LỜI NÓI ĐẦU

ODA có vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã
hội của các nước đang và kém phát triển nói chung và việt nam nói riêng.
Việt Nam đi lên xây dựng và phát triển từ một nước nông nghiệp nghèo
nàn, lạc hậu. Điều kiện kinh tế khó khăn đòi hỏi chúng ta cần một lượng
vốn rất lớn. Nếu chúng ta chỉ đơn thuần dựa vào nguồn lực của quốc gia
thì sẽ không thể đáp ứng được lượng vốn cần thiết. ODA giúp giải quyết
vấn đề nan giải về vốn ở Việt Nam hiện nay.Nghiên cứu về ODA là hết
sức quan trọng và cần thiết.Vậy để có một cái nhìn khái quát về tình hình
sử dụng nguồn vốn ODA của Việt Nam trong thời gian qua, nhằm tìm ra
những điểm mạnh, điểm yếu, nguyên nhân của chúng, đưa ra các chính
sach tạo môi trường hấp dẫn các nhà đầu tư ,đồng thời đưa ra một số giải
pháp để quản lý ODA tốt hơn trong thời gian tới, em chọn đề tài:” Tài trợ
quốc tế ODA và thực trạng của việc sử dụng vốn ODA ở Việt Nam”
Em xin chân thành cảm ơn Ths. Trần Đức Thắng đã hướng dẫn, giúp
đỡ em hoàn thành đề tài này. Trong quá trình thực hiện không tránh khỏi
những thiếu sót và hạn chế, em mong cô đóng góp ý kiến để em có thể sửa
chữa đề tài được hoàn thiện hiện hơn.

1
 Chương 1: Cơ sở lý luận
I. Lý luận chung về tài trợ quốc tế ODA
1. Khái niệm
Theo ®Þnh nghÜa do tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ( OECD) ®a ra
vµo n¨m 1972, th×: ODA lµ mét giao dÞch chÝnh thøc ®ược thiÕt lËp víi môc
®Ých chÝnh lµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c n ước ®ang ph¸t
triÓn. §iÒu kiÖn tµi chÝnh cña c¸c giao dÞch nµy cã tÝnh uu đãi vµ thµnh tè
viÖn trî kh«ng hoµn l¹i chiÕm Ýt nhÊt 25%.
HoÆc mét c¸ch hiÓu kh¸c, th× ODA lµ nguån vèn cña c¸c chÝnh phñ,
c¸c quèc gia ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. ODA ®îc cÊp trªn c¬ së
song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nh»m môc tiªu trî gióp cho chiÕn lược ph¸t triÓn
cña c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
Víi tªn gäi lµ nguån hç trî ph¸t triÓn, vÒ thùc chÊt ODA lµ chuyÓn
giao mét phÇn níc chËm hoÆc ®ang ph¸t triÓn. Trong mét phiªn häp cña §¹i
héi ®ång vµo n¨m 1961, Liªn hîp quèc ®· kªu gäi c¸c níc ph¸t triÓn giµnh
1% GNP cña m×nh ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi bÒn v÷ng cña
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
2. Đặc điểm:
- Nguồn vốn :
Toàn bộ hoặc một phần nguồn vốn thực hiện dự án ODA là do các tổ
chức/chính phủ nước ngoài, các tổ chức song phương tài trợ. Cơ chế tài
chính trong nước đối với việc sử dụng ODA là cấp phát, cho vay (toàn
bộ/một phần) từ ngân sách Nhà nước. Các dự án ODA thường có vốn đối
ứng là khoản đóng góp của phía Việt Nam bằng hiện vật và giá trị để
chuẩn bị và thực hiện các chương trình, dự án (có thể dưới dạng tiền đuợc
cấp từ ngân sách hoặc nhân lực, cơ sở vật chất). Nguồn vốn là điểm khác
biệt lớn nhất giữa dự án ODA với với các dự án khác; kèm theo nó là các
yêu cầu, quy định, cơ sở pháp lý về quản lý và thực hiện của nhà đầu tư và
nhà tài trợ.

2
 - Tính tạm thời của dự án vốn ODA :
Tính tạm thời có nghĩa là các dự án ODA có khởi điểm và kết thúc
xác định. Dự án không phải là loại công việc hàng ngày, thường tiếp diễn,
lặp đi lặp lại theo quy trình có sẵn. Dự án có thể thực hiện trong một thời
gian ngắn hoặc có thể kéo dài trong nhiều năm. Về mặt nhân sự, dự án
không có nhân công cố định, họ chỉ gắn bó với dự án trong một khoảng
thời gian nhất định (một phần hoặc toàn bộ thời gian thực hiện dự án). Khi
dự án kết thúc, các cán bộ dự án có thể phải chuyển sang/tìm kiếm một
công việc/hợp đồng mới.
- Tính duy nhất
Mặc dù có thể có những mục đích tương tự, nhưng mỗi dự án ODA
phải đối mặt với những vấn đề về nguồn lực, môi trường và khó khăn khác
nhau. Hơn thế nữa, ở mức độ nhất định, mỗi dự án đem lại các sản phẩm,
dịch vụ “duy nhất”, không giống hoàn toàn với bất kỳ dự án nào khác. Ví
dụ như đều với mục đích xây nhà nhưng các dự án có sự khác biệt về chủ
đầu tư, thiết kế, địa điểm, vv. Khi sử dụng kinh nghiệm của trong việc lập
kế hoạch các dự án tương tự nhau, cần phải hiểu rõ các đặc trưng riêng
của mỗi dự án. Hơn thế nữa, cần phải phân tích thật kỹ lưỡng cũng như có
kế hoạch chi tiết trước khi bắt đầu thực hiện.
- Sự phát triển của dự án luôn luôn là sự chi tiết hoá
Đặc tính này đi kèm với tính tạm thời và duy nhất của một dự án
ODA. Trong suốt quá trình thực hiện dự án, ở mỗi bước thực hiện cần có
sự phát triển và liên tục được cụ thể hoá với mức độ cao hơn, kỹ lưỡng,
công phu hơn. Ví dụ như:
Mục đích ban đầu đặt ra của dự án ”Đảm bảo an ninh lương thực và
nước sạch cho những người nông dân nghèo ở tỉnh X” có thể được cụ thể
hoá là “Ưu tiên tập trung nâng cao năng suất, sản lượng lương thực và tiếp
thị và tiếp đến cung cấp nguồn nước sạch cho người dân” khi nhóm thực

3
hiện dự án phát triển các hiểu biết của mình về mục đích, phạm vi, sản phẩm
của dự án.
Một dự án có mục đích “xây dựng nhà máy chế biến thức ăn gia súc”
sẽ được bắt đầu bằng xem xét quy trình kỹ thuật của việc biến thức ăn gia
súc. Đây là cơ sở của việc thiết kế các phân xưởng chế biến để xác định
được các đặc điểm phục phụ cho thiết kế kỹ thuật của mỗi phân xưởng.
Tiếp đó, các bản vẽ chi tiết sẽ được tiến hành, thông qua, làm cơ sở cho việc
thực hiện, kiểm soát quá trình xây dựng nhà máy. Sản phẩm sẽ được thông
qua trên cơ sở các bản thiết kế và những điều chỉnh khi vận hành thử.
- Tính giới hạn :
Mỗi dự án ODA được thực hiện trong một khoảng thời gian, nguồn
lực và kinh phí nhất định. Các nhà quản lý cần phải liên tục cân bằng về
nhu cầu, tài chính, nguồn lực và lịch trình để hoàn thành dự án, đảm bảo
yêu cầu của nhà đầu tư và nhà tài trợ
3.Phân loại
*Theo tính chất
-Viện trợ không hoàn lại: Các khoản viện trợ do bên nước ngoài cung
cấp và nước tiếp nhận không phải trả lại, được sử dụng để thực hiện các
chương trình, dự án theo thoả thuận giữa các bên.
-Viện trợ có hoạn lại (vốn vay ưu đãi): Đây là các khoản vốn do nhà
tài trợ cho nước tiếp nhận vay với mức lãi suất thấp, thời gian trả nợ và
thời gian ân hạn dài.
-Viện trợ hỗn hợp: Là loại hình ODA kết hợp một phần viện trợ
không hoàn lại và một phần cho vay ưu đãi. Hình thức này được sử dụng
cho các dự án đòi hỏi chi phí cao về hoạt động tư vấn, thiết kế, giám sát
chất lượng, xây dựng báo cáo khả thi và tiền khả thi...
* Theo điều kiện
- ODA không ràng buộc: Việc sử dụng nguồn tài trợ không bị ràng
buộc bởi nguồn sử dụng hay mục đích sử dụng.

4
 - ODA có ràng buộc: Bên nhận bị ràng buộc bởi nguồn sử dụng như
mua hàng hoá, thiết bị của nước tài trợ (việc mua sắm hàng hoá, trang
thiết bị hay dịch vụ bằng nguồn ODA chỉ giới hạn cho một số công ty do
nước ngoài tài trợ sở hữu hoặc kiểm soát (đối với viện trợ song phương),
hoặc của các công ty các nước thành viên (đối với viện trợ đa phương).
- ODA có thể ràng buộc một phần: Một phần chi ở các nước viện trợ,
phần còn lại có thể chi ở bất cứ nơi nào.
* Theo mục đích
- Vốn đầu tư phát triển (chiếm khoảng 50-60%): Chính Phủ các nước
tiếp nhận trực tiếp tổ chức đầu tư, quản lý dự án và có trách nhiệm trả nợ
một phần vốn vay, đầu tư vào cơ sở hạ tầng, xoá đói giảm nghèo, phát
triển tài nguyên môi trường…
-Vốn viện trợ kỹ thuật: Là những nguồn lực dành cho chuyển giao tri
thức, công nghệ, xây dựng năng lực, tiến hành nghiên cứu cơ bản hay
nghiên cứu tiền đầu tư phát triển thể chế và nguồn nhân lực... Loại hỗ trợ
này chủ yếu là viện trợ không hoàn lại.
-Vốn hỗ trợ cán cân thanh toán: Thanh toán các khoản nợ nước ngoài
đến hạn và lãi suất của các khoản vay trước đó.
-Vốn viện trợ nhân đạo và cứu trợ: Sử dụng cho cứu trợ đột xuất, cứu
đói, khắc phục thiên tai..
-Viện trợ quân sự: Chủ yếu là viện trợ cho các nước đồng minh trong
chiến tranh lạnh.
* Theo hình thức
- Hỗ trợ dự án: Là hình thức chủ yếu của ODA để thực hiện các dự án
cụ thể. Nó có thể là hỗ trợ theo dự án đầu tư, hoặc là hỗ trợ kỹ thuật, có
thể là cho không hoặc cho vay ưu đãi.
- Hỗ trợ phi dự án: Bao gồm các hình thức sau:
+ Hỗ trợ cán cân thanh toán: Thường là hỗ trợ tài chính trực tiếp
(chuyển giao tiền tệ) hoặc hỗ trợ thành hàng hoá, hỗ trợ nhập khẩu. Ngoại

