaya varıldı .ABD nin arabulucuğunda İsrail ile
mısır arasında 17 eylül 1978 imzalanan Camp David antlaşmasın da
karara bağlanan bazı meseleler :

➢ MISIR İSRAİL SAVAŞINA SON VERİLECEK

➢ İKİ ÜLKE ARASINDA DİPLOMATİK İLİŞKİLER BAŞLATILACAK
VB.

Bu antlaşmaya tepki olarak 18 Arap devleti Mısır ile ilişkilerini kesti.

Arap devletlerinde ve toplumunda Batı karşıtlığı,ciddi oranda arttı.

1960 Sonrası Enerji Kaynaklarındaki Değişim ve 1973 Petrol Krizi:

Petrolün keşfiyle dünya dengeleri tamamen değişti. Petrol, l. Dünya

Savaşı ve ll. Dünya Savaşı’nın yanı sıra günümüzde yaşanan birçok
çatışmanın en önemli nedenlerinden biri oldu. Bu enerji kaynağını
1960’a kadar Yedi Kız Kardeş diye adlandırılan ABD menşeli yedi
petrol şirketi yönetti.

➢ OPEC: PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER BİRLİĞİ

➢ OAPEC: PETROL İHRAÇ EDEN ARAP ÜLKELERİ BİRLİĞİ

İRAN-IRAK SAVAŞI:

İran’la yaptığı Cezayir Anlaşması ile Şatt-ül Arap ve Kürt meselesini

halleden Irak, petrol gelirini 1980’de 26 milyar dolara çıkardı. Bu
ekonomik refah düzeyi Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin’de bir
öz güven meydana getirdi.
İran ile yaşadığı sorunları ancak savaş yoluyla halledebileceğini
düşünen Irak’ın, İran ile savaşa girme gerekçelerinden bazıları
şunlardır:

➢ Şatt-ül Arap su yolu idi.

➢ İran, Sünni olan Irak iktidarına karşı Şii Iraklılar
kışkırtıyordu.
➢ ABD ve SSCB’yi şeytan devletler ilan etmesinden dolayı
İran’ın büyük devletlerle arası açılması.vb.

Irak ani bir taarruzla yaklaşık 700 km’lik bir hattan İran içlerine
doğru girdi ve savaş 22 Eylül 1980’de başladı. Savaş, iki taraf
açısından da üstünlüğün ele geçirilemediği bir mücadeleye dönüştü
1986’da İrangate (İrangeyt) Olayı’nın patlak vermesi üzerine tüm
dünya şoka girdi.

➢ İRANGATE OLAYI: ABD ve Avrupa tarafından İran’a

uygulanan ambargoya rağmen İsrailli bir general aracılığıyla
İranlı yetkililerle gizlice görüşen ABD’nin İran’a silah
satmasının açığa çıkarılmasıdır.(önemli)

Savaşın petrol güvenliğine zarar vermesi üzerine yeni bir krize

meydan vermemek için ABD, olaya daha ciddi eğilerek 6 ve 7. Deniz
Filolarını bölgeye sevk etti.

Irak’ın SSCB’den aldığı füzelerle İran’ı vurması, İngiltere ve

Fransa’dan aldığı kimyasal silahlarla sınır boylarını vurması, katliam
derecesine varan yıkımlara neden oldu. Durumun iyice çıkmaza
girdiğini gören İran,18 Temmuz 1988’de barışa razı oldu. 20 Ağustos
1988’de ateşkesin sağlanması ile savaş fiilen sona erdi.

İran-Irak Savaşı’nda Suriye ve Libya, İran’ı; diğer Arap ülkeleri Irak’ı

desteklerken Türkiye tarafsız kaldı.
SAVAŞIN SONUÇLARI:

➢ Her iki ülkeden de yaklaşık birer buçuk milyon insan

hayatını kaybetti.
➢ Her iki ülkenin de petrol kaynakları tahrip oldu.
➢ Arap ülkeleri arasındaki ayrılıklar daha da arttı.
➢ Her iki ülkenin de milyarlarca dolar kaynağı heba oldu ve iki
ülke de ekonomik darboğaza girdi.