Bu I 5 Hóa Lý 1

LOGO
HÓA LÝ I
TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai
Bộ môn Hóa lý, Viện Kỹ thuật Hóa học
Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội
Email: mai.nguyenthituyet1@hust.edu.vn
1
Chương 3. SỰ CHUYỂN PHA TRONG HÓA LÝ I
HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
1. Sự chuyển pha loại một

2. Ảnh hưởng của áp suất đến nhiệt độ chuyển pha
Phương trình Clausius Clapeyron I
3. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến áp suất hơi bão hòa

Phương trình Clausius Clapeyron II
4. Giản đồ pha hệ một chất nguyên chất

2
Hóa Lý, ĐHBKHN
Câu hỏi thảo luận
1. Tại sao khi nấu ăn trên núi thức ăn lâu chín hơn so với khi
nấu ở vùng đồng bằng ?
2. Tại sao nấu trong nồi áp suất thì đồ ăn nhanh chín hơn ?
3. Làm cách nào để sấy khô vật chất (đường, muối, thức ăn,
trái cây, tinh dầu…) mà không làm nóng chảy/phân hủy
chúng ?
3
1. Sự chuyển pha loại 1
HÓA LÝ I
CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
V  CP
Chuyển pha loại 1
(thường gặp: nóng chảy,
kết tinh, ngưng tụ, bay hơi)
Chuyển pha loại 2

(KL thông thường →chất
siêu dẫn ở nhiệt độ thấp
Fe thuận từ → Fe nghịch từ)
Nhiệt độ
Chuyển pha loại 1: thay đổi nhảy vọt các thông số nhiệt động
4
Hóa Lý, ĐHBKHN
1. Sự chuyển pha loại 1 HÓA LÝ I
Hệ 1 chất nguyên chất:
• Khí/lỏng: 1 pha (trừ He lỏng)
• Rắn: có thể có nhiều pha (số pha = số dạng thù hình)
• Sự chuyển pha: chuyển đổi giữa các trạng thái tập hợp
 thay đổi đột ngột những tính chất của hệ (khối lượng riêng,
nhiệt dung, thể tích, hiệu ứng nhiệt…)
• Cân bằng pha trong hệ 1 chất nguyên chất: cân bằng giữa
các trạng thái tập hợp của chất đó
5
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
1. Sự chuyển pha loại 1 CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
Áp dụng quy tắc pha Gibbs:
Bậc tự do C = k - f + 2
C=3-f
C0f3
 số pha lớn nhất có thể cùng tồn tại ở trạng thái cân bằng: 3

6
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
1. Sự chuyển pha loại 1 CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
C=3-f
f=1C=2
Hệ 1 pha, P và T có thể thay đổi tùy ý (trong một giới hạn xác định) mà hệ
vẫn tồn tại ở dạng 1 pha.
f=2C=1
Hệ 2 pha, nhất biến, khi 1 thông số thay đổi thì thông số còn lại phải thay đổi
theo: T = f(P) hoặc P = f(T)
f=3C=0
Chỉ tồn tại cân bằng của 3 pha trong 1 điều kiện bên ngoài hoàn toàn xác
định (P và T =const)
7
Hóa Lý, ĐHBKHN
2. Ảnh hưởng của áp suất tới HÓA LÝ I
nhiệt độ chuyển pha
A () ↔ A ()
f = 2  c = 1  T = f(P)
Điều kiện cân bằng pha ở T=const và P=const:
 = 
Chất nguyên chất:  = G  G = G
Khi có thay đổi P → P + dP thì T → T + dT
Hệ thiết lập CB mới: G + dG = G + dG
Mà G = G  dG = dG
8
Hóa Lý, ĐHBKHN
nhiệt độ chuyển pha CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
Phương trình T (K); V (L/mol);

Clausius – Clapeyron I  (atm.L/mol)