5
tệ hoặc hàng hoá được chuyển giao qua hình thức này có thể được sử dụng
để hỗ trợ cho ngân sách
+Viện trợ chương trình: Là khoản ODA dành cho một mục đích tổng
quát với thời gian nhất định mà không phải xác định một các chính xác nó
được sử dụng như thế nào.
* Theo nguồn cung cấp
- ODA song phương: Là các khoản viện trợ trực tiếp từ nước này đến
nước kia (thường là nước phát triển viện trợ cho nước kém phát triển hơn)
thông qua hiệp định được ký kết giữa 2 Chính Phủ. Trong tổng số ODA
lưu chuyển trên thế giới, phần viện trợ song phương chiếm tỷ trọng lớn
(lên đến khoảng 80%)
-ODA đa phương: Là hỗ trợ phát triển chính thức của 1 tổ chức quốc
tế (IMF, WB...) hay tổ chức khu vực (ADB, EU, ...) hoặc của Chính Phủ 1
nước dành cho Chính Phủ nước nào đó nhưng được thực hiện thông qua
các tổ chức đa phương như UNDP, UNICEP..Ngoài 2 nguồn cung cấp
trên chúng ta không thể không kể đến sự đóng góp tích cực của các tổ
chức phi Chính Phủ (NGO) trong việc cung cấp ODA trên thế giới.
4.Các nhân tố ảnh hưởng đến sự vận động ODA
- Møc ®é ®¶m b¶o an toµn cña vèn ®Çu tư ODA
- TriÓn väng thÞ trường vèn quèc tÕ bao gåm quy m« thÞ trêng, kh¶
n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng vµ triÓn väng thu lîi nhuËn cña bªn cung cÊp vèn,
bªn cho vay
- Sù thuËn tiÖn vµ hÊp dÉn kh¸c cña m«i trêng ®Çu t giµnh cho c¸c ho¹t
®éng triÓn khai ®Çu t lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó chuyÓn ho¸ c¸c ý tëng ®Çu t trë
thµnh hiÖn thùc.
- Bèi c¶nh vµ sù ph¸t triÓn thÓ chÕ c¸c quan hÖ kinh tÕ - chÝnh trÞ, ngo¹i
giao quèc gia khu vùc vµ quèc tÕ còng cã søc kÝch thÝch vµ ®Þnh hướng cao
tíi sù vËn ®éng cña c¸c nguån vèn ODA, vay thương m¹i, vèn cho vay
kh¸c.

6
 - Nî nước ngoµi vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña quèc gia ®i vay
II.. Vai trò của vốn ODA
§èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc , th×
vèn lµ mét yÕu tè ,mét tiÒn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay ,víi nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cho phÐp c¸c níc
tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ rót ng¾n “lÞch sö” ph¸t triÓn kinh tÕ ,kh¾c
phôc t×nh tr¹ng tôt hËu vµ vËn dông tèi ®a lîi thÕ cña níc ®i sau. Nhng ®Ó
lµm ®îc ®iÒu ®ã th× nhu cÇu vÒ vèn lµ v« cïng lín, trong khi ®ã ë giai ®o¹n
®Çu cña thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ th× tÊt c¶ c¸c níc ®Òu ph¶i dùa vµo nguån
vèn bªn ngoµi –mµ chñ yÕu lµ ODAvµ FDI.
V× nguån vèn ODA lµ nguån vèn cña c¸c chÝnh phñ ,c¸c quèc gia ph¸t
triÓn ,c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ho¹t ®éng víi môc
tiªu trî gióp cho chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn
,do vËy nguån vèn nµy cã nh÷ng u ®·i nhÊt ®Þnh – do nh÷ng u ®·i nµy mµ
c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc thêng coi ODA nh mét “gi¶i ph¸p cøu c¸nh” ®Ó võa
kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Çu t trong níc ,võa t¹o c¬ së vËt chÊt ban
®Çu nh»m t¹o dùng mét m«i trêng ®Çu t thuËn lîi ®Ó kªu gäi nguån vèn ®Çu
t trùc tiÕp FDI ,®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ®Çu t trong níc ph¸t triÓn.
Nh vËy cã thÓ nãi nguån vèn ODA cã vai trß quan träng trong chiÕn lîc
ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ®ang vµ ch©m ph¸t triÓn , ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ
nÐt ë c¸c khÝa c¹nh sau:
Thø nhÊt ODA cã vai trß bæ sung cho nguån vèn trßng níc.
§èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ,c¸c kho¶n viÖn trî vµ cho vay theo
®iÒu kiÖn ODA lµ nguån tµi chÝnh quan träng gi÷ vai trß bæ sung cho qu¸
tr×nh ph¸t triÓn.
Ch¼ng h¹n trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c níc
Nics vµ ASEAN viÖn trî níc ngoµi ®· cã mét tÇm quan träng ®¸ng kÓ.
§µi loan trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· dïng viÖn
trî vµ nguån vèn níc ngoµi ®Ó tho¶ m·n gÇn 50% tæng khèi lîng vèn ®Çu t

7
trong níc. Sau khi nguån tiÕt kiÖm trong níc t¨ng lªn ,§µi Loan míi gi¶m
dÇn sù lÖ thuéc vµo viÖn trî .
Hµn Quèc nhê cã mèi liªn hÖ ®Æc biÖt víi Mü nªn cã ®îc nguån viÖn
trî rÊt lín , chiÕm 81,2% tæng sè viÖn trî cña níc nµy trong nh÷ng
n¨m1970-1972. Nhê ®ã mµ gi¶m ®îc c¨ng th¼ng vÒ nhu cÇu ®Çu t vµ cã
®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ
Cßn hÇu hÕt c¸c níc §«ng Nam ¸ ,sua khi dµnh ®îc ®éc lËp ®Êt níc ë
trong t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu .§Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng – mét lÜnh
vùc ®¶m b¶o tiÒn ®Ò vËt chÊt ban ®Çu cho ph¸t triÓn kinh tÕ song ®ßi hái
ph¶i cã nhiÒu vèn vµ kh¶ n¨ng thu håi vèn chËm . Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ c¸c níc §«ng Nam ¸ nãi riªng ®· sö dông
nguån vèn ODA . Theo b¸o c¸o cña ng©n hµng thÕ giíi ,tõ n¨m 1971 ®Õn
n¨m 1974 t¹i Philippines cã tíi 60% tæng sè vèn vay ODA ®îc chi cho ph¸t
triÓn c¬ së h¹ tÇng ; ë Th¸i Lan, Singapore, Indonesia nhiÒu c«ng tr×nh h¹
tÇng kinh tÕ – x· héi nh s©n bay, bÕn c¶ng ,®êng cao tèc, trêng häc , bÖnh
viÖn , trung t©m nghiªn cøu khoa häc mang tÇm quèc gia ®· ®îc x©y dùng
b»ng nguån vèn ODA mét sè níc kh¸c nh NhËt B¶n ,Hµn Quèc tríc ®©y
còng dùa vµo nguån ODA ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng...
Thø hai hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) díi d¹ng viÖn trî kh«ng
hoµn l¹i gióp c¸c níc nhËn viÖn trî tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc , c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
Nh÷ng lîi Ých quan träng mµ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc mang l¹i cho
c¸c níc nhËn tµi trî lµ c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i , kü x¶o chuyªn m«n vµ
tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn .§ång thêi ,b»ng nguån vèn ODA c¸c nhµ tµi trî
cßn u tiªn ®Çu t ph¸t triÓn nguån nh©n lùc v× hä biÕt r»ng viÖc ph¸t triÓn cña
mét quèc gia cã quan hÖ mËt thiÕt víi viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §©y
míi chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n ,l©u dµi mµ ODA mang l¹i cho c¸c níc nhËn tµi
trî . Tuy nhiªn ,nh÷ng lîi Ých nµy thËt khã cã thÓ lîng ho¸ ®îc !
Thø ba ODA gióp cho c¸c níc ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ .

8
 §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ,khã kh¨n kinh tÕ lµ ®iÒu kh«ng thÓ
tr¸nh khái ,trong ®ã nî níc ngoµi vµ th©m hôt c¸c c©n thanh to¸n quèc tÕ
ngµy mét gia t¨ng lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn . §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ,c¸c
quèc gia ®Òu ph¶i cè g¾ng hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c¸ch phè hîp víi
Ng©u Hµng ThÕ Giíi ,Quü TiÒn TÖ Quèc TÕ vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c ®Ó
tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh c¬ cÊu. ChÝnh s¸ch nµy dù ®Þnh viÖc chuyÓn
chÝnh s¸ch kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß trung t©m sang chÝnh s¸ch khuyÕn
khich nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t nh©n
.Nhng muèn thùc hiÖn ®îc viÖc ®iÒu chØnh nµy cÇn ph¶i cã mét lîng vèn lín
,do vËy mµ c¸c chÝnh phñ l¹i ph¶i dùa vµo nguån hç trî ODA .Víi lo¹i hç
trî nµy , th× tõ n¨m 1987 – 1989 NhËt ®· cÊp 61700 triªu yªn ®Ó hç trî
hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ cho 26 níc Ch©u Phi , cßn tõ 1990 – 1992 ®É
cung cÊp 600 triÖu USD cho M«ng Cæ ,Pªru vµ c¸c níc kh¸c ë ch©u ¸ ,
trung vµ nam Mü. Trong giai ®o¹n 3 tõ n¨m 1993 – 1995 NhËt B¶n ®·
dµnh mét kho¶n viÖn trî tæng céng 700 triÖu USD ®Ó hç trî ®iÒu chØnh c¬
cÊu kinh tÕ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §©y còng lµ lo¹i hç trî ®îc thÕ giíi
thõa nhËn.
Thø t ,hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi FDI vµ taä ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t ph¸t triÓn trong
níc ë c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn .
Nh chóng ta ®· biÕt , ®Ó cã thÓ thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi bá vèn ®Çu t v¸o mét lÜnh vùc nµo ®ã , th× t¹i quèc gia ®ã ph¶i ®¶m
b¶o cho hä cã m«i trêng ®Çu t tèt (c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi , hÖ thèng
chÝnh s¸ch , ph¸p luËt æn ®Þnh...), ®¶m b¶o ®Çu t cã lîi víi phÝ tæn ®Çu t thÊp
hiÖu qu¶ ®Çu t cao . Muèn vËy , ®Çu t cña nhµ níc ph¶i ®îc tËp trung vµo
viÖc n©ng cÊp c¶i thiÖn vµ x©y ùng míi c¬ së h¹ tÇng , hÖ thèng tµi chÝnh ,
ng©n hµng ... Nguån vèn nhµ níc cã thÓ gi¶i quyÕt nhng ®Çu t nµy lµ ph¶i
dùa vµo nguån vèn ODAgióp bæ sung cho vèn ®Çu t h¹n hÑp tõ ng©n s¸ch
cña nhµ níc . M«i trêng ®Çu t mét khi ®îc c¶i thiÖn sÏ t¨ng sø hót ®ång vèn

9
trùc tiÕp níc ngoµi , thóc ®Èy ®Çu t trong níc t¨ng dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn
v÷ng cña nÒn kinh tÕ.
MÆt kh¸c , viÖc sö dông nguån vèn ODA ®Ó ®Çu t c¶i thiÖn c¬ së h¹
tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t trong níc tËp trung ®Çu t vµo c¸c
c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn .

