Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ...... / 33 p.

Imię ..................................................................................

1 Przyporządkuj wymienionym elementom układu oddechowego (1–3) odpowiednie opisy (A–D). ( ... / 3 p.)
1. Płuco A. Dostarcza powietrze bezpośrednio do
pęcherzyków płucnych.
2. Tchawica B. Jest wspólnym odcinkiem układu oddechowego
i układu pokarmowego.
3. Gardło C. Jest narządem odpowiedzialnym za wymianę
gazową organizmu.
D. Ma kształt elastycznej rury, przez którą powietrze
przepływa do oskrzeli.
1. _____ 2. _____ 3. _____
2 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. ( ... / 1 p.)
Elementem, który zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu, jest
A. głośnia. B. nagłośnia. C. szpara głośni. D. fałda głosowa.
3 Wymień dwie cechy budowy dróg oddechowych umożliwiające nawilżanie i oczyszczanie wdychanego ( ... / 2 p.)
powietrza.
4 Uzupełnij rysunek układu oddechowego. Wpisz w puste miejsca symbole literowe wybranych opisów ( ... / 3 p.)
(A–F).
A. Elastyczny przewód zbudowany z chrząstek w kształcie
podkowy, połączonych więzadłami.
B. Rozgałęzienia tchawicy o coraz mniejszej średnicy, pokryte
nabłonkiem rzęskowym.
C. Wspólny odcinek układu oddechowego i układu
pokarmowego.
D. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych
pęcherzyków.
E. Narząd zbudowany z chrząstek, służący do wydawania
dźwięków.
F. Odcinek, w którym zachodzi oczyszczanie, nawilżanie i
ogrzewanie powietrza.

5 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. ( ... / 1 p.)

Funkcją układu wydalniczego nie jest
A. usuwanie z organizmu mocznika i substancji trujących.
B. usuwanie z organizmu niestrawionych resztek pokarmowych.
C. usuwanie z organizmu nadmiaru wody i soli mineralnych.
D. oczyszczanie krwi ze szkodliwych i zbędnych substancji.
6 Zaznacz trzy spośród wymienionych działań, które sprzyjają rozwojowi chorób układu oddechowego. ( ... / 2 p.)

A. Leczenie zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami.

B. Unikanie bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na zakaźne choroby układu oddechowego.
C. Palenie papierosów.
D. Szczelne zamykanie okien w pomieszczeniach służących do pracy i do odpoczynku.
E. Unikanie miejsc o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza.
F. Oddychanie przez nos.

JLQLNDMMNQKMK Grupa A | strona 1 z 3

7 Podkreśl właściwe wyrazy tak, aby tekst dotyczący zapotrzebowania organizmu na wodę był ( ... / 3 p.)
prawdziwy.
Człowiek powinien wypijać około 2 l / 3 l płynów dziennie. W czasie upałów ich ilość powinna być mniejsza
/ większa. Ważne jest także kontrolowanie ilości spożywanej soli. Zbyt wysokie / niskie stężenie tej substancji
utrudnia wchłanianie wody w nefronach.
8 Wyjaśnij różnicę między defekacją a wydalaniem. ( ... / 1 p.)

9 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące wdechu są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest ( ... / 4 p.)
prawdziwe, lub literę F – jeśli jest fałszywe.

1. Zwiększa się objętość klatki piersiowej. P F

2. Przepona i mięśnie międzyżebrowe się kurczą P F
3. Zwiększa się ciśnienie powietrza w pęcherzykach płucnych. P F
4. Powietrze jest usuwane z płuc. P F

10 ( ... / 2 p.)
Przeanalizuj diagramy przedstawiające skład A. B.
powietrza wdychanego i wydychanego. Zaznacz
ten schemat, który przedstawia skład powietrza
wdychanego. Uzasadnij swój wybór za pomocą
jednego argumentu.

