Republic of the Philippines

Department of Education
REGION III – CENTRAL LUZON
SCHOOLS DIVISION OF CITY OF MALOLOS
MARCELO H. DEL PILAR NATIONAL HIGH SCHOOL
BAGONG BAYAN, CITY OF MALOLOS, BULACAN
LEARNING ACTIVITY SHEET (Qtr 4 – Week 1) 2. Sa kasalukuyan nagkaroon ng makabagong pamamaraan ng
Araling Panlipunan 9 Ekonomiks pagtatanim na kinapapalooban ng isang proseso na nagresulta ng
pagkakaroon ng maraming ani. Ano ang tawag sa prosesong ito?
Modyul 1: PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN a. pagsulong c. inobasyon
b. pag-unlad d. teknolohiya
Most Essential Learning Competency: Nasisiyasat ang mga palatandaan 3. Ang mga sumusunod na palatandaan ay makikita sa mauunlad na bansa
ng pambansang kaunlaran (AP9MSP-IVa-2) MALIBAN sa:
a. Mga pagbabago sa lipunan gaya ng pagtatayo ng mga bagong
Mga Tiyak na Layunin: istruktura
1. Nasusuri ang pagkakaiba at pagkakatulad ng pagsulong at pag- b. Mayroong kaayusang panlipunan ang isang bansa
unlad. c. Patuloy ang pagpasok ng mga dayuhang mamumuhunan sa bansa
2. Nasusuri ang mga salik at palatandaan ng pag-unlad. d. Malaking porsiyento ng mga mamamayan ay may disenteng
3. Natutukoy ang panukat sa antas ng pag-unlad ng isang bansa. pinagkukunan ng pangkabuhayan
4. Nakabubuo ng panata na nagpapakita ng pakikiisa tungo sa 4. Bukod sa mga likas na yaman, paano nakatutulong ang yamang-tao sa
pagtamo ng pambansang kaunlaran. pagsulong ng ekonomiya ng bansa?
a. Nakabatay sa laki ng populasyon ang dami ng manggawa na
SUBUKIN nagdudulot ng pag-unlad ng bansa
Sagutin ang mga sumusunod na tanong. Piliin mo ang letra ng wastong b. Ang kasanayan ng tao ang gumaganap ng mahalagang papel upang
sagot at isulat ang mga sagot sa sagutang papel. makalikha ng mas maraming output
1. Ito ay tumutukoy sa mga pagbabago mula sa mababa patungo sa c. Ang tao ay walang direktang kontribusyon sa pagsulong ng
mataas na antas ng pamumuhay. ekonomiya ng bansa
a. pagsulong c. inobasyon d. Ang tao ay itinuturing na pasanin ng gobyerno kung patuloy ang
b. pag-unlad d. kabuhayan paglaki ng populasyon nito.

Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan

Telephone No.: (044) 795-5343
E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph
 Page |2

5. Ang mga sumusunod na salik ay nakatutulong sa pagsulong ng BALIKAN

ekonomiya ng bansa maliban sa: Hanapin sa Hanay B ang mga institusyong inilalarawan sa Hanay A. Isulat
a. yamang tao c. teknolohiya at inobasyon ang letra ng iyong sagot sa sagutang papel.
b. likas na yaman d. imprastraktura
6. Paano nakatutulong ang paggamit ng inobasyon sa pagsulong ng Hanay A Hanay B
ekonomiya ng bansa? 1. Layunin ng bangkong ito na mapaunlad ang a. Landbank of
a. Hindi nakatutulong ang inobasyon dahil magdudulot lamang ito ng sektor ng agrikultura at industriya, lalo na ang the Philippines
kalituhan sa manggagawa mga programang makatutulong sa pag-unlad b. Philippines
b. Nababawasan ang mga manggagawa dahil sa makinarya ng ekonomiya. Deposit
c. Nakatutulong ito na makalikha ng maraming output bunga ng 2. Itinatag upang mapabuti ang kalagayang Insurance
paggamit ng makabagong ideya at pamamaraan sa paggawa pangkabuhayan sa mga kanayunan. Corporation
d. Napapabilis nito ang proseso ng pamamahagi ng yaman ng bansa 3. Pangunahing layunin ng mga bangkong ito c. Kooperatiba
7. Itinuturing na panukat ng pambansang kaunlaran na nakabatay sa na hikayatin ang mga tao na magtipid at mag- d. Thrift Banks
kalagayan ng pamumuhay ng tao gaya ng edukasyon, kalusugan at impok e. Development
antas ng pamumuhay. Bank of the
4. Sangay ng pamahalaan na naatasang
a. Human Development Report c. Gross National Product Philippines
magbigay proteksyon sa mga depositor at
b. Human Development Index d. Gross National Income f. Rural Banks
tumulong na mapanatiling matatag ang
8. Siya ang nagpasimula ng Human Development Report. g. Commercial
sistemang pinansyal sa bansa
a. Michael Todaro c. Amartya Sen Banks
b. Mahbub ul-Haq d. Dudley Seers 5. Tanging institusyong may kapangyarihang
h. Social Security
9. Bakit itinuturing na pinakamahalagang salik ng pag-unlad ng ekonomiya maglimbag ng pera sa bansa at itinuturing
System
ang tao? bilang opisyal na bangko ng pamahalaan
i. Pag-Ibig Fund
a. Dahil sa kanilang kasanayan, abilidad at kakayahan sa paglinang ng 6. Isang kapisanan na binubuo ng mga kasapi j. Al-Amanah
pinagkukunang-yaman na may layuning panlipunan at k. Government
b. Dahil ang tao ang nakikinabang sa pag-angat ng ekonomiya pangkabuhayang pagtutulungan at Service
c. Dahil ang tao ang namamahagi ng pinagkukunang-yaman pagkakaisa Insurance
d. Dahil sa kanilang pamumuhunan na nagdudulot ng empleyo sa System
bansa 7. Pangunahing tungkulin nito na tustusan ng l. Pawnshop
10. Ang mga sumusunod ay ginagamit na panukat sa antas ng pag-unlad ng pondo ang mga programang pansakahan ng m. Insurance
isang bansa maliban sa: pamahalaan Companies
a. GDP c. Economic Performance 8. Itinatag ang bangkong ito upang tulungan
b. GNP d. Human Development Index ang mga Pilipinong Muslim na magkaroon ng

Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan

Telephone No.: (044) 795-5343
E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph
 Page |3

puhunan at mapaunlad ang kanilang n. Securities and pag-unlad ay isang progresibo at aktibong proseso samantalang ang
kabuhayan. Exchange pagsulong ay ang bunga ng prosesong ito.
9. Ahensya ng gobyerno na nagbibigay seguro Commission Halimbawa: Ang hangarin ng isang mamumuhunan na makalikha ng
sa mga kawani ng pribadong kompanya at o. Bangko maraming produkto ay nangangailangan ng isang proseso at ito ay ang
kanilang pamilya Sentral ng paggamit ng makabagong teknolohiya. Ang resulta nito ay pagtaas ng antas
10. Itinatag upang matulungan ang mga kasapi Pilipinas ng produksyon at ito ang tinatawag na pagsulong.
nito sa panahon ng pangangailangan lalo na p. Specialized
sa pabahay Government Dagdag pa niya, ang pagsulong ay madaling makita at masukat.
11. Malalaking mga bangko na pinapayagang Banks Halimbawa: Mga pagbabagong pisikal gaya ng pagkakaroon ng maayos na
makapagbukas ng mga sangay saan mang mga daan, kalsada, mga tulay, pagpapatayo ng mga pagamutan na may
panig ng kapuluan dala ng kanilang malaking maayos na pasilidad, paaralan, bangko at marami pang iba.
kapital Samantalang ang pag-unlad ay maghahatid ng progresibong pagbabago sa
pamumuhay ng mga mamamayan.
12. Itinatag upang magpautang sa mga taong
Halimbawa: kalayaan ng mamamayan mula sa kamangmangan, kahirapan,
madalas mangailangan ng pera at walang
karahasan, pananamantala at diskriminasyon.
paraan upang makalapit sa mga bangko
13. Nagtatatala o nagrerehistro sa mga Sang-ayon kina Michael P. Todaro at Stephen C. Smith, ang pag-unlad ay
kompanya sa bansa may dalawang magkaibang konsepto:
14. Ahensyang nagbibigay seguro (life a. Tradisyunal na pananaw - kinakailangang mas mapabilis at maparami
insurance) ng bansa ang output kaysa sa bilis ng paglaki ng populasyon nito. Sa gayon,
sa mga kawaning nagtatrabaho sa mga magkakaroon ng pagtaas ng income per capita o antas ng kita ng bawat tao
ahensya ng gobyerno na magdudulot ng pagtaas ng kalidad ng pamumuhay ng mga mamamayan.
15. Ahensyang nagbibigay seguro (life b. Makabagong pananaw - isinasaad na dapat kakikitaan ng malawakang
insurance) sa mga kawaning nagtatrabaho sa pagbabago ang buong sistema ng lipunan. Dapat na bigyang pansin ang
mga ahensya ng gobyerno pakikilahok ng bawat tao at grupo sa iba’t-ibang prosesong magpapataas sa
antas ng kanilang pamumuhay mula sa di kaaya-aya tungo sa
SURIIN kondisyon na mas kasiya-siya.
Ayon sa Merriam-Webster Dictionary ang pag-unlad ay ang pagbabago
mula sa hamak na kalagayan tungo sa mas mataas na antas ng Ayon kay Amartya Sen, maaring iugnay ang kaunlaran sa teorya ng
pamumuhay. kakayahan. Ang kaunlaran ay matatamo kung may kalayaan ang bawat isa
na isangkot ang sarili sa lipunan at magkaroon ng kakayahang makilahok sa
Ipinaliwanag ni Feliciano R. Fajardo ang pagkakaiba ng pagsulong at pag- aspetong politikal, magkaroon ng akses sa ekonomikong pasilidad,
unlad. Aniya, ang dalawang salitang ito ay may magkaibang konsepto. Ang

Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan

Telephone No.: (044) 795-5343
E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph

matamasa ang iba’t ibang oportunidad sa lipunan at magkamit ng
protektibong seguridad.
Dagdag pa ni Propesor Dudley Seers, masasabing may pag-unlad sa
bansa kapag bumaba ang antas ng agwat ng mayaman at mahirap, may
kasapatan sa pagkain ang bawat pamilya, may sapat na trabaho para sa
mga manggagawa, napabuti ang kalidad ng edukasyon at serbisyong
medikal at may matatag na serbisyong panlipunan at pangkultura. Dagdag
pa niya, ang mabuti at masaganang pamumuhay ay nakapagpapataas ng
pagpapahalaga sa sarili.
Sa kabuoan, ang dalawang katangiang ito ay magkaugnay kaya masasabi
na ang pagsulong ang unang hakbang upang magkaroon ng pagbabago sa
lipunan na siyang magiging dahilan upang ang pag-unlad ng bansa ay
matamo. Samakatuwid, ang pagsulong ay palaging bahagi ng pag-unlad ng
bansa
Mga Palatandaan ng Pag-unlad
Sa bawat yugto ng pag-unlad ng isang bansa ay kinakailangan ng
malawakang pagbabago upang suportahan ang pagsulong ng ekonomiya
nito gaya ng mga produktibong lakas-paggawa, pagkakaroon ng sapat na
kapital, paggamit ng makabagong teknolohiya at inobasyon, at
mapanagutang paglinang ng likas na yaman. Ayon sa iba’t ibang pag-aaral
ang mga sumusunod na salik ay maaring makatulong sa pagsulong ng
ekonomiya ng isang bansa:
1. Likas na Yaman - Mga yamang natural na at batayan ng kaunlarang
pangkabuhayan ng isang bansa. Ito ay ang mga yaman na binubuo
ng yamang-lupa, tubig, gubat at mineral.
2. Yamang Tao - Ang tao ay may kakayahang gumawa ng mga
pagbabago sa kapaligiran sa pamamagitan ng kanyang taglay na
talino at kahusayan sa paggawa
3. Teknolohiya at Inobasyon - Ang paggamit ng mga bagong ideya,
kagamitan o pamamaraan ay isa sa mga pinakamabisang paraan ng
Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan
Telephone No.: (044) 795-5343
E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph
Page |4
pagbabago mula sa nakasanayan tungo sa mas produktibo at
episyenteng paglinang sa iba't ibang yaman ng bansa.
4. Kapital - Tumutukoy sa mga kalakal na nakalilikha ng iba pang
produkto gaya ng makinarya, o iba pang kasangkapan upang mas
mapabilis ang paggawa.
Ang pag-unlad ay sinasabing isang proseso ng paglaki ng ekonomiya.
Naipakikita ang paglago ng ekonomiya sa pamamagitan ng pagtaas o
paglaki ng kita ng bansa na gamit ang Gross National Product at Gross
Domestic Product. Sa pagtaas ng kita ng bansa, nasusukat ang paglago ng
isang ekonomiya. Ipinapakita nito na tumataas ang produksyon at
pagkonsumo dahil sa paglaki ng kita sa produksyon at serbisyo. Subalit,
hindi angkop na gawing panukat ang kabuoang halaga ng mga produkto at
serbisyo dahil hindi nito naipakikita kung paano naipamamahagi ang kita at
yaman ng bansa sa mga mamamayan nito.
Human Development Index
Ang Human Development Index ay kabilang sa mga panukat na ginagamit
maliban sa GDP at GNP, upang malaman ang antas ng pag-unlad ng isang
bansa. Ito ay tumutukoy sa pangkalahatang sukat ng kakayahan ng isang
bansa na matugunan ang mahahalagang aspekto ng kaunlarang pantao
gaya ng:
1. Kalusugan - Ginagamit na pananda: haba ng buhay at
kapanganakan
2. Edukasyon - Ginagamit na pananda:
• mean years of schooling - tinataya ng United Nation Educational,
Scientific and Cultural Organization (UNESCO) batay sa datos mula
sa mga sarbey at sensus ukol sa antas ng pinag-aralan ng mga
mamamayan na may edad 25 limang gulang.
• expected years of schooling - natataya base sa bilang ng mga mag-
aaral sa lahat ng antas ng edukasyon kung saan itinakda ang 18 taon
bilang expected years of schooling ng UNESCO.
 Page |5