10
Chương 2: Thực trạng của việc sử dụng vốn ODA ở Việt Nam

I. Tình hình su dung vốn ODA của Việt Nam từ 1993–2008

1. Các nguồn ODA hiện nay
Trong giai ®o¹n 1993 ®Õn nay ,ViÖt Nam ®· nhËn ®îc sù hç trî tÝch cùc
cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi . Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn ch×nh thøc ODA ®· ®ãng vai trß quan
träng , gãp phÇn gióp ViÖt Nam ®¹t ®îc t¨ng trëng kinh tÕ , xãa ®ãi gi¶m
nghÌo vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n .
Trong bèi c¶nh t×nh h×nh hiÖn nay, khi nguån ODA cã kh¶ n¨ng gia
t¨ng trong khi nhu cÇu ph¸t triÓn ®ßi hái nguån lùc nµy rÊt lín.ChÝnh phñ
ViÖt Nam cam kÕt hîp t¸c chÆt chÏ v¬i c¸c nhµ tµi trî nh¨m n©ng cao hiÖu
qu¶ sö dông ODA.
HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ quan hÖ hîp t¸c ph¸t
triÓn vãi 25 nhµ tµi trî song ph¬ng , 19 ®èi t¸c ®a ph¬ng vµ h¬n 350 tæ chøc
phi chÝnh phñ níc ngoµi(NGO).
1.1. Nguån ODA ®a ph¬ng.
Tõ n¨m 1993 ,ViÖt Nam ®· nhËn ®îc vèn viÖn trî ODA cña c¸c ®Þnh
chÕ tµi chÝnh quèc tÕ chñ yÕu lµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) , Ng©n hµng thÕ
giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) .
VÒ mÆt chøc n¨ng , Quü tiÒn tÖ quèc tÕ cã vai trß rÊt quan trong ®èi víi
ho¹t ®éng cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ. H×nh thøc vèn ODA c¬ b¶n
cña IMF lµ cho vay theo thÓ thøc chuyÓn ®æi kinh tÕ vµ chuyÓn ®æi kinh tÕ
më réng (ESAF) ®Ó ®iÒu chØnh th©m hôt c¸n c©n v·ng lai , th©m hôt ng©n
s¸ch vµ vµ hç trî viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ tµi chÝnh. Ng©n hµng thÕ
giíi vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ lµ nh÷ng nhµ tµi trî ®a ph¬ng cã khèi l-
îng vèn cam kÕt cho ViÖt Nam vay lµ lín nhÊt
ViÖt Nam còng ®· tranh thñ nguån vèn ODA tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®a
ph¬ng kh¸c nh : Héi ph¸t triÓn quèc tÕ (International Development

11
association IDA),C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ(International Financial
Corporation IFC...).
C¸c c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn HiÖp Quèc trong ®ã cã 9 tæ chøc ®·
cã van phßng thêng tró t¹i Hµ Néi. Mét sè trong c¸c tæ chøc nµy nh tæ chøc
l¬ng n«ng LHQ(FAO), tæ chøc gi¸o dôc , khoa häc vµ v¨n ho¸
LHQ(UNESCO) , tæ chøc y tÕ thÕ giíi(WHO) ,, tæ chøc ph¸t triÓn c«ng
nghiÖpLHQ(UNIDO)vµ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn LHQ(UNDP) ®· ®ãng gãp
nhÊt ®Þnh vÒ mÆt viÖn trî ODA còng ®· cã nh÷ng trî gióp ViÖt Nam vÒ mÆt
t vÊn vµ tµi trî .
1.2. Nguån ODA song ph¬ng.
ViÖt Nam ®· nhËn vèn ODA tõ c¸c tæ chøc song ph¬ng, chñ yÕu lµ tõ
c¸c níc ph¸t triÓn , Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi(OECD) ,
trong ®ã quan träng nhÊt lµ NhËt B¶n , Ph¸p, óc. C¸c níc b¾c ¢u lµ nh÷ng
níc cã truyÒn thèng viÖn trî ViÖt Nam tõ tríc. Quü Koweit ®· tµi trî mét sè
dù ¸n cho ViÖt Nam ... Ngµy cµng cã thªm nhiÒu níc viÖn trî cho ViÖt Nam
nhng víi sè lîng vèn cña c¸c dù ¸n nµy kh«ng lín . Ngoµi ra , ViÖt Nam
cßn nhËn sù hîp t¸c cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO)nh tæ chøc SIDA
Thuþ §iÓn...
2. Những nhà tài trợ chính nguồn vốn ODA cho Việt Nam hiện nay
- NhËt B¶n :ODA cña NhËt B¶n (Quü hîp t¸c kinh tÕ h¶i ngo¹i –
OECF NhËt B¶n). Cã khèi lîng lín vµ sè dù ¸n ®îc tµi trî nhiÒu nhÊt trong
c¸c dù ¸n cã vèn ODA cña ViÖt Nam . Kể từ khi nối lại viện trợ cho Việt
Nam vào năm 1991, Nhật Bản đã liên tục dẫn đầu danh sách các quốc gia
viện trợ ODA cho Việt Nam. Năm ngoái, trong số 5,4 tỷ USD mà các nhà
tài trợ cam kết, ODA của Nhật Bản lên đến 1,1 tỷ USD.. Trong các công
trình xây dựng trọng điểm trên cả nước đã và đang thực hiện, khá nhiều
công trình có sự hỗ trợ tài chính của Chính phủ Nhật Bản. Trong đó có cả
những công trình được xem là niềm tự hào của Việt Nam như cầu Bãi
Cháy, nhà ga hành khách quốc tế mới sân bay Tân Sơn Nhất, đường cao

12
tốc Đông Tây Sài Gòn, đường hầm Hải Vân, nhà máy nhiệt điện Phả Lại,
nhà máy nhiệt điện Phú Mỹ, dự án cải thiện môi trường nước ở Hà Nội và
TP.HCM...
- Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) :§©y lµ mét trong ba nhµ tµi trî
lín nhÊt cho ViÖt Nam hµng n¨m lîng vèn viÖn trî lµ lín vµ æn ®Þnh .Hµng
n¨m ADB viÖn ttrî cho ViÖt Nam kho¶ng tö 250 ®Õn 350 triÖu USD , phÇn
lín lµ tõ quü hç trî u ®·i ADF vµ bªn c¹nh ®ã lµ hç trî kü thuËt 7-10 triÖu
USD mét n¨m . Giao th«ng vËn t¶i vÉn lµ nghµnh ®îc ADB ®Çu t nhiÒu nhÊt
, víi møc gi¶i ng©n kho¶ng h¬n 60 triÖu USD. C¸c ho¹t ®éng hç trî cña
ADB cho nghµnh n¨ng lîng ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu lÇn . Sù hç trî cña ADB
cho lÜnh vùc thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch thËm chÝ cßn t¨ng víi møc ®é cao h¬n
nhiÒu vµ v× vËy nã ®· trë thµnh lÜnh vùc hç trî lín thø hai cña ADB. §©y
chñ yÕu lµ kÕt qu¶ triÓn khai ch¬ng tr×nh hç trî trong nghµnh tµi chÝnh cña
ADB .
- Ng©n hµng thÕ giíi (WB):Ng©n hµng thÕ giíi ®· tµi trî cho ViÖt Nam
th«ng qua rÊt nhiÒu dù ¸n ®Çu t , n©ng cÊp vÒ h¹ tÇng c¬ së , trong ®ã cã
nhiÒu dù ¸n vÒ giao th«ng ®êng thuû , dù ¸n vÒ giao th«ng n«ng th«n , dù ¸n
giao th«ng ®« thÞ , dù ¸n n©ng cÊp c¶i t¹o quèc lé 1. Ngoµi ra c¸c nghµnh
kh¸c nh gi¸o dôc , y tÕ còng nhËn ®îc sù tµi trî cho c¸c dù ¸n b»ng nguån
vèn WB.HiÖn nay ng©n hµng thÕ giíi ®øng thø hai trong viÖc tµi trî cho ViÖt
Nam .
- Ph¸p:HiÖn nay ph¸p lµ níc tµi trî lín thø hai cña ViÖt Nam (tµi trî
song ph¬ng) sau NhËt B¶n. ViÖn trî cña Ph¸p cho ViÖt Nam kh¸ ®a d¹ng vµ
®îc
Ph©n bæ trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nhng c¸c lÜnh vùc ®îc chó träng lµ
m«i trêng , viÓn th«ng , giao th«ng , c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n , c«ng
nghÖ thùc phÈm ...víi tû lÖ gi¶i ng©n viÖn trî trªn 50% , Ph¸p lµ mét trong
nh÷ng níc tµi trî cã tû lÖ gi¶i ng©n cao nhÊt . Thµnh c«ng nµy lµ cã ®îc lµ
nhê hai yÕu tè . Thø nhÊt lµ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng diÔn gi¶i cho phÝa Ph¸p
c¸c lÜnh vùc u tiªn , ®Çu t. Thø hai lµ phÝa Ph¸p thêng xuyªn phèi hîp víi Bé

13
kÕ ho¹ch vµ §Çu T vµ c¸c tØnh thô hëng dù ¸n . N¨m 2000 lµ n¨m khëi ®Çu
cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m·nh mÏ h¬n quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng víi nhiÒu
chuyÕn th¨m cÊp Bé trëng .Hy väng nguån vèn ODA cña Ph¸p sÏ ®îc cung
cÊp cho ViÖt Nam nhiÒu h¬n vµ phÝa ViÖt Nam sÏ gi¶i ng©n nguån vèn nµy
®¹t tû lÖ cao h¬n trong thêi gian tíi.
- C¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc :Møc gi¶i ng©n hµng n¨m cña c¸c tæ chøc
nµy t¬ng ®èi æn ®Þnh trong m©ý n¨m gÇn ®©y kho¶ng trªn díi 60 TriÖu
USD . Trong sè c¸c tæ chøc nµy , UNDP víi c¸c nguån kinh phÝ trong ph¹m
vi qu¶n lý cña m×nh vÉn lµ nhµ tµi trî lín nhÊt , theo s¸t UNDP vÉn lµ
UNICEF vµ WFP víi lîng kinh phÝ gi¶i ng©n cña mæi tæ chøc nµy trung
b×nh kho¶ng 12 triÖu USD/n¨m . ODA do c¸c tæ chøc Liªn Hîp Quèc cung
cÊp chñ yÕu díi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i thuÇn tuý ®Ó phôc vô cho
c¸c dù ¸n hç trî ký thuËt . Nghµnh y tÕ nhËn ®îc nhiÒu ODA h¬n h¼n so víi
c¸c nghµnh kh¸c , ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc Who , UNFPA vµ UMCEF . Lîng
kinh phÝ nµy ®îc chi cho c¸c ch¬ng tr×nh tiªm chñng më réng , søc khoÎ
sinh s¶n vµ søc khoÎ bµ mÑ . Mét lîng kinh phÝ ®¸ng kÓ còng ®îc ®Çu t cho
c¸c ho¹t ®éng chuÈn bÞ phßng chèng thiªn tai , x©y dùng thÓ chÕ , gi¸o
dôc ,ph¸t triÓn n«ng th«n vµ quü m«i trêng toµn cÇu (GEF).
- §øc: Nguån tµi trî cña níc §øc cho ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung vµo
c«ng nghiÖp , ytÕ vµ n«ng nghiÖp . Møc ®Çu t cho nghµnh n¨ng lîng nhiÒu
nhÊt song chiÕm tû lÖ cha ®Õn 10% tæng møc gi¶i ng©n cña §øc . Møc gi¶i
ng©n mÊy n¨m gÇn ®©y ®¹t kho¶ng 60 triÖu USD /n¨m.
- ¤txtraylia : ODA cña «txtraylia chñ yÕu díi h×nh thøc viÖn trî kh«ng
hoµn l¹i thuÇn tuý vµ tËp trung cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc , giao th«ng vµ
ytÕ . Møc gi¶i ng©n thÊp h¬n §øc ( kho¶ng 50 triªu USD).
- Thuþ §iÓn , §an M¹ch , Hoa Kú , T©y Ban Nha lµ nh÷ng nhµ tµi trî
cho ViÖt Nam tuy kh«ng lín b»ng nh÷ng nhµ tµi trî nãi trªn song nã còng
n»m trong 10 nhµ tµi trî lín nhÊt cho ViÖt Nam . Møc gi¶i ng©n hµng n¨m
cña c¸c tæ chøc nµy n»m trªn díi 40 triÖu USD.
II.T×nh h×nh sö dông nguån vèn oda .