9
Hóa Lý, ĐHBKHN
dT
Quá trình sôi (hóa hơi): V=(Vh – Vl)>0; hh>0   0  P tăng  Ts tăng
dP
dT
Quá trình nóng chảy: V=(Vl - Vr)>0; nc>0  0  P tăng  Tnc tăng
dP
dT
Riêng trường hợp nước: V= (Vl - Vr)<0; nc>0   0  P tăng  Tnc giảm
dP
T (K); V (L/mol);
 (atm.L/mol)
10
Hóa Lý, ĐHBKHN
Ví dụ:
d (phenol,l) = 1,056 g/ml
d (phenol,r) = 1,072 g/ml
nc (phenol) = 104,35 J/g
Tnc,1atm = 41 oC
Tính nhiệt độ nóng chảy của phenol ở 500 atm.
(1 J = 0,00987 atm.L)
Đs: Tnc,500atm = 43 oC
11
Hóa Lý, ĐHBKHN
3. Ảnh hưởng của nhiệt độ tới HÓA LÝ I
áp suất hơi bão hòa CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
▪ suất hơi bão hòa ?

Áp
Phương trình Clausius – Clapeyron II

(mô tả ảnh hưởng của nhiệt độ đến ASHBH)

12
Hóa Lý, ĐHBKHN
Ví dụ: bài thí nghiệm “Áp suất hơi bão hòa”

13
Hóa Lý, ĐHBKHN
Tính toán gần đúng các thông số nhiệt động (P, Ts,  …)
VD:
Tính Ts của nước ở 2 atm biết nhiệt hóa hơi là 538,1 cal/g
ĐS: Ts,2atm = 120,9 oC
14
Hóa Lý, ĐHBKHN
3. Ảnh hưởng của nhiệt độ tới PHYSICAL CHEMISTRY I
áp suất hơi bão hòa PHASE EQUILIBRIUM OF PURE SUBSTANCES
Bài tập:
Axeton có áp suất hơi bão hòa ở các nhiệt độ 306 K

và 320 K lần lượt là 346 mmHg và 556 mmHg. Hãy
xác định nhiệt hóa hơi và nhiệt độ sôi của axeton.
(Coi nhiệt hóa hơi là hằng số).
ĐS : Ts = 326 K = 56 oC

15
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
4. Giản đồ pha hệ 1 chất nguyên chất CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
Giản đồ pha bao gồm:

- Các điểm
- Các đường
- Các mặt
- Các vùng

16
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Điểm sôi – nhiệt độ sôi:
Chất lỏng được làm nóng trong 1 bình hở, khi áp suất hơi trên bề mặt
chất lỏng = áp suất ngoài → hiện tượng sôi
Nhiệt độ tại đó gọi là nhiệt độ sôi (Ts)
Pbh = Pngoài = 1 atm → nhiệt độ sôi thông thường
Pbh = Pngoài = 1 bar → nhiệt độ sôi tiêu chuẩn
1 bar = 0,987 atm → Ts thông thường > Ts tiêu chuẩn
VD: Ts thông thường của nước: 100 oC
Ts tiêu chuẩn của nước: 99,6 oC

17
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Điểm tới hạn:

Khi mật độ pha hơi = mật độ pha lỏng → Bề mặt phân cách pha biến mất
→ Điểm tới hạn
→ Nhiệt độ tới hạn (Tc)
→ Áp suất tới hạn (Tc)
Từ điểm tới hạn trở lên: chỉ còn 1 pha tồn tại gọi là pha lỏng siêu tới hạn
(điền đầy bình chứa, không có bề mặt phân cách)
https://www.youtube.com/watch?v=GEr3NxsPTOA
18
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Điểm tới hạn:

▪ Ở T < Tc: tăng P
→ pha H ngưng tụ thành pha L
▪ Ở T  Tc: tăng P
→ thu được chất lỏng siêu tới hạn

