A.

PHƯƠNG PHÁP KIỂM NGHIỆM DƯỢC LIỆU

KIM NGÂN HOA
Đặc điểm dược liệu:
- Đây là một loại cây có thân dây mọc leo, thân cây có khả năng vươn dài
tới 10m hoặc hơn. Cành cây lúc còn non có màu lục nhạt, phủ lông mịn,
khi cành già chuyển sang màu nâu đỏ nhạt, nhẵn. Lá mọc đối hoặc vòng
3, hình trứng dài, đầu hơi tù, phía cuống tròn, cuống ngắn, cả 2 mặt lá đều
phủ lông mịn.

1. Phương pháp định tính

- Lấy 5g bột dược liệu cho vào bình dung tích 100ml. Thêm 50ml cồn
95%, lắc kỹ rồi đun cách thủy 15-20 phút. Lọc, cô cách thủy dịch lọc đến
khi còn 5ml (dung dịch A).

-Nhỏ 1 giọt dung dịch A lên giấy thấm rồi hơ lên bình đựng amoniac đậm
đặc, dung dịch sẽ có màu vàng đậm hơn.

- Lấy 1 ml dung dịch A, thêm 3-4 giọt HCl đậm đặc và một ít bột
magnesi. Đun cách thủy nhẹ và lắc nhẹ, dung dịch sẽ chuyển sang màu da
cam.

2. Phương pháp sắc ký lớp mỏng

- Được thực hiện với silicagel H có chứa carboxymethylcellulose. Mẫu

được chiết bằng methanol, hệ dung môi khai triển là hỗn hợp butyl acetat-
acid formic-nước (7:2, 5:2,5 - lớp trên), phát hiện acid chlorogenic bằng
đèn tử ngoại (365nm). Mẫu thử được sắc ký đối chiếu với chất mẫu.

A. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH TÍNH COUMARIN

TRONG CÁC CÂY DƯỢC LIỆU
1. Dược liệu bạch chỉ

- Bạch chỉ là cây thảo sống lâu năm cao 1-2m,rễ phình thành củ dài, mọc
thẳng, đôi khi phân nhánh. Lá có cuống dài, phát triển thành bẹ rộng, ôm
lấy thân,, hình lông chim. Thùy hình trứng dài 2-6cm, rộng 1-3cm. Cụm
hoa là 1 tán kép, mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá, có cuống chung dài 4-8cm,
cuống tán dài 1cm. Quả bế đôi dẹt, hình bầu dục hoặc hơi tròn, dài
khoảng 6mm. Rễ, thân, lá, có tinh dầu thơm.

- Dược liệu là rễ phơi khô của cây bạch chỉ.

- Định tính: cho 0,5g bột dược liệu vào ống nghiệm thêm 3ml ether, lắc 5
phút, để yên 20 phút. Lấy 1 ml dịch ether, thêm 2-3 giọt dung dịch
hydroxylamin hydrochlorid 7% trong methanol và 2-3 giọt kali hydroxid
20% trong methanol. Lắc kỹ, đun nhẹ trên nồi cách thủy, làm nguội rồi
điểu chỉnh pH đến 3-4 với acid hydrochloric rồi thêm 1-2 giọt dung dịch
sắt (III) chlorid 1% trong ethanol, sẽ thấy màu đỏ tím xuất hiện.

- Ngoài ra còn có các phản ứng khác như:

+ Phản ứng mở đóng vòng lacton

+ Quan sát huỳnh quang của các vết coumarin dưới ánh sáng tử ngoại khi
tác dụng với dung dịch kiềm (Phản ứng chuyển từ đồng phân cis sang
đồng phân trans dưới tác dụng của tia tử ngoại)

2. Dược liệu sài đất

- Cây thân thảo, mọc bò dưới đất, chiều dài thân có thể phát triển tới
40cm. Toàn thân cây sài đất màu xanh, bên ngoài bao phủ bằng một lớp
lông trắng. Lá sài đất hình bầu dục, có lông ở cả mặt trên và mặt dưới,
mọc đối xưng, mép lá hình răng cưa to. Sài đất cho ra hoa ở các nách lá
hoặc đầu ngọn cành, hoa chứa nhiều cánh màu vàng tươi. Quả nhỏ, bên
ngoài vỏ không có lông.

- Dược liệu là bộ phận trên mặt đất của cây sài đất.

- Định tính: cắt nhỏ 5g dược liệu cho vào bình, thêm 50ml cồn, lắc đều.
Để qua đêm, lọc. Cô cách thủy dịch lọc còn 5-6ml (dung dịch A). 1ml
dung dịch A thêm 3 giọt HCl đậm đặc và một ít bột kẽm. Đun sôi. Dung
dịch từ màu xanh sẽ chuyển sang màu đỏ da cam. 1 ml dung dịch A thêm
1-2 ml dung dịch natri carbonat 10%, thêm 3-4ml nước. Đun sôi, để
nguội rồi thêm 3 giọt thuốc thử diazoni sẽ xuất hiện màu đỏ thẳm. Đem
dung dịch kiềm hóa bằng 1 giọt natri hydroxyd 10%, dung dịch chuyển
sang vàng.
- Ngoài ra còn có thể dựa vào sự hòa tan khác nhau khi mở và đóng vòng
lacton.

3. Dược liệu cỏ nhọ nồi (cỏ mực)

- Cỏ mực hay còn gọi cỏ nhọ nồi, hạn liên thảo có tên khoa học là Eclipta
alba Hassk thuộc họ cúc Asteraceae là một loại cỏ mọc thẳng đứng có
thể cao tới 80cm, thân có lông cứng, lá mọc đối có lông 2 mặt, dài 2 -
8cm, rộng 5 - 15mm. Cụm hoa hình đầu màu trắng ở kẻ lá hoặc đầu cành,
lá bắc thon dài 5 - 6mm, cũng có lông. Quả bế 3 cạnh, hoặc dẹt, có cánh,
dài 3mm, rộng 1,5mm, đầu cụt.

- Dược liệu là phần trên mặt đất của cây cỏ mực.

- Lấy 1 g bột dược liệu, thêm 5 ml ether ethylic, ngâm 10 phút, thỉnh
thoảng lắc, lọc. Lấy 1 ml dịch lọc cho vào ống nghiệm, thêm 10 giọt
anhydrid acetic thêm từ từ 15 giọt acid sulfuric theo thành ống nghiệm.
Nơi tiếp giáp giữa 2 lớp chất lỏng có màu nâu đỏ, đồng thời lớp ether
chuyển sang màu xanh da trời.