14
 Trước năm 1993 (trước khi lệnh cấm vận kinh tế của Mỹ được dỡ
bỏ), Việt Nam chỉ nhận được vài nguồn ODA chủ yếu sau:
-Từ các nước thuộc hội đồng tương trợ kinh tế (SEV), trong đó chủ
yếu là Liên Xô. Tổng số ODA mà Liên Xô cũ viện trợ cho Việt Nam trong
2 thập kỷ khoảng 12.6 tỷ Rúp chuyển nhượng. Cao nhất là năm 1986 đạt
1.8 tỷ Rúp chuyển nhượng bao gồm 100 dự án thuộc nhiều lĩnh vực khác
nhau. Các nước XHCN Đông Âu cũng đã viện trợ cho Việt Nam gầm 20
tỷ Rúp chuyển nhượng. Các khoản ODA này đã giúp Việt Nam xây dựng
được một số ngành công nghiệp mũi nhọn quan trọng và then chốt góp
phần vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước trong giai đoạn này:
nhà máy thuỷ điện Hoà Bình, khai thác dầu khí... Tuy nhiên đến cuối 1988
Liên Xô sụp đổ, Đông Âu tan rã, khối SEV giải thể, nguồn viện trợ này
cũng chấm dứt hoàn toàn. Sự hụt hẫng về nguồn vốn ODA đã đặt nước ta
trước những khó khăn về nguồn vốn cho đầu tư, phát triển vốn đã gay gắt
lại càng gay gắt hơn. Bên cạnh đó, ta bắt đầu trả nợ các nước đối với các
khoản vay trước đây đã đến hạn thanh toán. Nợ quá hạn của Việt Nam đã
tích tụ lại và đưa tổng số nợ nước ngoài ước tính lên đến 3 tỷ USD vào
cuối năm 1992.
-Nguồn ODA song phương thứ 2 là từ các nước thuộc uỷ ban hỗ trợ
phát triển (DAC) thuộc tổ chức hợp tác phát triển kinh tế (OECD) trong
đó chủ yếu là Thụy Điển, Phần Lan, Na Uy... và một số nước ngoài OECD
như Ấn Độ với số vốn khoảng 3 tỷ USD.
-Nguồn viện trợ đa phương từ các tổ chức thuộc Liên Hợp Quốc và
các tổ đa phương khác khoảng 1.6 tỷ USD.-Trong thời kỳ 1976-1980
Chính Phủ Việt Nam còn vay khoảng 850 triệu USD của Chính Phủ LiBi,
Angeria, Irac... để nhập khẩu xăng dầu. Nguồn vốn ODA này có ý nghĩa
quan trọng và tích cực trên một số mặt trong sự nghiệp phát triển kinh tế
xã hội nước ta giai đoạn này.

15
 -Bên cạnh đó trong các năm 1991, 1992 mặc dù Mỹ còn áp dụng lệnh
cấm vận về kinh tế đối với Việt Nam nhưng các nước DAC/OECD vẫn
tiếp tục viện trợ cho Việt Nam với tổng số vốn đăng ký khoảng 800 triệu
USD. Ngoài ra còn có các tổ chức quốc tế thuộc Liên Hiệp Quốc như
UNDP, UNICEF, WHO... với khoảng 100 triệu USD viện trợ
Tóm lại, trước năm 1993, các khoản ODA mà các tổ chức quốc tế đa
phương, Chính Phủ các nước song phương, các tổ chức phi Chính Phủ hỗ
trợ cho chính phủ Việt Nam chủ yếu mang tính nhân đạo, và được thực
hiện chủ yếu dưới hình thức viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay với tỷ lệ
chuyển đổi ra thành tố cho không chiếm tỷ lệ cao trong vốn vay, nhằm
giúp cho Việt Nam khôi phục đất nước sau chiến tranh, phát triển kinh tế,
xoá đói giảm nghèo và hỗ trợ các chương trình cải cách kinh tế của Chính
Phủ Việt Nam.
Từ sau 1993 (sau khi Mỹ xoá bỏ cấm vận kinh tế), thực hiện chính
sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa của Đảng và Nhà
nước, trong thời gian qua, hoạt động hợp tác phát triển giữa Việt Nam và
cộng đồng các nhà tài trợ quốc tế không ngừng được củng cố và phát
triển, đặc biệt trong lĩnh vực thu hút ODA phục vụ cho sự nghiệp phát
triển kinh tế và xã hội của đất nước.Kể từ Hội nghị các nhà tài trợ đầu tiên
dành cho Việt Nam họp vào tháng 11-1993 tại Pari (Pháp), đến nay hội
nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ (gọi tắt là Hội nghị CG) đã được tổ chức
định kỳ hàng năm vào tháng 12. Đây là diễn đàn trao đổi ý kiến giữa
Chính phủ Việt Nam và các nhà tài trợ về chính sách phát triển kinh tế -
xã hội, thực hiện ODA và các nhà tài trợ cam kết tài trợ thường niên.
Ngoài Hội nghị CG, từ năm 1998 còn có các Hội nghị CG không
chính thức giữa kỳ được tổ chức vào tháng 6 hàng năm tại các địa phương
của Việt Nam. Trước thềm Hội nghị CG và CG giữa kỳ còn tổ chức Diễn
đàn doanh nghiệp với sự tham gia của các cơ quan chính phủ, các đại sứ,

16
đại diện cho các nhà tài trợ và đại diện của giới doanh nghiệp trong và
ngoài nước .
Tõ n¨m 1993 ®Õn hÕt n¨m 2001 vèn ODA gi¶i ng©n kho¶ng 9,5 tû USD
, t¬ng ®¬ng víi kho¶ng 54% tæng nguån vèn ODA ®· cam kÕt .
Nguån vèn ODA ®· ®îc tËp trung hç trî cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn
kinh tÕ , x· héi u tiªn cña chÝnh phñ , ®ã lµ:n¨ng lîng ®iÖn(24%); nghµnh
giao th«ng vËn t¶i(27,5%);ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n bao g«m c¶
thuû s¶n , n«ng nghiÖp , thuû lîi(12,74%);nghµnh cÊp tho¸t níc(7,8%); c¸c
nghµnh y tÕ – x· héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o , khoa häc – c«ng nghÖ – m«i
trêng(11,78%). Ngoµi ra , nguån ODA còng hç trî ®¸ng kÓ cho cho ng©n
s¸ch cña chÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ , ®iÒu chØnh c¬
cÊu kinh tÕ më réng , Quü Miyazawa, PRGF,vµ PRSC.
Trong nh÷ng n¨m qua ,nhiÒu dù ¸n ®Çu t b»ng vèn ODA ®· hoµn
thµnh vµ thùc hiÖn ®îc ®a vµo sö dông , gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ , xo¸
®ãi gi¶m nghÌo nh nhµ m¸y ®iÖn Phó Mü 2-1, nhµ m¸y thuû ®iÖn s«ng Hinh
, mét sè dù ¸n giao th«ng quan träng nh quèc lé 5 , quèc lé 1A,cÇu mü
thuËn...;nhiÒu trêng tiÓu häc ®· ®îc x©y míi , c¶i t¹o t¹i hÇu hÕt c¸c tØnh
;mét sè bÖnh viÖn ë thµnh phè , thÞ x· , nhiÒu tr¹m y tÕ x· ®· ®îc c¶i t¹o vµ
x©y míi ; c¸c hÖ thèng cÊp níc sinh ho¹t ë nhiÒu tØnh thµnh phè còng nh ë
n«ng th«n , vïng nói . C¸c ch¬ng tr×nh d©n sè vµ ph¸t triÓn , ch¨m sãc søc
khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em , tiªm chñng më réng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ . Ngoµi ra cßn hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh míi ®Çu t b»ng nguån vèn ODA
sÏ ®îc ®a vµo ho¹t ®éng trong thêi gian tíi.
Nh×n chung, viÖc sö dông ODA trong thêi gian qua lµ cã hiÖu qu¶ ,
hç trî tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi cña ViÖt Nam .
Trong giai đoạn 2001 – 2005 thông qua các Hội nghị CG thường
niên, các nhà tài trợ đã cam kết ODA cho Việt Nam với mức năm sau cao
hơn năm trước và dự kiến tổng lượng đạt 14,7 ty USD. Số vốn ODA cam
kết nói trên bao gồm viện trợ không hoàn lại chiếm khoảng 15 - 20%, phần