3. Gender Disparity - Susukat sa puwang o gap sa pagitan ng mga Gawain 3: Sagutin ang mga sitwasyon na may kinalaman sa paksang ating
lalaki at babae. Napakahalagang mabigyang pansin ang kaunlarang tinalakay. Isulat ang PU kung ito ay palatandaan ng pag-unlad at PS kung
pantao tungo sa pagkamit ng malawakang pagbabago sa pagsulong.
pamumuhay ng tao sa lipunan. Habang patuloy na nagbabago ang
lipunan, patuloy din ang pagnanais ng mga bansa na makamit ang 1.Pagkakaroon ng masaganang ani bunga ng paggamit ng teknolohiya
pag-unlad ng kanilang ekonomiya gamit ang kakayahan ng tao na 2. Pagpapatayo ng nagtataasang gusali sa mga kanayunan at kalungsuran
itinuturing bilang isa sa pangunahing yaman ng bansa. 3. Pagbaba ng antas ng kahirapan
4. Kawalan ng diskriminasyon
PAGYAMANIN 5. Paglaya sa kamangmangan
Gawain 1: Matapos basahin at unawain ang teksto, maaari mo ng itala sa 6. Kaligtasan mula sa karahasan
talahanayan ang angkop na impormasyon na iyong natutuhan. Isulat sa 7. Seguridad sa kalusugan
hiwalay na papel ang hinihinging kasagutan. 8. Kasiguruhan sa hanapbuhay
9. Pagtaas ng antas ng GDI at GNI
Kahulugan ayon kay: Kailan Masasabing 10. Pagkakaroon ng maayos na transportasyon
May Pag-unlad:
1. Merriam-Webster Dictionary - Gawain 4: Gamit ang Venn Diagram, paghambingin ang pagkakaiba at
2. Feliciano R. Fajardo - pagkakatulad ng pagsulong at pag-unlad. Gumamit ng hiwalay na sagutang
3. Michael Todaro at Stephen Smith - papel.
4. Amartya Sen -
5. Dudley Seers - Performance Task: PLEDGE OF COMMITMENT
Mahalaga bilang isang isang kabataan na maging kabahagi tayo sa pag-
unlad ng lipunan at makamit ang mas kasiya-siyang kondisyon ng
Gawain 2: Tukuyin ang mga konsepto at salitang inilalarawan ng
pamumuhay. Ngayon ay gumawa ng panata na nagpapakita ng iyong
sumusunod na pahayag. Gumamit ng hiwalay na sagutang papel.
pakikisangkot tungo sa mas maunlad na pamayanan.
1. Itinuturing bilang tunay na yaman ng isang bansa
2. Binuo upang bigyang-pansin na ang tao at ang kanilang kakayahan ang
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG PANATA
dapat na pangunahing pamantayan sa pagsukat ng pag-unlad ng isang
bansa Pamantayan Paglalarawan Puntos
3. Sangay ng United Nations na naglalabas ng ulat ukol sa estado ng human Mensahe Mayaman sa 10
development katuturan at
4. Palatandaang ginagamit upang masukat ang kahirapan sa mga bansang makatotohanan ang
kasapi ng UN. nilalaman ng panata
5. Ginagamit na panukat upang matukoy kung paano ipinamamahagi ang Malikhaing Pagsulat Gumamit ng angkop 10
kita, kalusugan at edukasyon sa mga mamamayan ng isang bansa na salita at

Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan

Telephone No.: (044) 795-5343
E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph
 E-Mail Address: 300751@deped.gov.ph
Telephone No.: (044) 795-5343
Address: Bagong Bayan, City of Malolos, Bulacan
Gawain 3: Gawain 2: Balikan: Subukin:
1. PS 1. Tao 1. E 1. B
2. PS 2. Human 2. F 2. A
3. PU Development Index 3. D 3. C
4. PU 3. United Nations 4. B 4. B
5. PU Development 5. N 5. D
6. PU Programme 6. C 6. C
7. PU 4. Multi-Dimensional 7. A 7. B
8. PU Poverty Index 8. J 8. B
9. PU 5. Inequality-Adjusted 9. H 9. A
10. PS HDI 10. I 10. C
11. G 30 Kabuuan
12. L panata
13. M pagkakasulat ng
14. K
15. O
maunawaan ang
madaling
10 Napakalinis at Kalinisan ng Gawa
SUSI SA PAGWAWASTO: pagsulat ng panata
estratehiya sa
Page |6