Dương Th Ị Xuân Quý

382 PHẠM VIỆT LONG | Nhật ký Bê Trọc Nhật ký thời chiến Việt Nam 383
DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ

Nhật ký chiến trường1
Di bút của liệt sĩ, nhà báo, nhà văn Dương Thị Xuân Quý, năm 1968.
Liệt sĩ, nhà báo, nhà văn Dương Thị Xuân Quý (1941 – 1969).
1. Bản thảo do nhà thơ Bùi Minh Quốc hiệu đ nh và gửi cho chúng tôi, tháng 9 năm
2019. (Chú th ch c a Đặng Vương Hưng).
Nhật ký thời chiến Việt Nam 385
đ vừa viết báo vừa viết văn. Khi giặc Mỹ ném bom miền Bắc, Dương
Thị Xuân Quý đ c mặt ngay tại các vùng trọng đi m tuyến ửa Nghệ
An – Hà T nh năm 1965. Cùng năm ấy, chị viết đơn t nh nguyện xin
đư c vào chiến trường miền Nam chiến đấu.
lỜI GIớI THIỆU
Tháng 4 năm 1968, Dương Thị Xuân Quý n đường vư t Trường
Sơn vào Miền Nam, khi con gái m i 16 tháng tuổi. Chồng chị, nhà thơ
NH À VĂ N , NH À B Á O Dương Thị Xuân Quý sinh ngày 19 tháng Bùi Minh Quốc th đ c mặt ở chiến trường từ một năm trư c đ .
4 năm 1941 tại Hà Hội; qu quán thôn Phú Thị x Mễ Sở huyện Văn Đ m 8 tháng 3 năm 1969, Dương Thị Xuân Quý anh dũng hy
Giang tỉnh Hưng Y n; trong một dòng tộc tr th c, nghệ s y u nư c sinh tại thôn Thi Thại x Xuy n Tân (nay à Duy Thành) huyện Duy
chống thực dân Pháp. Ông nội chị, c Dương Trọng Phổ, từ rất s m đ Xuy n tỉnh Quảng Nam trong một tr n càn quét ác iệt c a nh Nam
v n động cho Đông Kinh Ngh a Th c, bị thực dân Pháp đày ra Côn lôn. Triều Ti n khi chị cùng đồng đội từ dư i h m b m t bò n cố t m
Ph thân chị, ông Dương T Quán à một nhà giáo, sau chuy n sang àm cách thoát ra khỏi vòng càn.
báo, ch bút tờ Văn Học tạp chí, rồi Tạp chí Tri Tân. Bác ruột chị, ông cử
Ng xuống gi a tuổi 28 phơi ph i thanh xuân, Dương Thị Xuân
Dương Bá Trạc vừa tham gia t ch cực trong Đông Kinh Ngh a Th c vừa
Quý đ ại cho đời tác ph m “Hoa rừng” (gồm các truyện ngắn, bút ký
viết báo viết văn. Sau khi đàn áp Đông Kinh Ngh a Th c, thực dân Pháp
viết tr n miền Bắc và trong thời gian ngắn ng i ở miền Nam) cùng tấm
mời ông àm tri huyện nhưng ông từ chối và tiếp t c hoạt động chống
gương ngời sáng c a một nhà văn – chiến s hy sinh v sự nghiệp Độc
Pháp, bị chúng đày ra đảo Côn lôn trư c c Dương Trọng Phổ t ngày.
p c a Tổ Quốc và Tự do c a m i con người.
Một người bác ruột n a c a Dương Thị Xuân Quý à nhà nghi n c u
nổi tiếng Dương Quảng Hàm. Hai người anh con bác ruột c a chị à các Năm 1983, nhà văn Nguy n Ngọc viết về Dương Thị Xuân Quý:
hoạ s Dương B ch li n, Dương C m Chương. “Thật bất công nếu không gọi chị là một người anh hùng”.
C năng khiếu và say m văn chương, cô bé Dương Thị Xuân Nhà văn iệt s Dương Thị Xuân Quý đư c truy tặng Giải thưởng
Quý đ th ch ghi nh t ký từ 7 tuổi, khi đang sống v i gia đ nh tại Thái Nhà nư c về văn học nghệ thu t năm 2007.
Nguy n thuộc chiến khu Việt Bắc. Sau ngày giải ph ng th đô, Dương Nh ng trang nh t ký c a chị mà chúng tôi tr ch dư i đây, sẽ cho
Thị Xuân Quý về Hà Nội học trường phổ thông cấp 2 Trưng Vương, thấy Dương Thị Xuân Quý đ sống, suy ngh , àm việc thế nào, trong
rồi ra Quảng Ninh học trường Trung cấp Mỏ, sau đ về học khoá báo một hoàn cảnh d dội thế nào, từ ngày chị rời th đô Hà Nội đến khi
ch do Ban Tuy n huấn Trung ương mở. Tốt nghiệp khoá học, chị về rời căn c A7 miền tây Quảng Nam đi chuyến công tác đ u ti n xuống
àm ph ng vi n báo Phụ nữ Việt Nam từ năm 1961 đến năm 1968. là chiến trường đồng b ng Quảng Đà, nhưng cũng à chuyến đi cuối cùng
một ph ng vi n năng nổ và xông xáo, Dương Thị Xuân Quý đ c mặt c a cuộc đời chị.
ở nhiều vùng nông thôn tr n miền Bắc. Mang thai con đến tháng th
sáu, chị vẫn về Quảng Nạp (Thái B nh), đi cấy, đi gặt v i bà con x vi n
Nhật ký thời chiến Việt Nam 387
ly không gọi mẹ như nh ng n trư c. Bảo m i ly cũng chẳng gọi, rồi

ly t t xuống, ly chỉ nh n mẹ. Đôi mắt c a ly vừa inh hoạt, sinh động
10-4-1968 nhưng sao n vẫn c vẻ g như tr m ắng. M nh tắm cho ly. ly không
kh c một chút nào. Th ch quá. Buổi chiều ly chỉ gọi mẹ khi nào mẹ bảo:
Đ m nay à đ m cuối ở Trường 1051.
“Gọi mẹ đi” th ly nũng nịu: “Mi…ẹ…ẹ”. Ôi, m nh không sao qu n đư c
Cho đến bây giờ, 8g20 đ m m nh m i th t sự xong ba ô. Xếp cái giọng thương y u ấy c a con. l n này c một cái khác à ly không
m i, xếp m i mà vẫn ai rai. Nh t i Anh. Hồi anh đi chắc cũng bấn xoắn xuýt mẹ như trư c. ly không kh c đòi theo mẹ mà ly c t t khỏi
như m nh. Anh k chuyện các cô n giúp anh khá nhiều. Còn m nh òng mẹ đ xăm xăm đi. ly đ đi đư c như thường, đi rất nhanh. May
mấy hôm nay th trái ại, các anh nam gi i xâu cho từng chiếc dải màn, mắn cho m nh à m nh đư c thấy con đi mạnh bạo như thế. Mặc ly, ly
dải tăng, gấp cho từng chiếc võng, chiếc màn và buộc g i, ghi địa chỉ đi ra đường và n đ . M nh dắt ly, hai mẹ con vư t dốc và n đ . Vừa
đ m nh gửi đồ đạc về nhà. Anh àm hộ m nh chiếc đèn, anh àm cho n t i đ ly đ bảo: “Bò, bò…” Tuy úc ấy không c bò, nhưng v ly c
m nh cái t đồng hồ… Nếu không c t p th giúp đ chắc m nh úng nh n đ à thấy bò mà. Gi ộng, m nh th ng thẳng dắt ly đi dạo tr n
túng ắm. Cho đến phút này m nh hoàn toàn c th phấn khởi n đ . Nh ng phút ấy sao m đềm và hạnh phúc thế. Rồi s gi nhiều m nh
đường, thoả m n và toại nguyện. Không ngờ chiều ch nh t 7-4 vừa vội đưa ly về và hai mẹ con đ chơi một tối trăng tuyệt diệu.
qua m nh ại còn đư c về ng v i ly một đ m.
Ông trăng đâu ly?
Sáng th bảy bắt đ u phát trang bị. Gi a cái úc bấn b u đ , m nh
ly ngửa mặt n và cười:
ngh đến ly, m nh cảm thấy muốn về v i ly một át, thế à m nh iều
mạng xin về. Và sáng ch nh t, 7g xe chạy về Hà Nội. M nh phải đi mư n – Đ y !...
một chiếc xe đạp. Đến Mỹ, gặp cả hai v chồng n … Một chiếc xe đạp M nh b ng khám phá ra một điều kỳ ạ: trong mắt ly, gi a hai
đang sơn, đ cho n khô, còn một chiếc th th ng chồng hôm sau đi s m. con ngươi ng ánh, c hai chấm vàng nhỏ x u b ng đ u kim ay động.
… Ở nhà Mỹ ra, m nh định đi t m Kim Thư mư n n xe đạp. May Ông trăng đ in trong mắt ly. M nh ngh ngay đến nh ng chặng
sao gặp Chánh2 đ ng v i Trịnh Tường và Hoàng Tống. đường hành quân sắp t i. M i khi nh n trăng, m nh sẽ nh r ng ông
trăng ấy ch nh à ở trong mắt ly. Mẹ hát ông trăng cho ly nghe. Còn
… lấy xe c a Chánh, m nh về sửa soạn, ăn cơm xong t i g n 12g
ly th thỉnh thoảng ại đòi: “Xuống… xuống…”. ly chỉ muốn chạy đi
m nh m i đạp về qu . Khoảng 2g30 chiều đến nhà. Bọn trẻ con reo n
băng băng. Rồi m nh cho ly vào giường đùa một úc. B ng dưng ly
và m nh thấy ly tr n tay Thơ. ly nh n thấy mẹ, ly cười, rồi ly vừa n m xuống. Mẹ đắp chăn và v v cho ly. ly thiu thiu ng . Suốt cho
cười vừa mếu. M nh dắt xe vào nhà và bế ly. ly b c kẹo ăn ngon ành. t i sáng, ly không hề d y. Chỉ c một n ly đạp chăn và m nh sờ chân
ly thấy ạnh toát m nh vội đắp ại cho ly. Tối uống nư c nhiều nhưng
1. Trường t p trung huấn uyện cán bộ đ đi chiến trường Miền Nam, thường đư c gọi ly không hề đái đ m. Bà bảo độ này ly không đái đ m n a. G n về
một cách b m t à đi B (Bùi Minh Quốc chú thích);
sáng thỉnh thoảng ly ại thò tay ôm ấy cổ mẹ. Một tay tr n, một tay
2. Nhà báo Nguyễn Chánh, chồng c a nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Tú (Bùi Minh Quốc
chú thích).
dư i. ly d y muộn hơn mọi khi v c mẹ b n cạnh. Khi mở mắt ra, câu
388 DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ | Nhật ký chiến trường Nhật ký thời chiến Việt Nam 389
đ u ti n c a ly à: “Chừa! Chừa!”. Hai mẹ con n m m i. Ch nh ly cũng đến một gịot s a nào. Tất cả dành cho ly hết. Hiện nay trong ba ô c a
th ch n m chơi như thế, rất âu con m i bảo: “D y! D y !”. Thương m nh chỉ còn một g i s a bột thôi. Nhưng không sao. S c khoẻ m nh
ly gh , ch nh cái niềm vui nho nhỏ ấy con cũng phải hy sinh. Bà d y rất tốt. M nh đ tăng 3kg. Hôm đến trường m nh chỉ c 41kg. Hôm nọ
từ 5 giờ sáng đ quấy bột, ly n m một m nh không c ai đ quàng tay cân đư c 44kg, béo hơn cả hồi đi Khu 4 m nh chỉ c 42kg. Trông ảnh,
vào cổ, thế à ly d y, chả c ai vuốt ve và k chuyện “Con mèo” cho ly cũng thấy rõ à m nh béo. C ẽ v m nh khoẻ như v y n n trong số n
nghe. ly rất th ch nghe chuyện. Hễ mẹ n i: cán bộ, m nh à đ a duy nhất ở ại đi bộ. Sáu n và bốn nam ở các Chi
– N m im mẹ k chuyện Con mèo nhé! tách ra, đi ô tô vào t i Kông Tum.
Thế à ly n m y n ặng, chăm chú nghe mẹ k . Ch nào mẹ cười, … Tối th bảy, họp toàn trường, anh Văn đọc ệnh hành quân.
ly cũng cười theo. Chi m nh c 15 đồng ch tất cả. M nh chu n bị tinh th n chịu đựng tất
cả. Cũng như Anh, m nh tin à m nh sẽ vư t qua đư c hết thảy. Bởi
ly ngồi ghế th ng ỉa, vừa ăn s a. l n này con ăn s a rất nhanh một ẽ giản đơn, chẳng c kh khăn nào b ng kh khăn ở báo PN…
ch không ch tránh như n trư c. ly vừa ngồi ỉa, mẹ đi bắt mu i M i khi ngh t i báo PN, m nh thấy rùng m nh gh s …
trong màn. Mu i trong màn nhiều quá, hàng ch c con mọng máu.
Thảo nào trán ly ấm tấm đỏ v mu i cắn. làm sao đư c. Phải biết 12-4-1968, Lạc Sơn, Hoà Bình, 10g30 sáng
tránh, không đ cho nh ng g n đ bào vào ruột! ly vẫn ỉa thành 4g chiều ngày hôm qua, 11.4.68, ô tô chuy n bánh rời Trường
khuôn. Sau khi ăn s a, ly ại ăn một quả chuối. Rồi 9g ại ăn cơm 105. Thế à cuộc hành quân v đại c a m nh thực sự bắt đ u, sau nh ng
tr ng. Chả hi u c đau b ng không? C một úc m nh b ng thấy ly ngày chu n bị ráo riết. Nếu không thực sự khoác ba ô th m nh không
cười: “Quốc! Quốc!”. ly n i Quốc rất rõ, không ngọng ngư ng t nào. th thấm th a một cách sâu sắc nh ng trang bị đ y đ c a Đảng đối v i
Rồi ly gọi: “Quý! Quý!”, ly tròn miệng: “Bố! Bố!”. Mấy tiếng ấy ly từng người, mà nh ng người như m nh th c à cái g đâu. Một hạt
thường n i iền nhau. M nh a nư c mắt. Không biết bao giờ ly m i cát, một gịọt nư c… Nhưng tất cả đều đư c chu n bị chu đáo hơn cả
đư c sống g n bố. Nếu m nh vào và anh đư c ra v i ly th m nh sung nh ng người v chu n bị cho chồng và nh ng người mẹ chu n bị cho
sư ng quá. Ăn cơm xong m nh phải đi thay áo. ly ngồi xổm nhặt rau con. M nh đeo một chiếc ba ô c c to hơn người. Trong ba ô à đ th
v i bà. M nh bế ly n, ly ại t t ra đòi ngồi nhặt rau. Nh n đồng hồ đ đồ dùng c n thiết: qu n, áo, khăn r n, hăng-gô, đường s a, kẹo, chè,
10g10. M nh vội n đường. K ra m nh c th ở nhà t i 12g. Nhưng m ch nh, ruốc, mắm, muối, thuốc (1kg đ oại thuốc), phao bơi, vải
còn phải đi trả xe Tú, ại chờ anh Ch c ở nhà. M nh s 3g đến Hà Nội mưa, tăng vi-ni- ông, võng dù, màn… T m ại, từ trong ba ô ấy m nh
th c p r p quá. M nh đi. M bế ly ra tiễn. ly n t n đ và chỉ nh n c th dựng nhà ở và nấu ăn trong úc đi đường. Đúng à cuộc đời d
theo mẹ đi ch không kh c đòi theo mẹ. Thôi, thế cũng y n tâm. Kỳ chiến, cái cuộc đời mà m nh từng ao ư c từ trư c t i nay. M nh mặc
này m nh mang về cho ly 1 hộp d u cù à Trung Quốc trong số 3 hộp qu n bộ đội và áo sơ mi pô-pơ- in màu cỏ úa. Chiếc áo bộ đội cho Tú
m nh đư c phát. lại mang cho ly đư c 2 hộp s a n a. Thế à 9 hộp rồi. Tú n th ch mà m nh th mặc cái áo ấy c vẻ già hơn mặc sơ mi.
cả thảy. lẽ ra chỉ c 8 hộp nhưng m nh đ đổi tr ng gà c a m nh cho M nh àm quen v i đôi dép cao su từ một tháng nay. Bây giờ ch nh
chị Vân đ ấy một hộp s a. Từ hôm đến trường, m nh không động th c mang n n đường. l n đ u ti n trong đời, m nh c một đôi dép
vừa vặn như thế. Tất cả nh ng trang bị cho cuộc đời “x dịch” đ gây Năm ngoái anh đi, thư anh đ k về “Lên miền Tây“ ở dọc đường
cho m nh một cảm giác thú vị. M nh cảm thấy cuộc đời m nh đang mở khá nhiều, em đ cười anh. Bây giờ th em đ gặp sự th t đ . Em đ gặp
ra một giai đoạn m i. V v y, giây phút n đường ch nh à giây phút trong Trường 105 này bao nhi u người thuộc thơ anh và học thơ anh.
m nh phấn khởi nhất. Cái ông ngồi cạnh em hôm qua hỏi em xong rồi ngâm ng i một m nh:
* “ Xe chạy nghiêng nghiêng trèo dốc núi…”
M nh đ n đường gi a một buổi chiều rất đẹp. Cả b u trời sáng lúc ấy xe em đang “nghi ng nghi ng trèo dốc núi” th t anh ạ. Còn
bừng n trong màu mây trắng đ c như s a. Đường vắt qua núi v i em th em m nh m:“Kìa chân trời lơ lửng vạt mây bay/ Thốt ngoảnh lại
nh ng cua vòng in một vệt cong xoáy trôn ốc. Hoa xoan r ng t m ngát núi dăng đầy trước mặt”…
mặt đường. Ôi, nh ng cánh hoa xoan nho nhỏ mang màu t m chia y! Em hoàn toàn không muốn “tâng bốc” anh, nhưng anh ạ, em y u
Thỉnh thoảng, gi a nh ng p rừng xanh sẫm, từng cây to ại tung ra tâm hồn vàng ngọc c a anh. Anh đ n i đư c ch nh nh ng điều em
một vòm hoa vàng, nh ng bông hoa nhô n như nh ng đ a xôi gấc muốn thốt n trong nh ng chuyến đi như thế này. Anh ơi, chỉ c anh
nhạt màu. Rồi hoa tr u trắng và nh ng rừng bạch đàn đương n như m i hi u đư c tâm trạng đi c a em hôm nay. Và ch nh điều đ à điều
nh ng chàng trai tơ mạnh khỏe, không biết từ bao giờ, m nh c c tâm đắc nhất gi a chúng ta, đ cũng à hạnh phúc tuyệt vời c a chúng
cảm giác à cây bạch đàn như một chàng trai trẻ và cây iễu như một ta. lúc tạm biệt Trường 105, em muốn kh c quá. Em y u nh ng con
cô gái dịu dàng. Họ c th rất chải chuốt nhưng họ c dạ sắt gan vàng. người ở đấy như chưa từng c một t nh cảm, tâm trạng thế bao giờ.
Nếu bây giờ bạch đàn iễu biến thành nh ng cành ng y trang cho xe Các anh bảo cuộc chia tay nào cũng c kh c. Nhưng em th không! Em
đi vào tiền tuyến th nh ng chàng trai trẻ và cô gái dịu dàng kia cũng muốn kh c mà không kh c nổi. Niềm vui chen ấn. N i sung sư ng
đang đi vào ửa đạn v i tâm hồn dạt dào như bi n n. đè bẹp tất cả.
Đi chiến đấu là niềm vui bất tận… Năm ngoái, khi anh đi, em đ động vi n anh:
Anh thân y u ơi! Em đ m nh m thơ anh đấy. Em hay ch thơ – Đi th buồn đấy. Nhưng đi à nguyện vọng tha thiết c a anh từ
anh, nhưng chắc chắn chỉ c em m i hi u đư c thơ anh đến t n máu âu, cho n n bây giờ đư c đi, coi như ư c mơ c a anh đư c thực hiện.
thịt c a n . Em đọc“Lên miền Tây”, “Đường ra mặt trận”… và ngâm nga: Đ à may mắn. Rồi em nhắc: “Đi chiến đấu là niềm vui bất tận…”
Những buổi lên đường đẹp biết bao Anh nh ch , em đ n i câu đ trong buổi tạm biệt cuối cùng, 1
Chân trời trước mặt vẫy nao nao giờ trư c khi anh n đường ngày 20/5/1967. Bây giờ em cũng ngh
Những gì đang gọi nơi xa ấy… thế. Phải xa ly, em rất thương, o và nh ly. Nhưng anh ạ, khi ngh
r ng chúng ta, em và anh xa ly đ mang ại hạnh phúc n cho con th
Một anh bạn ngồi b n hỏi: em y n tâm hoàn toàn và tự nguyện gạt tất cả. Trư c giờ ra đi, em vẫn
– Người àm bài“Lên miền Tây“ à chồng bà phải không? Bùi Minh ăn đư c cơm, chẳng c g àm em xao xuyến. Con chúng ta còn nhỏ, n
Quốc ấy, ông ta trư c học trường Miền Nam Hà Đông ch g ? c may mắn à chưa hi u nổi cái gh g m c a sự chia xa. Khi n n, c
th đến úc n biết đọc “Phi lao Út của Bé Ly”1, chúng ta sẽ về và dạy n , trong ấy chắc Anh cũng nh và ngh về em. Anh đ biết tin em vào v i
bù đắp cho n , phải không anh? Anh chưa? C th không cùng công tác v i Anh nhưng cũng chung
một chiến trường, và như thế à đến g n v i anh rồi phải không? Thế
14-4-1968, Như Xuân, anh Hoá, 3g chiều.
à 3 ngày sinh nh t rồi em c Anh mà vẫn chẳng c Anh. Bao giờ ở b n
B ng giờ tu n trư c mẹ đang tắm cho ly đấy ly ơi. Hôm nay à anh đ đư c anh tổ ch c một ngày kỷ niệm nho nhỏ cho em nhỉ?
ch nh t, mẹ và bố chẳng về v i ly đư c. ly sẽ phải chịu nhiều ngày Anh mà không nh 19-4 th khi gặp em sẽ phạt đấy. Bây giờ em
ch nh t vắng mẹ, vắng bố như thế n a. Nhưng ly ạ, mẹ tin r ng ly sẽ
không như ng bộ anh như trư c n a đâu. Em sẽ thi hành kỷ u t hẳn hoi.
khoẻ mạnh và sẽ n n như nghị ực c a mẹ, s c khoẻ và ý ch c a mẹ.
5g30 chiều qua bắt đ u xuất phát. Chiếc ba ô c a m nh c cả 2kg5
Chiều nay mẹ ở nhà sàn, gi a một vùng đồi núi trùng điệp c a
gạo, thịt kho và đ th tr n đời trút xuống đôi chân nhỏ quá khổ c a
Thanh Hoá. Bây giờ mẹ ại sắp đi tiếp con ạ. Càng ngày mẹ càng xa con
m nh. Tất cả khoảng 32 đến 35kg. Hành quân tr n một đoạn đường
thân y u. Đ m nay chắc trăng sáng ắm, con c chơi trăng không? Đ m
18km nhưng v nh m n n phải đi t i 19km. Đi đư c 1 giờ ven một
qua mẹ đ đi gi a một bi n trăng đẹp. Trăng toả b c màn mỏng xuống
vùng đồi trọc, xuy n gi a b i sim và thanh hao th trời tối s p xuống.
đường mẹ đi. Ánh trăng không ch i ọi như nh ng đ m trăng hè mà
Sim đang phơi nh ng chùm n trắng tròn, mọng căng, ác đác một vài
trăng đ m qua mỏng manh, dịu ặng như òng mẹ nh mong con. Ông
bông hoa đ nở khoe màu t m chung thuỷ và thương nh . Khi b ng tối
trăng tròn xoe c chạy theo mà nhòm vào mắt mẹ. Nh n trăng, mẹ
trùm xuống th mặt đường ch m đi. Đồng ch giao i n không cho b t
nh ly biết bao! Xe c a mẹ phải dừng ại 2 n và mẹ phải đi bộ một
qu ng v đường y và x c gh g m. Mẹ ngồi sau cùng, c úc bánh xe đèn pin. B t đèn pin à phạm kỷ u t chiến trường. Thế à m nh phải
s t xuống, mặt mẹ g n sát xuống mặt đường. Nhiều đoạn xe nghi ng đi mò. Bư c thấp bư c cao, ng 3 cái, anh H u, anh Nh t xách hai tay
đi ắc a ắc ư. Nhưng mẹ vẫn v ng vàng. V ng vàng đến n i không mà không sao đ ng d y đư c, phải một người n a xốc ba ô n. lại
c n phải bám tay vào thành xe n a cơ. 2/3 người trong xe tỏ ra mệt trẹo chân. Chân c nghi ng bàn đi đau nh i. Đôi chân c a m nh nhỏ
mỏi, rất nhiều người ở các chi khác tỏ ra mệt mỏi, nhưng mẹ c a ly bé quá, n ại không đ s c đương đ u v i s c nặng c a chiếc ba ô đè
vẫn tỉnh táo mà không hề c cảm giác về cái mệt. C ẽ chưa bao giờ mẹ xuống, nhưng n cố gư ng dấn bư c và d n d n n vư t n đư c,
thấy s c khỏe tốt như nh ng ngày này. Người ta doạ mẹ: mặc dù n đau buốt t n xương. Đôi chân c a m nh n cũng y như cuộc
đời c a m nh v y. C nhẽ m nh sẽ viết một truyện ngắn đồng thoại về
– Rồi đến úc đi bộ sẽ thấy nhau.
đôi chân này, hoặc àm sao đưa mày vào sáng tác c a tao “chân” ạ. Anh
19-4-1968, xã Hương Xuân, Hương Khê, Hà Tĩnh, 9g45 sáng. H u bảo:
T i Trạm 13 từ 1g30 đ m hôm qua. M nh đ vư t đư c một thử – Đ u ti n à tôi o cho đôi chân c a chị ắm đấy. Tôi bảo bà này
thách đ u ti n đ kỷ niệm ngày sinh n th 27 c a m nh. Hôm nay ở rồi bất trị. Nhưng sau tôi thấy bà mang 7 – 8 vi n gạch gọn gàng tôi
m i y n tâm. Buồn cười, trông bà đi khuệnh khoạng đôi chân, vai đeo
nặng c y như ạc đà. Chắc ngày xưa mẹ chị bắt chị đi s m quá phải
1. Tác ph m c a Bùi Minh Quốc viết cho thiếu nhi xuất bản năm 1959. (Chú th ch c a
Bùi Minh Quốc)
không? Chưa biết đi đ t p đi rồi, mẹ chị không k ại à?
Đúng anh ạ, đôi chân tôi c ẽ phải đ ng n, phải đi, phải chạy n cho m nh. Đ à điều duy nhất m nh phải phiền đến các anh. Còn
non quá. Người ta bảo cái dáng đi c a tôi vất vả. Ừ, vất vả, nhưng n m nh quyết tự ực cánh sinh, đi và sống như tất cả. Th i quen đ thành
sẽ không chịu đ u hàng đâu. N run, n vấp, n trẹo xuống, nhưng n nếp rồi, m nh không th ch ỷ ại. Mặc dù ba ô m nh nặng hơn ba ô c a
không th bong gân và cũng không th gẫy xương đư c. nhiều anh em khác. Hôm nay t i trạm 13, tất cả đều xôn xao đ v t đồ.
Thế rồi trong tiếng bom, tiếng máy bay c a giặc Mỹ, bọn m nh Anh Nh t1 nộp ại toàn bộ đồ mổ và thuốc thang. Anh Ch c trả dao
vẫn đi. Đi. Đi… Bộ đội mũ giải ph ng, ba ô con c c nhan nhản. M nh găm, vỏ bi đông, Anh Thăng, anh Ch c cho pin đèn, anh Sắc v t phao
nh m“Đường ra mặt trận” c a Anh thấy đúng quá. bơi… Các anh ấy v t không thương tiếc nh ng th quý giá và hiếm
hoi. M nh tiếc đ t ruột. Mặc, m nh vẫn ặng ẽ và b nh t nh đ nguy n
Chúng ta đi rầm rập triệu bàn chân ba ô. C th đến một úc nào đ m nh không chịu đư c cũng sẽ v t
Cả đất nước cùng ta nhịp bước thôi, nhưng bây giờ th chưa đâu…
Mắt dõi hướng miền Nam Chiều nay ại nh n th m gạo và thực ph m. Đường đi rất gay go.
Ôi miền Nam thịt xuơng ta đang giục Bọn phỉ chôn m n dư i đất àm mấy người bị thương trong đoàn đi bộ
Ta lao về phía trước hôm trư c. 8g tối qua chúng n bắn pháo hiệu cho nhau. Máy bay th
Chúng n hoạt động vùng trời này dai như đỉa đ i. Máy bay rẹt vẫn c ồng ộn t m kiếm. Chẳng đáng s g n a. Chẳng c g đáng s
thấp, bom và pháo sáng i n t c. 12g đ m t i ch ông trưởng Trạm 13. b ng ở cái báo Ph N n a đâu.
Ông ta đ ng ra giọng nghi m trang:
Chủ nhật 21-4-1968, 1g chiều, Hương Liên, Hương Khê, Hà Tĩnh.
– Báo cáo các đồng ch , chúng tôi nh n đư c điện ở Trạm 12 báo
… Suốt cả ngày hôm qua, bọn m nh đi trong mưa. Mưa t m t , cả
các đồng ch sẽ đến từ 9g đến 11g đ m. Các đồng ch giao i n đ i đ n
về cả rồi. Bây giờ các đồng ch chịu kh quay ại 800m, còn tôi sẽ báo đoàn 108 người đ bỏ ại Trạm 13 ba đồng ch . Cái Tý bị s t hố bong
cáo t nh h nh địch vùng này. Tháng 12.1967 ta bắt đư c 1 th ng phi gân từ úc m i xuống ô tô, anh em đeo cho cả, ba ô san ra, Tý chống
công, bản đồ c a n gạch chéo vùng này. N n i à đi m 2 (đi m 1 à g y đi không v i một bi đông nư c. Nhưng chỉ cố đư c đến trạm 13.
tr c giao thông). Từ 1968 n đ đánh nhiều tr n cách đây từ 150m đến Cái Đ bị iệt cả ngực cả vai, 11g đ m cấp c u, thế à ở ại. Và một c u
2km. Ngày 16/4/8 vừa rồi n m i đánh cách đây 150m. n a ở chi 4 mệt. Thế à n chỉ còn m nh và 8 đ a n a.Trông đoàn
quân đi như một s i dây dài màu xám mà nh ng chiếc ba ô to à nh ng
Nghe đồng ch ấy n i sao mà rùng r n. V y mà nhân dân ở đây
chiếc m c x ch nối vào nhau. Tất cả đều khoác ni ông xám đội mũ áo
vẫn b nh t nh như không. Bác ch nhà thắp đèn trong chiếc ống tre
mưa xám và ch m chạp bư c. Đ u cúi về đ ng trư c, ngực g p về đ ng
che ánh sáng. Chỉ đ ánh sáng hắt vào trong nhà. Máy bay rạt qua chả
trư c và cái ưng cong n. Nom ai cũng giống con ạc đà. Ri ng m nh
ai thèm chạy.
th giống hơn cả, anh em bảo thế, v m nh bé nhỏ quá, chiếc ba ô che
Bọn m nh quay ại 800m, chân buốt nhoi nh i, mỏi r rời. Đ m
hành quân đ u ti n bị mưa, m nh phải ấy mũ và áo mưa ra choàng. Đi
1. Bác s l Tấn Nh t, vào đến chiến trường Khu 5, công tác ở Ban Dân y Khu, qu quán
sau anh H u, m i n nghỉ anh H u ại đặt ba ô xuống và khoác ba ô ở x Hành Thiện, huyện Ngh a Hành, tỉnh Quảng Ng i (Bùi Minh Quốc chú thích).
ấp mất cả người. Anh em bảo: bà Quý đi chân nọ đá chân kia, chân c – Bây giờ phải t p đi nhé, đi dài bư c, đi cho th t v ng. Đừng
run y b y. Chẳng qua à bà cố gắng b ng tinh th n thôi, ch chân bà bư c ngắn, bư c ngắn hay phải chạy, chạy một úc à iệt người mà
không th chịu nổi s c nặng c a chiếc ba ô trút xuống. Tại sao bà hay uôn uôn phải vội.
ng nhất? Đấy à do bà không chịu nổi mà bà cố gắng… Anh em đều
26-4-1968, Trường Sơn, Trạm 18, Quảng Bình.
quan tâm đến m nh, khi m nh trư t chân hai ba anh kéo n. C úc
m nh ngồi bệt tr n một mô đất đặt ba ô ph a sau, khi đ ng n m nh Anh Sắc, người Hải Dương, bảo Oách cùng người Hải Dương:
không sao đ ng đư c, anh Sắc nhắc hộ ba ô cũng không đư c, hai anh - C u c gặp đồng hương Hải Dương c u nh nhắc chúng n
dắt tay hai b n m nh ại càng t t từ mô đất xuống y như một hòn đá. đừng c đào ngũ, xấu mặt qu hương.
Anh M o phải ao đến nhấc bổng ba ô ph a sau, m nh m i đ ng d y
Oách trả ời:
đư c. Ở một ch khác, m nh qua bùn, anh M o đ dắt tay mà vẫn mất
thăng b ng, m nh ngồi quỵ xuống, nhưng ba ô chưa d nh xuống mặt - C , em c bảo chúng n rồi. Em n i g i ý khéo: “Cố mà đi. C
bùn anh H u đ vội nâng n cho. về bây giờ cũng chả biết đường về đâu…”
… M nh vẫn còn đi nhanh và đi khoẻ hơn nhiều anh em khác. Anh Sắc:
lại vui vẻ, uôn uôn vui vẻ, ca hát và tươi cười. Thực sự m nh sung – C hai c u người Ninh Giang vừa đào ngũ đấy, về đư c 2 trạm
sư ng t i m c kh hi u. Đư c sống gi a t nh thương c a anh em, th bắt ại đư c.