17
còn lại là vốn vay ưu đãi. Số vốn ODA cam kết này được sử dụng trong
nhiều năm, tuỳ thuộc vào thời hạn của các chương trình và dự án cụ thể.
Để sử dụng nguồn vốn ODA đã cam kết, Việt Nam đã ký kết với các
nhà tài trợ các điều ước quốc tế về ODA (dự án, nghị định thư, hiệp định,
chương trình). Tính từ năm 2001 đến hết 2004, tổng giá trị các điều ước
quốc tế về ODA đã được ký kết đạt 8.781 triệu USD, trong đó 7.385 triệu
USD vốn vay và 1.396 triệu USD viện trợ không hoàn lại, chiếm khoảng
78% tổng nguồn vốn ODA đã được cam kết trong cùng giai đoạn.
Nguồn vốn ODA đã được ưu tiên sử dụng cho các lĩnh vực như giao
thông vận tải; phát triển nguồn và mạng lưới truyền tải và phân phối điện;
phát triển nông nghiệp và nông thôn bao gồm thuỷ lợi, thuỷ sản, lâm
nghiệp kết hợp xoá đói giảm nghèo; cấp thoát nước và bảo vệ môi trường;
y tế, giáo dục và đào tạo khoa học và công nghệ, tăng cường năng lực và
thể chế... Cơ cấu sử dụng ODA gần sát với yêu cầu do Đại hội IX đề ra.
Nguồn vốn ODA đã được giải ngân tính cho ngân sách nhà nước (không
bao gồm phần giải ngân cho các khoản chi tại nước tài trợ, chi cho chuyên
gia...) trong giai đoạn từ năm 2001 đến hết năm 2004 ước đạt khoảng 6.172
triệu USD, bằng 71,9% tổng giá trị các điều ước quốc tế về ODA đã ký kết
và bằng 55% tổng lượng ODA đã cam kết trong thời kỳ này.
Mức giải ngân ODA khác nhau giữa các nhà tài trợ và giữa các loại
hình dự án. Các dự án hỗ trợ kỹ thuật thường có mức giải ngân cao (chủ
yếu là chi cho chuyên gia, mua sắm thiết bị, máy móc và đào tạo). Các dự
án đầu tư xây dựng thường giải ngân chậm do mất nhiều thời gian cho
công tác chuẩn bị đầu tư như đền bù, di dân và tái định cư, đấu thầu và xét
thầu. Nhìn chung, giải ngân ODA trong thời gian qua mới đạt khoảng 70 -
80% kế hoạch đề ra.
Công tác quản lý nhà nước về ODA đã được tăng cường. Năm 2001,
Chính phủ đã ban hành Nghị định mới về quản lý và sử dụng ODA, tạo ra
khung pháp lý chặt chẽ và khá đồng bộ đối với công tác quản lý nhà nước

18
về ODA. Trong giai đoạn 2001 - 2005, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài
chính đã ban hành nhiều văn bản pháp quy hướng dẫn thực hiện Nghị định
nói trên của Chính phủ. Công tác quản lý nhà nước về ODA ở các cấp về
cơ bản đã tập trung vào một đầu mối, ở Trung ương là Bộ Kế hoạch và
Đầu tư, ở các Bộ là các Vụ Kế hoạch và Đầu tư hoặc Vụ Hợp tác quốc tế,
ở các tỉnh là các Sở Kế hoạch và Đầu tư. Tuy nhiên, ở một số địa phương
công tác quản lý ODA vẫn còn phân tán, ảnh hưởng tới công tác phối hợp
và sử dụng có hiệu quả nguồn lực này.
Nhìn chung, sự ổn định chính trị, xã hội; công cuộc đổi mới được tiếp
tục cả chiều sâu lẫn bề rộng, nền kinh tế có tăng trưởng liên tục, năm sau
cao hơn năm trước; công tác xoá đói giảm nghèo đạt được những kết quả
rõ rệt; nhiều vấn đề phát triển xã hội đạt được những tiến bộ khích lệ, chủ
động hội nhập quốc tế được triển khai tích cực đã tạo ra một môi trường
rất thuận lợi để vận động ODA hỗ trợ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã
hội trong 5 năm 2001 - 2005.
TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2007, tæng sè vèn ODA cam kÕt cho ViÖt Nam kÓ tõ
n¨m 1993 ®Õn hÕt 2007 ®¹t 36,97 tû USD, ®· ký kÕt 26,2 tû USD vµ ®· gi¶i
ng©n 17,9 tû USD. Nguån vèn t¹p trung cho ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc uu tiªn
cña ChÝnh phñ: ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû lîi, l©m nghiÖp, thuû s¶n:
chiÕm 21%; ph¸t triÓn hÖ thèng líi ®iÖn vµ c¸c tr¹m ph©n phèi 15%; ph¸t
triÓn giao th«ng vµ cÊp tho¸t níc , bu chÝnh viÔn th«ng, ph¸t triÓn h¹ tÇng ®«
thÞ 33%; c¸c lÜnh vùc y tÕ, m«i trêng, khoa häc, c«ng nghÖ giao dôc ®µo t¹o
vµ lÜnh vùc kh¸c chiÕm 31%.
Riªng trong n¨m 2007, NHNN ®· ®µm ph¸n thµnh c«ng víi ADB vµ
WB tæng céng 17 ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n trÞ gi¸ 2,26 tû USD vµ tiÕp nhËn 26
kho¶n hç trî kü thuËt vµ ®ång tµi trî cña 2 T«t chøc ADB, WB víi trÞ gi¸
kho¶ng 97 triÖu USD.
§Õn hÕt th¸ng 10-2008, tæng gi¸ trÞ vèn ODA ®îc ký kÕt th«ng qua c¸c
hiÖp ®Þnh víi c¸c nhµ tµi trî lµ 3.141 triÖu USD/sè vèn cam kÕt kho¶ng 4,6

19
tû USD; trong ®ã vèn vay ®¹t 2.934 triÖu USD, vèn viÖn trî ®¹t 206,3 triÖu
USD, t¨ng 55,1% so víi cïng kú n¨m 2007. Tæng gi¸ trÞ vèn ODA gi¶i ng©n
trong 10 th¸ng 2008 ®¹t 1.576 triÖu USD, b»ng 83% kÕ hoÆch gi¶i ng©n c¶
n¨m; trong ®ã vèn vay ®¹t 1.366 triÖu USD, vèn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®¹t
210 triÖu USD. Trong ®ã vèn vay cña ba nhµ tµi trî lín nhÊt: JBIC, ADB,
WB ®¹t 1.129 triÖu USD, chiÕm 71,9% vèn ®· gi¶i ng©n Th¸ng 12 võa qua,
Nhật Bản ngừng các dự án ODA ưu đãi cho VN sau khi xảy ra vụ tham
nhung PCI.song một số nhà tài trợ khác vẫn có khả năng tăng vốn này cho
Việt Nam.Vua qua,tại buổi làm việc cuối cùng của Hội nghị tư vấn các
nhà tài trợ (CG) , các nhà tài trợ đã công bố mức cam kết viện trợ phát
triển cho Việt Nam trong năm 2009 5,014 tỷ USD, chỉ giảm 8% so với
mức cam kết năm ngoái.
III. Một số vấn đề khi sử dụng vốn ODA ở Việt Nam hiện nay
1. Những hiệu quả ODA mang lại
1. Nguồn vốn ODA đã bổ sung một phần quan trọng cho ngân sách
nhà nước để đầu tư phát triển, chiếm khoảng từ 22% đến 25% tổng vốn
đầu tư từ ngân sách nhà nước (bao gồm cả phần vốn ODA cho vay lại từ
ngân sách nhà nước).
2. Những công trình quan trọng được tài trợ bởi ODA đa góp phần cải
thiện cơ bản và phát triển một bước cơ sở hạ tầng kinh tế, trước hết là giao
thông vận tải và năng lượng điện, góp phần khơi dậy nguồn vốn trong
nước và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế,
cải thiện đời sống nhân dân.
Thông qua các dự án ODA, hệ thống đường bộ được phát triển đáng
kể từ quốc lộ 1A, 10, 18, 9, đường xuyên Á (đoạn Thành phố Hồ Chí
Minh - Mộc Bài), các cầu lớn (Mỹ Thuận, Cần Thơ, Thanh Trì, Bính...);
nâng cấp và mở rộng các cảng biển như Cái Lân (Hải Phòng), Sài Gòn,
Tiên Sa (Đà Nẵng), xây dựng cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất,
phát triển giao thông nông thôn ở hầu hết các tỉnh...

20
 Nguồn vốn ODA đã đầu tư phát triển ngành điện bao gồm phát triển
nguồn điện (các dự án Phú Mỹ 1, Phú Mỹ 2-1, Ô Môn, Phả Lại 2, Hàm
Thuận - Đa My, Đại Ninh, Đa Nhim) và phát triển hệ thống đường dây
500 kV Plâyku - Nhà Bè, gần 50 trạm biến áp của cả nước, cải tạo nâng
cấp mạng lưới điện thành thị và nông thôn ở trên 30 tỉnh và thành phố.
3. ODA đã góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển nông nghiệp và
nông thôn kết hợp xoá đói giảm nghèo. Số liệu các cuộc điều tra mức sống
dân cư trong thời gian qua cho thấy tỷ lệ hộ nghèo đã giảm từ mức 58%
vào năm 1983 xuống còn 37% năm 1998; 28,9% năm 2002 và ước dưới
10% năm 2004. Kết quả này cho thấy Việt Nam đã vượt mục tiêu phát
triển thiên niên kỷ (MDGs) mà nước ta cam kết với thế giới. Những kết
quả này có sự góp phần quan trọng của ODA. Điều này được thể hiện rõ
nét thông qua các dự án phát triển nông nghiệp và nông thôn, kết hợp xoá
đói giảm nghèo, trong đó nguồn vốn ODA đã giúp nông dân nghèo tiếp
cận nguồn vốn vay để tạo ra các ngành nghề phụ, hỗ trợ phát triển công
tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, phát triển giao thông nông
thôn, thuỷ lợi, cung cấp nước sạch, phát triển lưới điện sinh hoạt, trạm y
tế, trường học...
4. Nguồn vốn ODA đã hỗ trợ phát triển các tỉnh và thành phố, nhất là
hỗ trợ xoá đói giảm nghèo, phát triển hạ tầng quy mô nhỏ ở các vùng nông
thông miền núi; hầu hết các tỉnh và thành phố có các dự án hệ thống cấp
nước sinh hoạt, trường học, bệnh viện hệ thống thuỷ lợi, một số dự án
thoát nước, phát triển cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ.
5.ODA đóng góp cho sự phát triển cơ sở hạ tầng xã hội, tác động tích
cực đến việc cải thiện chỉ số phát triển con người ở Việt Nam. Tổng
nguồn vốn ODA cho giáo dục và đào tạo ước chiếm khoảng 8,5 - 10%
tổng kinh phí giáo dục và đào tạo, đã góp phần cải thiện chất lượng và
hiệu quả của lĩnh vực này, tăng cường một bước cơ sở vật chất kỹ thuật

21
cho việc nâng cao chất lượng dạy và học, như các dự án ODA hỗ trợ cải
cách giáo dục tiểu học, trung học và đại học, tự án tạo nghề...
Nguồn vốn ODA đã đóng góp cho sự thành công của một số chương
trình quốc gia, ngành có ý nghĩa sâu rộng như chương trình dân số và phát
triển, chương trình tiêm chủng mở rộng, chương trình dinh dưỡng trẻ em,
chương trình nước sạch nông thôn, chương trình chăm sóc sức khoẻ ban đầu,
chương trình xoá đói giảm nghèo... Nhờ vậy, thứ hạng các quốc gia và chỉ số
phát triển con người của Liên Hợp quốc đều được cải thiện hàng năm.
6. ODA đã góp phần tăng cường năng lực và thể chế thông qua các
chương trình, dự án hỗ trợ công cuộc cải cách pháp luật, cải cách hành
chính và xây dựng chính sách quản lý kinh tế theo lịch trình phù hợp với
chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước và lộ trình chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, tăng cường năng lực con người... Thông qua các dự
án ODA, hàng ngàn cán bộ Việt Nam được đào tạo và đào tạo lại; nhiều
công nghệ sản xuất, kỹ năng quản lý hiệnđại được chuyển giao.
7. Quan hệ giữa phía Việt Nam và các nhà tài trợ đã được thiết lập
trên cơ sở quan hệ đối tác, đề cao vai trò làm chủ của bên tiếp nhận ODA
thông qua các hoạt động hài hoà và tuân thủ các quy trình và thủ tục
ODA. Điều này được thể hiện trên nhiều lĩnh vực như phát triển các quan
hệ đối tác trong nông nghiệp, lâm nghiệp, hiệu quả viện trợ... nghiên cứu
áp dụng các mô hình viện trợ mới (hỗ trợ ngân sách, tiếp cận ngành,...),
hài hoà quá trình chuẩn bị dự án, thống nhất hệ thống báo cáo, hài hoà hoá
quá trình mua sắm, tăng cường năng lực toàn diện về quản lý ODA.
Nước ta được lựa chọn là nước điển hình về tiến hành hài hoà quy
trình thủ tục ODA, tuân thủ hệ thống quản lý quốc gia về nâng cao hiệ quả
viện trợ

2.Hạn chế và nguyên nhân của những yếu kém trong quản lý và sử
dụng ODA.