11 Przeczytaj poniższy tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia. ( ... / 4 p.)

Jedną z chorób układu oddechowego jest gruźlica. Jest to choroba wywołana przez prątki gruźlicy, zwane też
prątkami Kocha. Najczęściej bakterie przenoszą się drogą kropelkową. Do zakażenia dochodzi w wyniku
bezpośredniego kontaktu z osobami chorymi. Można się również zarazić, pijąc zakażoną wodę lub
nieprzegotowane mleko od zakażonych krów. W Polsce szczepienia przeciw gruźlicy są obowiązkowe.
a) Podaj główną przyczynę gruźlicy.
b) Wymień trzy sposoby zapobiegania gruźlicy.
12 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki nazwy wydalanych substancji wybrane spośród ( ... / 3 p.)
podanych.
woda, sole mineralne, mocznik, dwutlenek węgla, substancje trujące
Drogi wydalania zbędnych substancji

Płuca Skóra Układ wydalniczy

Wydalane
substancje

13 Rozpoznaj opisany narząd układu wydalniczego i zaznacz jego nazwę. ( ... / 1 p.)
Jest to narząd o elastycznych ścianach zbudowanych m.in. z tkanki mięśniowej gładkiej. Przy jego ujściu
znajduje się mięsień zwany zwieraczem.
A. Moczowód. B. Kanalik nerkowy. C. Pęcherz moczowy. D. Kłębuszek nerkowy.

JLQLNDMMNQKMK Grupa A | strona 2 z 3

14 Uzupełnij poniższy tekst dotyczący wymiany gazowej. Wpisz w puste miejsca nazwy odpowiednich ( ... / 2 p.)
gazów oddechowych.
W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana gazowa między krwią a środowiskiem. Duże stężenie
…………………………… w pęcherzykach płucnych, a małe we krwi dopływającej do płuc powoduje, że
ten gaz przenika z pęcherzyków płucnych do krwi i jest transportowany do komórek. Z kolei duże stężenie
……………………………… we krwi, a małe w pęcherzykach płucnych powoduje, że ten gaz przenika z
krwi do pęcherzyków płucnych.
15 Uzasadnij potrzebę okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu. ( ... / 1 p.)

JLQLNDMMNQKMK Grupa A | strona 3 z 3

Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 33 p.
Imię ..................................................................................

1 ( ... / 2 p.)
Przeanalizuj diagramy przedstawiające skład A. B.
powietrza wdychanego i wydychanego. Zaznacz
ten schemat, który przedstawia skład powietrza
wydychanego. Uzasadnij swój wybór za pomocą
jednego argumentu.

2 Przyporządkuj wymienionym elementom układu oddechowego (1–3) odpowiednie opisy (A–D). ( ... / 3 p.)
1. Jama nosowa A. Doprowadza powietrze do płuc.
2. Krtań B. Jest narządem odpowiedzialnym za wymianę
gazową organizmu.
3. Płuco C. Jest pierwszym odcinkiem układu oddechowego,
do którego dostaje się powietrze.
D. Znajduje się w niej głośnia odpowiedzialna za
powstawanie głosu.
1. _____ 2. _____ 3. _____
3 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. ( ... / 1 p.)
Elementem, który zamyka wejście do krtani podczas połykania pokarmu, jest
A. głośnia. B. fałda głosowa. C. szpara głośni. D. nagłośnia.
4 Wymień dwie cechy budowy dróg oddechowych umożliwiające nawilżanie i oczyszczanie wdychanego ( ... / 2 p.)
powietrza.
5 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki nazwy wydalanych substancji wybrane spośród ( ... / 3 p.)
podanych.
sole mineralne, woda, substancje trujące, mocznik, dwutlenek węgla

Drogi wydalania zbędnych substancji

Płuca Skóra Układ wydalniczy

Wydalane
substancje

6 Zaznacz trzy spośród wymienionych działań, które pozwalają uniknąć chorób układu oddechowego. ( ... / 2 p.)

A. Leczenie zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami.

B. Unikanie bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na zakaźne choroby układu oddechowego.
C. Palenie papierosów.
D. Szczelne zamykanie okien w pomieszczeniach służących do pracy i do odpoczynku.
E. Unikanie miejsc o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza.
F. Oddychanie przez nos.