19
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Điểm nóng chảy:
Ở P xác định, 2 pha L và R cùng tồn tại, nằm cân bằng với nhau
→ Nhiệt độ nóng chảy (Tnc) = Nhiệt độ kết tinh (Tkt)

20
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Điểm ba:
3 pha cùng tồn tại nằm cân bằng
(thường là R, L, K)
Hệ 1 chất nguyên chất:
điểm 3 ở điều kiện T, P xác định
https://www.youtube.com/watch?v=r3zP9Rj
7lnc&fbclid=IwAR1bL9AFMS-
YWqHoXPG0QOSpBjMu8vdRWiwtcMLd9i
woOM8xU57dLOPionE

21
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Chuyển pha L  H bằng cách thay đổi T hoặc P

22
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Chuyển pha R  L bằng cách thay đổi T

23
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Chuyển pha R  L bằng cách thay đổi P

24
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Chuyển pha R  H ở vùng P thấp bằng cách tăng T

25
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Có 3 dạng giản đồ pha của hệ 1 chất nguyên chất:
- Giản đồ pha của nước
- Giản đồ pha của CO2
- Giản đồ pha của He

26
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của nước ở áp suất thấp

▪ Điểm T: 3 pha nằm cân bằng,
B Điểm tới hạn C

f=3 và c=0
▪ Điểm C: điểm tới hạn

Nước lỏng
Nước đá TTC: chuyển pha liên tục,

Áp suất
Điểm ba
không có giới hạn phân chia
T ▪ Trong các vùng: f=1 và c=2
Hơi
nước
A ▪ Trên các đường: f=2 và c=1
▪ Tại 1 atm, Ts=100oC; Tnc=0oC
Nhiệt độ (oC)
27
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của nước ở áp suất thấp ▪ Đường TA (thăng hoa):
Pth = kth. exp(-th/RT)

B Điểm tới hạn C
▪ Đường TC (hóa hơi):
Nước lỏng
Phh = khh. exp(-hh/RT)
Nước đá
Do th=nc+hh>0  th>hh 
Áp suất
Điểm ba
tăng T thì Pth tăng nhanh hơn Phh
T
Hơi
▪ Đường TB (nóng chảy):
nước
A
dT/dP = T.V/nc
nc > 0; V < 0  hệ số góc <0

Nhiệt độ (oC)
28
P tăng  Tnc giảm
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của CO2

▪ Điểm T: 3 pha nằm cân bằng,
Điểm tới hạn
f=3 và c=0
▪ Điểm C: điểm tới hạn
Rắn Lỏng TTC: chuyển pha liên tục,

không có giới hạn phân chia
Áp suất
▪ Trong các vùng: f=1 và c=2

Hơi
Điểm ba
▪ Trên các đường: f=2 và c=1
-57oC; 5,1atm
▪ Tại 1 atm, Tth= -78oC
Nhiệt độ (oC)
29
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của CO2 ▪ Đường TA (thăng hoa):
Điểm tới hạn Pth = kth. exp(-th/RT)
▪ Đường TC (hóa hơi):
Rắn Lỏng Phh = khh. exp(-hh/RT)
Do th=nc+hh>0  tăng T thì Pth

Áp suất
tăng nhanh hơn Phh

Hơi
▪ Đường TB (nóng chảy):
Điểm ba
-57oC; 5,1atm
dT/dP = T.V/nc
nc > 0; V > 0  hệ số góc >0

Nhiệt độ (oC) P tăng  Tnc tăng
30
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của Heli (4He)
▪ Ở điều kiện thông thường (1 atm,

298 K), He tồn tại ở trạng thái K
▪ Vùng T, P thấp: chỉ tồn tại pha L
▪ Vùng nhiệt độ thấp: không cùng
tồn tại 2 pha L và K
▪ Tăng P: thu được pha R
▪ He-I: chất lỏng thông thường
▪ He-II: siêu chất lỏng (độ nhớt ~ 0)
hcp: hexagonal close packing
bcc: body-centred cubic
31
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của lưu huỳnh
AB: đường thăng hoa S(rh)  S (h)