22
 - Về hiệu quả sử dụng :nâng cao hiệu quả sử dụng là một trong những
vấn đề quan trọng mà viêt nam phải giải quyết.một trong những nguyên
nhân chính của việc sử dụng ODA chưa có hiệu quả là nhận thức và hiểu
về bản chất của ODA chưa được chính xác và đầy đủ trong quá trình huy
động và sử dụng.nhận thức cho rằng ODA là cho không và trách nhiệm trả
nợ nguồn vốn vay ODA thuộc về chính phủ.nhận thức sai lệch như vậy đã
dẫn đến tình trạng kém hiệu quả trong việc thực hiện một số chương trình
và dự án ODA.Thực tế,mặc dù hầu hết ODA là dưới dạng các khoản vay
ưu đãi với lãi suất thấp,thời gian trả nợ và ân hạn dài,ODA không phải là
thứ cho không và việc sử dụng ODA là một sự đánh đổi.nếu sử dụng
ODA không hiệu quả,gánh nặn trả nợ sẽ tăng lên.mặt khác,việc kết hợp
nguồn vốn ODA với các nguồn vốn khác còn yếu, điều này cũng làm giảm
hiệu quả của nguồn vốn ODA.
-Giải ngân :tỷ lệ giải ngân ODA ở việt nam vẫn còn thấp.từ năm 1993
đến 2006,vốn ODA đã giải ngân là 15.9 tỷ usd,chỉ chiếm 42.9% tổng số
vốn ODA cam kết(37 tỷ USD).như trong hình 1,tỷ lệ giải ngân bình quân
của việt nam cũng thấp hơn của các nước ASEAN.tỷ lệ ODA trong GDP
của việt nam dao động từ 3,5% đến 4,5% thấp hơn một số nước có cùng
trình độ phát triển kinh tế.việt nam cần phải nỗ lực hơn nữa để đẩy nhanh
tiến độ giải gân oda vì so với sự tăng lên của vốn cam kết mỗi năm,kết quả
đạt được cò vượt xa với mong đợi.theo dự đoán của của các chuyên gia
ngân hàn phát triển châu á,nếu việt nam cải thiện được tỷ lệ giải ngân
ODA,tócc độ tăng trưởng GDP có thể tăng từ mức 8-8,4% như hiện tại lên
tới 9% và viêt nam có thể trở thành nước có mức thu nhập trung bình vào
năm 2009,sớm hơn mục tiêu là năm 2010.
Có một vài nguyên nhân giải thích vì sao ODA lại giải ngân chậm ở
việt nam.
Thứ nhất,thông thường phải mất một thời gian dài để các chương
trình và dự án ODA được triển khai.khoảng 50% nguồn vốn ODA ở việt

23
nam được dành cho các dự án cơ sỏ hạ tầng,lĩnh vưc cần nhiều thơì gian
hơn để tiến hành và thậm chí kết thúc chậm hơn từ 3 đến 5 năm so với các
dự án ở lĩnh vực khác, điều này dẫn đến việc giải ngân chậm.một số nước
đang phát triển khác,chẳng hạn như một số nước ở châu phi,chỉ sử dụng
một phần ba nguồn vốn ODA cho các dự án cơ sở hạ tầng và có tỷ lệ giải
ngân cao hơn.
thứ hai,năng lực quản lý và giám sát thực hiện dự án và chương trình
ODA của việt nam còn hạn chế và bất cập, đặc biệt là ở khi có sự tham gia
của chính quyền địa phương.thứ ba.khuôn khổ pháp lý về quản lý và sử
dụng vốn ODA chưa đồng bộ và việc hiểu các văn bản này cũng không
thống nhất.hơn nữa,sự khác nhau trong nhận thức giữa các đối tác việt
nam và các nhà tài trợ còn lớn,làm hạn chế việc thực hiện các dự án.trong
hội nghi tư vấn các nhà tài trợ gân đây(2007),các nhà tài trợ cho việt nam
đã khẳng định rằng việc giải ngân ODA sẽ được cải thiện mạnh mẽ nếu
cách thức thực hiện của chính phủ việt nam và các nhà tài trợ hài hoà được
với nhau.
-Cơ cấu tổ chức và năng lực cán bộ :cơ cấu tổ chức và năng lực cán
bộ trong công tác quản lý và sử dụng ODA còn yếu và chưa đáp ứng được
những yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả ODA.sự thất thoát và tham
nhũng ở dư án PMU18 và những dự án lớn trong lĩnh vực dầu khí là
những ví dụ về hạn chế trong quản lý và theo dõi ODA.theo kết quả điều
tra được thực hiện bởi CIEM và JICA(2003),hầu hết những ngườ tham gia
trong quá trình thực hiên ODA đều bày tỏ quan điểm rằng các thủ tục
thẩm định và chấp nhận các dự án mới của bên việt nam còn phức tạp và
cơ bản là chưa hài hoà với quy trình và thủc tục của các nhà tài trợ.một
nghị định của chính phủ để giả quyết vấn đề này đã được ban hành nhưng
đến nay vẫn chưa được thực hiện đầy đủ.thách thức còn lại là đảm bảo sự
minh bạch và trách nhiệm trong quản lý ODA từ phía việt nam.
-Phân cấp :phân cấp trong quản lý và sử dụng ODA đã được thực
hiện và thu được những kết quả quan trọng như mở rộng đối tượng hưởng
thụ và nâng cao quyền tự chủ của chính quyền địa phương.tuy nhiên,việc

24
phân cấp ODA chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới quản lý nguồn lực
công.chính sách phân cấp trong quản lý và sử dụng ODA chưa có sự
thống nhất giữa trung ương và địa phương.những hạn chế về năng lực của
đội ngũ cán bộ ở địa phương trong chuyên môn nghiệp vụ và ngoại ngữ
cũng là nhân tố làm hạn chế việc phân cấp và sử dụng hiệu quả nguồn vốn
này.sự phối hợp kém giữa chính quyền trung ương và địa phương,giữa
chính quyền địa phương và các nhà tài trợ đã dẫn đến việc sử dụng ODA
lãng phí và kém hiệ quả. để nâng cao hiệu quả sử dụng ODA,cần phải đầu
tư nhiều hơn vào việc xây dựng năng lực cho quản lý và điều hành ở địa
phương.
-Trả nợ :theo số liệu của MPI,tổng nợ của việt nam hiện nay khoảng
hơn 22 tỷ USD và chiếm khoảng 37%GDP.với mức nợ an toàn là 40%
GDP theo như khuyến cáo của IMF,khả năng vay nợ của việt nam không
còn nhiều.do vậy,việt nam cần quan tam đến nguồn trả nợ và vấn đề nâng
cao hiệu quả sử dụng ODA trở nên quan trọng cho việc trả nợ ODA.
-Sử dụng ODA với chiến lược phát triển vùng :việc sử dụng ODA hiện
nay không hoàn toàn đồng bộ với chiến lược phát triển vùng với trọng tâm là
phát triển cơ sở hạ tầng.do phát triển cơ sở hạ tầng là một trong những ưu
tiên hàng đầu trong kế hoạch phát triển của việt nam,phần ODA lớn nhất đã
được phân bổ vào lĩnh vực này.tuy nhiên,nhiều dự án ODA được phê duyệt
vẫn nằm trong kế hoạch và/hoặc chưa được hoàn thành do nhiều lý do khác
nhau.trong điều kiện sự tham gia của khu vực tư nhân vào cơ sở hạ tầng còn
hạn chế,ODA không nên chỉ tập trung nhiều vào cơ sở hạ tầng mà cần phải
căn cứ vào chiến lược phát triển kinh tế dài hạn.

Chương 3: Một số kiến nghị và giải pháp

25
I. Phương hướng phát triển ODA trong giai đoạn 2006-2010
Theo nhận định của các chuyên gia, mặc dù nguồn cung cấp ODA
trên thế giới vẫn còn hạn chế, nhưng nguồn vốn ODA dành cho Việt Nam
trong giai đoạn tới sẽ vẫn tăng trưởng mạnh. Kế hoạch phát triển kinh tế -
xã hội 5 năm 2006-2010 đã xác định nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội
khoảng 2.200 nghìn tỷ đồng (theo giá năm 2005), tương đương 140 tỷ
USD. Tốc độ tăng trưởng vốn đầu tư khoảng 18%/năm, tốc độ tăng trưởng
kinh tế (GDP) bình quân 7,5-8%/năm.
Trong tổng số vốn đầu tư toàn xã hội nói trên, dự kiến nguồn vốn
nước ngoài chiếm khoảng 35%, trong đó vốn hỗ trợ phát triển chính thức
ODA trong 5 năm 2006-2010 dự kiến đạt trên 19 tỷ USD vốn cam kết,
giải ngân dự kiến tăng từ 1,7USD năm 2005 lên 2,3 tỷ USD năm 2010.
Tính chung nguồn vốn ODA dự kiến giải ngân trong 5 năm 2006- 2010 sẽ
khoảng trên 11 tỷ USD
Dự báo từ nguồn vốn ODA ký kết cho thấy, bên cạnh 8 tỷ USD vốn
ODA thời kỳ 2001 - 2005 chuyển tiếp sang, trong giai đoạn từ 2006 -
2010, vốn ODA ký kết mới sẽ đạt khoảng từ 12,35 - 15,75 tỷ USD, đưa
tổng nguồn vốn ODA được ký kết lên con số 23,75 tỷ USD.
Dự báo tổng vốn ODA sẽ giải ngân thời kỳ 2006 - 2010 đạt khoảng
11,46 - 12,41 tỷ USD. Để sử dụng hiệu quả nguồn vốn này, trong bản đề
án Chính phủ đã nêu rõ: "Trong giai đoạn 2006 - 2010, chủ trương thu hút
và sử dụng ODA của Việt Nam" là tiếp tục tranh thủ đi đôi với việc nâng
cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA, bảo đảm khả năng trả
nợ để hỗ trợ thực hiện thành công kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm
2006 -2010".
Bản đề án của Chính phủ cũng nêu rõ: "Chính sách thu hút và quản lý
ODA trong thời gian tới cần tập trung cải thiện mạnh mẽ tình hình giải
ngân các chương trình và dự án ODA đã ký kết, sớm đưa các công trình
vào khai thác và sử dụng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ODA.