đư c khám phá ra một “thế gi i” hoàn toàn m i ạ, òng m nh uôn M nh rất thương họ. Họ rất trẻ, t nh xốc nổi c a tuổi trẻ c úc
uôn sảng khoái. D nhi n à m nh mệt nhoài. Chiếc ba ô 30kg đè n d m họ xuống. Hố bom và tiếng g m r t c a phản ực Mỹ khiến họ
đôi vai nhỏ c a m nh. Giao i n ại đi rất nhanh, đi m i thôi dài hơn run s . Từ Trạm 16 trở đi, t nh h nh căng một cách gh g m. Tuyệt
một tiếng, anh em k u gào đ ng dư i bà ấy ph t hết. Mặt bà ấy ạnh đối không đư c b t đèn pin và thắp đèn d u, nhân dân cũng thế. Máy
ùng và trơ như đá. Đến nơi, chưa kịp đưa anh em vào, bà ấy vội quay bay Mỹ hoạt động suốt đ m, thường à n bay rất thấp như muốn ao
ngoắt ra, sau khi bàn giao v i Trạm. Bà ấy về vội v hôm qua à chiều xuống đè bẹp người ta. Nửa đ m ở trạm 17, m nh thấy sáng bừng cả
th bảy mà. M nh chạy theo ắm úc muốn phát kh c n… lắm úc n án, m nh bảo: – Ô, cái g sáng quá.
dốc, tất cả như n n thở. Không một tiếng n i, một tiếng cười, chỉ c
– Pháo sáng đấy, – các anh n m b n nhắc.
nh ng chiếc dép miết xuống bùn nh p nháp. Anh H u đi sau m nh,
đột nhi n bảo: C t p th , người ta thấy bạo dạn hẳn n. Tối nay mưa và mù,
đư c thắp đèn tự do, sư ng quá. Ông Thăng, ông Ch c t m n Trạm
– làm sao mà c cúi m i ưng xuống thế?
đ ng giường. Bọn m nh ăn một b a cơm ch p nhoáng. Cơm g i từ
Một át anh ấy ại n i: sáng chấm v i mắm kem. Xong m nh đi d m bếp cho Kiều nấu cơm.
– Quý phải rút dép ại đi, dép rộng quá, chân c tr t ra ngoài. Bếp đặt dư i một tảng đá nghi ng đ tránh mưa. Trạm cho m i chi
2 thanh c i to. lấy dao găm chẻ ra. M nh phải đốt cả một cuốn “Hoà
C úc cùng đi, anh ấy bảo:
Vang” c a Nguyễn Khải m i d m đư c bếp v c i tươi quá.
29-4-1968, Trường Sơn, Trạm 20, 6g45 tối. nhưng chắc bố ly sẽ trách mẹ. Anh ơi, anh sẽ trách, sẽ mắng em v em
Mưa âm thâm, m nh n m trong một cái án gi a rừng và viết bỏ ly mà đi, nhưng em không ân h n về chuyến đi này. Càng đi em
nh t ký dư i ánh đèn pin đây. Hôm nay m nh đ qua một chặng đường càng thấy em quyết định đi à đúng. Mong sao ch ng gặp anh đ n i
gh g m nhất trong chiến trường A. “Ai qua đư c chặng này m i à chuyện v i Anh. Chỉ c anh m i thương em nhất và hi u em nhất thôi,
sinh vi n trường đại học thực tế”, đồng ch Nờ trưởng trạm n i thế. anh ơi. Anh bây giờ ở đâu? C khoẻ không? ly biết àm g rồi? ly c
M nh h nh dung n gh g m ắm v qua cả “Cổng trời”. Quả thực n khoẻ không? Trời ơi, chưa bao giờ m nh phải chịu đựng gh g m như
khác hẳn nh ng chặng đường khác. 9 giờ iền từ 8g sáng đến 5g chiều thế này. Càng ngh , càng thấy muốn ao vào àm việc đ qu n đi tất cả,
Đoàn m nh đi i n t c. Nh ng dốc đá tai mèo ởm chởm hiện ra. Dốc đ bù đắp cho ly và cho Anh. Phải tranh th sống và viết. M nh an
đ ng, hoàn toàn đạp tr n đá. Trông n và trông xuống đoàn 108 người man ngh và nhắc ly v i anh em trong Đoàn th trông thấy một ch
chúng m nh như một s i dây kéo thẳng xuống một vệt sẫm. Đá nhọn ly khắc tr n thân một cây to gi a đường m nh đi. Cảm động quá, òng
hoắt, nh p nháp nh ng vết chân tha đất sét bao bọc. M nh đeo ba ô và m nh run n. Nhưng phải tự hạ ệnh cho m nh qu n đi thôi.
bò n dốc. Tay vịn nh ng thân cây c t và nh ng m u đá nhọn nhẵn Ngày hôm nay m nh đ qua một chặng đường nguy hi m. Vừa đi
th n v bao nhi u bàn tay vịn n . C nh ng khúc cây b ng n. Khi n đư c 15 phút th máy bay đến, chặng đường m nh đi bị chúng thả bom
còn vịn đư c, nhưng khi xuống sao mà căng thẳng đ u c. Theo nh ng bi. Bom bi vào đúng trạm trú quân m nh vừa ra khỏi và bom bi đánh
mỏm đá tai mèo, m nh bư c ngang chân, đi d n xuống vực sâu. Chỉ vào đội h nh đoàn bộ đội đi trư c m nh. Máu chảy đỏ òm đường đi,
c n trư t một t à ng ngay, à g y chân ngay, và thế à không đi đư c nh ng chiếc cáng đè n vai anh em bộ đội. Nh n vào cáng, thấy anh
n a. M nh th n trọng từng bư c, cố gắng từng bư c, c nh ng úc mắt em máu đẫm chân tay, kinh quá. Một đồng ch đại đội ph hy sinh,
mờ đi v mây trắng và vực sâu. Qua dốc Nguyễn Văn Tr i, dốc Nguyễn cáng đi ngay rồi. Một đồng ch trung đội ph bị thương nặng c th
Văn Bé, dốc Nguyễn Thị Định và dốc Nguyễn Ch Thanh, 4 cái dốc n hôm nay hy sinh và 6 đồng ch khác bị thương. Ôi, cái chết đến sao đột
chọc trời, m nh đ không bị ng một cái nào. Anh H u bảo: ngột và dễ dàng thế. Bọn m nh vẫn đi một cách thản nhi n mà chẳng
– Chị Quý hôm nay cố gắng ắm đấy, không ng cái nào, giỏi đấy. o ắng g cả. Th t kỳ ạ. Nếu Đoàn m nh hôm nay đi ch m một chút,
Hôm nay khá ắm rồi, chân v ng gấp rư i hôm đ u rồi. hoặc nhanh một chút th thương vong nhiều ắm. Sao may mắn ạ
ùng. “Máu thắm đường ta đi đẫm mồ hôi rơi…”1, th t đúng. Hoàn toàn úc
Anh em tr m trồ: đ chả ai o s g cho bư c đường m nh đi cả. Tất nhi n vẫn c nh ng
– Ph c bà Quý ắm, không ng th giỏi đấy. kẻ chạy trốn. Sáng nay đơn vị bộ đội đi trư c m nh cũng c một c u
Hôm nay các Chi đều ng oanh oách cả. Ri ng m nh thấy khoẻ người Hải Dương đào ngũ. 3g30 sáng c u ta còn ấy ph n cơm. Rồi c u
ắm, không mệt mỏi g . Ăn rất khoẻ. Chiếc ba ô không còn đè nặng ta bỏ ba ô ại và đi. Đơn vị t m m i, oay hoay m i, sau phải cử 7 đồng
n vai m nh n a. Chỉ c một n i khổ à nh ly. Thèm hôn n má ch ở ại t m n n m i ch m xuất phát và m i xảy ra thương vong. Nếu
con và n i chuyện v i con quá. M nh th th m hát bài Ru con và m nh
b t kh c. ly ơi, chắc hôm nay ly đ qu n mẹ rồi. Mẹ chưa gặp bố ly 1. lời trong ca khúc “Bước chân trên dải Trường Sơn” c a Vũ Trọng Hối (Bùi Minh Quốc
chú thích).
đơn vị ấy không c kẻ chạy trốn th thương vong sẽ đến v i Đoàn c a Hàng Buồm, ại c ạc rang và chè tàu n a, sang th t. Ngày mai sẽ đến
Trường 105 m nh. đất lào. Trạm này, Anh c a m nh cũng đ đến. Từ mai, sẽ gặp nhiều ưu
lác đác đơn vị nào cũng c người đào ngũ. Số anh em ng g y niệm c a Anh. Từ mai em sẽ đi nh ng chặng đường Anh đ đi đấy. Thôi
chân cũng c . Thỉnh thoảng bọn m nh ại thấy một cái cáng, trong đ chào Miền Bắc thân thương. Chào ly y u dấu và nhiều hy sinh c a mẹ.
thường à một khuôn mặt trẻ măng bị g y chân v ng . H y tha th cho mẹ con nhé. Mẹ sẽ đem Hạnh phúc t i cho con.
30-4-1968, Trạm 21, Trường Sơn, 6g15 chiều. 2-5-1968, 9g tối, hang đá, Trường Sơn, đất nước Lào
8g30 sáng nay m nh khởi hành từ Trạm 20. Một chặng đường M nh t i trạm 1 c a đất nư c lào từ 3g30 chiều hôm qua. Thế à
ngắn nhất từ hôm đi. Cả thảy 7km (hôm qua đi 25km). Nghỉ giải ao c m nh không còn ở Việt Nam n a. Nh ngày nào m nh thèm đư c đi lào
một n, ại không dốc ắm. 11g20 đến nơi. Hôm nay đư c ở v i Chi như Anh. Bây giờ th m nh đ thực hiện đư c mơ ư c đ . K từ trạm
ngoài rừng v nhà c bộ đội và mấy ông cán bộ ở. Trạm m i chuy n về 21A bọn m nh bắt đ u đi sang đất lào. Đ m 30 rạng ngày 1-5 ng tăng.
đây n n rừng còn ơm nhơm ắm. Không quang đ ng và b ng phẳng 3g sáng đ phải mò d y gấp tăng, gấp võng trong b ng tối. Máy bay ư n
như Trạm 20. Bắt đấu mang t nh chất khô khan c a lào từ Trạm 20. và thả pháo sáng suốt. Địch mặt đất cũng g n n n chẳng th bấm đèn pin
Suối ở 20 rất nhỏ, nư c chảy ch m và nông, đến đây không còn suối đư c. Hễ ai oè một ánh đèn n à bị a m . Thế mà rồi cũng xong, c
n a, chỉ c một ống n a nhỏ phun nư c ra. M i người mang hăng-gô n t i đ u dây mà gi t nút, rồi vo vi n ại nhét vào ba ô. 4g15 bắt đ u
h ng một t rồi rửa chân tay. M nh bị mất mũ ở Trạm 19, đến đây xin đi. Chi m nh đi đ u, đ ng sau a hét v không th nào đi nổi. Trời tối quá.
đư c cái mũ quân giải ph ng. l n Ban chỉ huy Trạm, gặp 3 nh đào May sao, đơn vị bộ đội đi trư c v chưa gặp giao i n n n họ xuất quân
ngũ. Anh Bái ăn vào giải th ch, 3 o bảo: muộn. Bọn m nh chờ họ đi n n 6g30 m i ại tiếp t c. Bắt đ u sang đất
– Chúng em ngh kỹ rồi, chỉ v chúng em yếu s c khoẻ n n chúng lào sau 9 trạm đi bộ, k cả trạm 21 t i trạm 1 th vừa đúng 10 trạm, g n
em không vào Nam đư c, chúng em ra Bắc, vẫn ở bộ đội ngoài Bắc 200km rồi. Đất lào cũng dọc dải Trường Sơn, nhưng khô bỏng. Đường
thôi, ch chúng em về nhà thế nào đư c. xuy n rừng vạch thành một vệt trắng, rắn đanh ại như chưa bao giờ c
một giọt nư c. lá r ng v n nát n m bẹp d tr n đường v biết bao bàn
Một o tâm sự nh ng chuyện bất b nh v i cán bộ. Cả ba à đảng
chân đạp n úc hành quân. Trời nắng nhạt. Nh ng tiếng ve k u đ thay
vi n, trong đ c một o à thư ng s . Cuộc sống đúng à một sự sàng
cho tiếng suối r c rách c a Việt Nam m nh. Ve như hét n nh ng điều
ọc gh g m. Chặng nào cũng thấy nh đào ngũ. Họ s chết, s gian
s u muộn, như tiếng r n c a rừng bạt ngàn. Tiếng ve và ánh nắng gây
khổ, nhưng họ không ngh r ng khi rời bỏ hàng ngũ t c à họ đ đi
một không kh oi b c ngột ngạt và g i d y trong òng m nh mùa hè.
vào ch chết.
Con số chết c a đoàn bộ đội đi trư c m nh hôm qua n t i 5. Bị 3-5-1968
thương 9. Gh g m th t. Mùa hè năm ngoái, ch nh vào nh ng ngày này đây, Anh chu n bị
Đây à trạm cuối c a chiến trường A. lại nh th m m , thịt hộp, n đường và m nh th tái người v n i nh . Năm ngoái, c úc n m b n
gạo, ạc… Chiều, cả Chi àm một b a m nấu thịt hộp, ăn tưởng như phở anh, m nh bảo: b ng giờ sang năm th em ở đâu, c g ? lúc ấy cả em và
anh không ai h nh dung nổi sau đúng một năm thôi, em ại đi tr n qu ng – Đây g n Khe Sanh, do đ B52 chúng n hoạt động rất d , ại ở
đường mà anh đ đi. Đường em đi năm nay dài hơn anh và gian khổ hơn nư c bạn, một số dân không phân biệt đư c bạn thù, các đồng ch phải
anh nhiều. Nh ng hố bom B52 và nh ng khoảng rừng cháy tr i hiện c n th n.
ra. Máy bay r t d dội tr n đ u đúng vào úc Đoàn m nh đi qua nh ng Ông ấy doạ thế thôi, ch theo bản đồ, bọn m nh m i chỉ t i
khoảng đất B52 tàn phá. Hơi sởn gai ốc nhưng c ngh r ng xung quanh ngang t m V nh linh. Ông ta bảo anh Ngọc Nhu và anh l Đ nh Dư
m nh c cả một t p th n th m nh chả biết s à g n a. Bọn m nh qua
c t i đây. Anh Ngọc Nhu hy sinh úc 3g15 chiều, còn anh Dư th hy
nh ng ch giấu ô tô và nh ng kho tàng cao ngất trong hang đá. Miền sinh buổi sáng. Ông ta còn n i à H u Thọ đang đi Khe Sanh, 10-5 th
Trung lào hiện ra v i nh ng cánh hoa r ng đ y ối đi. Hoa cánh trắng, 4
ra t i đây. M nh không tin ắm v úc m nh đi th H u Thọ đang ở Hà
cánh xoè ra và một chút nh y hồng cao vổng n. Đồng ch giao i n nhặt Nội cơ mà.
bông hoa n nâng niu tr n tay và thỉnh thoảng ại bỏ mũ giải ph ng mà
ngư c mắt nh n cánh rừng, và sau bất ch t n i: … Bây giờ à 2g15 chiều, các đồng ch đang cắt t c cho nhau và
chu n bị cơm nư c. Th t b n về cơm nư c vô cùng. Chiều qua Trạm
– Hoa tr ng gà, mùi hoa tr ng gà thơm quá mà không biết n mổ một con trâu chia cho m i người 1 ạng. M nh phải àm thịt trâu cả
ở đâu. Chị c biết hoa tr ng gà không? N tròn như quả tr ng gà và chiều nhưng không muốn ăn. Thịt trâu xào m , gân ọc ra nấu v i rau
cũng trắng như tr ng gà ấy. cải khô. Rau cắt từng bánh như bánh thuốc ào nhưng rất xanh, khi nấu
Rồi vừa ng th ng đi, c u ta vừa ngâm ng i: n vẫn xanh như cốm. Cả Đoàn đư c 2kg5 rau khô. M i Chi ăn một
Xe chạy nghiêng nghiêng trèo dốc núi b a rất tuyệt. Càng thấy xúc động, chúng ta dốc ra chiến trường gh quá.
Ơi Trường Sơn vời vợi nghìn trùng… Sáng nay ngồi ngắm nh ng đàn chim én ông đen mỏ vàng bay
– Đồng ch thuộc bài ấy à? Đồng ch Phan? từ trong hang ra sao mà th ch thế. Chim r u r t gọi nhau từng đàn rồi
– Thuộc một t câu thôi. ặng ẽ vào hang khiến cho hang m nh sinh động hẳn n. Giá c ly ở
đây, mẹ sẽ chỉ:
– Đồng ch học hết p mấy rồi đi bộ đội?
– Hết 7. Qu tôi ở Bắc Kạn. – Này, ly ơi, chim k a!
M nh phải cố gắng ắm m i không b t ra một tiếng reo: Bài thơ Nh ly quá đ i. Bất c úc nào nhắc t i ly à m nh ại chảy
ấy c a Bùi Minh Quốc, chồng tôi đấy. nư c mắt.
Th ra tất cả nh ng điều anh k trong thư viết cho m nh à sự th t 5-5-1968, Trường Sơn, bên sông Xê-pôn
100%. Hai chuyến đi c a m nh và c a anh cách nhau một năm rồi, mà
Đến Trạm 3 thuộc đất lào rồi đây. Hôm qua đi 11 tiếng, hôm nay
cái sự th t ấy vẫn diễn ra giống hệt như nhau.
đi 10 tiếng. T nh trung b nh, ngày nào cũng phải đi 8 tiếng trở n.
3g chiều 1-5 th Đoàn m nh đến Trạm. Ông Trạm trưởng đội M nh không đư c đi nh ng chặng ngắn như Anh năm ngoái. Từ lào,
chiếc mũ ư i trai đen, triệu t p ngay ban chỉ huy Đoàn họp tại chiếc 9 trạm đ u rút chỉ còn 5 trạm. M nh t i Trạm 5 à đến Trạm 10 ngay.
bàn n a gi a rừng. Rồi trưởng đoàn lưu Quang Vinh phổ biến ại: Hai hôm nay đi, thường giao i n bàn giao dọc đường rồi trở về ch
không đưa đi cả đoạn. T nh ra hai hôm nay m nh đ đi 4 trạm. Qua C th n i m nh đang qua nh ng ki u sống rất kỳ ạ và hấp dẫn.
nh ng rừng lào tuyệt đẹp và ch ng kiến nh ng tr n mưa lào kỳ quặc. Một tr n mưa lào ngắn ng i đổ xuống, thế à đường mòn áng n,
“Ôi, n i sao cho hết nh ng nông n i c a mùa mưa đất lào”. Anh thân trơn nh y. Bùn chui vào chân trơn tuột, chân c muốn chuội ra khỏi
y u ơi, em đang ngh về Phu luông c a anh đây. Mưa lào, mưa trong dép cao su. Anh H u đang đi b ng thấy mất một quai dép từ úc nào.
rừng lào giống như một cô gái hay hờn d i nhưng ại ch ng vui vẻ. Dễ C nh ng b c n xuống quá dà chiều qua, chân phải m nh chuội đi,
cười mà dễ kh c, hay kh c đột ngột, nhưng ại hay cười đột ngột. Đang hai chân m nh xoạc ra, ba ô kéo xuống và m nh ngồi bệt xuống như
đi, nắng đang vàng nh ng ngọn cây, đột nhi n cả khu rừng x m ại và động tác c a v n động vi n th d c th thao. Anh H u nâng giùm ba
mưa đổ xuống. Tiếng mưa xối vào á cây ào xào, c úc chưa kịp rút ô và Thọ kéo tay m nh. Bùn bám đ y ba ô và trát vào đũng qu n. 5
áo mưa ra choàng th mưa đ tắt và nắng hửng n, nh ng vòm á ại giờ chiều đến Trạm 2. Căng tăng xong, thay qu n, sáng nay đi, sắn
ong anh tươi cười trong nắng vàng, như đôi mắt ư t c a cô gái ngư c qu n đen n và ại mặc cái qu n quân ph c ấm bết ấy ra ngoài, ai cũng
nh n người y u, ch t gò má đỏ ửng. Một ngày c t i ng t ch c tr n tưởng m nh ại m i ng . Ng và ng . Chiều hôm 1-5, m nh ng ba
mưa như thế. Muốn phơi qu n áo th phải ngồi mà canh, đ sẵn sàng cái, chân đau. Nhưng m nh không còn biết đau n a. M nh không còn
vơ vào và sẵn sàng trải ra, ph n nh ng hòn đá úc nào cũng h m h p cảm thấy chiếc ba ô đè tr u n vai n a mà m nh đ hoàn toàn àm ch
hơi n ng. Chỉ ri ng chuyện phơi qu n áo cũng đ đ quát tháo thét ác n , đ thấy thú vị khi đi. Mặc dù hai hôm nay phải đem theo 3kg gạo.
nhau v s máy bay. Suốt ngày, tiếng “Con đ m già” l19 rè rè cái tiếng Cũng nặng th m nhưng cuộc hành quân hoàn toàn không đáng s như
dò a c a n đi phát hiện m c ti u. Buổi tối, buổi s m Chi nọ mắng Chi nh ng hôm đ u.
kia xa xả v tội đốt ửa và kh i. … Sáng nay à sáng ch nh t, cho đến đ m qua em vẫn không biết
– Chi 4 tắt ửa đi! à m nh đang sống đ m th bảy. Nhưng sáng nay th em biết, em biết
ngày ch nh t đang qua. Hôm nay, ở cái căn nhà gạch dư i dốc đ àng
– Trời ơi, Chi 5, kh i quá! Mễ ấy, nh ng bố, nh ng mẹ c a đám trẻ con sơ tán ại về mang cho
– Kh i quá ông nội ơi!... chúng nh ng chiếc hôn và nh ng chiếc bánh ngọt, còn ly c a ta, ly
– Ai bấm đèn pin mà ạ thế? c a chúng ta chẳng c bố về thăm, cũng chẳng c mẹ. ly ngồi xổm tr n
giường nhặt rau v i bà. M ng tay c a ly dài và đen nhưng bà không
– Tôi không thấy ạ th sao? cắt đư c, bà đ i bác Dy về nhưng bác Dy còn b n chị Nga, bác Dy t
– Này, không phải m nh anh chết đâu nhé! về. Khổ thân con ta bao nhi u. Muốn àm việc gấp bội n đ x ng
đáng v i sự hy sinh c a con. ly ơi, mẹ h a, mẹ h a sẽ bù đắp cho con
Các Chi y họp quyết định từ Tổ trưởng trở n m i đư c dùng
sự thiếu thốn ấy b ng sự àm việc c a mẹ. Con ơi, sáng nay mẹ đ vừa
đèn pin, vẫn chả ăn thua g , m i tia đèn à một tiếng quát. Khổ sở th t.
đi vừa kh c v thương con. Mẹ kh c gi a hàng quân. Nhưng bác H u
Hôm ở Trạm 1, Chi 5 đun nư c kh i cuộn n thành cột. Phản ực
nh n thấy mẹ s t sịt, bác tưởng mẹ sắp ốm, bác n i:
n ư n mấy vòng. Các Chi s quá chui vào hang và tản khai hết. Chi
m nh đang ăn cơm, m i anh một nắp hăng-gô cơm c m vào hang ăn, – Chị Quý c triệu ch ng mệt rồi đ . S t sịt thế à hiện tư ng sắp
ai ăn hết ại chạy ra ấy cơm. Th t hú v a . ốm đ , uống thuốc vào đi.
Không, mẹ không mệt con ạ, mẹ ại còn đi khoẻ hơn n a kia. lúc tất mà đốt. Mu i gh quá. Mu i và vắt ở rừng lào th tương đương
n dốc, chú Ngũ chạy theo mẹ, rút cho b ng đư c bao gạo thong vào v i nhau. V bọn m nh đi vào nh ng ngày đ u c a mùa mưa đất lào
ba ô mẹ: n n vắt d dội, vắt ngỏng đ u, ngọ ngoạy đ u c ổm ngổm đ y đường.
– Đưa đây tôi mang cho, hôm nay eo thang, mệt đấy. Thỉnh thoảng ại một con chui vào quai dép, thỉnh thoảng ại một anh
dừng chân bắt vắt quệt ra mặt đường. Đồng ch giao i n bảo: kệ n
Nhưng chỉ hết chặng đ , đến giờ giải ao, mẹ ại gi ng ấy bao gạo ch , vắt v i mu i ở đây à chuyện không th đ ý đư c.
ở chú Ngũ khoác vào ba ô. ly ơi, ly truyền cho mẹ một s c mạnh gh
g m ắm. Sáng nay đi gi a rừng lào, mẹ đ th m h a v i con: từ nay *
phải bắt đ u nh ng trang viết đi. Phải c th t nhanh nhiều sáng tác từ Hôm qua và hôm nay, m nh đ vư t đư c hai điều rất m i mẻ tr n
chuyến đi kỳ diệu này. ly ơi, mẹ th m h a v i ly r ng mẹ sẽ vư t qua đường hành quân. Đ à việc n thang và xuống thang. Hôm qua xuống
tất cả, sự vất vả, n i gian khổ, và nh ng kh khăn về nhân t nh thế thái ba thang và hôm nay n năm thang. Trư c khi rời Trạm 1, trưởng Trạm
c a cơ quan Ph N mà mẹ sắp phải vào. Mẹ sẽ tr m ặng hơn, trút đ phổ biến rất kỹ về việc eo thang này. Người ta đánh giá việc eo thang
tất cả s c ực vào nh ng suy ngh nảy ra từ chuyến đi, và mẹ sẽ hết s c này đ y kh khăn và kh ng khiếp. Địch rất hay đánh thang. Trưởng
tranh th đ c th viết đư c ngay con nhé. Trạm n i r ng nếu đang eo thang mà bị địch đánh vào gi a đội h nh th
* vẫn phải vư t. Chết cũng vư t, không đư c quay ại. Kỷ u t à như thế.
Đ cũng à mệnh ệnh chiến đấu n a. Trư c khi t i các thang à nh ng
Đ m nay, ại một đ m th hai n a ng gi a rừng lào. N m dư i đoạn dài phải eo dốc đá tai mèo. Hôm qua m nh xuống hai thang iền
mái tăng bao giờ cũng à nh ng giây phút thú vị nhất c a m nh. Mắc và một thang bắc cách qu ng. Thang bắc từ đỉnh núi cao xuống vùng
tăng đ quá quen rồi. Chỉ mười ăm phút à xong hết, cả tăng, cả võng, triền đá ch nh v nh, m nh vừa đeo ba ô vừa bám hai tay vào thang rồi
chả c n phải một ai giúp đ . Nh hôm đ u m nh chỉ mắc võng không t t xuống từng b c. M i đoạn đường thang như thế c hai chiếc thang bắc
cũng úng túng, chuy n môn phải nhờ. Bây giờ không nh ng mắc song song v i nhau đ hai người c th xuống cùng một úc. Hai đoạn
đư c mà tăng c a m nh ại phẳng phiu, võng c hai cọc ph hai đ u đường thang đ u, ở dư i các chân thang c hai hố n đ y nh ng g y. Ai
cho nư c mưa khỏi theo dây chảy vào võng c n th n. Một đ u cọc treo xuống thang à buộc phải v t g y đ b u tay vào mà t t xuống. Thang
mũ, đ u kia treo bi đông, còn qu n áo hành quân th vắt ở hai đoạn dây bắc qua nh ng triền đá tai mèo ởm chởm, không dám nh n xuống n a,
võng. Dư i võng t một p cây tròn đặt chiếc ba ô cũng không bị c b u tay vào mà t t từng b c, ba ô nặng c muốn n u ngửa ra, hai đ u
ư t. Tr n võng à màn, chưa n m th quấn n s i dây n c tăng, n m gối phải chống trả ại b ng cách qu bệt vào nh ng then ngang bùn trát
th buông xuống giắt cả chân màn vào võng. Ng rừng lào không th thẫm một màu nâu đỏ. M nh không v t g y, c ném xuống chân thang
ười chuyện buông màn đư c. Mu i như trấu. Ngồi nghỉ giải ao ở dọc rồi ại nhặt, bởi nếu không c g y th ngay đoạn sau sẽ không đi đư c v
đường m nh phải c m một cành á quất i n t c vào chân. Ngừng một rất trơn. Xuống thang xong ại xuống dốc đá tai mèo. l n thang c dễ
t à mu i bâu đến cắn đau nh i. Ngay bây giờ, ngồi ghi nh ng dòng hơn. Bọn m nh n 5 thang iền, không ai phải v t g y. Anh Nh t đi cạnh
này, mu i cũng uôn uôn hành tội m nh. Thả ống qu n xuống, thả gi ng ấy g y c m cho m nh rồi ại đi sau nâng ba ô cho m nh n dốc.
ống tay áo xuống, đi b t tất vào mà mu i vẫn châm qua qu n qua b t l n t i đỉnh cao rồi ại bắt đ u xuống. Đường xuống dốc c nh ng chiếc
c u bắc ngang suối trông như c u mây ở Sa Pa. M nh muốn ch p ảnh rửa tr n dòng X -pôn c a miền Trung lào sau khi rời dòng suối ở
quá, nhưng ngh t i việc rút máy ảnh ra khỏi ba ô ại ngại vô cùng M nh cửa hang Trạm 1 thuộc tỉnh Khăm Muộn. C u phao bắc qua sông rất
chạy theo các anh đi trư c, trong òng âng âng một niềm phấn chấn kỳ trống, nhưng ng y trang k n và mắt chúng n mù n n chúng n không
diệu. Ba ô c a m nh hôm nay c một bông hoa mẫu đơn cắm vào. M nh phát hiện nổi đ đánh chúng ta. Vả ại, cái ch yếu à chúng n đánh ô
đi xuy n gi a nh ng cánh rừng lào rất ạ so v i rừng Việt Nam. C một tô tr n đường v n chuy n c a ta, còn đường bộ c trời biết.
oại cây to và thẳng tắp như nh ng mũi t n đâm thẳng n b u trời. Vỏ Bây giờ Đoàn m nh đ ng gi a một rừng lào tuyệt đẹp. Nh ng
cây chi ch t nh ng h nh c ăng nhỏ b ng quả táo và như đư c phết một chiếc tăng màu xanh vỏ đ mở hai cánh phẳng ra nối tiếp nhau iền
p phấn hồng àm cả khu rừng như sáng b t n, trông giống hệt nh ng cánh v i nhau dư i nh ng cây g to và thẳng che k n b u trời b ng
khu rừng châu Âu trong phim ảnh. Thỉnh thoảng ại gặp nh ng rừng tre nh ng vòm á xanh nõn màu á mạ trong nh ng ngày mùa xuân vừa
bạt ngàn. Tre lào từng b i to hàng trăm cây, đ u b ng đuôi xoè ra trông thay áo m i cho n . Vòm á gặp nắng chiều, ánh n cái màu hoàng yến
tr m tư mà khoẻ mạnh, gân guốc mà hiền từ. Khác hẳn nh ng rừng n a tinh khôi và trong suốt. Nh ng cây cao mang cái nư c da phấn hồng
hiền dịu b n ta. Khi ánh nắng ph n rừng nh ng b c màn vàng c a n và vân đều đặn v i nh ng ô c ăng bừng sáng n. Thèm đư c đi b n
th cả cánh rừng như bừng n trăm ngh n vạn ngọn điện. Đi trong rừng anh trong nh ng chiều ở rừng lào đẹp như thế này. Không biết anh
chỉ thấy nắng ọc qua vòm á ch không hề cảm thấy nắng. Nhưng khi c đi đường này đ ngắm cánh rừng này không. Từ hôm ng rừng,
nắng th cả cánh rừng như ấm hẳn n. Nh ng bông hoa trắng giống hoa hôm nay à cánh rừng đẹp nhất. Cây to nhất. Cây nào cũng to t i một
sấu trải đ y đường mòn b ng ung inh như nh ng hạt ngọc. M nh vừa vòng tay người ôm. Cây nào cũng thẳng tắp và cao vút đến n i không
đi vừa nghe tin Giôn-xơn đ phải nh n đàm phán v i ta ở Pa-ri. Cuộc nh n thấy ngọn đâu cả mà chỉ thấy mờ mờ một vòm xanh nối tiếp v i
đàm phán sẽ bắt đ u sau 10-5-1968 một chút. Ta vẫn c đánh và sẽ đánh nh ng vòm xanh khác che k n b u trời. Mặc dư i chân ta c mu i c
n. Từ đ m 3-5 đến rạng sáng hôm nay 5-5, ta ại tấn công hàng oạt ở vắt và c ruồi bâu đốt đau nhoi nh i nhưng cái ta hư ng t i vẫn à
Miền Nam rồi. Từ đường 9 đến đồng b ng sông Cửu long. vẻ đẹp c a rừng. Và đ t n hưởng vẻ đẹp ấy m nh đ ki n quyết mắc
tăng ng . Đ m qua trăng ọc qua vòm á xuy n xuống rừng một th
6-5-1968, 5g30 chiều ánh sáng mờ mờ mỏng manh. M nh n m dài tr n võng nghe đài. Các
6g sáng hành quân, 1g30 chiều đến b i trú quân thuộc Trạm 4. đảng vi n trong Đoàn t p trung họp. Chỉ c vấn đề không bấm đèn
Nh ng kh u hiệu và chiếc cổng chào quen thuộc c a một trạm trú pin tối, không đốt ửa đun nấu ngoài giờ qui định và thực hiện mệnh
quân dọc đường ại hiện ra. Nh hôm đến Trạm 2: ệnh hành quân mà đảng vi n tranh u n suốt. Đảng vi n thiếu gương
mẫu, cán bộ Chi ỷ ại cho trưởng đoàn lưu Quang Vinh mà thiếu
Ơn Đảng nặng, thù giặc sâu
trách nhiệm chung. Bây giờ Đảng phải nh đạo thế nào? Vấn đề nhỏ
Bắt dốc Năm Thang phải cúi đầu nhưng à vấn đề sống còn c a Đoàn. Phải àm sao bảo vệ cho đư c 108
Dốc Năm Thang cúi đ u rồi. Hôm nay bọn m nh vư t một cái con người c a 5 Chi vào đến nơi đến chốn. Họp và gay gắt tranh u n.
dốc 520 b c n a và vư t qua c u sông X -pôn. Sông X -pôn nhỏ, nư c M nh vừa nghe đài vừa đ ý nghe cuộc họp. Buồn. Bao giờ m nh m i
xanh biếc như nư c hồ Hoàn Kiếm. Hai hôm nay bọn m nh đ tắm trở thành đảng vi n? Hôm qua anh Bái, Chi trưởng Chi 2, bảo:
– Tôi c n i v i anh Thăng đấy, Quý rất tốt, tại sao “muộn” thế? 8-5-1968, Trạm 10, Lào
C ẽ tại đi nhiều à? Nhiều g , cái ch nh à hẹp hòi thôi… Một năm anh c a ta gia nh p Đảng. Một tháng chẵn ly c a ta xa
* mẹ. ly ơi. Đ m qua mẹ nh ly vô hạn. Ở nhà ai cắt m ng tay cho con?