BC: đường thăng hoa S(m)  S (h)
CE: đường nóng chảy S(m)  S (l)
trực thoi (rh)
Lỏng EG: đường nóng chảy S(rh)  S (l)
BE: CB 2 dạng thù hình S(rh)S (m)
CD: đường hóa hơi S(l)  S (h)
đơn tà (m) Điểm ba: B, C, E
Điểm ba F: CB không bền giữa 3 pha:
pha S(l) quá lạnh, pha tinh thể rh quá
nóng và pha S(h) quá bão hòa so với
pha S(m).
hơi

32
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Giản đồ pha của C

AB: C(kc)  C(gr)
BTP: C(gr)  C (l)
B
….
A

33
Hóa Lý, ĐHBKHN
HÓA LÝ I
Tóm tắt CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT
Phương trình Clausius – Clapeyron I:

(áp dụng cho mọi qtr chuyển pha)
Hệ rắn – lỏng; rắn – rắn:
Hệ rắn – khí; lỏng – khí: (PT Clausius – Clapeyron II)
Trong khoảng T hẹp: P = K. e-/RT Hoặc

34
Hóa Lý, ĐHBKHN

Bu I 5 Hóa Lý 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bu I 5 Hóa Lý 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LOGO

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Bộ môn Hóa lý, Viện Kỹ thuật Hóa học

Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội

HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

1. Sự chuyển pha loại một

3. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến áp suất hơi bão hòa

4. Giản đồ pha hệ một chất nguyên chất

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Chuyển pha loại 2

Hệ 1 chất nguyên chất:

• Khí/lỏng: 1 pha (trừ He lỏng)

• Rắn: có thể có nhiều pha (số pha = số dạng thù hình)

Áp dụng quy tắc pha Gibbs:

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

nhiệt độ chuyển pha CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

Phương trình T (K); V (L/mol);

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

nhiệt độ chuyển pha CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

nhiệt độ chuyển pha CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

áp suất hơi bão hòa CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

▪ suất hơi bão hòa ?

Phương trình Clausius – Clapeyron II

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

áp suất hơi bão hòa CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

Ví dụ: bài thí nghiệm “Áp suất hơi bão hòa”

áp suất hơi bão hòa CHƯƠNG 4. CB PHA HỆ 1 CHẤT NGUYÊN CHẤT

áp suất hơi bão hòa PHASE EQUILIBRIUM OF PURE SUBSTANCES

Axeton có áp suất hơi bão hòa ở các nhiệt độ 306 K

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Giản đồ pha bao gồm:

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Điểm sôi – nhiệt độ sôi:

Nhiệt độ tại đó gọi là nhiệt độ sôi (Ts)

Pbh = Pngoài = 1 atm → nhiệt độ sôi thông thường

Pbh = Pngoài = 1 bar → nhiệt độ sôi tiêu chuẩn

1 bar = 0,987 atm → Ts thông thường > Ts tiêu chuẩn

VD: Ts thông thường của nước: 100 oC

Ts tiêu chuẩn của nước: 99,6 oC

Điểm tới hạn:

Điểm tới hạn:

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Điểm nóng chảy:

→ Nhiệt độ nóng chảy (Tnc) = Nhiệt độ kết tinh (Tkt)

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Chuyển pha L  H bằng cách thay đổi T hoặc P

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Chuyển pha R  L bằng cách thay đổi T

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Chuyển pha R  L bằng cách thay đổi P

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Chuyển pha R  H ở vùng P thấp bằng cách tăng T

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Có 3 dạng giản đồ pha của hệ 1 chất nguyên chất:

- Giản đồ pha của nước

- Giản đồ pha của CO2

- Giản đồ pha của He

TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Giản đồ pha của nước ở áp suất thấp

B Điểm tới hạn C

▪ Điểm C: điểm tới hạn

Nước đá TTC: chuyển pha liên tục,