26
Đồng thời, xây dựng các chương trình, dự án ODA gối đầu cho giai đoạn
sau năm 2010, đặt trọng tâm vào chất lượng và hiệu quả".
Mặc dù xác định ODA là nguồn vốn vô cùng quan trọng đối với việc
phát triển cơ sở hạ tầng, nhưng từ những bài học chủ yếu được rút ra qua
thực tế thu hút và sử dụng ODA trong giai đoạn 2001- 2005, Chính phủ đã
nêu rõ rằng các cơ quan tiếp nhận nguồn vốn này cần nhận thức đúng đắn
về ODA, coi ODA là nguồn lực bên ngoài có tính chất bổ sung chứ không
thay thế nguồn lực nội sinh đối với quá trình phát triển ở cấp độ quốc gia,
ngành, địa phương và đơn vị thụ hưởng.
Theo Vụ Kinh tế đối ngoại Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để cải thiện tình
hình thực hiện và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ODA năm 2008, các
ngành các cấp cần quán triệt và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số
02/2008/NQQ-CP ngày 9/1/2008 của Chính phủ về những giải pháp chủ
yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và dự
toán Ngân sách Nhà nước năm 2008. Cụ thể cần tập trung vào 4 điểm sau:
Thứ nhất, các ngành, các địa phương tập trung rà soát lại các công
trình sử dụng vốn ODA do mình quản lý để trình Chính phủ, Thủ tướng
Chính phủ ban hành các cơ chế, chính sách nhằm tăng cường năng lực
quản lý và sử dụng vốn ODA, đào tạo cán bộ quản lý dự án theo hướng
chuyên nghiệp và bền vững.
Thứ hai, các địa phương phải tổ chức tốt việc thực hiện Đề án định
hướng thu hút và sử dụng nguồn hỗ trợ chính thức (ODA) thời kỳ 2006-
2010 và Kế hoạch hành động thực hiện Đề án này.
Thứ ba, tổ chức thực hiện tốt Quyết định số 48/2008/QĐ-TTg ngày
3/4/2008 ban hành Hướng dẫn chung lập Báo cáo nghiên cứu khả thi dự
án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức của Nhóm 5 ngân hàng, gồm:
Ngân hàng Phát triển châu Á, Cơ quan Phát triển Pháp, Ngân hàng Hợp
tác quốc tế Nhật Bản, Ngân hàng Tái thiết Đức, Ngân hàng Thế giới. Phối
hợp với 5 nhóm ngân hàng này để thực hiện các giải pháp cấp bách và Kế

27
hoạch hành động cải thiện tình hình thực hiện các chương trình, dự án
ODA thời kỳ 2006-2010.
Thứ tư, tổ chức thực hiện theo “Khung theo dõi và đánh giá các
chương trình, dự án ODA thời kỳ 2006-2010” để có những đánh giá, điều
chỉnh kịp thời nhằm hạn chế tình trạng chậm giải ngân và để xây dựng kế
hoạch cho những dự án tiếp theo.
Cam kết ODA cho Việt Nam năm 2006 đạt 3,75 tỷ USD, năm 2007
là 4,45 tỷ USD, còn cho năm 2008 con số này là 5,426 tỷ USD. Đây là
mức cam kết kỷ lục, nâng tổng giá trị ODA cam kết trong 2 năm 2006-
2007 đạt gần 9,88 tỷ USD, bằng 49% dự báo cam kết vốn ODA cho cả
thời kỳ 2006-2010.
Đường lối chính sách hiện nay của Đảng và Nhà nước về phát triển
kinh tế - xã hội đã hình thành nên một hệ thống các quan điểm trong công
tác thu hút, tiếp nhận, quản lý và sử dụng ODA. Các quan điểm này đã
giúp các cơ quan quản lý nhà nước về vốn ODA phát huy tốt hiệu quả của
nguồn vốn này. Các quan điểm đó là:
Tranh thủ vốn ODA không gắn với các ràng buộc chính trị; phù hợp
với chủ trương đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại của
Việt Nam. Nhà nước ta có chính sách quan tâm đến lợi ích của nhà tài trợ
khi họ mở rộng quan hệ đầu tư, thương mại với nước ta, cải thiện môi
trường kinh tế trong nước, hình thành các danh mục dự án đầu tư phù hợp
với mục tiêu và chiến lược phát triển kinh tế-xã hội. Đồng thời có sách
lược đối thoại với từng nhà tài trợ khác nhau nhằm tạo ra sự quan tâm cao
của cộng đồng các nhà tài trợ quốc tế đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
của nước ta. Theo đó đa dạng hóa và đa phương hóa là chủ trương nhất
quán trong kinh tế đối ngoại nói chung cũng như trong khai thác và sử
dụng ODA nói riêng.
Sử dụng vốn ODA cần phối hợp với các nguồn vốn khác. Mỗi nguồn
vốn đều có những đặc điểm và thế mạnh riêng, không thể thay thế cho

28
nhau. Vốn ODA cũng như vốn nước ngoài là quan trọng nhưng không thể
thay được tính chất quyết định của nguồn vốn trong nước. Vốn ODA chỉ
là chất xúc tác giúp chúng ta khai thác các tiềm năng sẵn có để phát triển,
tức là chỉ gián tiếp tác động đến phát triển sức mạnh kinh tế của quốc gia.
Thế mạnh của mỗi nguồn vốn chỉ phát huy được khi có sự phối hợp
với các nguồn vốn khác, nhằm tạo nên một sức mạnh tổng hợp thúc đẩy
phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, cần phối hợp sử dụng vốn ODA với vốn
FDI, vốn đầu tư tư nhân và hộ gia đình, vốn của các doanh nghiệp nhà nước
và các nguồn vốn ngân sách khác.
Trong nguyên tắc cơ bản về quản lý và sử dụng vốn ODA của Nghị
định 17/NĐ-CP cũng nêu ra: ODA là một nguồn vốn quan trọng của Ngân
sách Nhà nước. Một phần nguồn vốn này được tiêu dùng thường xuyên
như viện trợ khẩn cấp về lương thực , thuốc men... Còn đại bộ phận được
sử dụng cho đầu tư phát triển. Vốn ODA thường được đầu tư và các lĩnh
vực, các địa bàn mà vốn tư nhân, vốn FDI không đầu tư vào.
Vốn ODA cũng được dùng để cho các doanh nghiệp, các hộ gia đình,
tư nhân vay lại để kết hợp với các nguồn vốn khác phát huy tác dụng.
Chẳng hạn chư các dự án thuộc các ngành công nghiệp mũi nhọn, thuộc
các ngành được ưu đãi đầu tư như trồng cây lâu năm trên đất chưa sử
dụng, đồi núi trọc, nghiên cứu khoa học công nghệ...
Sử dụng vốn ODA để phát triển hạ tầng kinh tế xã hội có trọng
tâm, trọng điểm.
Một mục tiêu chung nhất của các nhà tài trợ là sử dụng ODA để tạo
môi trường, tạo điều kiện ban đầu cho nước nhận tài trợ khai thác các
nguồn lực khác nhau trong nước. Đại bộ phận ODA được sử dụng để đầu
tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển nguồn nhân lực và tăng
cường thể chế.
Phát triển theo trung tâm và lan tỏa dần là vấn đề có tính quy luật
trong phát triển kinh tế theo không gian. Chính vì vậy, tập trung vốn ODA

29
xây dựng một tổ hợp hạ tầng kinh tế - xã hội ở các vùng trọng điểm trong
một thời gian ngắn, tạo ra một vùng kinh tế phát triển là phương án tối ưu.
Một tổ hợp cơ sở hạ tầng ở đây có nghĩa là phải đảm bảo cho một vùng
kinh tế trọng điểm có cảng, sân bay hiện đại, liên lạc viễn thông tốt, đường
xá và cầu cống thuận tiện, kho tàng và bốc dỡ tốt, việc cung cấp điện nước
được đảm bảo, việc chăm sóc sức khoẻ cho những người làm việc trong
vùng phải được lo liệu chu đáo... Tóm lại, không nên phân rải vốn ODA
phân tán, mỗi nơi một ít, nơi này có cái cầu, nơi kia có con đường, nơi
khác có cái cảng... mà nên tập trung chúng vào một vùng trọng điểm trong
một thời gian, sau đó lại tập trung xây dựng các tổ hợp cơ sở hạ tầng ở
những nơi khác.
Trong thời kỳ 2000 - 2005 và tiếp theo cho tới năm 2010, một trong
những trọng tâm sử dụng vốn ODA là xoá đói giảm nghèo.
ODA là khoản vay nợ nước ngoài cho nên Văn kiện Đại hội Đảng
VIII đã chỉ rõ các dự án sử dụng vốn vay phải có phương án trả nợ vững
chắc, xác định rõ trách nhiệm trả nợ, không được gây thêm gánh nặng nợ
nần không trả được. Đồng thời, khi sử dụng vốn vay của nước ngoài ta
phải tính toán tới khả năng trả nợ trong nước. ODA được coi là khoản nợ
quan trọng nhất của Chính phủ đứng ra vay. Nợ Chính phủ bao gồm các
khoản Chính phủ vay trực tiếp của nước ngoài (ODA) hoặc Chính phủ bảo
lãnh vay, gánh nặng nợ nần sẽ do ngân sách nhà nước gánh chịu.
Tất cả các khoản nợ này cuối cùng cũng phải trả cả gốc và lãi theo
những lịch trình khác nhau (vay ngắn hạn một hai năm, trung hạn 5-10
năm và dài hạn 10-20 năm), chính vì vậy quá trình vay trả nợ nước ngoài
không được quản lý chặt chẽ thì có thể gây mất cân đối cho các cân thanh
toán quốc tế của đất nước, làm ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô.
Vốn ODA, ngoài vai trò tích cực thì cũng có một số tồn tại, hạn chế
trong việc thu hút và sử dụng nguồn vốn này. Do đó - Cần nâng cao nhận
thức, quan tâm và hài hoà các khía cạnh cả về chính trị và kinh tế trong