Trạm trưởng Trạm 4 gắt om n v Đoàn m nh chưa c ệnh đ Ai ngoáy tai cho con? Không ai o tỉ mỉ cho con gái mẹ b ng mẹ đâu.
mắc tăng, chưa c ệnh đ nấu ăn và đi tắm ở sông. Ông ta doạ: Trời ơi. Đ m qua mẹ suy ngh ại tất cả, và ly ạ, n đ u ti n, n đ u
ti n trong chuyến đi này mẹ hối h n. Mẹ ngh biết thế ráng chịu đựng
– Tôi sẽ điện cho Trạm 5 và Trạm 10 biết t nh h nh các đồng mà ở ại v i con. Rồi cố đi, cố viết, cố ra t p truyện, cố vào Đảng… c
ch thực hiện nội qui không tốt như thế nào. Kỷ u t chiến trường thế, ch nh t sẽ đư c về ôm ấy con mà hôn. Sẽ đư c theo dõi sự n
ở đây à tuyệt đối không đư c dùng đèn pin. Địch mặt đất cách ta c n và sự thông minh c a con. Mẹ c th vẫn vui vẻ mà sống hạnh
3km. Ở Trạm 10 hôm 1-5 c bốn Đại đội c a ta mà chết mất hai, chỉ phúc. Mẹ đ c 7 năm kinh nghiệm ở báo PN rồi. Ừ, c th như v y,
còn 2 thôi. B i trú quân các Chi phải dọn sạch sẽ, Chi nào àm b n ở nhưng con ạ, mẹ sẽ bỏ một thời cơ hiếm c à đư c đi vào chiến
ại dọn rồi đi sau. Nồi quân d ng phải rửa sạch, rửa b n th ở ại rửa trường, đư c tham gia và ch ng kiến một sự kiện ịch sử cực kỳ v đại
sạch rồi m i đi. Trong b i không đư c hét to, cười n i to. Địch mặt mà mẹ và bố h ng ư c mơ. Rồi đây, nếu như mẹ àm đư c việc, mẹ c
đất g n ta, các đồng ch không àm đúng, sáng mai 7g30 tôi m i cho một vài cuốn sách tốt chẳng hạn, th ngày trở ra v i con, v i Hà Nội,
hành quân. v i miền Bắc y u thương c a mẹ không phải à kh . ly ơi, mẹ h a v i
Chi trưởng Chi 4 Đ c c i, k cũng ngang quá: con nhé, mẹ sẽ àm việc không mệt mỏi đ ch ng đư c về v i con.
Dù thế nào mẹ cũng không bỏ viết đâu v mẹ đ phải hy sinh nh ng
– Chúng tôi y u nư c, chúng tôi đi đánh Mỹ. Mười hai giờ hành
ngày hạnh phúc b n con v nghệ thu t, điều đ ch nh à s c mạnh phi
quân cũng đư c. Rồi không đến đư c Trạm 5 th chúng tôi ng rừng, thường c a mẹ, cổ vũ mẹ mạnh mẽ đi n.
og…
Anh thương y u c a em! Hôm nay chắc anh nh và ngh về em
Đấy, chỉ c nh ng cái như v y mà sinh ra gắt gỏng v i nhau. Sáng và ly nhiều. Từ một khu rừng lào thuộc tỉnh Khăm Muộn, em thân
nay v sơ ý mà anh M o ở Chi m nh àm cháy cả một cái bếp ở Trạm 3. y u chúc mừng anh một tuổi Đảng. Em ngồi một m nh, suy ngh một
lửa bùng n suýt cháy rừng, tất cả xô vào d p ửa. lúc ấy mà máy bay m nh và cùng kỷ niệm ngày ghi nh này v i Anh. Con chúng ta còn
n đến th chỉ c chết thôi. một ngày n a à 17 tháng rồi anh nhỉ. Ngày hôm nay anh ở đâu? Còn
Chiều nay đến, ăn một mẻ dâu da rừng. Dâu da rừng quả nhỏ em, em đang qua nh ng ngày mệt mỏi gh g m c a cuộc hành quân.
b ng quả xoan, cắn ra ở gi a c ba nhân hồng chua chua. Ăn cả vỏ, sồn Em bị hành kinh từ sáng s m hôm qua, mà hôm qua à một trong
sột như ăn sung. Chiều nay Chi m nh nấu canh dâu da rừng ăn ngon nh ng ngày hành quân dài nhất. 7g sáng đi, 5g chiều m i t i Trạm 5.
quá. M nh ăn đư c ba nắp hăng-gô cơm. lúc trưa, ăn ở dọc đường, Em phải eo một cái núi cao 820m và o giao i n rất tệ đ bắt đi hai
m nh đổ nư c đun sôi đ nguội trong bi đông vào cơm rồi cho mắm thôi iền, m i thôi 2 giờ mà không cho nghỉ giải ao. Chi em đi cuối,
àm canh ăn cũng ngon. em phải vư t n đi đ u v i Chi 5 mà cuối cùng c t t ại d n, không
th nào đi nhanh đư c n a.
9-5-1968 muốn phiền đến ai cho n n mẹ không đ ộ nh ng cái nghiến răng c a

ly, con ta tròn 17 tháng. Một ngày đẹp và thân y u àm sao. ly ơi, m nh. Gi a nh ng ngày ấy mẹ vẫn nghiến răng đ viết “Chỗ đứng”, đ
ngày hôm nay ở Mễ c nắng không? Con còn ở Mễ hay đ ra Hà Nội qu n đi n i chia xa trong ngày bố vừa đi và mẹ đ thành công trong
rồi? Mẹ đang ở gi a rừng, rừng tràn ng p ánh nắng và bừng sáng n truyện “Chỗ đứng”… Đ âu, mẹ m i c đư c một ngày nắng tươi và khô
như chúc mừng con thân y u. Mẹ ngh đến con ngay từ úc mở mắt ra. ráo như thế này. Ở nơi con vòm trời c xanh biếc như nư c bi n thế
Mẹ th m nh một m nh: Hôm nay con ta 17 tháng rồi. Con đ n n này không? Ngày hôm nay đẹp trời quá. Đúng à mùa hè đ t i. Con
một tháng mà mẹ không biết. Một tháng qua con sống ra sao hở ly? sẽ sống ra sao trong mùa hè này? Năm ngoái mẹ thường vào màn từ 7
Con c khoẻ không? C bị sốt, bị đi ỉa chảy không? Chắc con qu n mẹ giờ tối ru con ng và quạt cho con suốt đ m. Năm nay bà ngoại c còn
rồi. Mẹ cũng mong con ch ng qu n mẹ đi đ con đ khổ. Còn mẹ, úc khoẻ mà quạt cho con không? Con c còn đư c tắm m i ngày một n
nào mẹ cũng ngh đến con, nhiều úc không chịu nổi, mẹ phải hét to b ng nư c âm ấm như mùa hè năm ngoái mẹ đ tắm cho con không?
n v i anh em: “Hôm nay con tôi tròn 17 tháng đây!” Trời ơi, không sao n i hết đư c nh ng điều mẹ o ngh về con. Ngày
hôm nay mẹ d y từ 5 giờ sáng, thu xếp gọn gàng chu n bị hành quân
… Đ m qua trăng sáng ùa vào khu rừng trú quân c a mẹ, mẹ mắc úc 6 giờ. Nhưng 6 giờ 5 phút, Trạm trưởng ra tuy n bố nghỉ ại một
võng ngồi một m nh ở ngoài rừng và ặng ẽ ngh về con. B ng giờ năm ngày. Mừng quá. Ngày hôm nay đư c nghỉ ại th t c ý ngh a biết bao.
ngoái, buổi tối ngày 8/5, bố t i Đài đ gia nh p Đảng, mẹ ở nhà ru con Trư c hết à đ chúc mừng con đấy ly ơi.
ng , con đi tư t phân xanh ét và đi rất nhiều b n v mẹ cho con ăn
*
cháo đ u đen, khổ thân con, con g y rúm ại trong chiếc áo cánh xanh
chấm trắng. Con ng rồi, mẹ phải đi àm tin nốt đ s m hôm sau, sau Chiều nay Diệp Minh Tuyền bảo:
khi bố đi, mẹ và con c th rời 195 Hàng Bông ngay. Đ m ấy bố về, – Này, cái cây này c ch Quốc đấy. T n ba th ng: Khâm –
mẹ đ kh c rồi mệt quá bố và mẹ đ ng thiếp đi b n con. Con ng Hồng – Quốc.
rất ngoan, cả đ m không đi ỉa b n nào. 4g30 sáng nay, ngày này năm
M nh đang ăn cơm, chạy ại, ch “quốc” ại không viết hoa. Chắc
ngoái, bố mẹ d y, mẹ bỏ màn ra trong úc con đang ng , bố xếp màn
không phải anh, mặc dù m nh biết chắc chắn à anh c qua khu rừng
vào ba ô cho mẹ, rồi mẹ đưa bố sang 5 Tr n Phú. lúc về mẹ thấy con
này. Đây à trạm giao đi m, bất c ai đi đường nào cũng phải qua đây.
gái bị một nốt mu i đốt vào mắt v mẹ đ cuốn màn cho con s m quá.
Ông li n Trạm trưởng bảo c đoàn anh Văn C n qua đây năm ngoái,
Con vẫn đi tư t i n t c, thế mà mẹ vẫn bắt con đi sơ tán. Mẹ đèo một
nhưng chả ai nh anh c a m nh. Đ t i đây, m nh và anh đ đi b ng
xe nặng đồ đạc và bà Tuệ bồng con n ô tô vào Nhổn… hai con đường hoàn toàn khác nhau, nhưng ở khu rừng này, anh đ
Ôi, mẹ con ta vất vả quá. Con chỉ m i c 5 tháng thôi, mẹ c tống qua, m nh biết chắc như thế và b ng thấy gắn b v i nơi đây biết bao.
cho con ăn th t nhiều, thế à con đi tư t m i không khỏi. Chiều hôm ấy
10-5-1968, 11g30 trưa, Trạm 11, Lào
mẹ vẫn phải đi gánh đất đ àm h m ở khu sơ tán. Chả ai thông cảm hết
và hi u hết nh ng cố gắng và nh ng cái nghiến răng c a mẹ, người ta 6g sáng bắt đ u hành quân, 10g30 trưa đến nơi. Hôm nay chỉ đi
tưởng mẹ gặp mọi sự dễ dàng bởi c bao giờ mẹ k u ca đâu. Mẹ không 12km nhưng qua nhiều qu ng trống, ại qua cả một bản lào n n phải
chạy dồn d p. 4D bộ đội, t c à hơn 1 trung đoàn, đa số người Hải mắt con đang soi sáng tr n đường hành quân c a mẹ. Mẹ ở trong rừng
Phòng ại từ sau đi sát nút v i Đoàn m nh. Bao giờ Đoàn m nh cũng chả mấy khi thấy sao nhiều, sao càng t, càng nh đôi mắt con nhiều
phải nhường bộ đội đi trư c. Bộ đội đi rất nhanh nhưng đeo nhẹ hơn hơn. K a, mắt con đang xuy n cành cây, soi thẳng xuống mắt mẹ. Cảm
Dân Ch nh. Anh em trông thấy chiếc ba ô c a m nh đều è ư i: ơn ly. Mẹ sẽ đi trong ánh mắt nh n c a con.
– Chà, nặng g m quá. Đ m qua máy bay chúng n dong đèn đi suốt, nh ng chấm vàng
Đi suốt nửa giờ mà vẫn chưa qua khu bộ đội ở. Nh ng kh u hiệu ao vun vút, qua các kẽ á m nh trông thấy chúng n , nom như nh ng
càng như thôi thúc òng người: con đom đ m chạy vội vàng. Chẳng sao, chúng n không th àm giảm
đư c vẻ đẹp c a rừng trong đ m trăng.
Đường đi tới đích còn xa
Mối thù giặc Mỹ, chí ta không sờn Đài đưa tin ta vẫn tiếp t c tấn công và nổi d y đồng oạt ở miền
Nam. Bộ trưởng Xuân Th y đi Pa-ri và c ghé qua Bắc Kinh. Mạc-tư-
Hôm nay m nh sẽ đư c ở tăng, nhưng bây giờ m i chỉ đư c n m khoa trư c khi ngồi n i chuyện v i th ng Mỹ. H y c b nh t nh, cuộc
võng, chiều tối m i đư c mắc tăng v đề phòng máy bay. Ở đây, kỷ u t chiến đấu c a chúng ta còn rất dài. luôn uôn thôi thúc trong òng ta
chiến trường rất nghi m. Tuyệt đối không ai đư c ra sông tắm trư c à nh ng trang viết. Phải suy ngh và bắt đ u viết thôi.
tối, không đư c phơi qu n áo, không đư c đi t m rau. Ai vi phạm, cả
đơn vị đ sẽ phải hành quân ngay mà không đư c ở đến mai n a. V *
v y, dù m nh c kinh, vẫn chẳng hề đư c ra sông. Th t khổ. 3g kém 10 chiều. Nắng, vẫn nắng. Hai đ m trắng rồi không mưa.
Rừng khô ráo và đẹp n trong màu xanh á mạ c a mùa xuân. Vừa qua,
Võng c a m nh mắc dư i một gốc cây to và ở một khu biệt p
máy bay ư n i n t c. Trinh sát rồi phản ực rà sát mặt đất. Mọi người
chỉ g n anh M o và anh Ng thôi. Hôm nay trời nắng gay gắt nhưng ở
đều ra ngồi miệng h m, b i trú quân nào cũng c h m c a bộ đội đào.
dư i b ng râm trong rừng n n không thấy n ng ắm. Đ m qua m nh
M nh vẫn ngồi võng và tranh th ghi đây. Phải gi t ấy từng giờ từng
n m ngắm trăng m i. Trăng đ m qua à trăng 14 th phải. Khoảng 7g
phút. Vừa ra sông giặt về. Sông rất trống, máy bay trinh sát địch bay
tối cả khu rừng b ng sáng bừng n như c ai b t điện. Ấy à mặt trăng
không úc nào ng t. lại c dâu da ăn. Dâu da vỏ trắng nhưng ruột th
nhô n. Trăng ách qua á rừng rắc ánh vàng trong suốt xuống nh ng
mọng nư c và trong suốt.. Chiều nay sẽ nấu canh chua b ng dâu da.
đám á khô màu nâu nhạt và xuống mái tăng. M nh n m gối tay tr n
Anh Sắc xin đư c c a một cô gái lào 2 chiếc măng. Thế à sẽ xong b a.
võng và ặng ẽ nh ly. Một ngôi sao ong anh ở một hổng h nh b u
Bọn m nh trú quân ngay sát một bản lào. lâu ắm m i ại thấy nh ng
d c, kẽ hở c a mấy vòm á rọi vào mắt m nh, tưởng như đôi mắt tròn
b i chuối quen thuộc và nh ng mảnh vườn rau nho nhỏ. Người lào –
và sáng c a ly đang nh n mẹ cái đ m hai mẹ con chia tay. ly ơi, mẹ các cô gái, trẻ nhỏ, ông bà già thường t m đến ch trú quân c a bộ đội
ngh m i về nh ng ngôi sao đ . Chấm vàng nhỏ phản chiếu ông trăng đ nhặt cơm thừa và gi y, qu n áo v t đi…
soi vào mắt con đ m ấy giống hệt ngôi sao hôm qua. Từ nay, m i n
Chiều nay máy bay chúng n r t réo gh quá, phát sốt ruột n.
thấy ngôi sao, mẹ ại h nh dung rõ rệt đ à chấm trăng nhỏ từ mắt con
Nắng vẫn ùa xuống rừng trải nh ng màu vàng ộng ẫy. Từ hôm đi,
đang nh n mẹ, và ly ơi, trăm ngh n ngôi sao ch nh à trăm ngh n ánh
t c nh ng hôm đẹp trời thế này. Qua khe á, b u trời cao vút n sâu
thẳm một màu xanh nư c bi n m nh mông. Tiếng ve k u ran ran. Vinh hét giả – “Đ tôi vào nghi n c u đ ch …”. Khổ cho cái anh Đoàn
Mùa hè. Mùa hè rồi con gái ơi ! trưởng th t.
11-5-1968, Lào, 6g20 chiều, Trạm 12 12-5-1968, Trạm 13, Lào, 6g chiều
Thế à rời Trường 105 đúng 1 tháng rồi đây. 4g chiều ngày 3g chiều m i t i đây. Trời nắng, đi như bò ra đường. Chân m nh
11/4/1968 ô tô đưa bọn m nh đi. Thấm thoắt 1 tháng rồi, nhanh quá. bư c ngắn, hành quân đường b ng th t khổ. Chạy miết, không bao giờ
Chiều nay à chiều th bảy. ly ơi, nếu còn ở Hà Nội th bây giờ mẹ c th đi b nh thường đư c. Cũng may, hôm nay giao i n cho nghỉ
đang đạp về thăm con rồi. Hoặc mẹ đ n ly ra Hà Nội trong t nh h nh nhiều đ chờ đoàn bộ đội đi trư c. lưng m nh vẫn sưng tấy hàng ch c
này và mẹ dắt con ra đường chơi, xem tàu điện. ly thân y u thương cái nhọt. Đau đ n không chịu đư c.
nh c a mẹ ơi! Càng ngày mẹ càng thấy mẹ và ly phải chịu đựng một
T i nơi, Trạm trưởng mặt ra n i v i vài anh em Chi 4:
sự hy sinh n quá. Thế mà mẹ đ tỏ ra mệt mỏi trong ngày hôm nay.
Mẹ tệ quá. Xin i ly c a mẹ. Mắt con đâu? H y nh n mẹ đi đ mẹ th m – Nồi không c , nư c không c , các đồng ch tự túc tất cả.
s c ực n đường. Mọi người chưng hửng. Võng mắc rồi. Các Trưởng Đoàn ại bảo:
Sáng nay 6g đi, m i 2g30 chiều, phải eo ba bốn cái dốc m i m i – Khoan đ ch . Nồi không c , nư c không c th àm sao. Hay ta
vào đến Trạm. Trời nắng gắt, không biết c phải tại nắng, hay tại m nh c đi vài cây số n a, ch nào c nư c th ng ại.
bị mọc rất nhiều m n ở ch thắt ưng mà đáy ba ô xiết vào đ đau nhoi
Mấy Chi trưởng đi t m Trạm trưởng không đư c. Anh em sừng sộ:
nh i mà hôm nay m nh mệt ử. 3 giờ đ u, c đi đúng 1 giờ 15 phút m i
đư c giải ao. Vai m nh đau m, chân buốt và ch thắt ưng ph a sau – Hỏi ông ấy r ng ông ấy ở đây àm g ?
đau như xé. Kinh quá. C một úc nư c mắt m nh đ r m ra v m nh Không kh như ch m đi. Thế à buộc phải ở ại. Chưa ai mắc tăng
thấy hôm nay m nh hoàn toàn bất ực về s c khỏe. M nh mệt ả đi, và cả, cả Chi dồn đi nấu cơm. Nửa đi kiếm c i, nửa mang ni ông đi t m
h u như không còn s c bám sát đội h nh đư c n a. Khi nghỉ th không nư c. Cuối cùng t m ra một cái giếng hay n i đúng hơn à một cái vũng
muốn đ ng n n a. Nhưng m nh thề r ng m nh chỉ mệt hôm nay nư c đ c ng u, bọ g y đ y. Kệ. M i người một túm ni ông vác về. Tất
thôi. Ngày mai m nh sẽ hoàn toàn khác. Phải phấn chấn n m i đư c. cả hăng-gô đem ra nấu nư c, nấu canh, còn nồi th nấu iền 3 nồi cơm
Chiều nay anh Sắc đổi cho một ông người lào 5 vi n đá ửa ấy ăn b a bây giờ và nắm ăn b a s m mai, trưa mai. M nh đun iền một
8 quả chuối tây. Anh ấy cho m nh 2 quả, ăn nhạt thèo, nhưng ngoài ra úc 7 hăng-gô nư c rồi ại thay, m i ư t 7 cái. Nh ng cái gi a thường
chả c g n a. Bọn m nh vẫn chỉ nh th m c gạo và muối thôi. Mọi sôi trư c. lửa cháy đùng đùng, máy bay vẫn ư n vè vè. Kinh quá. M nh
th ăn trông vào chiếc ba ô. Ông Thăng Chi m nh và ông lưu Quang còn mấy giọt kinh, miếng vải xô c a vào bẹn x t quá. Nấu canh, nấu
Vinh ại to tiếng v i nhau. Ông Thăng thuyết ý m i về tác hại c a việc nư c xong, m nh đi vác một bọc ni ông nư c về. lấy 1 nắp hăng-gô
cho đi 1g15’ m i cho nghỉ – “Đ à một th phá hoại s c khỏe anh em nư c mang n rừng rửa tạm. Rồi xách chiếc mũ đi mưa đổ vội nư c n
một cách ngu ngốc”. lúc phân công khu vực trú quân c a từng Chi, giặt miếng xô. Rửa ráy xong về ăn cơm. Cơm rất ngon. 14 người nấu 8
ông Vinh không phân công Chi m nh trư c, ông Thăng hò hét, ông hăng-gô canh. Đ th canh: canh á b a, canh quả dọc, canh rau dền gai.
13-5-1968, Trạm 14, Lào. 14-5-1968, Trạm 15, Lào.

6g đi, 12g đến nơi. Suốt đ m qua tr n trọc v nhọt ở ưng sưng tấy D y từ 2g30 sáng v cái Tý (Chi 4) m , kh c thét n. Sáng trăng
nh c buốt. Không ng đư c mà cũng không ngh ng i g đư c. Không suông. Đoàn m nh vư t sông X -pôn từ 4g. Đi c u phao. Nh ng chiếc
n m thẳng đư c, chỉ n m nghi ng, mà n m nghi ng ại đau khắp m nh c u phao gối vào ghềnh đá, đến ban ngày sẽ phải g p hết cả ại giấu đi.
m y. lắm úc phải rung rung võng cho đ đau… Trong người ngột ngạt Chờ m i đoàn bộ đội cho họ đi trư c. Đ m qua gi a úc trời mưa to họ
b n và hôi hám. Suốt từ hôm ở Trạm 1 đến giờ m nh chưa tắm đư c. đ vư t sông sang ng b n kia. Chỉ c Đoàn m nh à đư c ở ại. Bộ đội
Kinh quá. Tưởng c th chết ngất đi v ch nh hơi người m nh toả ra. bây giờ phải mang nặng ắm, v g n t i mặt tr n, họ đư c trang bị súng
Trưa và chiều nay ở ại đây, 4 giờ sáng hành quân tiếp đ vư t sông. đạn đ y đ . Họ chạy – nh ng gương mặt trẻ măng nhễ nhại mồ hôi, ưng
M nh quyết định đi tắm. Nư c suối đ c ng u. Bộ đội nấu cơm b n khoác ba ô c c đ y căng, ại súng trường, ti u i n, trung i n, nh ng g i
suối đông nghịt. Họ hò hét không cho m nh tắm ở đ u nguồn nư c. m n và nh ng túi đạn đeo b n sườn c x c theo nhịp chân chạy. G n
M nh đi xuống m i cuối nguồn nư c, buộc hai đ u ni ông vào hai ngọn đến mặt tr n rồi. Họ đ đi ba tháng, đ t i đây, toàn đi bộ. Nh ng đơn vị
tre che đư c một mặt rồi tắm. Xà phòng giặt bị mất nửa bánh hôm qua. này h u hết vào Khe Sanh n n họ không c mũ giải ph ng, chỉ c võng
Phải ấy xà phòng thơm tắm và giặt, giặt một oạt và gội đ u. 2 giờ kém ka ki, tăng ni ông. Một vài c u bị nhọt ở thắt ưng giống m nh đi t t ại
mười ăm m i về đến b i trú quân. Tắm xong nhẹ người. lúc vác qu n cùng v i Đoàn m nh. Một tay 31 tuổi nguy n à th may. Đ 4 con, v
áo đi tắm, ai cũng k u: “Bộ đội đông ắm, ph n không tắm đư c đâu”. vô nghề nghiệp, vừa vào bộ đội th đi. Tay ấy than thở: “Chúng tôi ăn
Thế mà tắm đư c tuốt. Tắm thoải mái à đ ng khác. Về, ại ao vào đong đ i. C b a phải ăn cháo. M i người nửa ạng m ch nh một tháng, còn
gạo và đi nấu cơm. Cả Chi mư n đư c 2 nồi quân d ng. Vừa nư c, vừa toàn à cơm muối. Tôi đi, v tôi không biết àm g mà sống”.
canh, vừa cơm. Nửa nồi quân d ng canh. Ăn đến v b ng. C g đâu, chỉ
c nư c v i muối, v i ba bốn quả dọc chua và 2 th a mắm kem, 1 th a m 15-5-1968
ch nh. Thế à chan vào ăn. Mấy ngày nay m nh ăn sút một cách rõ rệt.
… C đi m i thấy hết tất cả nh ng s i dây n u kéo người ta ại.
M i b a chỉ một nắp hăng-gô. Sáng nay các đồng ch nắm cho một nắm,
Ngay cả m nh n a, đến bây giờ m i thấy hết nh ng cái g kéo m nh
m nh chỉ ăn đư c một nửa mà rất ngắc ng . Phấn đấu ăn mà sao khổ thế.
ại. Khi sắp đi, m nh không sao thấy hết. Bây giờ m i thấy xa ly kh
Thấy m nh không ăn, anh em ại động vi n:
àm sao…
– Cố ăn đi ch . Không ăn th đi sao đư c. Uống thuốc phòng đều
vào kẻo ốm th chết. 16-5-1968
Ốm th chết. Chao ơi, mấy tiếng đ đe doạ m nh. M nh mệt ả đi 11 giờ trưa nay sẽ n đường đây. Sáng nay m nh v i anh Sắc và
và càng mệt hơn v o. Chỉ c n ốm một tr n, thế à bị r t ại. Chỉ c n Oách đi hái rau ang. Một đám ang c a Trạm trồng tr n b i cát ven
đau b ng một tr n, thế à phải đi sau. Hôm qua khát kinh người, m nh suối. Đ à đám ang duy nhất ở vùng này. Biết à c a Trạm n n các
đ c m bi đông nư c múc ở suối đưa n miệng chực uống ại đấu đoàn châu vào hái, đám ang đ c t hết ngọn như bị xén. Tuy v y ang
tranh tư tưởng. M nh thoáng ngh t i một tr n đau b ng. M nh thôi vẫn không ngừng đâm chồi. Bọn m nh ba người hái ba chét tay đem về.
ngay. Không g qu b ng s c khoẻ úc này. Rồi anh em chi 4 ra, rồi bộ đội ra.
– Rau khoai c a ai đấy? C a Trạm à? V y c hái thôi. M nh nhắc t i ly. Đ u ly còn nhiều chấy không?… M nh ại
Khổ cho đám ang thảm hại. Nhưng m nh th t biết ơn ai đ trồng kh c. Trăng chuy n về sáng, ạnh. Càng về sáng, càng ạnh. Đ m nào
n n n , trồng mà c ẽ chả bao giờ đư c ăn cả. M nh ngh đến một cô cũng v y. lạnh không ng đư c. Hai đ m nay không buông màn, ấy
gái nào đ th m ặng trồng nh ng đám rau ven suối như thế cho các màn đắp mà vẫn ạnh gh g m.
đoàn bộ đội hành quân qua. Ôi! Tấm òng cô gái cũng trong ành tuyệt … Hai cái nhọt ở ưng m nh đ v . Một cái ở oét ra, một cái nhờ
vời như dòng suối chảy k n đáo gi a rừng kia. C ẽ m nh sẽ viết một Hường nặn. Hôm nay phải ấy băng d nh băng ại sau khi rắc bột suyn-
cái g về điều này chăng? Tr n đường đi hái rau, ở chân đồi, m nh gặp pha-m t. Khổ th t, ba ô c cọ vào khiến m nh đau b n r n cả người.
một ngôi mộ m i c a chiến s ta. Ngôi mộ n m khuất gi a nh ng ùm
cây, một nấm đất nâu đỏ đắp h nh ch nh t thâm thấp. Đ u mộ gối 18-5-1968, 3g30 chiều, Trạm 19, Lào
n ph a đồi. C một vòng hoa nhỏ h nh b u d c. Vòng hoa chỉ còn Đây à thuộc Xa-va-na-khét rồi đây. Bọn m nh đ bỏ qua lu-ăng-
cái vành n a v i hai nan buộc ch th p. Nhưng hai bông hoa cắt b ng pờ-ra-băng từ âu rồi. Hôm qua đi từ Trạm 16 sang Trạm 17 và hôm
giấy pơ- uya trắng th còn nguy n vẹn. Hoa kết khéo àm ngh đến một nay đi từ 17 sang 19. Không c Trạm 18. Đến đây úc 1g30 chiều. Trời
bàn tay con gái. Ôi, cô gái nào đ kết cho anh hai bông hoa đ , h i anh nắng, đường trống không c cây che. Da dẻ như cháy sạm đi và người
chiến s vô danh? Anh không c bia ghi t n, tuổi, ngày hy sinh. Mộ ch m nh như ả ra. Đ u gối và hai cổ chân nh c nhối. Bắt đ u từ Trạm 15
c a anh chỉ c hai bông hoa trắng đ . Cô gái trồng ang kia và cô gái sang Trạm 16, m nh bị đau kh p xương ở đ u gối b n trái. Không th
kết hai bông hoa này? Cô gái ơi, tôi sẽ đưa cô vào sáng tác c a tôi nhé. nào chạy đư c mà m nh ại đi ch m, nếu không chạy th không bao giờ
* bám sát đư c đội h nh.
Th c n m võng k về bà d ghẻ c a c u ta: Chiều 16-5, m i hơn 12 giờ trưa m i đi, 8 giờ tối th đến trạm
16. M nh đi kh p khiễng, ắm úc chỉ còn đư c chân trái. Qua đường
– Tôi đi, tôi nh , tôi thương bà ấy ắm, mẹ tôi chết hai năm th Ch n úc 6 giờ chiều.Tất cả n và ông già người yếu n đ u đ vư t
th y tôi ấy bà ấy. Bà ấy kém th y tôi 10 tuổi, chuy n môn đi ở từ thuở đường Ch n. M nh đi th hai, sau ông Thăng. Chỉ à chạy qua đường
bé. Người đẹp, nhưng nghèo quá không ai ấy. Chúng tôi c ba anh nhưng phải rất nhanh v máy bay Mỹ i n t c ư n.
em. Tôi, một em trai, một em gái. Bà ấy ấy th y tôi đư c một th ng
em n a, nhưng bà ấy thương tất cả. Chúng tôi đi, bà ấy kh c gh ắm. Con đường Ch n ư n một cua vòng hiện ra. Đường trắng oá
Toàn chúng tôi sắm cho th ng em ch bà ấy đưa cả cho tôi mua xe đạp. trong nắng hè và ổn nhổn nh ng vi n đá xanh. Nom thoáng, đường rất
Chúng tôi về v i bà như về nhà, muốn ăn gà tha hồ thịt. Chúng tôi gọi phẳng và hiền ành. Thế à m nh đ đư c thấy đường Ch n, con đường
à d , con em gái tôi gọi à mẹ. đang đi vào ịch sử anh hùng c a dân tộc. Vư t qua đường Ch n, trời đổ
một tr n mưa rào, cái n ng ại càng như nung người n. Ông Thăng đi
– Cái đ thuộc về đạo đ c người ph n m i đấy Th c ạ. trư c gi c rối r t. Chưa vư t đường, ông ấy đ bảo bọn con gái:
Người ta thường chỉ n i xấu d ghẻ, nhưng m nh chưa thấy ai ca
– Đừng c cười đấy nhé. Đi cho nhanh vào.
ng i d ghẻ hết ời như Th c. Giá còn ở báo Ph N , thế nào m nh
cũng đề nghị viết một bài về vấn đề này. Ông ta uôn uôn phàn nàn:
– Chúng n cười g mà cười ắm thế. Chúng n sung sư ng ắm lại qua sông. C u phao chia thành từng đoạn c khe hở hiện ra.