JLQLNDMMNQKMK Grupa B | strona 1 z 3

7 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. ( ... / 1 p.)
Funkcją układu wydalniczego nie jest
A. usuwanie z organizmu dwutlenku węgla.
B. usuwanie z organizmu substancji trujących oraz mocznika.
C. oczyszczanie krwi ze szkodliwych i zbędnych substancji.
D. usuwanie z organizmu nadmiaru wody i soli mineralnych.
8 Uzupełnij rysunek układu oddechowego. Wpisz w puste miejsca symbole literowe wybranych opisów ( ... / 3 p.)
(A–F).
A. Elastyczny przewód zbudowany z chrząstek w kształcie
podkowy, połączonych więzadłami.
B. Rozgałęzienia tchawicy o coraz mniejszej średnicy, pokryte
nabłonkiem rzęskowym.
C. Wspólny odcinek układu oddechowego i układu
pokarmowego.
D. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych
pęcherzyków.
E. Narząd zbudowany z chrząstek, służący do wydawania
dźwięków.
F. Odcinek, w którym zachodzi oczyszczanie, nawilżanie i
ogrzewanie powietrza.

9 Podkreśl właściwe wyrazy tak, aby tekst dotyczący zapotrzebowania organizmu na wodę był ( ... / 3 p.)
prawdziwy.
Człowiek powinien wypijać około 4 l / 2 l płynów dziennie. W czasie upałów ich ilość powinna być większa /
mniejsza. Ważne jest także kontrolowanie ilości spożywanej soli / glukozy. Zbyt wysokie stężenie tej
substancji utrudnia wchłanianie wody w nefronach.
10 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące wdechu są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest ( ... / 4 p.)
prawdziwe, lub literę F – jeśli jest fałszywe.

1. Powietrze jest usuwane z płuc. P F

2. Przepona i mięśnie międzyżebrowe się kurczą. P F
3. Zwiększa się ciśnienie powietrza w pęcherzykach płucnych. P F
4. Zwiększa się objętość klatki piersiowej. P F

11 Przeczytaj poniższy tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia. ( ... / 4 p.)

Nieleczona alergia może doprowadzić do astmy. To choroba przewlekła, której leczenie jest trudne i
długotrwałe. Osoby cierpiące na to schorzenie mają znaczne trudności w oddychaniu, silny kaszel i napady
duszności. Dzieje się tak, ponieważ w ich oskrzelach utrzymuje się stan zapalny, który powoduje obrzęk i
skurcz dróg oddechowych. Wpływ na nasilenie astmy mają inne choroby alergiczne i zakaźne układu
oddechowego, wysoka wilgotność powietrza, tytoń i dym papierosowy, niska temperatura powietrza.
a) Podaj główną przyczynę astmy.
b) Wymień trzy czynniki, które mogą spowodować nasilenie objawów astmy.
12 Rozpoznaj opisany narząd układu wydalniczego i zaznacz jego nazwę. ( ... / 1 p.)
Ten narząd uchodzi z miedniczki nerkowej. Jego ściany są zbudowane m.in. z mięśni gładkich, których
skurcze wspomagają przepływ moczu.
A. Kanalik nerkowy. B. Pęcherz moczowy. C. Kłębuszek nerkowy. D. Moczowód.

JLQLNDMMNQKMK Grupa B | strona 2 z 3

13 Uzupełnij poniższy tekst dotyczący wymiany gazowej. Wpisz w puste miejsca nazwy odpowiednich ( ... / 2 p.)
gazów oddechowych.
Między komórkami a krwią zachodzi wymiana gazowa. Duże stężenie ………………………………. w
komórkach, a małe w otaczającej je krwi powoduje, że ten gaz przenika do krwi i jest transportowany dalej
do pęcherzyków płucnych. Duże stężenie …………………………………. we krwi, a małe w komórkach
powoduje, że ten gaz przenika z krwi do komórek.
14 Wyjaśnij różnicę między defekacją a wydalaniem. ( ... / 1 p.)

15 Wyjaśnij, na czym polega profilaktyka chorób układu wydalniczego. ( ... / 1 p.)

JLQLNDMMNQKMK Grupa B | strona 3 z 3