30
quá trình huy động và sử dụng ODA. Tuy ODA là nguồn vốn quan trọng
cho đầu tư phát triển, song không thể thay thế được nguồn lực nội sinh và
chỉ có tác dụng bổ sung và xúc tác cho quá trình phát triển. Nguồn vốn
ODA kể cả ODA không hoàn lại không phải là “thứ cho không”, do vậy,
cần đề cao tinh thần trách nhiệm trong quá trình tiếp nhận, quản lý và sử
dụng ODA. Cần đảm bảo sự cam kết mạnh mẽ, chỉ đạo sát sao của các cấp
và có sự tham gia rộng rãi của người dân. Cần xây dựng mối quan hệ hợp
tác quốc tế tin cậy lẫn nhau và thực hiện đầy đủ các cam kết, tăng cường
đối thoại, chia sẻ, tạo chữ tín trong quan hệ quốc tế nói chung và hợp tác
phát triển nói riêng.
II. Một số giải pháp để thực hiện
1. Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy tÝch cùc, h¹n chÕ tiªu cùc cña vèn nî n-
íc ngoµi (VNNN) trong ®ã cã ODA
Thø nhÊt, cÇn ph¶i cã mét chiÕn lược tµi chÝnh quèc gia lµm chÝnh,
trong ®ã x¸c ®Þnh râ môc ®Ých cña chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông VNN
vµo viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh CNH - H§H ®Êt nước theo híng:
- Huy ®éng ®ñ vèn víi c¸c ®iÒu kiÖn vay, tr¶ thuËn lîi.
- VNNN ®ược sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó ®¶m b¶o kh¶
n¨ng tr¶ nî cho nước ngoµi.
- VNNN kh«ng cã t¸c ®éng xÊu ®Õn sù æn ®Þnh m«i tr ường kinh tÕ vÜ
m« vµ tÝnh ®éc lËp d©n téc.
Thø hai, cÇn x¸c ®Þnh ®óng giíi h¹n lîi dông VNN.
- Sö dông VNN nhÊt ®Þnh ph¶i nghÜ ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña níc sö
dông vèn. Do ®ã, ph¶i thêng xuyªn xem xÐt giíi h¹n m¾c nî, n¾m ch¾c sè l-
ượng, ®iÒu kiÖn m¾c nî ®Ó ®iÒu chØnh vÒ mÆt vÜ m«. Trong ®ã cÇn chó ý
giíi h¹n sè lượng sau:
- ChØ tiªu tû suÊt m¾c nî: Tøc lµ tû lÖ gi÷a tæng sè nî vµ l·i cña mét
nước ph¶i tr¶ cho nước ngoµi víi tæng gi¸ trÞ s¶n lượng quèc d©n nước ®ã

31
cïng n¨m. NÕu tû lÖ nµy cµng nhá cho thÊy møc ®é dùa vµo VNN nhá, ng-
ược l¹i tû lÖ ®ã lín chøng tá kh¶ n¨ng tù lùc c¸nh sinh nước ®ã kÐm.
- ChØ tiªu tû suÊt vay nî: Lµ tû lÖ gi÷a sè d ư m¾c nî cßn l¹i sau khi tr¶
nî vµ l·i trong n¨m so víi thu nhËp ngo¹i tÖ tõ xuÊt nhËp khÈu cña nước Êy
cïng n¨m. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng vay nî tõ nay vÒ sau lín hay
nhá, do ®ã thu hót VNN kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt chØ tiªu nµy.
- Tû lÖ gi÷a sè lựơng dù tr÷ ngo¹i tÖ víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu mçi n¨m,
lượng dù tr÷ ngo¹i tÖ mçi nước ®Ó øng phã nh÷ng nhu cÇu khÈn cÊp cña
Nhµ nước. Kh¶ n¨ng vay nî nhiÒu hay Ýt cã liªn quan chÆt chÏ víi lựơng dù
tr÷ ngo¹i tÖ lín hay nhá.
Thø ba, chØ khi nµo cã mét hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng vµ c¬ chÕ
kiÓm tra, kiÓm so¸t, kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶ th× míi thµnh lËp vµ më réng thÞ
trường chøng kho¸n. Tuy nhiªn, nh÷ng ho¹t ®éng vµ chuÈn bÞ cho thÞ tr ườg
chøng kho¸n vÉn tiÕn hµnh b×nh thường vµ tÝch cùc ®Ó tr¸nh ¶nh hưởng xÊu
®èi víi c¸c nhµ ®Çu tư nước ngoµi vµ thÞ trường chøng kho¸n còng ®· ®ược
ra ®êi ë nước ta.
Thø t, huy ®éng tèi ®a c¸c nguån vèn trong nước ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ,
trong ®ã cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm rñi ro tiÒn göi vµ c¸c chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch ®Ó huy ®éng tèi ®a nguån tiÕt kiÖm trong nước cho ®Çu tư
ph¸t triÓn. Sù thiÕu hôt vèn ®Çu t trong nước cÇn ®ược bæ sung chñ yÕu
b»ng nguån FDI, nªn h¹n chÕ vay ng¾n h¹n, kÓ c¶ nguån ODA còng cÇn ®-
îc c©n nh¾c vµ sö dông mét c¸ch thËn träng.
2.Gi¶i ph¸p cô thÓ vÒ huy ®éng vèn ODA
1. Ban hµnh hÖ thèng v¨n ho¸ ph¸p luËt hoµn chØnh, ®ång bé, râ rµng
phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ t×nh h×nh cô thÓ ë ViÖt Nam, cã hiÖu lùc cao
vÒ qu¶n lý nî nước ngoµi, t¹o c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng vay tr¶ nî nước
ngoµi phï hîp víi chiÕn lược vay nî nứơc ngoµi trung vµ dµi h¹n.
2. X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan trong viÖc tiÕp nhËn, ph©n
bæ, qu¶n lý sö dông ODA, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ODA, ®Èy nhanh viÖc

32
phª duyÖt dù ¸n ®Çu tư vµ c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n. Cã phương ¸n bè trÝ
vèn ®èi øng khi tiÕp nhËn ODA.
3. N©ng cao chÊt lượng vµ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, tËp trung ODA vµo
x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, n©ng cao tr×nh ®é khoa häc c«ng
nghÖ vµ qu¶n lý, ®ång thêi giµnh mét phÇn ®Çu tư cho ngµnh n«ng l©m
nghiẹp, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng.
4. Hoµn thiÖn c¬ chÕ như tæ chøc tư vÊn, qu¶n lý vay vµ tr¶ nî nước
ngoµi, qu¶n lý nguån hç trî chÝnh thøc ODA, nh»m ®¶m b¶o gi¶i ng©n kÞp
thêi vµ kiÓm so¸t ®ựơc mäi kho¶n nî, viÖn trî nước ngoµi. Ho¹ch ®Þnh vµ
thùc hiÖn chiÕn lược vay, tr¶ nî nước ngoµi trong giai ®o¹n míi, trong ®ã
x¸c ®Þnh râ c¬ cÊu nî, møc trÇn an toµn vay nî vµ h×nh thµnh quü tr¶ nî
quèc gia ®Ó chñ ®éng trong viÖc thu håi vèn cho vay l¹i, bè trÝ vèn tr¶ c¸c
kho¶n nî ®Õn h¹n ®Ó tæ chøc qu¶n lý nî nước ngoµi cã hiÖu qu¶.
5. T¨ng cường ®µo t¹o c¸n bé
6. Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA tranh thÊt tho¸t, l·ng phÝ, tiªu
cùc,…
III. Kiến nghị
1. CÇn thay ®æi nhËn thøc vÒ vai trß vµ b¶n chÊt cña viÖn trî nước ngoµi
Víi nh÷ng uư ®·i cña nguån vèn nµy thường lµm cho c¸c c¬ quan
qu¶n lý, tiÕp nhËn cã quan niÖm hÕt søc dÔ d·i vµ chñ quan vÒ ph©n phèi vµ
sö dông nguån vèn nµy nh kh«ng chó ý ®Õn yªu cÇu hiÖu qu¶, cha quan t©m
tíi viÖc x¸c ®Þnh ưu tiªn ®Çu tư, xem nhÑ vèn ®èi øng trong nước...
Nh÷ng quan niÖm sai lÇm trªn cÇn ph¶i ®ược sím chÊn chØnh, lu«n
lu«n luư ý r»ng ®©y lµ nguån vèn ph¶i hoµn tr¶ vèn gèc vµ l·i, v× vËy nÕu sö
dông kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ r¬i vµo khñng ho¶ng nî nÇn như ®· x¶y ra ë
Brazil.
2. ThiÕt lËp c¸c ®Þnh hướng uư tiªn vµ tiÕn hµnh nghiªn cøu chÆt chÏ
tÝnh kh¶ thi cña tõng dù ¸n

33
 CÇn tr¸nh xu hướng dµn tr¶i viÖn trî nước ngoµi trªn mét diÖn réng
bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc, ngµnh hay ®Þa phương. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn
h¹n chÕ, ®Ó nguån vèn ph¸t huy hiÖu qu¶ nhanh vµ réng, nªn tËp trung ®Çu
tư vµo mét sè lÜnh vùc, vïng l·nh thæ cã lîi thÕ tương ®èi vµ cã kh¶ n¨ng
g©y t¸c ®éng ph¸t triÓn h¬n.
3. T¨ng cường nguån lùc ®èi øng trong nước
Kh¶ n¨ng hÊp thô viÖn trî tuú thuéc vµo møc ®é ®èi øng cña nguån lùc
trong nước. NÕu nguån lùc trong nước qu¸ yÕu kÐm như nguån vèn trong n-
ước nhá bÐ, n¨ng lùc c¸n bé h¹n chÕ, yÕu tè ®Çu vµo thiÕu thèn, hÖ thèng
ph¸p luËt kh«ng râ rµng, chÆt chÏ th× sÏ ph¸t sinh hiÖn tượng viÖn trî nước
ngoµi qu¸ t¶i vµ sö dông kÐm hiÖu qu¶. §Ó hÊp thô hoµn toµn vµ cã hiÖu qu¶
nguån ODA ta cÇn sím kh¾c phôc vµ c¶i thiÖn nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i
trªn.
4. C¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®iÒu phèi viÖn trî
ViÖn trî nứơc ngoµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng ë trong
nước kÓ tõ lóc vËn ®éng tµi trî cho ®Õn khi tr¶, cho nªn, thiÕt lËp mét c¬
chÕ nh»m ®¶m b¶o sù phèi hîp nhÞp nhµng, th«ng suèt cña c¶ qu¸ tr×nh cã ý
nghÜa rÊt quan träng.

KẾT LUẬN

34
 Với những nội dung được trình bày như trên càng khẳng định vai trò
của ODA trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của các nước đang và
kém phát triển. ODA giúp giải quyết vấn đề nan giải về vốn ở Việt Nam
hiện nay. Vì thế, Việt Nam cần có những chính sách đồng bộ để tạo môi
trường đầu tư hấp dẫn để thu hút vốn đầu tư từ các nhà tài trợ song
phương và đa phương. Để làm được điều này trước hết cần phải có sự
quản lý chặt chẽ của Nhà nước trong việc sử dụng vốn ODA. Nhưng bên
cạnh việc kêu gọi, tiếp nhận ODA và triển khai thực hiện các dự án thì
quan trọng hơn là sử dụng ODA thế nào cho hiệu quả, đừng để ODA trở
thành gánh nặng nợ nần cho nền kinh tế một cách vô ích.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

35
1.Tìm hiểu ADB/JBIC/WB/Việt Nam - Các vấn đề và khuyến nghị về quản
lý và thực hiện dự án ODA --------- NXB Khoa học, tháng 4/2000
2.Viện trợ tại Việt Nam ----------Trích báo cáo của Viện phát triển hải
ngoại (Anh Quốc)
3.OECD, Tạp chí hợp tác phát triển ---------- Uỷ ban Viện trợ Phát triển,
1999 – 2000
4.Tạp chí UNDP, số ra thường niên ----------NXB Văn hoá - Thông tin
5. Những vấn đề cơ bản về tín dụng Quốc tế - PGS.TS. Nguyễn Đắc Hưng
6.Báo điện tử Vietnamnet
7.Một số luận án, luận văn khác.

MỤC LỤC

36
37