đấy. Mở mắt d y à thấy cười. Đ. mẹ, úc sáng s m, người ta phải t p – C khe nhé. Bư c c n th n đấy.
trung tư tưởng đ nh xem phải bỏ vào ba ô nh ng g , đ ng này chỉ
cười. l c qu n cái tăng cái võng ại sắp “em xin… em xin…”. Chúng Nư c chui dư i c u c r c. Ch t nh bến Kim lan hôm đưa ly
n sư ng quá đấy mà, mấy các cô “đồng ch ” ại càng cười khỏe…” từ nơi sơ tán về Hà Nội. Thỉnh thoảng h nh ảnh ly vẫn thường v t
xen vào nh ng giây phút mệt nhọc như thế.
M nh rất kh chịu v i thái độ đ . Anh H u cũng t c. Anh ấy bảo:
– Con gái tôi ấy mà, 12 tháng mà ăn pô- i-vi-ta-min n biết è cái
– Chúng n trẻ th chúng n cười, cười m i vui, m i khoẻ, mặc sọ chua ra đấy.
chúng n . Hồi ông còn trẻ, ông c thế không?... Hay đ m khuya mấy
th khuya ông cũng vác cẳng ông đi xem? – Bà Quý ơi – Tiếng anh Vinh trưởng Đoàn ở đ ng trư c réo n
– Bà ại nhắc đến con dâu tôi đấy à?
Ông ta s địch rải máy thu tiếng động. Và tiếng cười tiếng n i c a
bọn con gái sẽ bị thu vào. Chi 1 và Chi 2 sắp rẽ, ông ta thở dài: Nh ng tiếng gọi nhau đ bám sát đội h nh ại át đi.
- Chán quá, ại c cả Chi 2… – Trường ơi, Trường đâu?
loại cán bộ nh đạo như ông ta đ đến úc không hi u nổi p trẻ – Đây, c đi thẳng.
n a rồi. Đ m qua m nh n m suy ngh hoài. Đi m ại nh ng gương mặt – Anh Th c ơi!
trong Đoàn: th ng U n đ u cao bồi, áo sơ mi òng thòng v i cổ bẻ ki u – Quý ơi! Bà Quý đâu? Bám vào ba ô anh Cam mà đi. Bư c cao
n , th ng Khôi sơ mi ni ông, th ng Dũng, th ng B ng thuộc oại “ ôm chân n không ng chết đấy.
côm” ở Hà Bắc… Cái Đ õng ẹo ẳng ơ… Nếu chỉ nh n như v y th sẽ
thấy chúng n t m thường, th m ch ạc h u n a. Nhưng hơn một tháng M nh c nhắm mắt đi. C úc đâm cả vào b i cây xư c cả mặt. C
qua, chúng n vẫn vư t đư c nh ng chặng đường gh g m, chúng n úc cây va vào miệng khiến m nh trào nư c mắt.
vẫn hồn nhi n, vui nhộn mà chẳng hề cáu gắt như ông Thăng… 8 giờ tối m i t i nơi. Anh Nh t đi tiền trạm ra đ n, nhưng ại qu n
… Trở ại v i chặng đường từ Trạm 15 sang Trạm 16. Sau khi uôn b i trú quân Chi m nh, h h c t m m i m i thấy. Trăng vẫn chưa n.
vư t đường Ch n, bọn m nh nghỉ ăn cơm rồi bắt đ u đi trong b ng Mấy ông tiền trạm nấu một nồi cháo to chung v i Chi 3. l t nắp hăng-gô
tối. B ng tối như trùm n khu rừng một p hắc n dày đặc. Người đi ra, m nh múc đ y một nắp cháo húp ực một hơi hết. Cháo õng bõng chỉ
trư c dặn người đi sau y như truyền mệnh ệnh: toàn nư c mà ai cũng muốn mò cái. Rồi mò mẫm trong đ m mắc tăng.
Quen rồi, cũng mắc đư c. Mắc vừa xong tăng và võng, ông Nh t r :
– C cây b n trái nhá.
– Quý c ra suối rửa chân không?
– Xuống dốc c b c nhá.
– G n không?
– l n dốc nhá.
– G n thôi.
– Hết tay vịn nhá. Đừng c vịn mà h t đấy.
M nh ngh b ng, cố đi rửa một t ng cho thoải mái. Thế à m nh nh : “Kh c trư c kh khăn à xấu ắm. Xưa nay m nh c kh c trư c
theo ông Nh t, ông Cường và mấy ông xuống bếp ấy nư c. lạc ung kh khăn bao giờ đâu”. Nhưng m nh không th cư ng ại đư c. M nh
tung v tăng bộ đội chăng đ y đường mòn xuống bếp. gắt gỏng một cách vô c . M i hơn 10 giờ đ m m i về đư c đến tăng.
– Ấy, đừng vịn vào tăng. Anh em ng cả. Nghe m nh phàn nàn, Th c bảo:
– Ấy khéo đ t dây tăng. - Th ai bảo bà đi.

Mặc, bọn m nh c thế mà uồn và chui dư i võng c a bộ đội. M nh im ặng, đổ túm nư c ra rửa chân ại, xin anh Tách ở Chi 3
– Trời ơi, sao ại mắc tăng gi a ối đi thế này hở trời? một nắp hăng-gô n a rửa th m. Trèo n võng, vừa định t tấm đắp
M nh thốt uôn miệng “trời ơi!...” Bộ đội nhao nhao: đắp vào th võng p người xuống đất.
– A, Việt Minh n chúng mày ạ. – Trời ơi, ngày hôm nay à ngày g thế?
– Việt Minh n hả? Qu n, chân ấm b bết. Hết nhẵn nư c. lấy khăn mùi xoa au
M nh chui qua võng. Một o hét n: chân rồi n m ng . Nửa đ m ạnh quá, phải ấy th m áo mặc, 6 giờ sáng
– Ấy, đổ ba ô tôi bây giờ ! hôm sau ại n đường.
l o ta phát mạnh vào mông m nh rồi k u n: 27-5-1968, Trạm 32, Lào, 8g30 tối.
– Á à, chết cha, ph n , nguy quá, trời ơi, nào ai biết c n . Anh thân y u thương nh c a em ơi! Em đang bấm đèn pin trong
Chui qua một oạt tăng võng, ại tiếp t c đi, m i m i t i một ạch màn đ ghi nh ng dòng này chúc mừng anh đây. Buổi ca nhạc 7g30 đến
nư c nhỏ, rửa mặt rửa chân xong ại quay về. M nh vấp ng ia ịa. l n 8g tối qua em đ đư c sống nh ng giây phút xúc động đến bàng hoàng.
đ u ti n m nh đ chảy nư c mắt v khổ quá. M nh mếu máo. Đ mấy tu n, Chi em hỏng Đài, b ng dưng chiều qua anh H u ngh ra
– Trời ơi, biết thế này th tôi chả đi rửa mặt n a. ức quá. một kế à đấu pin đèn ngoài Đài. Anh H u vừa cất cơn sốt đ ngồi d y
ịch kịch m i. Và buổi ca nhạc gi i thiệu một số bài hát m i thu bắt đ u.
– ức ai m i đư c ch ? – Anh Cường ở chi 3 cười.
Không hi u sao c đến giờ ca nhạc và Tiếng Thơ à òng em ại bồi hồi
– C đi thế này bà m i thông cảm v i bọn tiền trạm chúng tôi. Đi đ n anh, chờ anh v i một tia hy vọng th m k n. Em đang nghe gi i thiệu
10 ư t xuống bếp đấy. th Đài nổi n 1 câu “Đất quê ta mênh mông, sáng tác của Hoàng Hiệp”.
– Bếp g mà xa thế bao giờ. Th t đi hành quân không khổ b ng đi Như một chiếc ò xo, em ngồi b t d y:
ấy nư c, trời ơi, khổ kinh… – “Đất qu ta m nh mông”, đúng à thơ ông Quốc rồi Xung ạ. Đ i
M nh xách 3 bi đông nư c về. Anh Cường túm hộ một túm ni xem, gi i thiệu “lời thơ Dương Hương ly” à đúng.
ông nư c b ng nắm tay. lại vấp, ại ng , ng à d n bi đông xuống Em n m trong màn phấp phỏng chờ đ i, bài ấy ại xếp sau cùng.
đất. Ng à nư c mắt ại dào ra, và ại k u a. Chưa bao giờ m nh k u Tim em bồi hồi chờ mong. lâu ắm rồi, chả gặp anh tr n Đài, nh và
a nhiều như thế. M nh không gh m nổi òng m nh n a, m nh uôn tự mong đến n ng bỏng ruột gan. Và cái giây phút kỳ diệu ấy đ đến….
Mẹ đào hầm từ thuở tóc còn xanh 28-5-1968, nghỉ ở Trạm 32, miền Đông Lào
Nay mẹ đã phơ phơ đầu bạc Hôm nay nghỉ ại trạm 32 sau bốn ngày đi mệt mỏi và ch t v t.
– Đúng rồi, thơ ông Quốc đấy nhé! M i 1g chiều qua Đoàn m nh m i t i. Từ hôm tách Đoàn, bọn m nh
hành quân một cách tự do. Ai muốn đi th đi, ai muốn nghỉ th nghỉ,
Em ngồi d y và hét n. Tiếng đài vẫn vang vang “Đất quê ta mênh chả theo một giờ giấc nhất định nào. Hôm nay m nh đi như bò gi a
mông, nhạc của Hoàng Hiệp, lời thơ của Dương Hương Ly”. rừng, chân m nh nh ch ch m từng phân một. Anh em nghỉ giải ao th
Em ặng đi, òng em như cất cánh bay t i b n anh. Ki u h nh m nh đi. Vừa th ng thẳng bư c, vừa nghe suối reo quanh núi. Rừng
bao nhi u khi đư c gi i thiệu anh v i các đồng ch trong Đoàn. Xúc e trùm b ng mát n ối mòn. Rừng e, cái t n ạ ùng àm sao! Sang
động bao nhi u khi đư c gặp anh gi a rừng lào xa xôi và cô đơn. Vui đây m nh m i biết cây e, n giống như cây trúc c a ta, nhỏ nhắn mà
sư ng bao nhi u khi sáng tác c a anh ại một n đư c cất cao n trong rắn rỏi. Cây nào cũng thon thon và thẳng tắp như cây m a de. Ruột
nh ng nốt nhạc. Cảm ơn anh c a em. Phải àm g đây đ đuổi kịp anh, đặc như ruột tre đực n n không th gọi n à n a, à v u, à mai đư c.
người anh, người bạn đường tuyệt vời c a em. Từng b i e nối tiếp nhau, á trắng úa trút xuống đ y rừng. Ven đường
mòn, ngọn e uốn cong tạo thành mái cho một cái ngõ xuy n sâu vào
… Nơi hầm tối lại là nơi sáng nhất
rừng. Bọn m nh khẽ cúi đ u uồn qua. Mùa này e r ng á. Nhưng sau
Nơi con nhìn ra sức mạnh Việt Nam mùa mưa e sẽ nảy chồi xanh um, nõn nà. lá e giống á tre. N cũng
Bài thơ ấy c a anh hay nhất trong chùm 6 bài đ u. Anh đ tạo ra à anh em nhà tre n a cả, nhưng n khác tất cả. Đặc đi m c a n à bé
n trong nh ng ngày hành quân gian khổ. C nhẽ không ai nghe bài nhỏ mà rắn rỏi, g y gò nhưng chắc nịch, cái chắc nịch không g b p nát
ấy chăm chú b ng em. Em hi u s c c a anh trong nh ng ngày ấy ốm đư c.Vừa đi gi a rừng e vừa suy ngh mi n man. Rừng e ơi, sẽ c úc
yếu thế nào. Trời ơi, em còn kém xa anh. Bài ấy Hoàng Hiệp phổ nhạc m nh tả rừng e trong sáng tác. Nh n xuống cái g y c m tay, th ra m nh
vẫn chống cái g y e từ hôm nào mà không biết. Chiếc g y nhỏ như
cũng khá, khá hơn tất cả các bài khác c a anh đi vào nhạc. Chưa bao giờ
một ống s y nhưng rất v ng chắc. N đ đưa m nh qua sông Bạc chiều
gặp anh tr n đài em xúc động như n này. Anh em ngoài tăng xôn xao:
hôm nọ. G y e, sông Bạc… Ôi, nh ng h nh ảnh m i g i àm sao !
– Sao ại Dương Hương ly?
Đi một m nh gi a rừng e, cảm thấy m nh bé nhỏ và yếu đuối
– T n con mà. nhưng cũng c úc ại thấy m nh v t n n và rắn rỏi. Nh n đ ng
lời thơ “Đất quê ta mênh mông…” vẫn văng vẳng b n tai. Không trư c đ ng sau vắng ặng, chỉ c một ối mòn vút về ph a trư c nhưng
biết đ m nay anh ấy c nghe không? – Em m b m. Th ng B ng bảo: không s , ph a trư c ta c anh em và ph a sau ta c anh em. Anh em
Anh đ m nay ại n i “Chả biết em c nghe không?”. chúng ta đang vùn v t ao ra mặt tr n, vùn v t ao về ph a trư c. M nh
Đúng thế phải không anh? Em n m m i không ng đư c và “Đất đặt ba ô ở đ u dốc ngồi nghỉ. Một đơn vị bộ binh đi qua, vẫn đơn vị
quê ta mênh mông” ởn vởn trong đ u em suốt buổi hành quân hôm sau. qu Thái B nh.
– A, kiện tư ng trèo núi đ ngồi đây rồi!
– Tặng nhà báo cái quạt. chúng m nh, các đồng ch anh nuôi c a Trạm đ phải vất vả bao
Đồng ch bộ đội ấy đưa cho m nh cái quạt nan nhỏ rồi bư c vư t nhi u. Chan canh vào, đáy bát đọng một t cát vàng từ ngọn rau trôi
n, mất hút. M nh không còn nh mặt và cũng chả biết t n tuổi qu ra. Nhưng chẳng sao, c cơm n ng, canh n ng à quá tốt rồi. Ăn
quán c a đồng ch ấy. Nhưng đồng ch ơi, tôi sẽ gi chiếc quạt này xong, m i người nh n một nắm cơm bỏ vào hăng-gô và múc một bi
trong suốt cuộc hành quân vừa đ quạt vừa đ ngồi nghỉ giải ao. Một đông nư c chè rừng ở thùng đ mang đi. Nư c không khi nào thiếu.
át, anh H u đi sau cười: Bọn m nh đ đư c bao nhi u vất vả. Đến chiều qua, sang Trạm này,
m nh ại càng suy ngh về điều đ . Chiều qua ăn một b a cơm ngon
– Bà Quý đ c ai kỷ niệm cho cái quạt rồi. tuyệt. Chỉ c 4 đồng ch anh nuôi nấu cho 150 người ăn mà ại nh ng
Nếu m nh không đi, àm sao biết đư c nh ng t nh cảm trong trẻo ba m n. Nõn sắn và rau tàu bay xào. Quả sung kho, canh sắn ngọt
như nư c suối đ . Giá biết àm thơ như Anh! Thôi, m nh sẽ ghi, ghi ịm. Sáng nay ăn v i canh sắn… C 6 người một mâm. Nư c chấm
tất cả và nhất định sau cuộc chiến tranh này, cũng c th chỉ sau chặng tha hồ, cơm 7 ạng gạo một ngày. Vừa ăn vừa xúc động đến ng
hành quân vư t Trường Sơn này, một cuốn sách sẽ ra đời. ngàng. Các đồng ch rất c th trả ời một câu khô khan và gắt gỏng
Ngồi nghỉ dư i dốc, đồng ch giao i n chạy xuống: như mấy Trạm dọc đường m nh đ qua:
– Chị đưa ba ô tôi gánh cho. – Nồi không c , nư c không c suối, các đồng ch nấu vào
hăng-gô
– Không, tôi vẫn mang đư c. Xung ở đoàn bộ đội 16 người vẫn
gi hộ m nh chiếc máy ảnh. M nh cố mang hộ anh Ngũ nắm cơm. Anh Các đồng ch c th không nấu cơm cho bọn m nh v i ý do thiếu
H u m i cất cơn sốt đ phải đi. l p mang hộ võng, mắm kem, thuốc, người ph c v . Và rất c th chỉ cho bọn m nh ăn cơm v i nư c hàng
đường… Đến ch nghỉ, anh H u ại gi t ấy áo mưa c a anh Ngũ mang bỏ m ch nh. Chúng m nh sẽ phải chịu tất, không k u ca trách m c,
giùm. Chi m nh ốm i ng xi ng. Cái Đ đang đi ngồi xệp xuống. Anh cũng chẳng c nguy n tắc nào ràng buộc đư c. Hoàn toàn tự giác, các
Hùng anh S ại phải san ba ô mang b t đồ cho n . Anh Bái đau b ng đồng ch trồng sắn hái nõn cho bọn m nh ăn, trồng rau và kiếm th m
đi rửa cả đ m, mặt tọp đi. Mắt anh H u ờ đờ và phờ phạc. Anh Ngũ rau rừng cung cấp cho các Đoàn. M i ngày phải nấu cho t nhất 70
c n m ăn ra cỏ ở m i trạm nghỉ. Anh Ngũ sốt i n t c, hai má h p người, nhiều nhất 180 người ăn. Các đoàn vào ra tấp n p. Ăn một
ại, mặt hốc hác và xương x u. Nh ng cơn sốt đe doạ m nh gh g m. b a cơm ngon, c ai ngh t i các đồng ch anh nuôi vất vả cực nhọc
Cố gắng gi s c khoẻ đ đi đến nơi. M nh vẫn uống thuốc đều. leo thế nào? Kh u hiệu nổi b t n ở nhà ăn:“Còn sức còn làm, còn người còn
dốc – g n vào Trạm bao giờ cũng gặp dốc cao. leo miết chân muốn r u việc”. Nh ng Đoàn chỉ dừng ại đây ăn vài b a rồi đi, nào c ai đ ại
vào nhau, cực khổ. chút g ưu uyến? Nào c phải v một động cơ ri ng tư nào chi phối?
Buổi chiều hôm trư c ở trạm 31 đư c ăn một b a cơm ngon Không, không c g hết, chỉ c tấm òng vàng ngọc c a các đồng ch
tuyệt. Rau rệu uộc. Nư c rau rệu c vi n gà và m ch nh ngọt ịm. thôi. Các đồng ch anh nuôi c a Trạm ơi, biết ơn, cảm ph c và y u mến
Nh n nh ng ngọn rau rệu đơm trong chiếc đ a nhôm gò b ng ống các đồng ch vô cùng. Tôi sẽ viết một truyện về sự cống hiến th m ặng
pháo sáng, m nh xúc động vô hạn. Đ c một b a ngon miệng cho c a các đồng ch nhé.
29-5-1968, Trạm 33, Lào Trường Sơn m i đáng ca ng i, mà ch nh các cháu, v i đôi chân bé x u
Chiều mưa. Ng ở nhà n . Sáng nay 6g30 đi, 11g đ đến nơi, âu phải xa ba má vư t Trường Sơn ra Bắc m i à nh ng tấm gương ch i
ắm m i c một ngày đi khỏe khoắn như hôm nay. Chân đ khỏi đau, sáng và trong trẻo. Các cháu k chuyện c nh ng chú đào ngũ gặp các
trời mát. Vư t một cái dốc đ u và dốc cuối, nh ng khu rừng ng p ánh cháu ại khoác ba ô trở ại chiến trường.
sáng ại bừng n trư c mặt. Trạm ở b n một dòng sông, nư c chảy qua Chiều, không phải o cơm nư c, mấy cô cháu ngồi hát ở nhà n .
nh ng tảng đá nổi tung bọt trắng x a. Bờ sông, cả một cánh rừng n vẽ Nghe cái giọng đang n cất n nh ng câu hát cách mạng vừa thương
dư i chân trời nh ng mảng á xanh, vàng mơ và màu hoàng yến rực r . vừa cảm ph c.
Ngồi tr n một tảng đá rửa chân và hát “Núi rừng của ta” (Nhạc lưu Bách
30-5-1968, Trạm 34, Lào
Th , ời Bùi Minh Quốc). Nh Anh. Mường tư ng b ng anh đi gi a
rừng và mường tư ng anh ra đ n m nh ở một Trạm nào đ . Rừng đẹp 6 giờ 15 đi, m i 1 giờ 30 chiều đến, đường toàn dốc nhưng trời
tuyệt vời. Sông đẹp tuyệt vời, nh ng úc ấy sao nh Anh vô hạn. mát và chân đ khỏi n n m nh đi tương đối tốt. Khổ nhất à chen nhau
v i bộ binh, c đoạn phải dừng t i 1 giờ. Ngồi tr n đỉnh dốc, b n một
Sáng nay, Chi m nh đ bỏ ại 2 người tại Trạm 32 rồi. Anh Ngũ
rừng trúc nuột nà, nh ly đến qu n quại. Nh ng cây trúc chân nhỏ
sốt vẫn mệt ử, Kiều phải ở ại đ trông nom. Thế à còn c 6, đi ẫn vào
như xe điếu, đốt thưa và á mảnh dẻ bám ấy nh ng cái mắt mịn màng
Chi 2. Đến nơi, xin canh khế chua c a Trạm ăn v i cơm nắm. Anh Sắc
đều tăm tắp từ mặt đất trồi n. Nh n nh ng cây trúc, m nh c i n
đổi đư c t gạo nếp lào thổi cơm nếp ăn v i thịt hộp. Nếp lào như nếp
tưởng t i b ng dáng ly nhỏ nhắn, yếu t đang ẫm chẫm đi. M nh ngồi
con c a ta, nh o nhoét, chán ắm.
ặng ẽ, nư c mắt trào ra và òng đau như xé. Nh nh ng buổi chiều
Gặp một đoàn mười ba cháu đi bộ từ Gia lai ra đ một tháng rư i th bảy về nơi sơ tán, ly ôm ấy cổ mẹ cắn vào vai mẹ th t đau. Nh
rồi. Các cháu bé oắt choắt, đeo chiếc ba ô nhỏ x u, chạy on ton gi a úc ly đ ng trong giường cũi, mẹ đ ng cạnh, ly cười, nhưng mẹ chạy
rừng khiến m nh cảm động quá. Đoàn c bốn cháu gái và ch n cháu đi, ly kh c đòi theo mẹ. ly bám riết ấy mẹ. Ôi, c một đ a con y u
trai. Bé nhất à một cháu người Thư ng t c xoăn, cổ tay g y ngo ng quý m nh, cho m nh cái quyền độc nhất à đư c n y u thương, sao tự
như ống s y, đeo chiếc túi đen c hai quai. Cháu m i 11 tuổi. Cháu hào và sung sư ng thế...
trưởng đoàn cũng chỉ 14 tuổi. Các cháu ra Bắc học. Nh ng hôm còn ... ly ơi, con h y đẹp một cách th m ặng như cây trúc kia. Từ núi
ở Đường dây Giải ph ng, các cháu phải mang gạo đ ăn từng chặng đá đâm n, nhưng thân trúc rất c ng, thẳng và thanh tú, á trúc rất xanh.
5 ngày, và tự nấu cơm ấy b ng hăng-gô. Đư c cái võng c a các cháu lan man ngh , quay về ph a sau, ch t thấy một vòm trời xanh ơ như đang
b ng ni ông Mỹ n n rất nhẹ. Tất cả đều à con em cán bộ trong ấy ra nghi ng xuống đỉnh núi. Một ngày đẹp đang qua. H y không ngừng phấn
Bắc học. Các cháu đi rất khỏe, vư t các chú thương binh và nghỉ rất t. đấu đ cho m i ngày c a ta đều đẹp và tràn đ y hy vọng như thế.
Trời ơi, đất nư c ta, dân tộc chúng ta anh hùng quá. ly ơi, mẹ ngh rất
nhiều đến con. Sau này, khi con n, mẹ sẽ k cho con nghe về các anh 31-5-1968, Trạm 35, Lào
các chị con mà mẹ gặp hôm nay. Th ra không chỉ c nh ng bàn chân Mưa. Mưa d m dề. 5g30 chiều rồi, bây giờ m i đư c hoàn toàn
bộ đội vư t Trường Sơn, không phải chỉ c nh ng người ph n vư t thư thả. 6g sáng nay đi, 12g15 đ vào t i Trạm. Nhưng m i 2g30 m i
ra t i b i. Trực ban Trạm uýnh quýnh v i các Đoàn c giấy vào Trạm. 2-6-1968, Trạm 38, Lào, 2g chiều
Trạm ch t n ch thương binh ra. Anh em ra không c tăng, võng. Thế Dốc. Toàn dốc. Dốc dài và dai dẳng. Dốc ngư c và dốc thoai
à Chi m nh phải ra b i trú quân. Anh H u ki n quyết ra, m nh ki n thoải. Đi m i, đi hoài, ngửng n vẫn à con đường chọc trời. Toàn
quyết, nhưng Oách, Thọ, Sắc, Nh t th th ch chui rúc trong Trạm đ Đoàn rơi r t ại ph a sau hết cả, chỉ c mấy tay trẻ “háu đá” đi kịp giao
đ nấu cơm và đ đun nư c. Họ trút bực bội vào m nh và anh H u. i n và m nh, cái Phong, lương, B ng, Dũng. Chúng n hét:
Đường từ Trạm ra b i hết 30 phút, toàn eo dốc ngư c, rất vất vả. – Chị Quý ơi, chị nghỉ đi cho chúng em nhờ.
Phải đ ba ô ở chân núi nấu cơm ăn xong m i n. Đang nấu th mưa to,
– Giao i n đ cho nghỉ đâu.
phải che ni ông vào. Nồi quân d ng to, nư c vừa sôi, múc xong đổ mấy
bi đông nư c và nồi canh th nồi nư c tự nhi n đ c ng u. Thế à đổ hết, Cái Phong:
đun ại. Ông Sắc, ông Thọ, ông Nh t, ông Oách t c đi n n. Ri ng m nh – Em muốn nghỉ ắm rồi, nhưng thấy chị Quý đi, em ại đi.
vẫn b nh t nh. M nh d m bếp nấu canh rau ang. Nắm rau ang vặt cả á
Chi m nh, cả 5 người t t ại nghỉ gi a dốc, anh Nh t đi sau m nh
cả cuống, trong một b dây xin ở Trạm. Mưa c mưa, ửa cháy c cháy.
cũng dừng ại nghỉ. Tim m nh đ p mạnh ắm. M nh ấy tay gi ngực
Nồi canh sôi trong mưa. Bộ đội vo gạo nấu cơm tấp n p xung quanh.
và đi miết đến ch b ng phẳng m i ngồi ại. Anh em đến sau tr m trồ:
Nh ng vòi nư c phun ra từ các ống n a bắc dọc òng suối mấp mô. Bếp
đun gi a trời. Kh i c muốn t đất mà ph t n. Trời x m ại, òng căng – Bà Quý ơi, tôi ph c bà sát đất đấy.
thẳng tột độ v uôn uôn bị cơn mưa đe dọa. Nhưng rồi cũng xong cả. – Bà Quý hôm nay đi gh quá.
6 đồng ch Chi m nh và 2 c u Chi 2 đư c vào một mái án gi a Vư t qua đư c nh ng cái dốc gh g m, con người ta b ng thấy
rừng. Trạm này rất nhiều án. Bộ đội cũng đư c ở án khá nhiều. M nh khỏe khoắn và sung sư ng kỳ ạ. M nh ch t ngh r ng, đ vư t đư c
chăng võng ở đ u án n m, 7 nam gi i n m tr n sàn n a. Cả khu rừng một cái dốc n c a cuộc đời, m nh đ phải vư t biết bao nhi u dốc
v i hàng trăm, ngh n nam gi i, chỉ c m nh m nh à n . T i Chi 2 ở nhỏ, m i dốc nhỏ à một t mồ hôi rỏ xuống, à trái tim hối hả như
trong Trạm cả. Chúng n đi rất ết bết. Chi m nh đến từ 12g15, chờ muốn nhảy ra khỏi ồng ngực.
t i 2g chưa thấy đâu. Mưa, chỉ c cái thú à n m võng và nghe đài thôi. Im ặng. Hành quân, im ặng nhất à úc eo dốc. Nh n n, chỉ thấy
Vào Trạm, gặp anh Tống Quang Vinh, Cường (Chi 3) bị sốt rét ở ại, nh ng chiếc ba ô ù ù nối nhau tr n nh ng cái ưng cong xuống. Nh n
anh Thao bị nhọt ở ưng, anh Quế cùng nh m ở ại theo. Anh Đ c, anh xuống à nh ng chiếc mũ giải ph ng đang cắm về ph a trư c. Nh ng
Sang (Chi 4) và anh Bá (Chi 5) đang đi đường th bị sốt rét phải cáng về khuôn mặt đỏ bừng và đẫm mồ hôi. Hết đoạn dốc này đến đoạn dốc
Trạm. Thế à cả Đoàn c a Trường 105 bỏ ại 15 người rồi. khác, iền hai giờ chỉ c eo. Ngực m nh như muốn v ra, tim đ p i n hồi
… 31/5 đây, ngày mai à 1/6. Nh và thương ly đến x t xa. ly và chân chùn ại. Thỉnh thoảng một giọt mồ hôi c a nguời đi trư c rỏ
ơi, giá c mẹ ở nhà, mẹ sẽ bế con đi m u dịch mua đồ chơi cho con và xuống đường ại in một dấu tròn nhỏ ươn ư t. Tất cả s c ực dổn xuống
mang bánh về cho con. Ngày mai à ngày Tết c a con đây, c ai mua đôi chân. Và cuối cùng m nh đ chiến thắng. Nh n bốn xung quanh,
quà cho con không? Con gái ơi! nh ng đồi cỏ, nh ng cánh rừng ch p chùng như vây ấy mỏm núi c a
m nh. T m mắt đư c mở ra. Ôi, nh ng đồng cỏ trông giống nh ng thảo … Ăn cơm ở trạm này rất ngon. Rau cải xào. Rau cải uộc, canh rau
nguy n trong phim và giống Mộc Châu c a miền Tây Bắc xa vời. Nh ng cải. Sáng nay đư c ăn cả dưa cải. Trưa còn c một đ a đ u khô đun nhừ
rặng núi mờ xa như náu m nh dư i p mây dăng thành. Càng nh n càng v i m . Sự cố gắng cải thiện cho các Đoàn ra vào đ đạt m c cao. Anh
thấy m nh đang ở tr n một đỉnh rất cao. Đ ng từ đỉnh cao đ n nh ng em trồng cải ở ngoài rẫy. Nh n nh ng á cải non xanh b ng nhẫy gi a
ngọn gi ồng ộng, và trông xuống, các mỏm đồi như phải ngoan ngo n rừng núi hiu quạnh này sao thương các anh vô cùng. Rồi nh ng con n
n m gọn dư i chân m nh, úc ấy, thấy m nh v t n n. choai béo núc n ch, nh ng con gà ông màu sặc s , chạy đ y rừng sao vui
12g th t i Trạm, chiếc cổng chào mang một kh u hiệu kẻ nắn vui ạ. Anh em Chi m nh ngồi ngắm nh ng anh chàng gà sống “gạ” các
n t:“Hoan nghênh những người con ưu tú của Tổ quốc đang lên đường đánh chị mái tơ suốt buổi sáng. Gà t m đến các đống mối mổ ấy nh ng chú
Mỹ”. Tr n cùng, một á cờ Mặt tr n Dân tộc Giải ph ng ph n ph t bay. mối vừa mặt ra. lông gà mư t mịn như vừa đư c thoa một p sáp.
Dấu hiệu c a Miền Nam đây rồi. Đây à Trạm cuối, trư c khi bọn m nh Các chú ch chạy ong tong và hiền ành đến m c không th nghe nổi
rẽ vào Đường dây Giải ph ng đ về Khu 5 đây. Bọn m nh sẽ còn đi tr n một tiếng s a từ miệng các chú. Chỉ c tiếng gà c c c c gọi con và tiếng
đất lào 4-5 ngày n a th phải. Ngồi nghỉ tr n đỉnh đồi, ch cổng Trạm. gà con chi m chiếp chạy theo à àm ấm n cái cảnh m nh mông quạnh
Mồ hôi đẫm áo. Gi ạnh phả vào b ng thấy sởn gai ốc. Kh h u ở đây vắng c a núi rừng. Các đồng ch Trạm không chăn nuôi cho bản thân
th t à quái đản. lạnh gh g m. M nh phải ấy áo en ra mặc. Mấy đ m họ. Cái ch nh à đ cải thiện cho thương binh ra và bộ đội vào. Như thế
g n đây không dám buông màn n a, phải ấy màn đắp mà chả đ m nào th àm sao mà n i đư c họ như một vài anh em Chi m nh thường vô
ng thẳng giấc. Nửa đ m ại d y, d n dọc. Cái thời nhắm mắt ại và khi t nh: “Th công việc c a Trạm c v y thôi, đưa vào, đ n ra, chỉ đường…
mở mắt ra trời đ sáng, qua rồi. Dư i ưng ại mọc ại một cái nhọt to, Còn g n a”, nghe mà bực thay cho anh em Đường dây. Họ h u hết
không n m thẳng đư c. à nh ng người đ mở nhiều đường cho Đường dây. Bao năm nay, họ
th m ặng àm việc không hề biết c ch nh t đ ph c v tiền tuyến. Mơ
3-6-1968 ư c c a họ à: “Bây giờ đư c ng iền hai ngày th không c n ăn”. Xoay
3g chiều. Mưa. Mưa t m t , n m võng, nghe tiếng mưa gõ xuống xoả cho các Đoàn đi ư t qua đư c một b a ăn ngon, chỉ thế thôi, cũng
mái án và gõ vào á rừng ào xào như tiếng nư c suối chảy. đ khiến họ tất b t vất vả gấp bội, nhưng chẳng thấy ai cáu kỉnh. Anh
quản ý, anh nuôi quân… cởi mở và dễ d i đến kỳ ạ. Ôi, àm sao viết
… Trời xám ngoét và mù mây, cái màu mù đùng đ c c a núi cao
đư c về nh ng tấm òng vàng ngọc ấy. Viết về tiền tuyến không phải chỉ
như trùm n khu rừng m nh ở. Cao quá. Bọn m nh đang ở tr n cao
viết về nh chiến đấu, mà phải viết về cả nh ng con người đang hết òng
nguy n A-tô-pư c a lào. Rất cao n n ạnh vô cùng. Mọi người đều
hết s c ph c v cho Đường dây th n kỳ c a chúng ta. Gi a rừng núi heo
phải ấy áo ấm ra mặc. Anh Nh t không c b t tất, đưa cho anh ấy đôi
hút này, àm sao họ không khắc khoải ngh về một gia đ nh nhỏ, một
b t tất ni ông vàng c a m nh. Suốt buổi sáng m nh b n bịu. Ăn cơm
tổ ấm? C ch . Nhưng khi cả nư c đang n đường đánh Mỹ, khi m i
xong m nh sang Chi ngồi 1 tiếng rồi về rang gi muối. Muối m i nh
người đang à một tấm gương soi cho người khác th mọi điều ri ng tư
v i gạo hôm qua. Anh em không cho m nh đeo gạo, m nh xách hộp
đều tạm gác cả ại. Càng đi càng thấy cuộc chiến đấu chống Mỹ c a chúng
muối về mang v y…
ta v đại quá. Ai cũng à anh hùng. Ai cũng à tấm gương cho người khác
học t p. Đúng như tấm gương soi vào trong nhau. Mọi người học t p sự … Đến Trạm úc 4g, Trạm ở gi a một thung ũng sâu hút, ra khỏi
cố gắng c a m nh, nhưng ch nh m nh ại noi theo sự cố gắng c a nh ng nhà à dốc. M nh phải xách theo một hăng-gô nư c từ úc qua suối đ
người ấy mà vư t n. n Trạm. Một ông người địa phương mang chuối, sắn ra đổi. 6 người
đổi 4 bát gạo ấy 1 hăng-gô sắn uộc và một mũ chuối đ y. Chuối nhỏ
8-6-1968, Trạm 63, huyện 40, tỉnh Kông Tum, 5g chiều
như chuối mắn c a ta nhưng còn xanh, n n ăn không ngọt như quả
Thế à về đến đất Miền Nam rồi. Sáng nay, úc đi qua một dòng chuối ban trưa Thọ đổi 1 bát gạo ấy 10 quả chuối. Chuối rất to như
sông n n à X -băng-ca, m nh thấy òng xôn xao, bồi hồi kỳ ạ. Qua chuối hột c a ta nhưng ngọt vô cùng.
sông ấy à b n Việt Nam m nh…, đi qua các nương rẫy c a đồng bào.
Nh ng c cây eo giàn, nh ng hàng sắn xanh tươi và từng nh m người 9-6-1968, Trạm 64, Kông Tum.
đ ng thành hàng àm cỏ sắn. Một tiếng kh c oe oe ở nương sắn b t ra. … lại mưa. Chiều nào cũng mưa, rồi ạnh, rồi đến nửa đ m về sáng
Thương quá. Trời nắng và oi nồng, thế mà cháu bé nào đ phải theo mẹ th rét và tr n trọc tr n võng. Anh c ạnh không? Ôi, nh ng úc ấy mà
ra rẫy. M nh k u n: “Trời ơi, sao ại mang trẻ con ra đây?”. Nh ng cặp đư c n m gọn trong òng Anh đ Anh ấm cho. Anh bây giở ở đâu?
mắt trắng nh n m nh v i một cái nh n tươi tắn. Một bà trung ni n cười: Hôm nay bé ly c a chúng ta đ y 18 tháng rồi. Bé ly ơi, con n i sõi rồi
– Ph n cũng biết đi. Phấn khởi quá. nhỉ? Thế à con đ đư c một năm rư i. ly đ n, ly đ biết gọi: “Ông,
bà”, đ biết chạy đi chơi v i chị li n. Chắc bây giờ ly c a mẹ đ đang ở
Ba em đ ng đổi b , sắn ở dọc đường. Chúng n ăn mặc giống lào,
Hà Nội, mẹ tin như thế. ly mặc chiếc áo hoa cổ á sen tay bồng mẹ may
m nh hỏi:
cho và đi chơi cả ngày. Không, con gái c a mẹ sẽ chẳng gặp điều g bất
– lào hay Việt đây? hạnh đâu. Mẹ đ chịu thay con tất cả nh ng bất hạnh rồi ly ạ. Và ch nh
Chúng n n i tiếng Kinh: con, con đ phải chịu cái điều bất hạnh n nhất trong đời con à phải xa
– Việt Nam đấy, tỉnh Kông Tum đấy. lào ở b n kia cơ. mẹ và bố quá s m. ly thân y u, 18 tháng n a à con đ điều kiện vào trại
rồi. Con h y n n nhé. Mẹ chúc con mọi sự tốt ành. Hôn con. Hôn
* vào má vào môi ly và muốn thơm m i cái mùi thơm nhẹ nhàng và nồng
Hai hôm rồi, bọn m nh phải qua nh ng đoạn đường gay go gian thắm c a con. ly ơi, mẹ vừa ấy ảnh con ra ngắm. Hai mẹ con m nh ch p
khổ nhất c a cuộc hành quân. Hôm nay đi t i 10 giờ đường. Qua dốc chung v i nhau trư c hôm mẹ n đường. Mẹ ại kh c, òng đau như xé
Kông-tum nổi tiếng gh g m nhưng không hi u sao m nh không hề khi ngh đến n i chia xa gi a hai mẹ con ta. Chòm t c ở đ u con bị chốc
mệt mỏi g cả. Chúng m nh qua toàn dốc. Dốc xuống thẳng đ ng, mà mẹ cắt đi ấy, giờ đ mọc ại chưa? Ôi, con gái c a mẹ đâu rồi? lúc nào
m nh đi tr n tưởng như m nh đang dẫm n đ u người đi trư c. Mặc, mẹ cũng ngh về con v i một niềm tự hào vô hạn.
m nh vẫn bư c dồn d p, m nh chạy băng băng, vư t n cả anh Sắc,
10-6-1968, Trạm 65, Kông Tum, 5 giờ chiều
anh H u, vư t n đ u Đoàn. Kỳ quá, s c khoẻ m nh tăng n một cách
kh hi u. Qua nh ng đoạn dốc y, dép nh y nh a và chân c trơn tuột Ruồi vàng. Ruồi vàng. Mấy tiếng ấy đe doạ từ nh ng trạm trư c,
đi, nhưng chả hi u s c mạnh nào đ khiến m nh vư t qua hết thảy… nhưng t i đây m i thực sự thấy t n mắt chúng n xâu xé. C nh n đôi
chân bọc k n b ng bao gạo c a các đồng ch giao i n cũng đ rõ. Ống ngồi đan rá. Một đồng ch vác súng mang gùi ra rừng hái rau tàu bay.
qu n cho vào tất, tất kéo n quá đ u gối, nom như à đi ng màu cỏ úa Khi m nh hỏi, anh em bảo:
v y. M i bao gạo cắt đư c một đôi tất chống ruồi vàng như thế. Đến – Đồng ch ấy đi cải thiện đấy.
Trạm, câu đ u ti n trưởng Trạm phải dặn ngay: “Các đồng ch buông
ống qu n xuống không ruồi vàng n đốt. N đốt đến đâu à mưng m Một át, gi a mưa, đồng ch ấy gùi một gùi rau về. Nh ng á rau
đến đấy, rồi không đi nổi đâu”. Một đồng ch nhân vi n Trạm ch a tay tàu bay non tơ, nom mà thèm quá. Các đồng ch ấy b n đ th việc:
cho m nh xem: àm nhà, nấu ăn, cáng thương binh và c m i đoàn ra vào à hai giao
i n đưa đi đ bảo đảm an toàn. Đưa đi, ại eo dốc, xuống dốc, đeo ba ô
– Đây, ruồi vàng đây này. công và ba ô c a thương binh. Công việc c a một trạm giao i n th t
Ôi, hai bàn tay ghẻ kềnh ghẻ càng, nh ng cái m n ở oét ra như bề bộn. C khi các đồng ch phải đi sửa đường n a. Mấy hôm trư c
gai m t, nom dễ s quá. Giá c bao gạo mà àm b t tất, nhưng tiếc quá, m nh vẫn gặp các đồng ch đi xẻ b c tr n dốc cao, và cũng c n m nh
m nh đánh mất bao gạo ở Trạm 19 rồi. đ à người đ u ti n đi tr n nh ng cái b c thang vừa xẻ đ . Hội nghị
Bây giờ th m nh đang ở dư i chân núi. Hôm nay đi từ 6g, m i Pa-ri c họp, đường giao i n ta vẫn tiếp t c sửa sang tu bổ. Cuộc chiến
hơn 1g m i đến sau khi phải vư t một cái dốc 2 giờ. Dốc cao, trời đấu c a chúng ta gh g m th t. Các đồng ch giao i n anh hùng th t.
nắng, đi i n t c không nghỉ n n m nh bị mệt. G n t i Trạm m nh đi Thế mà một hôm nghe m nh ca ng i, mấy đồng ch anh nuôi ở trạm
chùn hẳn ại nhưng vẫn đến trư c Đoàn khá âu. Trạm còn sơ sài quá, 61 đ n i:
vỏn vẹn một mái bếp và hai mái ều ch a c i c a bà con địa phương – Ấy thế mà c người còn bảo chúng tôi n m đắp chăn bông
gửi. Bốn đ a n m nh mắc võng trong một chiếc ều đ c i rồi căng hưởng hoà b nh đấy. Người ta bảo: “Bây giờ các anh n m đắp chăn
hai chiếc tăng cho mái đ dột. Còn ba n n a và anh em nam gi i th bông, bao giờ hoà b nh các anh m i mặt ra hỏi: hoà b nh rồi à?”
căng tăng quanh qu n g n chiếc sân ăn. Gọi à “sân ăn” v ở đ c bốn Ấy à mấy ông thương binh trở ra. Các ông này c chút t thành
chiếc bàn ghép b ng cây rừng còn tươi. Bọn m nh ăn cơm tr n bốn t ch chiến đấu n n công th n gh g m. Nhất à gặp trạm nào c kh
chiếc bàn ấy. Trong bếp, anh nuôi mắc võng n m. Ch t chội và nghèo khăn không cho vào bếp nấu nư ng à các ông ấy phát khùng ngay. Khỉ
nàn nhưng anh em trạm rất tốt. Toàn nh ng gương mặt trẻ và đ m quá. Ri ng m nh th vô cùng cảm ph c. M nh k về các trạm từ Trạm
thắm. M nh vào bếp nấu cho Chi một nồi cháo đặc. lại một nồi cháo 30 đến 38 ở lào, các anh ở đây biết ngay:
đặc như cơm mà 6 người ăn hết nhẵn. Thọ đổi 1 bát gạo ấy một t t
cho vào cháo ăn thú quá. Chi 2 đổi 1 chiếc kim ấy hai bắp ngô, và đồng – À, đấy à Binh trạm 5. Ti u đoàn ấy đư c huân chương, chúng
ch giao i n xin đồng bào đư c mấy bắp n a. Tỉa ra, m nh rang hai mẻ tôi đang tổ ch c học t p mệt đấy.
anh em ăn chán. Trời âm thâm mưa, ngồi võng và nhai ngô gi a rừng Ngh ại, ti u đoàn ấy khá th t, chăn nuôi, trồng trọt, cải thiện,
sao th ch thế không biết. Mấy Trạm này không c suối, toàn phải dùng khu ăn ở, thái độ cư xử… đều rất nền nếp và chu đáo. Ở Trạm này tuy
nư c ở nh ng ống n a cắm vào vách núi đất. Nư c từ ống n a phun sơ sài nhưng m nh ại rất c cảm t nh. Một đồng ch người lạng Sơn
ra t tách ngay cạnh án m nh như nư c máy. Mấy đồng ch ở Trạm tâm sự:
– Tôi qu ở thị x lạng Sơn đấy đồng ch ạ. Tôi tưởng chuyến này nào cũng phải mặc áo en ng mà g n về sáng c buốt thon th t. T i
đư c đi từ đ u đến mõm cuối c a đất nư c, từ cửa H u nghị đến mũi con gái chả mặc áo en g cả, thế mà chúng n không ạnh b ng m nh.
Cà Mau, thế mà không ngờ ại phải n m ở cái x này. M nh vừa đắp màn vừa đắp nửa cái võng vẫn ạnh. Bây giờ ăn uống
Đấy, chẳng phải người ta th ch ở trạm giao i n ắm đâu. Vấn đề xong cả rồi, anh em đắp võng ng , còn m nh ngồi ghi chép… Nhưng
à theo y u c u c a Đảng thôi. Đồng ch giao i n đưa Đoàn m nh về m nh vẫn thấy m nh chưa suy ngh g đư c. Muốn tranh th mà s c
đây rẽ vào bản đổi đư c hai quả b xanh. Thế à chiều nay bọn m nh ực chỉ c hạn. Hai hôm nay m nh cảm thấy đuối s c hơn ba hôm
đư c ăn cơm v i canh b . Ăn ba ạng gạo một b a, còn sáng mai 2 ạng trư c. lưng ại tiếp t c tấy n nh ng cái nhọt. lại đau d c và úc hành
và trưa 2 ạng. Thế mà vẫn đ i cồn cào. Thọ và Oách phải dừng ại b n quân ại phải cúi đến đau vặn người đ né tránh cái đáy ba ô siết vào.
Nghỉ giải ao âu th gi ạnh khiến m nh b n r n tay chân. lại phải đi,
suối nấu cơm ăn.
cắm đ u cắm cổ mà bư c th t nhanh. Đường càng vào càng ắm dốc.
11-6-1968 , Trạm 66 , huyện 40, Kông Tum, 2 giờ chiều l n dốc, xuống dốc, tai ù n và người mệt tr u. Sáng nay 3g30 đ d y
và 5g30 đ đi. Đến ch bàn giao người, thương binh ở 66 chưa ra, ại
Mắc tăng, chăng võng tr n một đỉnh đồi cao vòi vọi. Đồi rất phẳng.
phải chờ 1 tiếng đồng hồ. Đường mọc đ y hoa t m, th hoa giống hoa
Trạm chưa c nhà ở, anh em ở tăng cả. M nh đư c “thừa hưởng” một
Păng-x ở Hà Nội và hàng hoa Hà Nội c bán, m nh và anh cũng đ c
ch “ăn sẵn” khá tốt. Hai b n à 2 cây to, c cọc ph , , giá đ ba ô đàng
n mua về cắm ở cốc…
hoàng, ại c cả mấy khúc g nhỏ àm ch đ chân cho sạch n a. Người
nào đi trư c m nh àm ch này chắc phải à một người c n th n ắm. *
Anh H u, anh Nh t, Thọ, Oách và anh Sắc cũng đều đư c tiếp thu cái Đường hành quân vẫn toàn vắt. Vắt bò ổm ngổm dọc đường v i
gia tài c n th n như c a m nh. Ri ng anh Sắc không th ch đ cái giá ba đ c , đ oại. Vắt béo trùng tr c, vắt nhỏ i ti như đ u kim, vắt “đ ng”
ô quá thấp, anh ấy phá đi, àm thành một cái giường dài dư i võng. n gi a đường đ bám vào dép cao su. Vắt xanh ét, vắt “hoa” và vắt
C n th n, tỉ mỉ thế cũng à cùng. Vả ại cũng chả c việc g . nâu… C úc ba bốn con cùng bám vào chân m nh, mấy n đang đi,
thấy ành ạnh ở trong qu n, thò tay vào, bắt uôn đư c một con vắt
Đến nơi từ 11g trưa. M nh và anh Nh t đi xuống bếp n i kh
ra. Kinh quá. C úc sờ tay n cổ cũng thấy vắt. Th t không sao n i
m i, mấy o anh nuôi m i cho thổi một nồi cơm và nư ng 6 bắp ngô
hết đư c nh ng gian khổ c a nh ng ngày hành quân. Đang đi n ng,
anh Nh t đổi muối. Hai giờ chiều th ăn uống xong. Đ i không th tả.
b ng ội iền 30 phút dư i suối chảy, nư c ạnh thấu vào ruột đến b n
B a sáng s m chỉ đư c hơn 1 nắp hăng-gô đ hết cơm. B a trưa, anh
r n người. Chân bị ruồi vàng đốt m n đỏ n hang ch c nốt iền nhau.
nuôi nắm cho một vắt cơm b ng nắm tay, chỉ đúng 1 bát sắt cơm. Vừa
Ng a và xây xát, khổ quá. Đi đến hôm nay à chẵn hai tháng rồi.
rồi 6 người ại ăn một nồi cơm đ y và 6 bắp ngô nư ng. M nh ăn g n
3 nắp hăng-gô cơm v i ruốc trộn muối, kèm một t t, vẫn chẳng úc *
nào thấy no b ng. lạ quá. Chiều qua ăn ngô i n t c, ăn cơm xong, xâm Rẫy úa, rẫy ngô c a đồng bào xanh nõn nà tr n nh ng khoảnh
x m tối m nh ại ăn 1 nắp hăng-gô cơm c a Chi 2 vẫn đ i. Không kh đồi cháy xém. Nh ng cây thông to và thẳng n m v t ra rẫy đen sạm.
ành ạnh ở vùng cao nguy n này khiến m nh ăn đư c nhiều hơn. Đ m Xung quanh n , ngô, úa và sắn đang b t n. Ngô đang n và ngô c
bắp. Bà con dân tộc vác gùi đi bẻ ngô rồi eo dốc gùi về. Nh ng chiếc lại gặp đoàn bộ đội 15 người, c Xung, l p. Các c u ấy nghỉ ại
gùi dài suốt từ vai xuống quá thắt ưng em nhỏ đeo th đáy gùi ở m i hôm nay và ngày mai ại n đường. Ngồi chờ cho Đoàn trưởng đi họp,
dư i đ u gối. Gùi nâu b ng n v i nh ng đường đan hoa tỉ mỉ, dày m i hơn 11g m i mắc tăng. M nh thấy rét run n, phải ấy áo en mặc.
dặn, bền chặt. Chiếc gùi này m nh và Anh đ xem trong Bảo tàng Mỹ 6 người m nh mắc ở một khoảnh rừng r m, phải chặt khá nhiều cây
thu t, nhưng bây giờ m nh m i thấy n tr n vai các em nhỏ và các bà. cối. l p và Xung àm hộ m nh cái giàn đ ba ô và m nh mắc võng tăng,
M i người gùi đ y ắp một gùi ngô. Đoàn bộ đội 5 người đổi 1 ống chỉ thế mà cũng khá âu m i xong. Chỉ đi giặt đư c cái qu n bộ đội và cái
ấy 5 bắp ngô. Hôm qua lương đổi 1 cái kim ấy 2 bắp ngô… áo xanh xong về bôi thuốc vào chân và mệt phờ. N m ả đi tr n võng.
3g chiều th anh Ngũ và Kiều đuổi kịp Đoàn m nh. Ngày hôm nay hai
12-6-1968, Trạm 67, Kông Tum, 2g chiều
người đi vư t trạm. Gh g m quá. Cung – Chi 2 sốt rét n m ại Trạm
Ruồi vàng gh g m quá. Chân m nh s n n nh ng nốt đỏ. Con 64 v i Túc và Phúc (Chi 3) đi 20 ngày không nghỉ đ đuổi kịp Đoàn.
ruồi vàng c cánh và thân vàng tươi, n chỉ đốt một t à máu tươi p Anh Th c (Chi 3) bị nhiễm trùng m n ở ưng đ phải gửi đi Viện.
t c r m ra và ng a. Ng a đi n n hơn người ng a ghẻ. Đ m qua m nh Cuốn, Đài, Trường ại đi tiếp. Thế à Chi m nh ại đ 8 người.
ng a suốt cả bàn chân. Các võng khác nơi mọi người cũng k u ng a
chân và g i soàn soạt. Sáng nay thấy từ đ u gối trở xuống bao nhi u 14-6-1968 , Quảng Nam, trạm 1, Đường dây Giải Phóng
nốt đỏ m n n như ghẻ. Mất th giờ về g i. G i và ng a khổ vô cùng. Hôm qua nghỉ ở Trạm 67, hôm nay bắt đ u vào Đường dây Giải
Sáng nay anh Nh t đ c đ c định d y, anh H u bảo: ”M i c ph ng và trạm này à trạm đ u ti n c a Đường dây Giải ph ng. Hôm
2g30”. Thế à úc ấy m nh không ng đư c n a. 4g d y, gi từ tr n đồi qua bọn m nh đ ăn nh ng b a ăn cuối cùng ở Trạm 67 nấu. Cơm v i
cao thốc vào ạnh r n người. Nh ng cơn gi hanh khô y như gi mùa đ u xanh ninh nhừ, rau tàu bay muối dưa và vài ngọn rau b xào. Thế
đông bắc trong nh ng này đ u đông. Vẫn phải cởi áo en cho vào ba ô, à kết thúc “Đường dây X hội Ch ngh a” (t n gọi trong này). Kết thúc
khoác ba ô xuống nhà ăn chu n bị ăn cơm. Từ nhà ăn n án m nh ở Đường dây 559 mà Đoàn m nh đ đi từ Trạm 1 (lào).
cách một cái đồi cao vút. Cơm v i rau tàu bay uộc và canh đ . loáng Bây giờ sang Đường dây Giải ph ng. Không c vào trạm g hết.
thoáng vài mảnh đ xanh trong âu canh trong sõng. 6g20 m i xuất Giao i n đưa đến b i trú quân b n một dòng suối nư c trong vắt. Mắc
phát, 8g đ t i ch trực thay giao i n. Đường qua nh ng cánh rừng già tăng xong, tất cả xúm vào nấu cơm và đun nư c b ng hăng-gô. lại
ồng ộng gi . lẽ ra hôm nay à một ngày hành quân tuyệt đẹp. Nhưng sống nh ng ngày ở rừng: tăng à nhà, võng à giường và tự nấu ấy cơm
khổ cho m nh quá. lưng m nh ại n nhọt và kẽ ở dư i bàn chân ại nư c. Vất vả nhưng đ y thi vị. Hôm nay đi hơi mệt. M i người phải
n t ra trong một úc eo dốc cao. Hôm nay trời hanh, ại dốc nhiều, mang 10 ngày gạo ăn. Không còn chế độ ăn Trạm g n a.
chân m nh se ại, và khi eo dốc căng quá, n tiếp t c n t sâu hơn. Vừa Chiều qua họp Chi, anh em quyết định tương tr m nh v m nh
đi vừa thấy buốt nhoi nh i ở ưng và ở chân. Th t cực khổ. M nh t t yếu nhất ại đang c nhọt ở ưng. M i người phải mang một bao đ y gạo,
ại sau cùng, và g n đến Trạm, nư c mắt m nh suýt r m ra. Cũng may, anh em đ trút ra, chỉ còn đ cho m nh đeo nửa bao. Đi đư c nửa đường,
trạm hôm nay cũng tương đối g n, 10g bọn m nh đ đến. đến ch giao trực, anh Sắc ại đeo nốt, chỉ còn đ cho m nh ¼ bao (2kg
gạo). Khổ nh c quá. Chỉ ri ng điều đ mà m nh thấy băn khoăn và buồn trường th àm sao biết đư c cái v đại c a cuộc chiến đấu chống Mỹ
ịm người. M nh muốn mang ấy tất cả hoặc t nhất à một nửa hay 2/3, c a ta. Từ một vi n đạn đến hạt muối, hạt gạo. Tất cả đều trông vào đôi
nhưng chiều nay còn 2kg cuối cùng anh em ại c ra, đem nấu cơm cả chân sẹo ch ng chịt và n t nẻ c a quân dân ta. Đường qua nh ng rừng
rồi. Thế à mai m nh chả đư c mang gạo n a. Khổ gh g m. M nh cảm già n. Dư i rừng à các kho tàng c a chúng ta. Nom đúng à Khu giải
thấy nh n người khác chịu đựng gian khổ còn khổ hơn à ch nh m nh ph ng c a Miền Nam rồi, không ngờ m nh ại đư c t i nh ng nơi như
chịu đựng ấy sự gian khổ ấy. Ôi chao, giá m nh đừng bị nhọt ở ung. Ba thế này. Một không kh nhộn nhịp kh n trương c a chiến trường hiện
cái nhọt sung tấy đỏ và dắn, m i t i hôm nay chưa nặn ra đư c… ra. Đường không còn à đường xuy n rừng vắng vẻ như trư c n a..
…Suốt buổi hành quân hôm nay òng m nh buồn vô hạn khi thấy Đường không một úc nào vắng người ra, vào. M nh bỏ Đoàn nghỉ giải
anh em phải mang gạo cho m nh. V y mà không àm sao giải quyết ao ở ph a sau và ch m ch m eo dốc, nh ch từng bư c về ph a trư c.
đư c. lưng m nh vẫn đau. Quấn hai chiếc khăn xô vào t cho m và Nhờ thế mà m nh không bị mệt v dốc s c. Chỉ c úc qua b i bom B52
uôn uôn phải khom ưng xuống hoặc th t thẳng ưng n đ né tránh th hơi căng thẳng. Bọn m nh phải nguỵ trang b ng á khô cho h p v i
đáy ba ô khỏi c a vào. Anh em bảo m nh rất cố gắng… Nhưng m nh màu đất đỏ. Một khoảng trống cháy tr i hiện ra. Hố bom chồng n hố
th m nh uôn uôn cảm thấy còn tồi tàn hết s c. Nhất à hôm nay, dọc bom, đất đỏ bị xốc n, nh ng cái hố miệng toang hoác oe ra. Một đám
đường m nh gặp khá nhiều n thanh ni n đi chuy n hàng. Nh ng cô chuối rừng cháy tr i chỉ còn trơ thân, một chiếc c u g y v n gi a òng
gái qu n áo đen, vấn t c tr n, từ đ u gối trở xuống sẹo thâm ch ng sông. Sông Nư c Chè chảy ào ào càng àm cho cái cảm giác c máy bay
chịt, chi ch t, nư c da trắng b ng và đôi vai g y như gọng v . Các cô ư n tr n đ u m i úc một tăng. Bom cày đường đến n i không còn
ấy gùi hàng, nh ng cái bao tải kéo dài từ đ u đến quá thắt ưng, gạo và ối đi. Cây to ng ngổn ngang. M nh bò n cây mà đi, đạp n đất mà
hàng chiến ư c c a chúng ta, gùi nào cũng t i 45-50kg. Gh g m quá. đi. Trời nắng. Chúng n vừa thả B52 trư c úc m nh đến 1 giờ. Thỉnh
Ở các cô, s c mạnh đ biến thành th i quen rồi. Bao nhi u năm ở rừng, thoảng ại gặp một chiến s Quân Giải ph ng:
tuổi thanh xuân trôi đi gi a nh ng con đường dốc và gi a nh ng gùi – Đi nhanh n, vư t mau n, chúng n vừa thả B52 ở đây đấy.
hàng. Thương y u và cảm ph c ắm nhưng chả biết n i g . Gặp nhau Sởn gai ốc mà không chạy đư c v không c đường. lội qua sông,
chỉ nh n nhau thở dốc. Chặng đường hôm nay toàn dốc. Dốc xuống chân m nh đạp n đá trơn khiến người chao đi, mấy n suýt ng . Đi
kéo thẳng một èo một tiếng rư i và dốc n hai tiếng iền. Đi từ 6g t i 30 phút m i qua hết b i bom B52, sau đ à n dốc. Thỉnh thoảng
sáng đến 2g chiều m i t i nơi. 8 giờ đường eo dốc nhưng đường toàn ại c một ch gạo đổ trắng xoá, anh Sắc ại ngồi xuống bốc nhặt…
át g và xẻ b c, ại khô ráo n n không đến n i khổ ắm. Hạt gạo trắng phau ẫn đất nhưng quý giá vô cùng v n à hạt gạo c a
Anh chị em đi tải đạn ch t đường. C m i người 3 vi n đạn DKZ chiến trường. Chiều nay m nh và Kiều bỏ 4 bát gạo đất đ vào ni ông
dài 1 sải tay và tròn như bắp chân. Tất cả đều sơn xanh như thùng rồi đem đ i. Chẳng c rá, đ i b ng tấm ni ông cũng xong. 8 người ăn
phun thuốc trừ sâu. M i quả đạn nặng 13kg, ba quả đ 40kg rồi. Kho 4 hăng-gô nư c nấu v i ma-gi cô àm canh, ăn m n mặn, chua chua,
đạn rải rác dọc đường. C từ án này chuy n sang án kia và d n d n c chan vào cơm mà nuốt ấy đư c, thế mà m nh cũng ăn đư c 3 nắp
đạn đi ra mặt tr n. Bao nhi u công s c vào đấy. Không đi vào chiến hăng-gô cơm.
Sáng nay Chi 2 đ bỏ ại Trạm 67 cái Đ và anh Hùng ốm, anh 22-6-1968, Trạm 9, Đường dây Giải Phóng
Thoa và th ng B ng ở ại chăm s c. Cái Đ bị ruồi vàng đốt, chân Hoang mang và kh hi u tột độ. Chả biết ngày mai m nh sẽ đi
mưng m không đi đư c. Cái Thu n cũng bị ruồi vàng àm chân mưng đâu. Nghe n i phải ộn ra 5 trạm n a. Mệt.
m , nhưng n cố đi. Chân m nh cũng đ c một vài nốt mưng m rồi.
Người ta bảo mưng sưng n à đáng s ắm, không đi đư c đâu. Th t 23-6-1968, Trạm 10, Đường dây Giải Phóng
khổ đ mọi th . Bẹn vẫn nổi hạch v nh ng cái nhọt ở ưng khiến chân Quay ra. lại quay ra 4 trạm n a. Cực khổ. Không biết ngày hôm
m nh đau m. nay n n vui hay n n buồn. Hai hôm rồi, nghe người ta nhắc đến anh
20-6-1968, Trạm 11, Quảng Nam, 4g20 chiều.
nhiều quá. Hôm qua vào Trạm 7, tr n đường gặp 3 c u gùi mắm cái.
M nh và anh Nh t, Thọ, Oách, anh Ngũ đến nghỉ ở đ . N i chuyện
…Hai hôm nay đi một cách kh nhọc. Hành kinh. Người m nh ba oăng quăng, hoá ra ba c u đ biết anh. Các c u bảo anh nghe tin
nặng tr u, m nh thường ấy úc các anh nghỉ giải ao đ m nh đi vư t m nh vào n n từ Quảng Đà về 5 hôm rồi. Vào Trạm 9, ại gặp một số
n. M nh đi ch m nh ch từng bư c một, nghỉ rất t. C thế, một m nh anh biết Dương Hương ly. Sáng nay đi ra, m nh đi trư c, c mấy cô
ng th ng đi gi a rừng bạt ngàn, chân n t, ội xuống suối ại buốt gùi hàng đi v i mấy c u. Họ hỏi anh Sắc: V Bùi Minh Quốc đấy phải
và x t thấu ruột. Mà hai hôm nay ại ội suối khá nhiều, nh ng con không? Dương Hương ly phải không? Và họ đuổi kịp m nh:
suối rộng mông m nh đáy vàng sỏi đá và b n bờ à nh ng rặng cây r
-Tôi cùng nhà v i anh Quốc đây, anh ấy đi Quảng Đà gặp anh
b ng mát xuống nh ng tảng đá đen trùi trũi trồi n. Đi trong rừng
Phát n i chị đang vào, anh ấy về đ i chị 5 hôm rồi.
nghe suối hát và ngồi nghỉ ăn cơm tr n nh ng tảng đá ven suối sao mà
th ch thế. Thỉnh thoảng nh ng con đường rắc đ y hoa ại hiện ra. Hoa Và họ dặn m nh ngồi đ i b n suối dọc đường. Anh ấy bảo:
4 cánh trắng hồng như sáp, hoa 4 cánh đỏ, trắng và nhị một chùm đỏ -Tôi vào gọi, anh ấy ra bây giờ. M nh, anh Nh t, anh Sắc, anh
nhô hẳn n. Hoa rừng mọc i ti đỏ ch t bám vào rễ cây. Hoa, hoa…và H u ngồi ại đ i. Ôi chao, không ngờ m nh 2 n đi qua cơ quan anh
á rừng xạc xào… mà không biết. Cơ quan anh chỉ cách đường m nh đi 15 phút đường.
Thế mà m nh không ngờ đư c. Một át, một ông già ông mày r m và
…Hôm nay c 2 c u ở bệnh viện Quân khu 5 đi cùng v i m nh
đen đi ra. M nh hỏi uôn:
một đoạn. Các c u ấy cùng cơ quan v i v Thu Bồn. Các c u ấy bảo
Thu Bồn m i về thăm v cách đây một tháng, n i chuyện thời sự… – Anh Quang phải không?
“Anh ấy đư c về uôn”. M nh đoán chắc cơ quan anh cũng g n đây thôi. – Đúng. Sao tài thế?
Ngày mai c u ta đ về đến bệnh viện Khu rồi mà. C u ta biết t n anh
Thế à gặp anh Phan Huỳnh Đi u. Mừng quá. Anh Đi u bảo:
v i bài “Lên miền Tây”. C u ta hỏi: “Nhưng nghe n i Bùi Minh Quốc bị
kỷ u t v chưa n miền Tây đ àm Lên miền Tây kia mà?”. Gh th t. -Anh m i đi Quảng Đà về đ i m nh 5 hôm. Bây giờ anh đi “c việc”,
Không ngờ một nh n xét hồ đồ c a ông Nguyễn Đ nh Thi mà cũng gây ngày kia m i về. Khổ quá. Anh Đi u n i à cơ quan đang àm nhà. Anh
ra một dư u n rộng r i như v y… em bảo dành cho Quốc một phòng ở đ u hè, nhưng Quốc không chịu.
Quốc bảo đ i từ nay đến cuối tháng v không vào th n ại đi công tác.
Anh Đi u bảo Quốc không biết đường mà đi đ n đâu. M nh gửi nửa đ m đ n sáng, ở mu bàn chân trái, cổ chân phải, kẽ chân phải. Tiếc
anh Đi u mang vào g n hết ba ô bọc trong chiếc túi ni ông xanh. máu quá. Chiều qua đ bị vắt cắn máu chảy xối xả, sáng nay máu ại
M nh chỉ còn mang theo 2 bộ qu n áo, võng, tăng, bi đông, hăng-gô tuôn ra thành c c. Vừa đi vừa t c uất người cho nh ng sự m ẫn chết
và mấy th c n dùng hàng ngày. Đời m nh vất vả quá. M nh biết r ng người c a nh đạo Đoàn và c a Trạm giao i n. Thế à mất 4 ngày đi
m nh chẳng bao giờ gặp may mắn cả. Nhưng dù sao như v y à anh mệt mỏi và phao ph s c ực… Bây giờ còn phải đi 3 trạm m i, rồi n m
cũng đ biết m nh vào t i nơi rồi. Tạm y n tâm. Chỉ o anh theo thư chờ ở đấy, rồi đi vào 5 trạm n a…
m nh viết t m đi đ n m nh rồi gặp nguy hi m th phiền. Nhưng m nh Tảng sáng m i qua đường 16. Một khoảng trống hiện ra trong
đ dặn anh Đi u à đừng đi đ n rồi mà. T nh h nh trong này inh tinh
màu nâu chết c a cây cháy r v bom Mỹ. Nh ng hố bom rộng như
quá. Trạm giao i n đưa bọn m nh đi sai, phải quay ra 4 trạm n a m i
cái hồ nư c ở oét ra ngay d a đường m nh đi. Hai hôm trư c qua đây
t i khu t p kết, đ i phân công công tác c khi hàng tu n ễ. Chắc phải
m nh thấy nh ng hố bom đ , chúng n đánh gh quá. Chiếc c u đen rỉ
âu n a m nh m i gặp anh. Nhưng không sao, m nh sẽ dùng số th giờ
bắc ngang sông vẫn chưa g y. Nghe bảo chúng n quyết đánh g y c u
rảnh đ suy ngh và bắt đ u viết một cái g đ . Trạm giao i n ờ không
m i thôi. Thế à các đoàn toàn phải vư t sông ban đ m. Ri ng m nh
chịu phát gạo. Thế à phải ăn đ i, ăn cháo đ đi ra khu t p kết.
th phải qua ch này một n n a. G n 8g sáng m i đến Trạm. Cũng
24-6-1968, Trạm 11, Đường dây Giải Phóng may ba ô c a m nh nhẹ b ng n n đi không kh nhọc ắm. M nh đeo
iền 2 suất gạo mà cũng không thấm g . Thành ra sự đi đường c a m nh
M i 6g chiều qua m i đư c nổi ửa. Vừa nấu một chút th máy
chẳng còn đáng s n a.
bay, ại phải d p ửa. Khổ. Ban ngày s kh i, ban đ m s ửa, nấu nồi
cơm phải tắt ửa mấy n, cơm đang sôi cũng tắt, cơm g n cạn cũng tắt. Chiều nay mưa, ạnh. Bồn chồn quá, trời ơi.
Súng nổ i n hồi. Địch pháo k ch vào 30 phút. Nh ng tiếng nổ 29-6-1968, Trạm đón tiếp của Khu
rung đất g i một không kh chiến trường. Đường dây này đang chuy n
Hai mái nhà dột nát. Nửa đ m mưa, 10 người bị ng tất v hai cây
trạm, không đ n khách n a v đường dây không an toàn. Trạm đang
then ngang buộc võng do cột nhà gẫy. l c đ c chống m i, úc n võng
chuy n, vắng teo, m i trạm chỉ còn ại và ba người trực, công việc
chưa dám n m ngay v s ại ng . N m không dám cựa v s cột gẫy.
ch nh à hò hét c i ửa, chưa đến giờ mà bắc bếp à mấy ông quát: D p
Ch t như n m. Chưa hôm nào phải ở ch t như v y. Võng m nh chỉ
đi, d p ngay đi, không tôi đổ nư c vào.
cách võng anh H u hơn gang tay, chỉ cựa m nh à chạm vào nhau rồi.
M nh úi húi nấu cơm, anh Nh t nấu 3 hăng-gô canh á ốt. Ăn Bọn Chi 2 phải ở ngoài tăng. Trạm c ông Châu và một ông n a àm
xong, anh Nh t v i Oách ại nấu 4 hăng-gô cơm cho m nh, anh H u, nhiệm v coi kho gạo và đ n người vào. Các ông chả c việc g , chỉ đi
anh Nh t v i Oách, 8g hơn m i n võng. 12g30 đ m đ d y và 1g câu cá suốt ngày. Đấy, nơi t p kết c a m nh à như v y. Ch này cách
th hành quân. Phải vư t đường 16 (toạ độ ửa) n n phải đi s m. Pin trạm 14 một giờ đường. Bọn m nh đến đây từ 8g sáng hôm qua. Không
không còn, đèn đ bỏ ại ch anh, m nh đi theo ánh đèn c a Oách. Vắt biết còn phải chờ đ i bao nhi u ngày n a? X m tối hôm qua, sau khi ăn
nhiều như trấu. Từ hôm đi, chưa hôm nào vắt nhiều như hôm nay, cơm, mưa đổ xuống như thác. M nh n m võng nh m thơ anh và nh m
uôn uôn phải dừng ại g vắt mà vắt vẫn cắn toé máu. Máu chảy suốt ại bài thơ m nh àm cho ly, m nh oà kh c.
* ấy đi t p kết, chị ở ại Đà Nẵng 14 năm rồi, nhưng anh ấy rất t nh cảm

Hôm ở Trạm 13 gặp Tr n Thế Dân, Y Văng, Huệ tr n đường v i v ”. Thế mà bây giờ anh ấy vào, m i chỉ àm mấy bài hát ký t n
đi Kông Tum, Gia lai quay phim về Tây Nguy n. Dân à bạn học cũ Tân Nam m nh đ nghe, trong đ c bài “Mẹ ơi con đã về”. Và anh đ
trường Chu Văn An c a anh. Cả 3 người cùng ch anh, và Huệ v i Y ng xuống. Khổ biết bao cho người v ng n ấy năm vò võ đ i chồng,
Văng ại ch nh à mấy tay điện ảnh sơ tán ở Nhổn v i m nh hồi năm úc n gặp chồng ại à úc nh n tin chồng đ hy sinh. Bi kịch quá. Văn
ngoái. Mấy tháng nay m i ại trở ại v i nh ng bạn bè nghề nghiệp. học nào tả nổi n i đau gh g m như v y đây? M nh xuýt xoa hoài. Ở
đường dây giao i n, t n Bùi Minh Quốc c a m nh gắn iền v i t n Văn
Bọn m nh quý nhau ngay. V bọn họ c vẻ quý anh ắm. Huệ thuộc bài
C n. Nhắc Văn C n à người ta nh Bùi Minh Quốc. Văn C n đeo k nh
“Cánh chim” và khen hay. Sổ thơ c a Dân chép khá nhiều thơ anh, c cả
c n, c cái đàn… Văn C n hay hát bài “Ta vượt trên đỉnh núi cao Trường
“Đà Nẵng ơi mùa xuân”, “Em là đất liền của anh”…
Sơn” c a Vũ Trọng Hối. Và c m i s m d y nghe dạo nhạc buổi phát
M nh chạy đi nấu cơm cho 3 người ăn. lúc đong gạo, Y Văng thanh nông thôn, m nh ại nh t i t n Văn C n, và iền đấy, nh anh.
nhắc: “Huệ ơi, nh không?”. Huệ g t: “Nh ”. Chả à bọn họ bàn nhau Kinh kh ng quá.
hôm nay bỏ ra một on gạo cho m nh ăn no một chút. M nh xúc động
Thế Dân chặc ư i:
quá v n đúng cảnh chiến trường không tưởng đư c. Đ i. lúc nào
cũng đ i. Đi công tác như bọn m nh c à 2 on rư i một ngày (7 ạng). – Cũng b nh thường thôi. Cách mạng Miền Nam, thế à thường.
Y Văng trèo cây hái cho m nh một bọc xoan rừng vàng thắm và ch n Xuống đồng b ng mà xem, m i người đều c mấy cái tang tr n đ u.
mọng, bỏ vào mồm ăn ngọt ịm và c mùi thơm c a xoài. Buổi tối, Quốc hôm nọ bị một mảnh ca-nông vạt đúng cái ch p n n, nếu không
Dân n m cạnh võng m nh, hai đ a n i chuyện đến 10g đ m. Dân bảo cũng chết rồi. Đi cõng gạo cũng c th chết. M nh bị bom mất hết cả
máy quay phim, ba ô n a… Sổ bị xém đây này. Cách mạng Miền Nam
m nh không n n vào th phải. Vào đây nhếch nhác ắm, cực ắm, con
mà, Quý phải àm quen v i tất cả đi…
gái đừng c vào. Đi đồng b ng th chết như chơi. Khi m nh hỏi:
– Anh Văn C n c nhà không? 30-6-1968
Dân trả ời: …Từ Trạm 13 sang Trạm 14, m nh đi cùng v i Dân, Y Văng và
Huệ. Họ đi công tác tội quá. Trong ba ô à một chiếc máy quay phim,
– Anh ấy hy sinh rồi. Hy sinh dạo Tết trong úc duyệt tiết m c
một ngh n thư c phim, 10 ngày gạo và tất cả đồ dùng, ngh a à không
văn nghệ c a Quảng Đà. Cả đoàn văn công Quảng Đà chết mất cả v
đ ở cơ quan chút g . V đang đi công tác mà cơ quan di chuy n th ai
chúng n thả bom “đ t gi ng”* – 9 người chết, trong đ c 3 n , 3 bị
gùi đồ đạc cho? Thế à mang đi tất. Dân còn trẻ, m i 27 tuổi, da dẻ hồng
thương. Sau đ v anh Văn C n đư c thư chồng báo tin vào, n t m
hào, dáng cao n và nhanh nhẹn. Thế mà đeo ba ô vào, mồ hôi đổ ra
th anh ấy đ hy sinh.
như tắm. Tr n đường, nom c u ta úc nào cũng như vừa ặn ở dư i nư c
M nh ặng đi v sửng sốt. Anh Văn C n, người đ đổi cho anh ngoi n. Y Vang khoẻ hơn, nhưng khi nghỉ họ vẫn phải t m hòn đá hoặc
chiếc áo en dài tay ấy nửa ạng sâm, người đi cùng v i anh, người đ cây đổ đ tựa đặt ba ô. Nếu đặt thẳng xuống đất th không tự nâng ba ô
đến nhà m nh chơi và anh rất quý anh Văn C n. “Anh ấy tội ắm, anh n nổi. Huệ đ 2 con, từ một giáo vi n văn học cấp 2 chuy n sang quay
phim. Anh ta c mái t c xoăn tự nhi n và rất y u thơ. Huệ yếu hơn hai th ch“Gửi sông La” c a Minh Khanh. S m hôm sau, trư c phút m nh
người kia, chuy n môn đi t t ại sau cùng, ại rất s vắt n n m i n nghỉ vào trạm đ n tiếp Dân còn vội vàng chép bài Việt Bắc c a Tố H u.
thường không dám ngồi. C n vắt bò vào chân, anh ta quăng cả máy M nh đọc cho Dân ghi mà ghi không hết th đoàn đ đi rồi. Phải chia
quay phim trong ba ô xuống đất. Họ đi ch m như bò ra đường, độ 20- tay tiếc quá. M nh bảo: “Tết về ăn Tết nhé”
30 phút ại nghỉ. Nom họ đi công tác tội quá. Ấy à chưa k nh ng nguy – Chưa chắc đ về đ đâu – Dân trả ời.
hi m xảy ra ở dọc đường. M nh n i đi n i ại m i:
– Không đư c ngh thế.
– Ở Miền Bắc, khi xem phim về miền Nam c hi u cho không, giá
trị từng thư c phim c a nh ng người quay phim Miền Nam? – Cách mạng Miền Nam phải uôn uôn chu n bị tinh th n sẵn
sàng như thế Quý ạ.
Không! Họ không th h nh dung nổi nh ng vất vả, kh nhọc thế
này đâu. Vai đeo nặng, đường xa, một chuyến công tác kéo t i 6, 7, 8 Ngh mà thương họ quá. Nh chiều đ i đò qua sông Tranh, Chi
tháng iền, thế mà ại ăn đ i, ba người một hăng-gô cơm. C đến úc m nh và ba người nấu vội mấy hăng-gô cơm b n suối, vừa ăn xong th
đong gạo à ba đôi mắt ại nh n nhau: trời đổ mưa. Tất cả đeo ba ô khoác ni ông vào rồi đ ng chúi vào nhau ở
cuối rừng. M nh b ng nh n ra cái khuôn mặt d t n c a b o rừng. Mưa
– Thôi, đừng đ y vun quá, sau đ i chết đấy.
quất mạnh vào ngọn cây. Ngọn cây như xoắn ại, vặn người đi trong gi
– Đâu, đưa hăng-gô xem nào? Chưa, chưa đ 2 on rư i đâu, t mạnh. Không ai bảo ai, mọi người đều đ ng x ch ại g n nhau. lạnh run
nh n hăng-gô t biết… n. Nhưng mưa không âu. B u trời ại quang đ ng và một chiếc c u
Đang đi đường, thấy soan rừng à Y Văng nhảy t t n hái. Dân vồng b ng v t hiện n ở b n kia sông. Một chiếc c u vồng rất trọn vẹn,
bảo: “Y Văng c nhiều tài ắm, Y Văng bắt đư c cá dư i suối b ng tay hai mỏm đ u c u đặt n nh ng phiến đá nổi ô nhô gi a sông. C u in
không, thò tay vào hang bắt. Y Văng bắt đư c cá ch nh to b ng cổ tay gi a nh ng ngọn cây rừng nh ng vệt màu ộng ẫy mà m dịu. M nh c
mà chỉ v i hai bàn tay không thôi đấy”. nh n m i nh ng giọt mưa rơi trắng ấp ánh như nh ng giọt nư c nhảy
nh t tr n t ng không. Dân đến sau, c u ta k u n:
Cá ch nh. M nh chưa thấy mặt mũi con cá ch nh, nhưng trưa
hôm ấy ăn cơm v i ba người th m nh đ đư c ăn rồi. 10g sáng, tất – Đẹp quá, c phim màu mà quay th tuyệt. C một phim th n
cả chăng võng nghỉ ại dọc đường đ chờ 5g chiều m i đư c qua sông thoại trẻ con nào mà quay ch chân c u đặt gi a nh ng hòn đá kia th
Tranh. M nh ấy hăng-gô cơm ra ăn v i Dân, Huệ, Y Văng. Cơm c a tuyệt quá…
họ c thịt nai xin ở trạm 10 nhưng m nh không ăn đư c, họ ấy túi cá *
ch nh ra cho m nh ăn. Từng miếng cá nạc v n ra, d m trong hạt ti u
30-6 rồi. Vẫn còn đ i. Nh ng ngày sao mà dài và phao ph thế.
thơm ph c, ăn rất th ch. Vừa ăn, Dân vừa hỏi: C mặn quá không?
Sáng d y nấu cơm, ăn xong một số đi câu cá, một số đi hái rau, còn
Họ th t đáng y u. Vất vả thế, nặng thế nhưng trong ba ô vẫn c m nh th hai hôm rồi c ở nhà. Sáng ra giặt ba ô, giặt tăng, ni- ông…,
sổ chép thơ. Dân không nghỉ, ngồi b t d y mư n quy n thơ Tố H u phơi phong và giở cái túi inh tinh ra au rửa mà mệt nhoài. Thuốc
c a m nh chép vội mấy bài. M nh cũng chép cho Dân bài “Núi Đôi”. Huệ đánh răng nát bét, phải rửa từng cái cặp t c, từng chiếc khuy bấm…
B p hết thuốc đánh răng vào chiếc hộp đựng phim cho khỏi b n tay xôi và thơm ngào ngạt. Buổi tối hôm chia tay, Dân và Y Văng nấu 3
nh ng úc ấy ra bàn chải. Rồi quay vào nấu cơm. Hai hôm nay hôm hăng-gô cháo đ u xanh đặc, bỏ m ch nh và hạt ti u vào, cháo nấu b ng
nào cũng c cá ăn… gạo Đà nẵng rất sánh, rất thơm. M nh định không ăn, Dân gắt n:
Mở đ u cho việc đi câu à m nh, Oách và anh Ngũ. Anh Ngũ ấy – Sao ại không? Không đư c thế. Bọn m nh quyết định chi u đ i
kim àm ư i câu, đặt ba ô vào nhà à m nh đi câu uôn. M nh câu đư c mà không ăn à? Phải ăn hết đi. Chả ẽ ại không ăn hết.
7 con, anh Ngũ đư c 6 con, còn Oách th đư c khá nhiều: cá chạch, cá Dân múc cho m nh một nắp hăng-gô cháo đ y.M nh định sẻ b t,
tr ,… Anh Nh t đem kho khô v i x d u, nom cá đỏ và dắn, ăn rất tuyệt. Dân nhất định gạt đi. M nh ăn ngắc ng m i. Dân nh n m nh ngạc nhi n:
Hôm qua nhiều người đi câu hơn, các anh đi câu đư c ưng hăng-gô mà
toàn cá to, ăn một b a vừa vặn. Đi câu cá c một cái thú kỳ ạ ắm. l n – Mặn quá hả? Mặn hay sao mà ngắc ng thế?
đ u ti n trong đời m nh đi câu mà ại câu đư c cá. Anh Sắc bảo: “Xin i Đến đây m nh m i hi u mấy ch “miếng khi đ i b ng g i khi no”.
bà Quý nhé, tôi c tưởng bà đi chơi cho vui thôi, không ngờ bà câu đư c C ẽ trong đời m nh không bao giờ qu n nh ng sự chăm s c chân
cá”. Anh H u àm ư i câu rất tài, m nh đưa kim cho anh ấy, anh ấy àm thực ấy. Dân c vẻ ph t đời và bư ng. C u ta vừa đư c kết nạp vào
ư i câu c gai hẳn hoi. Chi 2 cũng câu đư c khá cá. Họ mò đư c đ y một Đảng hồi Tết. C u ta à con cả trong một gia đ nh đông em gái, và bố
nồi ốc. Sáng nay một số ại đi câu, anh Nh t và anh Sắc đi n rẫy hái rau mẹ hết s c chiều chuộng. Tr n đường đi công tác, c u ta uôn mang
dền, rau khoai. Rau tàu bay ăn đ chán. 8 người ăn 3 hăng-gô rau uộc theo một tổ ấm, h nh ảnh dịu ngọt c a một gia đ nh hạnh phúc gi a
đ y. Sáng nay bỏ thừa hẳn 1 hăng-gô rau. Hai ông coi trạm th c đều th đô. Người con trai Hà Nội ấy xông pha trong ửa đạn một cách
đều vừa đánh ư i vừa câu, m i ngày 2 xâu cá tươi.. dũng cảm và ngang nhi n nhưng rất Hà Nội trong t nh cảm: “Em gái
m nh n o cho m nh ắm…Em gái m nh không th ch ăn ruốc bông
30-6-1968
nhiều đâu, n th ch ăn ruốc không bông ắm m i c nhiều thịt cơ…
…Bắt đ u ăn gạo rẫy, gạo đỏ từ b a chiều. Anh Châu xuất kho. Con bé áu th t… Hồi ở Hà Nội m nh hay đi ch v i bố mẹ m nh ắm.
Ti u chu n đi đường m i đư c 2 on rư i, còn ở ại th chỉ 2 on một Nh Hà Nội không th tả…
ngày. Chiếc on rỉ sét, nhỏ hơn on s a bò, đong không đư c đ y vun
mà chỉ gạt on. Chỉ c cách ăn th t nhiều rau vào. 8 người ăn m i b a *
3 hăng-gô chặt rau uộc, 2 nắp hăng-gô cá kho ại một nồi canh á ốt 7g20 tối. Đang nghe ca nhạc đặc biệt c a đài chào mừng bắn rơi
nấu v i muối và m ch nh. Hôm qua ăn cả m n khoai nấu nhừ và hôm chiếc máy bay th 3.000 th anh Nh t và Oách đi câu xách về một con
nay ăn th m cà ghém muối, anh Sắc, anh Nh t xin ở rẫy. M i ăn xong rắn rồng nom đến s . Con rắn dài hơn một sải tay, thân tròn ẳn, b ng
th no, nhưng chỉ một át đ thấy b ng vơi nhẹ đi. Gạo đỏ chỉ xay mà trắng xanh, ưng từng đốt đen như rắn cạp nong. Thân rắn to b ng
không gi , anh Châu n i đây à gạo sản xuất cách đây 3 năm. Đun sôi miệng chiếc bi đông, anh Nh t cuộn tròn ại, c m trong tay. Kinh quá.
s nh sịch m i m i cạn. Mở vung ra à từng hạt khô rời, ăn s m sịt như Oách bảo đang câu th trông thấy n bơi qua suối, Oách ấy đá ném
gạo xay thổi àm mốc tương, ngọt và bùi.S o v i gạo Đà Nẵng hôm d p đ u rồi n m xoài ra nắm ấy đuôi. N quẫy mạnh, anh Nh t đến
m nh ăn v i Dân th kém xa. Gạo Đà nẵng trắng, hạt to, nấu dẻo như bồi cho mấy tảng đá n a nát đ u và xách về. Họ buộc rắn n cây ột da
đ t cả đ u. Cuối cùng th anh Nh t kéo da, Oách kéo thân con rắn trở Dân k chuyện hôm anh ở Quảng Đà về, cũng chẳng dám về cơ
ại. Họ ấy th t băm nhỏ đ s m mai vi n nhỏ rán v i một chút m quan ngay, anh phải viết thư tr nh bày v i anh Phi, anh Phi đồng ý cho
trắng b c từ xương sống con rắn. Anh Nh t băm hai tay hai dao, tiếng về đ i m nh, nếu 10 hôm m nh không về th ại đư c đi công tác. Dân
dao nện xuống th t cốc cốc, nghe chộn rộn hẳn gian nhà. Tất cả xúm bảo: xem ý ông Phi (Trưởng Ban tuy n huấn) c vẻ th ch Quốc ắm.
quanh ngọn đèn nhỏ bàn tán về thịt rắn. Đôi mắt Oách như sáng n
Chiều nay m nh ại đư c thấy sự y u mến c a nh đạo đối v i anh.
ong anh. C u bé ấy hoạt bát và tươi tỉnh hẳn trong nh ng công việc
Anh Nh – ph Ban Tuy n huấn Khu tr n đường đi công tác gặp anh
rất quen thuộc c a qu hương: đào giun, câu cá… Chiếc c n câu trong
tay c u ta c gi t phăn phắt, cá chạch, cá tr , cá chuối…, cá g c u ta Quỳnh (Tổ ch c) biết tin m nh đang ở đây. Thế à ông ấy và một c u n a
cũng câu đư c. Nh n thấy một con cá chuối bơi dư i nư c, c u ta bảo: rẽ vào chơi, mặc dù vừa đi vừa về hết hơn hai giờ đường. Anh rất vui:
– Hai phút n a chị sẽ thấy con cá kia phải n bờ. – Tôi nghe bảo anh Huy Quang (Phan Huỳnh Đi u) ra đ n,
nhưng 8 ngày n a m i quay ại, sau đ tôi ại nghe anh Vân b n Giáo
Quả nhi n, chỉ sau không đ y hai phút con cá chuối đ cắn câu.
d c n i Quý vào rồi, mang ba ô về cơ quan rồi. Quái. Tôi mà biết thế
Th t ạ. M nh chịu không sao học đư c. Một n, ừa m i không sao
này th khi đi tôi đ gọi Quốc đi cùng vào đây đ n rồi. Vào đến bệnh xá
câu nổi một con cá to, c u ta v t c n câu n m xoài ra m c tay vào hốc
g n đây ại nghe c u Thép và chị Tâm bảo c một anh ở ch anh vừa
đá t m cá. Nh n nh ng con cá dư i nư c, mắt c u ta hau háu thèm
ghé vào đây chơi… cái anh đi đ n v ấy mà… Tôi c tưởng Quốc vào
thuồng. Đúng à con nhà quen chài ư i. Suốt ngày c u ta ặn ội ngoài
suối. Buổi chiều về thấy chưa c cơm, c u ta chẹp miệng: đây đ n rồi… Tôi c i v i anh Quỳnh, anh Quỳnh cả quyết à Quý còn
ở trong này.
– Đ i quá, đi m c mấy con cua cho đ nào.
M nh th t cảm động vô cùng. Nhất à khi nghe anh Nh khen anh:
Thoắt cái, mấy con cua đá mai xanh đ n m gọn trong tay rồi.
– Quốc vào đây xông xáo ắm, b nh t nh ắm, dũng cảm ắm. Đi
3-7-1968
đồng b ng đư c bà con rất y u mến. Xử tr t nh huống rất tốt. Khá
Sáng qua cùng anh Nh t và anh Sắc đi hái rau. Đi độ một giờ hơn cả một số anh em đ ở trong này âu năm. Quý vào phải bảo Quốc
đường th t i một doanh trại bộ đội. Đường qua toàn suối. Ở trong này truyền đạt kinh nghiệm cho. Bà Tú th chưa đi đư c, nhưng tôi ng
các cơ quan đơn vị thường ở b n suối v đoạn đường cuối cùng dẫn vào Quý c th đi đư c đấy. Phải nhanh. Như Phương Anh vào đây, đi rất
địa đi m bao giờ cũng à đoạn ội suối đ không t m ra ối đi, đ hoàn
gh . Rất tốt. Phải c n th n, đ cho tổ ch c sắp xếp. Chú ý đi chuyến đ u
toàn gi b m t.
mà mất b nh t nh à àm trò cười đấy…
Sự gi b m t trong này đ trở thành chuyện sống còn, chuyện
ít khi m nh nghe thấy cấp nh đạo khen cán bộ c a m nh như
xương máu. Bạn bè từ cơ quan nọ muốn sang cơ quan kia phải viết thư
thế. Hôm trư c Dân cũng bảo m nh à Quốc ở trong này đi đồng b ng
đề nghị trư c. Th trưởng cơ quan bạn đồng ý, bạn trả ời m i đư c
xử tr rất tốt. Bây giờ nghe anh Nh n i, m nh m i tin thực sự. Dân
sang. Ai đi công tác xa cơ quan mà cơ quan vừa chuy n đến ch ở m i
còn bảo à ông Phi muốn gạt 2 đoạn đ u bài “Đà Nẵng ơi…”. Nhưng Anh
cũng không đư c về. Đ về à phải ở iền mấy tháng. Về mà đi ngay,
không gạt, c thế gửi ra, ông ấy cũng không n i g …
bị bắt, cơ quan phải chuy n đi th khổ….
…Anh Quỳnh ở tổ ch c Khu vào. Hai hôm n a bọn m nh sẽ về bây giờ à đi tự do, chẳng còn giao i n n a v đi theo đường giao i n
các cơ quan. Anh Quỳnh bảo vấn đề công tác c a m nh gi ng co m i. th phải mất th m 2 ngày n a n n bọn m nh đi đường này g n hơn.
Về b n ấy (Ban Tuy n huấn) hay à về Ph n ? B n Ph n cũng c n Thôi iều v y, biết àm sao.
viết ách… Nhưng sau quyết định à về Tuy n huấn v các anh b n ấy Đến ở ại mái nhà gi a b i trú quân hôm xưa 8 anh em đ ở. C
cũng c ý kiến rồi. Về Tuy n huấn chắc sẽ ở b n Báo thôi. Như thế à mấy ông ra n n n bọn m nh đổi gạo ấy muối:
m nh hơi y n tâm.
– Chúng tôi đi công tác, 15 hôm nay toàn ăn sắn, chưa c hột gạo
* vào b ng. Các đồng ch đổi cho tôi về nấu cháo cho anh em ốm.
Vẫn nh ng b a ăn toàn rau. Rau b uộc, rau dền nấu canh. Vài ba Chả ai nhúc nh ch. M nh thấy thương họ quá iền đánh iều trút
b a nay ại c cả sắn, khoai, ngô độn vào cơm. Bọn m nh xin ở doanh ra một on gạo. Họ trút cho m nh một on muối. Tội quá. Một on gạo
trại bộ đội. Họ tăng gia đư c khá nhiều: gà, n, sắn, ngô, khoai, rau c 5đ, một on muối nh ng 25đ, thế mà họ còn n n n m nh đổi cho
dền, rau b … Đ à một Trung đoàn. Họ chia ra, một bộ ph n đi chiến nửa on n a. M nh đang ng p ngừng th anh Nh t chau mày ại:
đấu và một bộ ph n sản xuất tự túc 8 tháng cho cả đơn vị. M nh đến,
các anh nư ng ngô cho ăn và cho một t khoai mang về v bọn m nh – Bà n n nh ông Quốc còn đi vay 5 on gạo chưa trả kia…
không ở ại ăn khoai uộc. Nh ng bắp ngô ở chiến trường sao quý giá Chả à hôm qua gặp 2 c u đi vào trạm 14. Chúng n đoán m nh à
thế… lại nh Dân, Y Văng và Huệ – “Chúng tôi quyết định bỏ ra 1 on v Bùi Minh Quốc. Chúng n n i m i gặp anh đi gùi mắm hôm kia. Anh
gạo nấu cho bà ấy no một b a“. Cảm động biết bao. Dân ơi! Bao giờ ại biết m nh đang n m chờ ở suối Nư c Oa (Đăk Oa). Khổ anh quá. Hết gùi
gặp nhau đ tiếp t c “Chuy n đề Thơ”? gạo ại gùi mắm. Chúng n bảo anh còn vay chúng n 5 on gạo.
7-7-1968, trạm 11, Anh Dân

Gạo, muối… Càng ở đây càng thấy giá trị c a hột gạo th t gh g m.
Hôm nay đi ch m như s n. Chân m nh n t ra đau nh i. Sao mà 10-7-1968, Chi hội Văn Nghệ trung Trung Bộ, 1g chiều
khổ thế. Vừa đi vừa o cho đoạn đường cuối cùng. Trạm giao i n 11 2g chiều qua, 9-7, ngày ly đ y 19 tháng, m nh đ t i và gặp anh.
và 10 này đ bỏ. Giao i n không đi đường bọn m nh đang đi n a v M i một ngày trôi qua mà m nh đ cảm thấy muốn ra đi và đôi úc
chúng n đánh ch đường 16 ác iệt quá. Hai n vư t đường 16 trư c ặng buồn. Anh n i đúng “sống gi a một t p th toàn nh ng người
chúng n chỉ thả bom B52 còn tránh đư c b ng cách đi đ m, bây giờ độc thân và cô đơn th sự đoàn t c a nh ng cặp v chồng ại trở n n
nghe anh em n i n ại pháo k ch n a. Thế à anh em quyết định 12g cô độc”. M nh cảm thấy mất hết cả tự nhi n và thoải mái. Cái cảm giác
trưa mai m i đi đ s m ngày kia vư t đường. lẽ ra th 12g trưa mai c ngấm d n vào người. Sang báo Cờ Giải Phóng ngay đi, àm việc ngay
m nh c th t i anh đư c nhưng thế này th ngày kia 9-7 m i t i. Mà đi, đi sản xuất ngay đi… Ôi, khổ quá. Chắc không ai hi u nổi sự thay
nh ng nguy hi m g đang chờ m nh? K cũng run th t. Giá đi v i đoàn đổi đột ngột này. B ng giờ hôm qua m nh còn nguy n vẹn sự hăm hở
K185 c a m nh th m nh ại y n tâm hơn đi v i mấy ông ạ ẫm và hay đến v i anh. 7g sáng đi, đến 10g nghỉ ại, đi, và ạc 2g iền. May gặp anh
s này. Khổ cho m nh quá, hết kh khăn này đến kh khăn khác. Đi Chất (hoạ s ) đi công tác về, m nh và anh ấy n theo dấu đi c a anh
Huy Quang (Phan Huỳnh Đi u) hôm nọ và 20 phút sau th nghe thấy Ôi, sao mà khổ thế, người y u c a Phong à Phương Thảo m i hy sinh.
tiếng chặt cây. leo n, hoá ra căn nhà c a anh đ ù ù trư c mặt. Phong vào đ hơn 3 năm rồi m i đư c về Hội An qu hương nhưng
Anh cởi tr n, mặc qu n đùi chạy ra đ n: “Anh vừa đi đ n em “Tao vẫn không được gặp mẹ mày ạ. Nhớ mẹ quá chừng. Mẹ tao có gửi tiền ra
xong mà không gặp”. Tr n Tiến (Chu C m Phong) m i đi Hội An về cho tao, tao mua một cái Sony bấm… Sau đợt hoạt động vừa rồi, mẹ tao bị bắt rồi.
đư c t phút. Anh Chất đi vẽ Kông Tum 3 tháng ại về cùng v i m nh. Chị tao không có tin tức. Tao lo thằng em tao bị bắt lính quá (năm nay nó 15
Căn nhà c a Văn Nghệ ồn n. Anh Phan Huỳnh Đi u xanh và g y tuổi)…” (Thư Phong viết cho anh). M nh thương c u ta quá. C u ta b ng
tuổi anh, vui t nh và hay chuyện tào ao. Trư c họ, m nh chẳng biết n i
đang h h c đào h m. Chiếc h m h nh ch nh t n m gi a nhà, cạnh
g cả. Vào đây, m nh thấy nhiều bi kịch quá. Anh Thu, người đi cùng v i
chiếc bàn ghép b ng que đ mấy tờ báo và bi đông nư c, bát, cốc, th a.
m nh đoạn đường hôm qua cười thản nhi n:
B n tr n bàn (ch đ u gian) à chiếc giường ngắn và hẹp nối v i chiếc
bàn nhỏ ghép b ng cây rừng c a anh Phan Huỳnh Đi u. B n dư i bàn – Con gái tôi năm nay n 9, v tôi bị địch giết từ năm 1963 rồi…
(ph a gian cuối) à bếp Hoàng C m, à giàn c i, à hăng-gô, à ch u nấu Đấy, xung quanh m nh toàn nh ng người như thế. M nh cảm
canh… Một chiếc giàn đ ba ô n m song song v i chiếc h m. Đấy, tất thấy ạc điệu quá. Mặc dù sự “ ạc điệu” đ chẳng do m nh gây ra. Chưa
cả cái nhà Văn Nghệ chỉ c thế. Tổng cộng chưa đư c một gian nhà to. bao giờ m nh thấy ạ ùng như n gặp Anh kỳ này. Như thế à vừa chẵn
Ấy à còn khá hơn nh ng n ở cơ quan (ch cũ) trư c đấy. Trư c th 14 tháng chúng m nh m i ại n m b n nhau. Nhưng ngay cả nh ng
chỉ à “ ều” Văn Nghệ thôi. giây phút ấy, m nh và Anh đều cảm thấy ngại ngùng và kh chịu quá,
Buổi tối, Chu C m Phong mắc võng một đ u nhà. Anh Đi u mắc mặc dù chẳng ai n i v i ai. Nh vô cùng 195 Hàng Bông thân y u. K
võng chéo h m (cái h m chưa đào xong, m i chỉ sâu quá đ u gối). Tr n v i anh nh ng n i khổ ở “nhà tù 47 Hàng Chuối”. Mừng nhất à anh
võng anh Đi u à võng c a anh Tr n H u Chất. Rồi một đ u nhà à đ thấy việc m nh ra đi à hết s c đúng. lo nhất à cái “gu” văn nghệ
võng c a anh. B n cạnh võng anh, m nh n m giường. Nh n anh Đi u trong này xem chừng khuôn phép và n gân ắm. Đọc truyện ngắn “Cô
xanh và g y chui tọt xuống h m n m võng dư i nh ng khúc cây dát bé” c a anh đăng trong Văn Nghệ Giải Ph ng miền Trung số 2. Đ à
ngang, m nh thấy tội quá. H m ch t và n ng. B n tr n ại c võng anh một ghi chép tốt ch không phải một truyện ngắn. Anh chưa viết th m
Chất án ng , quá ngột ngạt. M nh thấy òng nặng tr u khi “phải” n m đư c g ngoài nh ng cái đ . Nh ng b a ăn, gùi gạo, gùi mắm, chuy n
b n anh. Th t à một h nh phạt. Chắc anh cũng cảm thấy thế nhưng cơ quan, đào h m ấn chiếm th giờ c a anh. Cấp dư ng cơ quan đi sản
anh s m nh buồn, anh không dám n i. – Anh em rất tốt. xuất, thế à phải nấu ấy.
– Quốc n giường mà ng . V chồng âu ngày m i gặp nhau, n i 17-7-1968. Tại A7

chuyện n i trò ch . Chúng m nh thông cảm.
Chiến trường đ “đ n” m nh v i tất cả nh ng ác iệt, nh ng d
Khổ quá. Họ à ai? Anh Phan Huỳnh Đi u xa v từ 3 năm nay. Tr n dội, t m ại à khuôn mặt đ y khắc nghiệt c a chiến trường đ hiện ra
H u Chất vừa vào đư c nửa năm, đi Tây Nguy n vẽ 3 tháng. Tưởng về nguy n vẹn trư c mắt m nh rồi. Đến nay, ngh ại, m nh vẫn còn bàng
nhà c thư v , anh bảo: “Thế nào tôi cũng c thư, và đây à niềm vui duy hoàng và tưởng như đấy chỉ à cơn ác mộng. Cũng kỳ ạ th t, tại sao
nhất sau chuyến đi này”. Nhưng thư không c . Còn Chu C m phong – m nh và Anh ại còn sống s t trong cái tr n B52 kh ng khiếp ấy. Th t
à gh g m. Đ à đ m 14-7 vừa qua. Hôm ấy, úc bảy giờ rư i sáng, hai như thế. lại vác tr n vai đ y một bao gạo. Giở cái ba ô c a anh Huy
cô bé b n cơ quan Giáo d c xách túi sang r m nh đi bắt ốc ngoài suối Quang, thấy còn một cái cốc nhựa trắng rất đẹp, một quả thông màu
xa. Ba chị em vừa bư c xuống đ u suối th gặp anh Đống (Điện ảnh) nâu tươi và một hộp s a, bọn m nh cũng mang đi cả cho anh Quang.
và anh Vân (Giáo d c) đi họp ở b n Ban về: Anh và Tr n Tiến chôn đồ đạc. Gạo, ngô, mắm cái, ba ô c a Giai,
– Thôi, về ngay. C ệnh di chuyền gấp. Thư anh Huy Quang đây. c a Thông, c a anh Huy Quang và d u hoả… Tiếc ngơ ng n mà không
Bảo Tr n Tiến sang b n này ngay nhé. Chị về nấu cơm đi, nấu b a sao cố đư c. Anh đòi v t chiếc áo xanh đ vá c a m nh, nhưng m nh
trưa. Thu xếp đồ đ đi gấp. không v t, gi đ đi àm rẫy hoặc đ đi gùi. Một t g ở đây cũng trở
M nh chất uôn hai hăng-gô cơm. C i n a khô chẻ nhỏ, t ngửa n n c n thiết vô cùng. Ba năm n a m i đư c phát qu n áo. Phải àm
n cả mà kh i vẫn đ ng ưng chừng cây. Bao giờ đư c nấu một b a ăn sao o đ mặc trong 3 năm.
mà không còn o đến kh i? Không vào chiến trường th àm sao ường Ăn cơm trưa xong, 4 anh em n đường. Anh Chất sốt rét không
hết đư c nh ng kh khăn tưởng chừng như không đáng k , nhưng ại mang đư c cái g ngoài ba ô c a anh ấy. Anh m nh phải mang hai bao
hết s c r y rà này. Ban đ m, nhà phải che k n ại m i đư c thắp đèn. gạo và t p tranh c a anh Giai. lại còn muối, mắm, v i 1 kg m ch nh…
M i người một ngọn đèn àm b ng chiếc ọ thuỷ tinh c nắp đ y và c Gian nhà nhỏ khép ại và tạm biệt. Ngh bồn chồn và thương các anh quá.
dây thép nhỏ đ c th treo bất c ch nào. Vừa từ A7 ra A8 này đư c một tháng. Nhà m i àm xong v i ò Hoàng
M nh vừa nấu cơm vừa nghe Tr n Tiến nghe anh Vân phổ biến C m và chiếc h m vuông vắn đang sắp xong. M i sáng nay anh Chất còn
về n i ại: vừa r n vừa c m cuốc “rơ-tút” các cạnh h m và nghe c ệnh ng h m.
– Chúng n càn Tý, Sé. Rất c th chúng càn vào đây. Phải đi Anh và Tr n Tiến đ bỏ hết p cây ngắn cũ, đi chặt p cây m i àm n c
ngay trong hôm nay. Tr n B52 trưa hôm qua à n bỏ b n anh l c đ mở rộng h m ra cho c th mắc 4 chiếc võng ng … Nay ại di chuy n,
(điện đài). Anh l c th trưởng cơ quan ấy (ch cái Phong+Thu n+ ại giảm b t ba ô và đồ đạc. Nh ng ngày ở Trường Sơn, m nh tưởng đến
Đ ) chết, 1 người bị thương. Bây giờ chúng ta tạm trở ại A7 rồi đi đâu nơi à chẳng bao giờ c chuyện v t b t đồ n a. Thế mà nay n ại tiếp
th chưa biết. Chỉ mang theo qu n áo và nh ng th th t c n thiết. M i diễn h u như thường xuy n trong cuộc sống chiến trường.
người dồn một ruột nghé gạo đ y… M nh đi rất khá. Dọc đường gặp hoạ s Thăng Giai và c u Thông
Sửa soạn. Anh và Tiến soạn tài iệu ra. Họ v t đi nh ng bản thảo đi gùi gạo về. Họ ại cùng quay ra A7 v i bọn m nh. Đi miết, đến 5 giờ
yếu c a cộng tác vi n. Nh ng bản thảo đ dùng và nh ng t p thơ. Anh chiều th cánh Giáo d c rẽ ối Trạm ông Nghi (đi đường ấy theo họ,
v t cả “Ánh sáng và phù sa” nhưng Tr n Tiến tiếc, ại nhặt. Tr n Tiến và may ra an toàn hơn). Còn Văn Nghệ và Điện Ảnh th dừng ại mắc
anh định bỏ“Hai bàn tay em” c a Huy C n, nhưng m nh tiếc ại nhặt bỏ tăng ở b i trú quân đ u Trạm 9, ch hôm trư c K185 c a m nh đ qua.
vào ba ô cùng v i một t p pơ- uya, một cuốn điều ệ Đảng Nhân dân Sáu người Văn Nghệ chỉ c ba chiếc tăng. Trời mưa. M nh và anh mắc
Cách mạng, một t p“Tiếng hát miền Trung”. Ba ô c a m nh chất cao và 2 chiếc võng dư i tấm tăng c a m nh. Cơm nư c xong, Thông đi nấu
vuông thẳng g c. Cố nhặt cả cho các anh chén, bát và mang mắm cái, cơm sẵn cho ngày mai. Rồi ại nấu chè n a, bởi c mang theo đư c t
đường… Xắc-cốt cho anh. C th n i chưa bao giờ ba ô c a m nh nặng đường. Chè nấu b ng gạo tẻ mà rất sánh v gạo tẻ như gạo Sài Gòn, ăn
dẻo và d nh như cơm nếp. Thông bưng nồi chè n, m nh c m chiếc s . Chỉ s một quả bom giáng xuống hoặc một mảnh bom xuy n th ng
th a múc vào định nếm th một oạt bom nổ ran, v t vội cái th a vào đ u. Nh ng ý ngh h i hùng p đến: chị l Đoan, Ph c Nguyễn, giáo sư
nồi chè, m nh n m rạp xuống dư i tăng b n cạnh anh. B52 đấy. M nh Đặng Văn Ng … toàn chết v B52 cả. Ng t B52 ại pháo k ch. Một quả
tưởng như mưa bom đang dội tr n đ u. Ng t hai oạt đ u, anh gi c: pháo nào đ sẽ giáng xuống đây? Tất cả vẫn im ặng, không ai n i v i
– Ra h m đi em. ai câu nào cả. Hai giờ sau, ại đ t th ba. N bắt đ u úc bọn m nh đang
ch p ng . Đ t này th bom giáng ngay sát nách, tiếng đất đá và mảnh
Chiếc h m trư c tăng c a m nh chỉ à một cái hàm ếch hẹp, nông,
bom rơi nhiều hơn. M nh kéo anh xuống h m, nghe tiếng anh thở hổn
cây át nắp đ m c. Ban chiều, bọn Điện Ảnh chiếm hết h m tốt và v
h n, biết anh s ắm. M nh động vi n:
ch quan n n bọn m nh đ không chú ý t m h m. M nh ngh h m ch t
quá chỉ c m nh ra trú đư c, n n m nh khăng khăng: – Đừng s anh ạ. S quái g , kệ n .
– Không, em không ra. – Không, anh không s đâu.
– Ra h m đi! Ra, không đư c bư ng. H m rung n. Đất chuy n động và tiếng bom rền xé toạc màn
đ m, nghe váng c. Đ m đang sáng trăng b ng tối s m ại v kh i và b i
M nh chui ọt xuống h m. Đ u cúi hẳn xuống mà ngồi vẫn rất gò.
đất do bom hất n cả một vùng trời. C tiếng b n Điện Ảnh nhốn nháo:
B52 ại nổ. Tất cả ba oạt iền và kéo dài, nghe gh g m quá. Đây à n
th hai m nh ch ng kiến B52. M i hôm 12-7, m nh và anh đi trực ch – N bỏ ngay đ u m nh rồi. N n tránh đi thôi
đường giao i n. Hai đ a đang ngồi n i chuyện về Hà Nội, về bạn bè th – Anh Sơn ơi, thế nào đây?
B52 dội xuống rào rào. H m không c , m nh và anh n m bẹp tr n đám – Anh Tr n Tiến ơi, thế nào?
cỏ. Hai đ t iền, bom dội t i tấp. Anh c vẻ s . C ẽ tại c m nh. N n – làm sao bây giờ?
anh càng s . Hai đ a chạy về cơ quan. Dọc suối, b i đất mù mịt. B i đất
Giọng ông Đống cuống quýt.
táp vào mặt mũi như mưa b i. Tr n ấy B52 n ném cơ quan Điện báo và
anh l c chết. Nhưng đ m 14-7 th còn h i hùng hơn nhiều. Chúng n Rồi các ông ấy kéo nhau đi ngư c suối vào Trạm 9, úc ấy à 2g30
đánh xong đ t một, mấy anh em xúm vào ăn chè trong tiếng pháo rung sáng. Mấy anh em Văn Nghệ cũng định vào. Tất cả đ xếp hết tăng,
đất. Pháo mặt đất c a địch rất d dội. Chúng n gi i n t c, c nổ rùng võng, mang ba ô đ sẵn b n miệng h m. Bọn Điện Ảnh đi n n mấy anh
một phát ại nghe tiếng r t veo veo và ại một tiếng nổ ong trời kèm theo em đều c h m cả. M nh và anh cũng n một cái h m h nh ch nh t độ
tiếng vang vào núi r m r m như tiếng máy bay phản ực. Ăn chè xong, quá đ u gối, c p nắp mỏng d nh và ngắn ng n. Thực ra chả biết đi
vừa đặt m nh vào võng ại nghe tiếng B52 m , một th m rất nặng đâu gi a rừng đ m thế này. C khi đi ại hoá ra à đi đến ch chết. Thế à
nề và gian xảo. “N đấy!” Chỉ kịp ăn khỏi võng đ nghe m m một tr n chui xuống h m ng . M nh và anh rải ni ông n m dư i h m. Từ b ng
mưa bom p đến. Ng t một đ t ngắn, mười phút sau ại một đ t n a, rồi trở xuống trơ thổ địa, từ ngực trở n đư c nắp h m che khuất đi. Mệt
một đ t n a. Mùi bom khét ẹt đến man r . Sau m i oạt nổ à cánh rừng b bời. C iều ng trong tiếng pháo k ch r t réo m i úc một d dội.
rào rào mảnh bom và đất đá rơi xuống như mưa. Anh và Tr n Tiến vẫn Vừa ch p mắt ại r m r m bom n a. M nh và anh vẫn iều nh du i
ngồi dư i gốc cây. M nh o cho anh quá. Ngồi dư i h m một m nh cũng chân n m dài trong h m cũng chả thèm mở mắt. l ra rồi. Căng thẳng
quá rồi, con người trơ ra và chẳng còn ngh t i cái chết. Thế à 4 đ t Hôm nay anh Huy Quang từ Ban trở về A7. Anh n i ở b n ấy tuy rất xa
v i 14 tốp B52 đ giáng xuống trong một đ m. Kinh kh ng quá. Bốn mà ông Phạm Hồ tỏ ra rất s h i:
giờ rư i sáng, tất cả đi ăn cơm. Hăng gô cơm bị ph đ y đất phải đổ đi. – Ở trong này các anh c bị thế mấy khi không?
Tăng m nh bị th ng một miếng v mảnh bom hoặc mảnh đá g đ văng
vào. Tăng võng đ y đất. Mặt mũi chân tay đ y đất. Cơm rất dẻo nhưng – Ở đồng b ng c thế không?...
ăn rất chán v thấp thỏm. Tiếng pháo k ch i n t c và dồn d p. Vác bát M nh th cũng s . Nhưng n i s thường tan biến rất nhanh. lạ
cơm chui xuống h m ăn, không dám đ ng tr n mặt đất n a v s pháo thế. Tr n B52 gh g m ấy tuyệt nhi n không đ ại trong òng m nh
cắt ngang cổ. 5g30 th tiếp t c đi vào A7. Bư c đến suối m i biết à mấy một dư âm g khiến m nh chùn bư c. M nh vẫn còn nguy n vẹn cái sự
anh em đ thoát chết trong một t nh huống rất hi m nghèo. Dư i suối hăm hở khi bư c vào tiền tuyến, vẫn còn nguy n vẹn tấm òng thiết
– cách ch mắc tăng, võng c a bọn m nh chỉ 30m – à hố bom, à đá à tha đi đồng b ng. Chẳng c g đáng s hơn à 47 HC cả! Chắc chắn v ẽ
đất và òng suối chiều qua trong vắt nay đ c ng u n. Nư c xám ngoét đ mà m nh úc nào cũng thấy phấn chấn ạ ùng. M nh ăn đư c mắm
đ y đất. Bắt đ u từ con suối đ , một b i bom B52 v i nh ng hố bom cá sau hai b a cơm và ăn đư c cả mắm cái sống n a. Ở trong này c
sâu như nh ng cái miệng hồ n i n tiếp hiện ra. Đường tắc. Chúng n một ối mút ốc rất ạ, m nh th ch nghi ngay và chiều qua còn bắt đư c
ném trúng con đường mòn giao i n m i gh ch . Cây đổ, đất vàng trơ cả ốc ở ngoài suối n a. 6 anh em bắt đư c 1 hăng-gô ốc, đem nấu canh
ra từng b i rộng. Anh c m rựa vừa đi vừa chặt cây mở đường. Bọn m nh v i muối và m ch nh rất ngọt. Ốc v t ra mút, ch không c n nh . Mấy
trèo n cây đổ, n gai g c và n hố bom mà vư t. Muốn qua th t nhanh hôm ở A8 ăn ba bốn b a ngô iền vẫn thấy ngon. Tr n Tiến tỏ vẻ ái
mà không qua nổi, v hố bom và cây đổ ch ng chịt. Bọn phản ực ại t i ngại. M nh bảo: đúng à ngoài Bắc không sao tưởng tư ng nổi cái khổ
r t réo tr n đ u v i nh ng tiếng bom man r trút xuống. OV10 vè vè, vè ở Miền Nam, nhưng th t sự chưa bao giờ ăn khổ như nh ng ngày này,
vè. Thỉnh thoảng bọn m nh phải ngồi th p xuống gi a b i trống và ngay song cũng chưa bao giờ ăn ngon như nh ng ngày này. Đấy cũng à một
b n miệng hố bom đ i th ng OV10 đi qua. M nh ngư c n thấy rõ cái sự ạ vô cùng. Ăn m i ngày 2,2 on gạo, t c à 18kg một tháng mà vẫn
h nh thù xám ngoét v i hai thân song song c a n đang ừ ừ như một đ i. 2,2 on trong đ một nửa à ngô. Ngô h m từ ch p tối đến sáng
con m giám thị trường học thời thực dân. C thế mà đi. Suốt hai giờ s m mai v t ra ăn v i mắm cái. Rau cũng không c mà ăn n a. M nh
m i hết b i bom B52. Mặt ai cũng nhọ nhem v cây cối cháy bom chạm đi hái rau môn rừng muối dưa và nấu canh. Các anh khen ngon m i kỳ
vào. Qu n áo, chân tay trát một p nhọ đen nh p nhúa. T i một dòng ch . Đến A7 này th một ngọn môn rừng cũng không c . Cơm chỉ c
suối m i gội, rửa và thay qu n áo. Mệt, nhưng vui. C đi qua m i thấy mắm cái rư i vào vẫn c ngon gh . Còn một t ốc đ dành từ hôm qua,
ạ, không hi u sao t i đúng b i trú quân c a bọn m nh B52 n ại chệch chiều nay ại nấu canh nốt. Mắm cái hết th phải ăn cơm v i muối h m
tử sườn núi xuống suối. Nếu n nh ch một chút x u thôi th bọn m nh trộn m ch nh. Nhưng chắc à vẫn c ngon thôi…
ngỏm hết cả rồi. Mà cũng không hi u sao đến đúng ch m nh à hết vệt
18-7-1968
bom. Tuy v y, dẫu sao bọn m nh cũng đ n m gọn trong toạ độ bom B52
rồi. Qua khỏi, ngh ại m i thấy h i hùng. Anh em ở trong này đ vài ba Anh Phan Huỳnh Đi u bảo: anh Phi vẫn chưa c ý kiến g về việc
bốn năm nhưng cũng chưa mấy ai trải qua một tr n B52 d dội như thế. công tác c a m nh. Thế à vẫn c chờ đ i. Thôi, cũng chẳng sao, v việc
ở đây à ngoài ý muốn c a m nh. Vả ại từ hôm đến A7 này m nh cảm ăn ở trong này đều “rẫy” b ng m ch nh n n th g cũng ngon cả. Mấy
thấy rất dễ chịu và may ra c th tranh th àm việc đư c. M nh và anh anh em vào nhà Điện Ảnh ng đ tránh g n suối. Con suối đ n m
đư c ở một căn nhà nhỏ c a v chồng ông Huy bà Tú b n Thông Tấn trong bản đồ c a t i n . Đ m ại c pháo. Sáng d y thu xếp đồ đạc.
X ở trư c. G c trong cùng à một chiếc h m hàm ếch c mui thông Định mang tất nhưng anh nặng quá. Đành bỏ tài iệu ại. Đến gi a suối
ra ngoài. Kề trư c miệng h m à chiếc giường một. Chân giường à đành d ra xếp tất 4 bao gạo đ y trút vào gùi m nh v i túi tài iệu c a
nh ng chạc cây cắm xuống đất và dát giường à cuống nh ng tàu á cọ anh Đi u và một số đồ inh tinh khác. Tất cả đến hơn 3 ang gạo. Chưa
dài và dẹt đ b ng n màu da bò. Thú vị nhất à chiếc bàn nhỏ c ghế bao giờ m nh phải mang nặng như v y, nhưng m nh cố gắng. Nếu ông
đàng hoàng. Ban ngày và ban đ m đều c th àm việc đư c. Nhà đư c Chất cũng cố như m nh, anh và Thông th số tài iệu đư c mang hết
che k n b ng nh ng “b c tường” ghép b ng á cọ. Xinh xắn và đ m ấm rồi. M nh ghét ông ấy quá. Ba ô c a ông ấy rất nhẹ, nhẹ hơn cả c a
quá gi a khu rừng b ng phẳng tr n đỉnh một ngọn núi cao đ ng. Ở m nh, nhưng úc anh bảo bỏ b t tài iệu ại, ông ấy bèn đòi trút sang
đây không s pháo k ch v núi rất cao, nhưng đ m th ạnh buốt. Nửa gùi m nh bao gạo đ y c a ông ấy. Tồi quá. M nh th không th như thế
đ m, anh phải d y ấy áo en mặc. đư c. lúc nào cũng muốn trút hết s c ực c a m nh ra àm việc. Còn
ông ấy, ông ấy uôn mồm:
29-7-1968
– l n này còn n khác, c phải chỉ một n đâu.
Sau 7 ngày đi cõng các th còn bỏ ại ở A8 về A7, 12g trưa hôm
qua 4 anh em m i về đến nhà. Th t chưa bao giờ vất vả như chuyến đi Thực ra đ chỉ à ng y biện. Giá hôm ấy anh chịu đưa bao gạo cho
này. 6g sáng 22-7 th ra đi. 3g30 chiều ng ở Đội 6. lo pháo. Nửa đ m m nh th số tài iệu đư c mang đi rồi. M nh tiếc ngơ ng n mấy t p giấy
m nh và anh phải chui xuống h m. 11 người mà chỉ độc một cái h m. trắng n n cố mang theo một t p và t p truyện ngắn “Về làng” c a Phan
Mấy tốp người kia c muốn đùn bọn m nh ra b i ng . Th t tệ. Hôm T . Ngay cả t p này m nh cũng chưa đọc ngoài mấy cái “Con đĩ”, “Trong
sau vào A8. lạc đường m i ở ch b i bom B52. Đi nhanh vùn v t. lạc đám mía” và “Hai anh em”. M nh cảm thấy nếu không đư c đọc th y như
hoài. Gai g c và cỏ r m. Chân m nh ấm tấm m n. Dư i ng n chân dao không mài, kh mà viết nổi về cái Khu 5 rất xa ạ v i m nh này.
tr y da x t như cào cấu m i n ội suối. M i 4g chiều m i đến A8. Dọc Buổi tối ra đến làng D n1 th đ 5g chiều. Trời mưa. Đường dốc,
suối vào, cây đổ, đất ở và nh ng hố bom hiện ra. Càng vào g n nhà vắt và mu i. B nh thường từ A8 ra làng D n chỉ đi 2g đường thôi.
bom càng nhiều. Cả một khoảng rừng bị bạt đi v bom. Nư c suối vẫn Gặp anh Nh t về ấy đồ. Th ra bọn m nh ng ại đúng cơ quan cũ c a
còn ng u đ c v đất x i ở, và gh g m hơn à ngay trư c cửa nhà Văn anh Nh t. Bọn anh Nh t nhặt đư c t bắp ngô bị B52 phạt tr i. M nh
Nghệ, một hố bom sâu hoắm, tròn oe ra như một cái ao n n m ù nư ng ăn. Sôi b ng cả đ m. Sáng hôm sau 9 n đi ngoài toàn nư c.
ù chắn ối vào nhà, một cây to đổ ngang. Cửa b t tung. Đất bắn vào Thông và anh cũng bị như thế. Chắc ngô c chất độc hoá học. Chúng
quanh nhà m b i. Gh th t. Th ra ngay chưa đ y một ngày sau khi n thả chất độc hoá học vùng này gh g m quá. M i hôm nào m nh đi
bọn m nh chuy n, bom đ dội xuống. lại một n thoát chết. Buổi tối từ trạm 10 vào trạm 9 rừng h y còn xanh tốt. Thế mà bây giờ cây đ
bọn m nh ăn cơm v i canh chuối xanh thái át phơi khô, Thông nhặt
đư c ở một cái thùng sắt tây nhà B2 v t. Thế mà cũng ngon. Các m n 1. Ban Dân Y Khu. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc)
khô đi. lá rũ xuống nh ng cành tái nh t. Một th màu nâu xám ngoét. Chẳng phải m nh s khổ đâu, c ẽ m nh thấy t i cực v cái quan niệm
Cả một vùng rừng tr i. Đường giao i n đi xuy n gi a khu rừng bị chất về số ph n ám ảnh. M nh uôn thấy nh ng kh khăn, nh ng vất vả c
độc hoá học. Nom tàn khốc biết chừng nào. M nh dẫm n một hòn đá nh m m nh mà đay nghiến, mà hành hạ. Vư t b i bom, bọn m nh ăn
b p b nh gi a òng suối. Ng . G y g y. Mặt đâm vào khe đá và người cơm ngay b n miệng một hố bom nh o nhoét. Mu i, ruồi, kiến bu vào
gieo xuống đá. Anh tái người đi. Mặt anh nhăn ại v đau đ n. M nh cố nh ng nốt m n oét ở hai chân m nh. Ăn cơm v i mắm cái ại càng hút
b t cười đ xua tan n i o cho anh. Tối vừa n m n võng th chiếc cọc ruồi mu i đến mạnh. Không c ấy một ch ngồi, đ ng nhấp nhổm, ăn
g y. Cả anh và m nh đều ng . Chân m nh bị đá va vào tr y da. M nh vội vàng rồi đi vào B2. Anh mệt quá, đòi nghỉ ại. Nhặt đư c t chuối khô
tru tréo n. Th t xấu quá. Tại sao c úc m nh ại cáu kỉnh v i anh ại đem nấu canh, và rang ngô ăn. Sáng s m hôm sau m nh bắt đ u hành
vô ngh a ý như thế? Đ m ấy ng dư i h m, nhưng y n ổn. Mấy hôm kinh. Th t khổ quá, ch quan, không mang theo một mảnh vải xô nào.
nay máy bay và pháo c a n t hoạt động hơn. Chiến sự đang d dội ở Cũng may còn mang đư c chiếc khăn mặt. lấy khăn quấn vào. Hôm sau
Quảng Ng i. Ti u đoàn biệt k ch đổ bộ xuống rẫy bắp đ rút, c mấy phải dùng cả khăn mặt và áo t c a anh. Mang nặng, đi xa, hành kinh,
cán bộ cơ quan X đi nhặt đư c t i 3 gùi đồ hộp. Chúng n cũng không mất s c ắm, nhưng đành chịu. Đến Đội 6, anh k u mệt không th đi
s c sạo mà m nh cũng không nổ súng g cả. Nghe n i đ m 14-7 – cái đư c n a. Phải san sang ông Chất 2 hộp mắm, và m nh phải mang đ
đ m B52 d dội ấy – 17 bộ đội ở trại sản xuất ch rẫy bắp bị chết và anh 1 bọc muối tư ng v gạo c a m nh ăn đ nhẹ b t. Đi suốt từ B2 ra
2 người bị thương. Sáng hôm ấy trực thăng n đổ xuống b i cỏ tranh suối n đ 5g chiều. Đoạn cuối, đi như bò. C mươi mười ăm phút ại
(ch b n suối m nh và anh Nh t hái á ốt) gi a đường từ Trạm 10 sang nghỉ. Người nh p nhúa, đường dốc trơn nhẫy. M nh vừa bò n dốc vừa
Trạm 9. Và cái nhà ở A8 vừa rồi th bị bom c a phản ực dội suốt dọc r n r m. Chưa bao giờ m nh thấy đi khổ như thế này. Anh d : “Thôi cố
con suối vào nhà. Gh th t, nếu không di chuy n th bọn m nh đ bị chịu, đến suối tắm sạch sẽ à thoải mái thôi mà”. Quả nhi n, đến suối n,
bom ở đấy rồi. Nguy hi m như v y, đường phải vư t nhiều ch rất gay, m nh tắm đư c một cái tỉnh cả người. Ăn cơm xong mắc tăng, võng ng
nhưng đ anh đi một m nh th m nh không y n tâm mà thực tế th phải trong tiếng pháo từ Nông Sơn vọng ại.
4 người về m i chuy n hết đồ. Ngoài m nh, anh, Thông, anh Chất,
chẳng ai đi đư c nổi. Anh Giai, anh Tiến ốm, anh Đi u già. 30-7-1968
Từ làng D n, hôm sau mấy anh em ại ạc đường m i. T i B2 đ M i t i 12g trưa ch nh t 28-7 bọn m nh m i về t i nhà. Ở nhà
1g30 chiều, mà b nh thường chỉ đi 1 tiếng đồng hồ. Trời vẫn mưa t m nghe n i kho Ki m (cách 7g đường) c bán tự do một số hàng. Anh
t . Đường qua b i bom nh o nhoẹt v s t y và đất d nh. Chân c muốn Giai đi mua đư c 10 hộp s a và 10 bánh xà phòng. May quá, xà phòng
tuột ra ngoài dép. Nguy n do một n bị ạc à tại ông Chất đi trư c – ông c a m nh vừa hết nhẵn. M nh và anh đư c mua 3 bánh, c 25đ một
ấy mang nhẹ n n uôn vư t n trư c – qua b i bom B52, nghe tiếng máy bánh thôi. Rẻ quá. D nhi n so v i ngoài Bắc th đắt hơn. Anh Phan
bay, ông ấy s quá, thế à không nh n ra đường đư c n a. M nh nhoài Huỳnh Đi u (Huy Quang) bỏ tiền mua cho m nh một hộp s a. M nh
người n dốc B52. Chân s t xuống bùn, tay chống xuống, bò. Chiếc gùi và anh mua một hộp n a à 2 hộp. Hôm qua hai đ a pha uống cả một
c đè và x i vào ưng nặng tr u. Nư c mắt m nh a ra. M nh kh c. Ngay hộp. Nư c n ng, s a đặc, ngon quá. M nh bảo: “Ở Hà Nội th c bao
úc ấy m nh cũng thấy vô ý quá, nhưng m nh không th cư ng ại đư c. giờ đư c ăn s a như thế này. Phải ngh như v y”. Đúng, phải ngh như
v y đ ạc quan. Và c ạc quan m i sống đư c. Thực sự m nh vẫn Tiến phản ánh một buổi chiều, m nh cũng c suy ngh . Gùi cõng, sản
chưa thấy g à khổ sở, chưa thấy tư tưởng bị dao động v nh ng n i xuất, di chuy n, s c khoẻ, thiếu thuốc… theo m nh chỉ à nh ng kh
cực nhọc ở đây. Trái ại, m nh bắt đ u thấy tha thiết y u cái khúc ruột khăn ph . Cái đáng s nhất à quan niệm c a nh đạo về văn nghệ.
miền Trung mà m nh đang sống này. M nh c cái t nh gắn b và thông
cảm v i Khu 5 y như hồi m nh bắt đ u về Quảng Nạp đ đẻ ra “Đất cằn”. 31-7-1968
lạ gh . Trư c đây m nh rất ghét Khu 5, chỉ y u Nam Bộ và Huế. Bây Bắt đ u “Hoa rừng”. Ch t v t nhưng ki n nhẫn. Mu i. Mu i nhiều
giờ vào Khu 5, cái hấp dẫn m nh trư c hết, cái ôi kéo m nh trư c hết vô k . Chúng n uôn phá hoại sự y n t nh c a m nh. Nhưng dẫu sao
ại ch nh à cái khổ c a Khu 5 – mảnh đất trung dũng ki n cường đi cũng sư ng hơn cái cảnh viết v ng trộm ở 47 HC. C nghe tiếng guốc
đ u diệt Mỹ. Cán bộ Khu 5 đi gùi cõng và o ăn nhiều hơn Nam Bộ và à gi t th t m nh. Th t gh tởm. K cũng hay. Cuối cùng th con ngựa
Trị Thi n. Cơ quan phải di chuy n nhiều hơn. Nhất à giai đoạn này bất kham này đ vư t khỏi hàng rào dây thép gai ấy rồi.
ại càng ác iệt gấp bội… Hôm nay ẽ ra bọn m nh xuống g n ch Phú
Thu n cõng gạo, nhưng b n nhà in đi ại phải quay về v chúng n càn. 3-8-1968
Thế đấy, mảnh đất mà m nh đang sống n giống hệt như con Suốt cả ngày hôm qua, anh àm kho ch a gạo bắp và m nh th phá
người m nh: vất vả, cực nhọc. M nh sung sư ng đư c c mặt ở đây chiếc áo xanh rách ra àm gùi. Chuyện này hoàn toàn m nh không biết
đúng vào giai đoạn gay go quyết iệt nhất c a cuộc chiến đấu. M nh trư c đư c n n không chu n bị. Gùi rất c n. Đi gùi gạo, người nào
sung sư ng đư c chịu đựng và vư t qua tất cả gian khổ v đ gặp một cũng phải tự túc gùi. Anh đ c một cái túi bột m viện tr Mỹ, bây
mảnh đất đồng điệu v i tâm hồn m nh. giờ phải mua, độ 25đ một chiếc thôi, nhưng phải đ i xuống ch Phú
Thu n mà cũng chưa chắc đ c . Ở đấy chúng n ại đang càn. M nh
… Chiều hôm qua ại đư c nghe anh Quang Huy giám đốc Xưởng
ngh , phải ch động, chờ đ i mua th đến bao giờ. Thế à chắp vá chiếc
phim Thời sự Tài iệu Trung ương vừa vào n i chuyện, câu chuyện
áo xanh bạc phếch c a m nh thành một cái gùi tốt, cũng gùi đư c 4 ang
c a anh gây một chấn động n trong òng m nh và n khiến m nh y n
gạo. Thông bảo: vải còn tốt đấy. May quá, suýt n a th tháo cái qu n
tâm, phấn khởi ạ ùng.
bộ đội, mà m nh ại đang thiếu qu n. M nh cắt đôi cái t ba ô b ng ni
Anh Huy n i về Giô-r t I-ven. Cảm động quá. Cuộc đời v nghệ ông xanh á mạ ra àm t gùi cho m nh và anh, m i người một chiếc.
thu t chân ch nh c a I-ven động vi n m nh rất nhiều. 70 tuổi rồi vẫn Thế à tạm y n tâm. Không c gùi th t khổ.
ăn ộn ở chiến trường trong túng thiếu và vay mư n. M nh c cảm
Gạo bắt đ u o thiếu, chỉ còn ăn đư c một ngày n a mà địch ại
giác như m nh đư c nâng tâm hồn n.
còn càn ở Phú Thu n n n chưa xuống gùi đư c. Chiến dịch X2 (t c
* à đ t Tổng công k ch Tổng khởi ngh a th ba) đ mở màn. Ta đánh
… Hôm qua Ti u Ban Văn Nghệ họp phản ánh v i anh Quang mạnh vào Đà Nẵng và bắc Quảng Nam. Mười ngày nay Mỹ đưa vào Đà
Huy giám đốc xưởng phim Thời sự Tài iệu Trung ương một t t nh Nẵng 8.000 quân n a đ dùng cho vùng phi quân sự (theo Giôn-xơn
h nh hoạt động văn nghệ và nh ng kh khăn. Tết này anh Huy sẽ ra n i). Chúng n đang p một hàng rào bảo vệ Đà Nẵng và th ng Giôn-
Bắc, sẽ n i, nhưng ăn thua g . Anh Phan Huỳnh Đi u và anh v i Tr n xơn bắt đ u tuy n bố đ y mạnh chiến tranh…
T nh h nh càng gay hơn, m i tháng m i người phải tiết kiệm 2kg ăn cả. Th t khổ. Buổi chiều buông xuống nặng nề và u ám. Mu i và tối.
gạo b ng cách ăn thay 4 ống m nh n hiệu “Ông Ph t”. Cũng phải rất M nh đ ng n, người muốn chao đi, ảo đảo. Đ i quá. Thương anh
“bem” v chúng n biết th chúng n không cho sản xuất m “Ông Ph t” quá mà không biết àm sao. 6g m i đư c đỏ ửa. 7g hơn m i đư c ăn.
n a. Đến úc kh khăn, các bộ ph n trở n n ừa đảo ẫn nhau. Ban phân M i người ba bát nhỏ. Ăn xong về, m nh hỏi anh:
phối cho Giáo d c 100kg gạo, Văn Nghệ 100kg gạo. Nhưng Giáo d c ờ – Anh c no không?
đi, ấy cả 200kg mà không cho Văn Nghệ. Rồi cười cười: “Nghe không
– No. Còn em? Em c no không? Còn đ i phải không?
rõ… Nghe nh m…” làng Kinh1 ại m i phân cho toàn li n gia 172 700kg
phiếu gạo nhưng b n Văn phòng ại gi cả, Ti u Ban Văn Nghệ chẳng – No. Đ no. Giá c th m th ăn đư c một bát n a nhỉ?
c . Kỳ quá. Đư c hơn 300kg phiếu th à phiếu nh ở kho g n ch Phú – Ừ.
Thu n, phải đ i chúng n rút càn m i xuống đư c. Thế à toàn ăn bắp.
Và b ng tối trùm xuống. Và ánh đèn d u trong hai chiếc ống bơ
Sáng bắp h m, trưa bắp h m, chiều cơm trộn v i 1/2 bắp xay. Th c ăn
ch p n nhau chỉ còn ra một ánh sáng yếu t cũng bị thổi ph t tắt.
à một chút muối h m trộn m ch nh. Mắm cái Thông chưng o ng toàn Hai chiếc võng im ặng. Vừa nghe tuồng Đề Thám trong buổi sân khấu
nư c, ại cho t m ch nh quá n n m nh không sao ăn đư c. Mấy hôm truyền thanh vừa ng . ly ơi, sau này con sẽ đọc nh ng dòng này, con
nay m nh và Anh đ ăn hết cả 3 hộp s a. S a không ngon b ng s a ngoài sẽ hi u, sẽ y u và sẽ ki u h nh về bố mẹ hơn nhé. Bố mẹ đang sống
Bắc.Và một hộp đường đ ăn trong một ngày. Người sinh ra mệt mỏi. nh ng ngày rất gay go, nhưng bố mẹ rất thương nhau. Nếu c gắt nhau
Anh cũng bị váng đ u. Anh Giai ốm iền 2 tu n ễ giờ m i đ . Sáng nay th chỉ à gắt v quá o cho nhau mà thôi.
ngồi n i chuyện v i Anh về ly và li n, về 195 Hàng Bông. Nh nhà quá.
Sáng nay anh và anh Chất, và Thông ại xuống ch Phú Thu n
Đ m qua nh 195. Nh từ hạt b i, từ ch ly ngồi chơi, m nh b ng kh c
gùi gạo. Nghe n i địch rút rồi. Nếu chiều mai ba người không về th
oà n. Kinh kh ng quá. Xa 195 quá rồi trời ạ. M nh nh nh ng buổi tối
sáng ngày kia m nh, Tr n Tiến và Tam sẽ xuống. Thế à phải xa anh
bạn bè, nh ng ngày b n rộn và vắng vẻ ở 195. Rồi o cho ly…
hai ngày hai đ m. Chả thà sang báo Cờ Giải Ph ng th ại đ . Đang ở
Chủ nhật 4-8-1968 v i anh, nay b ng anh đi. Cái nhà trở n n vắng ặng. Chắc m nh cũng
sắp phải xa anh rồi. Anh Đi u đi họp về à các ông ấy quyết định m nh
Ăn đ i và thiếu thốn. Trưa hôm qua m i người chỉ đư c một bát
sang báo thôi. Các ông ấy kỳ quá, c m i chuyện công tác c a m nh
bắp h m. Anh bảo: “Giá đừng ăn th ại đ đ i”. M nh cũng thấy thế. mà c dây ra. Thôi, sang báo càng tốt. M nh đ àm qu n anh và đ
Ăn xong về n m ịm đi tr n võng. Đ i quá. Bực dọc v đ i th không phải nh n thấy nhau nhếch nhác quá. Sang báo m nh sẽ àm việc cả
th ngồi àm việc đư c. ban đ m n a và úc ấy th chỉ c dùi mài viết thôi. Phải n i ở g n anh
… Buổi chiều gặp ại anh Sắc ở K185. Anh Sắc đi gùi về ch Khu cũng th ch nhưng trong hoàn cảnh này, g n nhau quá, hạnh phúc quá
y, đi xuy n qua trư c nhà m nh. Nhộn quá. Không c g cho anh ấy sinh chư ng. Vả ại cũng àm mất th giờ c a nhau. Chẳng hạn c đ m
muốn àm việc nhưng ại c anh b n cạnh, không th nào ngồi y n
1. Ban Kinh Tế Khu. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc) đư c. N m và n i nh ng chuyện bâng quơ. Thế à giết thời gian. Rồi
2. Ban Tuy n Huấn Khu. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc) anh mà t sáng tác đư c hơn trư c, người ta sẽ đổ tại m nh.
9-8-1968 nhất c a cuộc đời m i. Hôm nay Ban (Ban Tuy n huấn Khu 5 – Bùi
ly con ơi Minh Quốc chú th ch) đ quyết định ch nh th c cho mẹ ở Văn Nghệ.
Thế à con ơi mẹ đ hoàn toàn thoát khỏi sự ràng buộc c a cái nghề àm
Mẹ bị ốm nặng ắm nhưng vẫn giở tất cả các ảnh c a con ra ngắm báo, cái nghề n àm hỏng văn c a mẹ. Dù mẹ àm một binh nh (hiện
ngh a. Chắc bây giờ con n hơn một chút rồi. Con đ 20 tháng đấy. nay) c a văn nghệ, mẹ còn sung sư ng gấp trăm n àm một ph ng vi n
Mẹ nh con trong cơn sốt m man. Mẹ mơ thấy mẹ ở 195 và chu n ở 47HC. Mẹ đang rất ng ngàng, dốt nát, nhiều khi ngu ngốc n a về
bị vào Trường 105 đ đi B. Ba ô c a mẹ đ ngoài ô tô và khi ô tô “toe nhiều mặt c a văn nghệ. Mẹ gi n m nh quá. Nhưng phải tiến d n.
toe” gọi mẹ ngoài đường th con c úi húi ở g m giường v i một đống
guốc. Mẹ dặn bà ngoại: Bắt đ u từ hôm nay. Từ hôm nay… ly, Bé ly y u dấu c a mẹ ơi.
Hôn con. Hôn con. Hôn con.
– Đây nhé, bà cho ly đi đôi g t b ng, đừng cho ly đi đôi g t
nhọn, kẻo ng . 12-8-1968
Chú ái xe gắt gỏng gọi mẹ. Mẹ vội chạy ra th ô tô đ chạy mất và Chi bộ họp. Anh bảo chi bộ nh n định m nh:
cánh cửa sắt b ng dưng bị khoá trái ại. Còn m i m nh mẹ ở nhà. Mẹ – Th ch nghi nhanh.
s quá và mẹ tỉnh d y. Mẹ kh c. Kh c v nh con. ly ơi.
– Ch quan (Sẽ gùi b ng ông Quốc, ng rồi m i chống g y, không
Rồi mẹ ại mơ thấy mẹ ở B ra 195. Đang định về Mễ thăm con th ốm bao giờ – cách n i c vẻ dương dương tự đắc…).
c tin trẻ con đư c về Hà Nội học cả và ông bà ngoại dẫn ly, li n ra.
Thôi, m nh chịu ấy. Chẳng qua à m nh ngu ngốc. M nh đ tự
Mẹ sung sư ng ôm con vào òng.
răn m nh bao nhi u n về sự khi m tốn rồi. Nhưng m nh chỉ thực
Bé ly y u thương c a mẹ. hiện đư c n tr n nh vực sáng tác thôi. Còn trong ao động, m nh đ
Thế à mẹ đ vào chiến trường tròn một tháng. Mẹ đ trải qua coi thường, coi à chuyện dễ ăn n i nhất, không ngờ…
nh ng gian khổ cơ bản rồi: Di chuy n. Gùi cõng. Đào h m. Đ i. Thiếu
16-8-1968
rau. B52 và sốt rét. Ôi, cái sốt m i đáng s àm sao. N chỉ rét nhôn
nhốt nhưng nh c đ u và đau xương kinh kh ng ắm con ơi. Gh g m Mưa. Chiều nào cũng mưa. Đ m ại mưa. Nhà dột, hai v chồng
nhất vẫn à n i nh . Mẹ nh ly, nh ông bà và các bác, nh 195, nh m nh phải n m co. Mấy đ m pháo bắn g n, phải n m giường. Thương
Hà Nội và bạn bè c a mẹ. Mẹ khổ tâm v bố và các bác các chú phải gùi Anh vô hạn. M nh khỏi sốt hôm 12-8 đến 13-8 th khỏi hẳn và bắt đ u
cõng rất nhiều gạo trong dịp này. lẽ ra mẹ c th g p ph n đắc ực, và họp Ti u ban Văn nghệ học t p ời k u gọi c a Bác nhân dịp 20-7.
đ cho mọi người hi u mẹ th m. Mẹ bỏ một dịp tốt.
17-8-1968
ly c a mẹ,
Sáng 13-8, m nh bắt đ u khỏi th anh ại ăn ra sốt. Anh sốt nhẹ
Mẹ báo một tin đ con mừng n a à ngày hôm nay mẹ bắt đ u àm nhưng mệt và nh c đ u mất hai ngày. Thấy Anh mệt, m nh o quá.
người nh ch nh th c c a Ti u Ban Văn Nghệ rồi. Hôm nay, ngày th Ở đây ốm à khổ. M nh đúng à ch quan, bị sốt một tu n. Sốt đúng
úc anh đi gùi cõng. Sau 7-8 năm khoẻ mạnh, nay ốm, m nh chẳng c b a môn d c nấu canh và 2 b a canh á b a chua ngon quá. Ba hôm
kinh nghiệm g cả. Ăn cháo v i muối và m ch nh muốn ộn mửa. Sau nay đư c ăn canh, tỉnh người. Thèm rau đến n i nh n á cây rừng chỉ
anh Giai cho một t đường ăn cháo và may mắn anh Mai b n nhà in muốn nuốt. Thiếu thốn quá mấy anh em toàn n i chuyện ăn. C đến
cho mấy c c đường phổi Quảng Ng i ăn v i cơm. M nh ăn rất t, ăn b a cơm à “hồi ký” về Bô đ ga, về Phú gia, về Hà Nội v i các m n
không biết ngon à g . Cơm nhạt thèo. Th gạo xát máy, trắng, không ăn ngon. Tất cả đều nhắc đến rất tự nhi n. N i g th n i, cuối cùng
còn một chút cám. M nh phải ăn bắp h m cho đ m đà. Anh mua đư c ại quay vào chuyện ăn. C hôm đư c ăn nhiều kẹo và đ m qua ại mơ
một g i mè xửng, về chia cho m i người một miếng. Đến mè xửng mà thấy anh Đi u cho một hộp s a. C đ m m nh mơ thấy ăn kẹo th Anh
m nh cũng n. Bị đau b ng đi rửa v cháo nấu từ tối hôm trư c, tối mơ thấy ăn bánh m ba t . Nh ng “giấc mơ ăn” trở n n thường xuy n
hôm sau không hâm ại, v a ra, m nh cố ăn. Ăn xong đau b ng cả đ m, và nh ng câu chuyện về ăn th trở thành “nh ng câu chuyện xảy ra
đi b n bết ra qu n. Anh đi gùi về ở nhà đư c một tối, 10g còn phải đi không tránh khỏi”. C ẽ v thiếu quá. Đ i quá. lúc nào cũng đ i. Ấy à
giặt cho m nh và đ m ấy anh phải d u m nh đi ngoài. M nh không th bây giờ còn đư c hai b a bắp h m tương đối chắc dạ. Nay mai hết bắp,
nào tự bư c đi đư c. Uống 2 vi n rửa m i c m. lẽ ra m nh không đến ăn một ngày 2 on gạo càng đ i d . S th t. Cái đ i ắm khi khiến m nh
n i ốm nặng như v y, nhưng v m nh không c kinh nghiệm uống không th àm việc nổi n a. Trời mấy hôm nay c mưa hoài. Anh sắp
thuốc, ăn uống ại iều nh, ngại phiền mọi người, thế à ốm ai rai ra. đi Quảng Đà. lo cho Anh. Quảng Đà đang à mặt tr n ác iệt nhất Khu
Cực quá. Gi a hôm ấy Nguy n Ngọc, Thu Bồn, Ngân Vịnh ại sang. Họ 5. Pháo địch thường xuy n. Đành chịu. Không đi th ở nhà di chuy n,
hỏi t nh h nh văn nghệ ngoài Bắc, m nh m t đặc và n i th t ng ng n, gùi cõng… mọi công việc sẽ giết chết th giờ c a Anh mất. Phải động
khiến m nh ân h n m i. Hôm 13/8 anh Thu Bồn ại sang chơi một vi n Anh àm việc. Ở nhà bấn b u vào nhau rồi cũng hết th giờ. Sáng
ngày. Truyền nhau đọc mấy tờ Văn Nghệ m nh mang vào. Họ ph c nay anh Tiến bảo anh ấy bàn v i anh Đi u sắp t i chỉ đ 5 người ở nhà
văn nghệ Miền Bắc ắm, một nền văn nghệ đang đi n, c t m tòi, sáng thôi: Thông, Tam, anh Vương linh, một trong hai anh hoạ s Giai,
tạo. Không kh viết b n ấy c vẻ gh g m hơn b n m nh. Anh Nguy n Chất và Vân đi u khắc, còn th đi tất. Ở nhà th m nặng gánh ở nhà.
Ngọc c vẻ già và g y, xanh, đang ngồi viết đư c 1 chương “Đất lửa” N i thế ch cũng còn âu m nh m i đư c đi. Cũng chẳng sao. M nh sẽ
(sau đổi à “Đất Quảng” – Bùi Minh Quốc chú th ch). Sáng hôm kia anh tranh th viết một số truyện đi đường, truyện về hành ang1…
ấy cũng sang đây nhưng m nh sang Ph N Khu, không gặp. Thu Bồn ... Di chuy n cơ quan đến nơi. Mùa mưa đe doạ…
sau “Chư pông” th àm thơ ngắn. Nguyễn Ch Trung viết ti u thuyết về
Đồng Phư c Huyến. Hôm trư c anh ta sang ấy thư anh Huy Phương 19-8-1968
m nh đem vào. Hôm qua sang chơi âu. Nghe Thu Bồn n i, anh ta n Đ m hôm qua mấy anh em ngồi quây qu n quanh bếp ửa nghe
gân ắm… Nguyễn Ch Trung khoẻ, đẹp trai. Mấy ông đ i. Ăn cả 3 b a ca nhạc Cách mạng Tháng 8 đến g n 10g. “Du kích ca”, “Bắc Sơn”… Nghe
bắp một ngày ngồi viết. Tội quá. M nh th sau 7 ngày ốm nặng, nay đ “Bắc Sơn” muốn kh c. Nghe bài “Đoàn Vệ quốc quân một lần ra đi…” c a
ăn khoẻ như cũ. Ngh a à đ i. Ăn bắp h m v i mắm cái chưng d u ạc anh Phan Huỳnh Đi u đúng úc anh Đi u và mấy anh em đang bàn
v i một chút t th t ngon. Ốm d y, m nh x t ruột, thèm rau, chua,
phát đi n. M nh r cái Thương đi t m á b a. M nh nhổ đư c một 1. T c Đường Dây Giải Ph ng và Đường Dây 559. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc)
chuyện đ i. Địch chốt Phú Thu n, Tý Sé… Chốt các nguồn chuy n gạo 20-8-1968
c a m nh từ đồng b ng n. B n Quân Khu ăn ngày on rư i. Các cơ Nắng rồi. Đ mưa rồi. Cả khu rừng sáng bừng n chúc mừng
quan xung quanh Khu đều đ i. Cái đ i còn đe dọa âu dài v trư c mắt chuyến đi c a Anh. Anh đ đi Quảng Đà úc 6g15 sáng nay. M nh phải
à địch càn, kho không c gạo. Bắp c a Văn Nghệ đ hết, chỉ còn 300kg chu n bị tinh th n từ hôm qua. Suốt ngày ặng ẽ, m nh và anh m i đ a
gạo. Gay quá. Mấy anh em bàn ăn cháo từ ngày mai, từ 2 on xuống 1 một ch và cùng đọc xong “Mặt trận trên cao”, ti u thuyết c a Nguyễn
on rư i, m i b a nửa on, nấu cháo. lẽ ra ăn từ hôm nay, nhưng ngày Đ nh Thi. Sau buổi ca nhạc tối, hai đ a về võng n m. Mệt mỏi. Chả
hôm nay à ngày tiễn Bùi Minh Quốc đi Quảng Đà. Ngày mai, s m mai
n i g v i nhau cả. S m nay Anh đư c một hăng-gô cơm vơi, ăn hai
Anh c a m nh sẽ đi Quảng Đà. Đ m qua hai đ a n i chuyện m i. N i
b a. B a sáng đư c 4 ưng ca sắt và b a trưa à một nắm cơm nhỏ b ng
về sáng tác sau hoà b nh, về kh khăn hiện tại, về nh ng dự định…
b a đ u. Anh g y, đeo chiếc ba ô nhỏ x u và mặc chiếc qu n đùi xanh.
M nh chưa quen chịu đ i. Nhưng từ hôm nay phải qu n cái đ i đi.
M nh ngồi chờ Anh ở cái nhà nhỏ m ư t mà âu nay hai đ a vẫn chui
Qu n nh ng b a ăn c rau ở Hà Nội đi. Ăn cháo và phân công người
ra chui vào. Anh ch a tay – “Nào/ đồng chí/ bắt tay” (thơ Nguyễn Đ nh
đi t m rau ăn độn th m. Sẽ đ i hơn cả nh ng ngày đ i này. Đ u ti n
Thi) M nh ngoảnh mặt đi, cố nén, cố nén… Anh c biết không, nh n
m nh cũng s . Đ i th bồn chồn kh àm việc. Anh bảo: “S nhất à từ
Anh úc ấy th em kh c mất. Em không muốn đ cho ai biết à em rất
cái đ i chuy n sang cái ốm”. Ừ, m nh s ốm ắm rồi. Hai trăm vi n sâm
khổ tâm khi phải xa Anh. “Em ở nhà gi g n s c khoẻ nhé. Hành kinh
mang vào đ hết sáng nay. Nhưng m nh sẽ cố àm việc cho qu n đi. Sẽ
th báo cáo th t v i các anh ấy”. M nh chả n i g cả. Đưa anh sang b n
b n bịu cả ngày cho qu n đi. Chỉ c cách thế. M nh ngh đến Gooc-ki
bàn ăn cơm. Anh bắt tay anh Đi u, anh Tiến, anh Giai, anh Chất – “Đi
trong nh ng ngày “Kiếm sống” và “Những trường đại học của tôi”. Ngh
nhé!...”, và anh nh n m nh hai n. M nh cười, mắt ráo hoảnh. Anh đi
đến Y-ven. Ngh đến nh ng ngày ở Hà Nội. Biết sẽ chạy ăn, biết đ i,
rồi, anh Đi u bảo:
biết gùi cõng… Nhưng m nh quyết tâm ra đi. M nh vui vẻ chịu đựng
và hoàn toàn c th àm ch đư c m nh. Tất cả v nghệ thu t, v Bé ly – Hồi Mỹ đi công tác, Phương Anh kh c. Con n t ấy mà. (Mỹ
thương y u… M nh đ quyết ch từ nay không chịu đ cho cái đ i ám quay phim, chồng Phương Anh).
ảnh n a. Qu n n đi b ng cách ngh đến công việc, đến 1970. Anh Tiến:
… Anh đi Quảng Đà chuyến này m nh hơi o. Ác iệt và gian khổ. – C kh c m i ra ph n ch .
Đ m qua m nh kh c. Ngh đến tai họa c th xảy ra v i ly. Thương ly … M nh cố b nh thản ngăn nh ng giọt nư c mắt đ y . Đ m
bồn chồn. M nh bảo Anh: 19-8 m nh đ bảo Anh: “Em không đi tiễn Anh đâu. Chư ng ắm”.
– Dù sao th Ti u Ban Văn Nghệ cũng 2 người hy sinh rồi (Phương M nh muốn đi v i Anh một qu ng, nhưng phải nén ại. Cái g cũng
Thảo và anh Văn C n). Anh đi chú ý c n th n… phải nén ại, th t khổ vô cùng. M nh buộc phải đ ng nghe nốt 15 phút
ca nhạc sáng mà h nh như không nghe thấy g cả.“Cánh chim” – đ m qua
Rồi m nh ại o anh mất tinh th n. M nh động vi n Anh:
anh nhắc “Cánh chim” và s m nay m nh đ hôn vào má anh và n i ời
– N i thế ch s quái g . Bao nhi u người vẫn sống trong t m tạm biệt rồi: “Thôi, đi nhé”. M nh ạ thế. Không bao giờ m nh muốn
pháo địch… t nh cảm ộ iễu quá. Nghe ca nhạc xong, tất cả giải tán. M nh về căn
nhà nhỏ ghi nh ng ngày ở A7 c a hai đ a và m nh kh c, kh c m i. thôi. Hết ca-pốt rồi th thôi. M nh tin ở m nh và càng tin ở Anh hơn.
Nh và thương Anh quá. Anh đi, một mảnh ni ông che mưa không c , Anh c a m nh tốt ắm. Chỉ c n c mang, phải vác gạo đi nạo thai cũng
chỉ c nửa mảnh nhỏ rách tươm. Bảo Anh mang ni ông c a m nh đi, đ khổ, ch đừng n i c một đ a con như bà Vân b n Ph N Khu
anh nhất định không mang. Thuốc đánh răng không c . C chiếc th a đấy. Con bé 14 tháng chưa đi đư c. Đ i ăn. Đ i s a. C một chút ánh
ại c t. Tội quá. Vừa rồi đi gùi, anh gùi t i 4 ang. Anh tốt n biết bao nắng hé n trong rừng, chị Vân vội vàng vén áo con bé n và bế n ra
nhi u. Anh bảo: “Tối nay anh ăn no, nh ng b a ăn bắp anh thường bị tắm nắng. Tội quá. Ở rừng da dẻ ai cũng bệch trắng ra.
đ i.” Nhưng anh ại nhắc: bộ đội, dân công đang ăn cháo, ăn c nâu àm *
đường. Sáng nay cái Thương sang, n bảo bộ đội gùi ăn c 1 on bắp
Con bé con chị Diệp (cũng ở Ph N Khu) m i n ba. N g y và
mà đi gùi. Gay gắt quá. Giá chúng ta c gạo, Cách mạng Miền Nam sẽ
đen. Mẹ đi công tác vắng. Chơi tha th n ở mé đồi cả ngày. Thèm ăn
đư c giải quyết nhanh hơn…
nhưng không dám đòi. Hỏi: – l n n cháu àm gi? N bảo:
*
– Cháu đi học, rồi àm cán bộ.
Điện Ảnh c 3 ông ở Bắc vào chiều qua. Mấy ông ấy đi 30-4 mà
– Bố cháu đâu?
19-8 m i đến. lâu hơn m nh. Đ Quảng và Nguyễn Đại vào t i Trạm
61 ại quay ại ra v Nguyễn Đại ồi mắt, còn Đ Quảng th đau cột sống. – Bố cháu hy sinh rồi.
Nguyễn Đại yếu, ba ô toàn giao i n đeo mà o còn v t qu n áo và cắt Muốn kh c. Bé thế mà n i hai ch “hy sinh” gọn không. Và mẹ
cả nửa cái màn cho nhẹ. Th t n o ruột thay! Mấy ông bảo Đường dây n đ dạy n dùng hai ch “hy sinh” ch không phải “chết”. Gh th t.
người ta nhắc m nh. Người bé nhỏ, ba ô mang đ th mà đi khoẻ. Mấy Phải àm việc thế nào cho nh ng đ a con ta đây?
ông n i: “Tôi không h nh dung chị bé nhỏ thế nào!”. Họ bị đ i. Hàng
M nh bây giờ đ quân sự hoá hoàn toàn. Đến cái dây phơi cũng đ
ngh n bộ đội còn đọng tr n Trường Sơn mà không c gạo. M nh đi
cuộn vào ba ô từ hôm qua. Tất cả đ đư c xếp vào ba ô gọn gàng. Sổ
trư c họ c 19 ngày mà may mắn hơn nhiều. Vư ng, long, Nhị ph ng
sách cho vào túi vi-ni- ông nhỏ. Đ tr n bàn. Viết g th ấy ra. C ệnh,
vi n ại vào tiếp cho báo “Cờ Giải Phóng”. Thế à m nh đ o bị nhắc sang
chỉ 10 phút à m nh đi ngay đư c. Bao gạo đ giặt, đ vá v u c n th n.
báo. Cũng may.
Gùi đ ồng ruột ni ông và thắt quai. M nh bỏ ra mấy ngày xếp dọn
* cho gọn gàng. Chưa bao giờ cuộc sống c a m nh cơ động như bây giờ.
… Sáng nay, cái Vân b n nhà in sang chơi. V chồng n cư i … Dạy Tam học. Bắt đ u từ nay m nh gắn b v i cô bé này. Đang
nhau đư c 2 tháng th vào. Chúng n đi ô tô cũng nhanh. Ở đây, một àm đề cương các truyện viết về Đường dây. Trời tối x m.
số người – k cả nh đạo – không thông cảm. Đi cạnh nhau, ngồi ăn
cùng mâm v i nhau cũng n i. Hai đ a ốm miết không đi gùi cõng 21-8-1968
đư c. U buồn. N bị tắt kinh mấy tháng. Đang o c mang. Bà Tú v Bắt đ u ăn cháo. Sáu anh em ăn hai on rư i gạo cháo. Buổi trưa
ông Huy vào 3 năm mà còn cho n đư c 15 chiếc ca-pốt. G m bà Tú 4 on nấu cơm và chiều ại 2 on rư i cháo nấu v i môn d c. Cả thảy 9
th t. M nh th coi nhẹ vấn đề đ . Cái Nhàn không cho vài hộp th cũng on, m i người ăn on rư i 1 ngày. Ti u chu n hạ xuống nửa on.
… Anh viết thư gửi cái Nghị mang về cho anh Tiến báo tin Tý, Sé 3 àm chuy n môn, còn th chúng n đi gùi cõng và thay nhau àm cấp
địch rút rồi, 300đ một ang bắp. Ngày mai anh Tiến, anh Chất + Thông dư ng cả. Th giờ àm chuy n môn rất t. Chạy ăn. Đi gùi không đư c
sẽ đi Tý, Sé. M nh đòi đi không đư c… trở về, ại đi chuyến khác. Kho Ki m phát th c. Phải tự xay ra. R nhau
… B a trưa 6 người ăn 4 on gạo – 3 người 1 hăng-gô cơm vơi. đi Tý, Sé mua bắp th m… Công việc t p trung vào số t người sắp ch
Đ i. Ăn rồi ại đ i hơn v đọc c a anh Giai, sang trao đổi v i anh ấy. dư i tấm tăng ngoài trời. và 2 máy nhỏ in phẳng từng tờ, in ngay dư i
làm việc cho qu n đ i. Nồi canh á chua, chua gắt. Ăn không hết. Ngọc h m, in xong cho báo vào gùi. Từng t p báo g i vuông vắn như nh ng
b n nhà in (C9) sang chơi. Cô bé y tá c a C9 dáng thấp ùn, béo t ịt chiếc bánh chưng, xếp đ y gùi và họ ao xuống dốc đi “phát hành”, t c
nhưng da trắng xanh. 19 tuổi, 5 năm thoát y. Bố àm Nông hội x bị à phân phát báo về các cơ sở. Bọn n “còn phải thử thách một thời
địch bắt, đánh, về nhà ốm chết. Chị gái hoạt động Ph n , Thanh ni n gian”, chưa đư c àm chuy n môn. Tội quá. Chúng n hồn nhi n chịu
x , ở nhà v i má àm ruộng cùng v i 2 em gái, đ a 10, đ a 7 tuổi. Vùng đựng, không một chút thắc mắc nhỏ nào. Sáng nay m nh hỏi cái Tam:
giải ph ng ở Quảng Nam chúng n iếp ại, Ngọc chạy vào núi theo các – Sau này em th ch àm g ?
chú nhà in. Các chú Ban Tuy n huấn Khu về ấy Ngọc và 6 bạn n a
– Em chỉ th ch học cho giỏi rồi àm g cũng đư c tất. Học đến p
n. lúc ấy Ngọc ở trong núi đ 3 tháng. Má không biết Ngọc đi. lúc
7 rồi đánh máy. Đánh máy cũng tốt.
các chú về báo tin, má kh c. 5 năm chưa đư c về nhà. M i n Ngọc c
14 tuổi. Ngọc về Ban đi đuổi chim ở rẫy úa, kiếm rau nuôi n. 1965 – Còn nhiều nghề ắm. Em th ch nghề g ?
về àm cấp dư ng ở C9. 1966 đi học y tá 6 tháng. Bây giờ Ngọc à y tá – Nghề g cơ ch ?
ở C9. Ngọc bảo ở đồng b ng ăn sư ng. Sư ng về v t chất nhưng khổ
– Chẳng hạn dệt hay ái máy cày
về tinh th n. Chúng n càn miết, bom đạn, pháo miết, cực ắm. “l n
đây ăn vừa vừa thôi, còn nhường cho mấy chú àm ca ăn”. Một tháng – Em th ch dệt hơn ái máy cày.
Ngọc đư c 350đ. Ăn 300đ. Còn 50đ ti u. Chỉ đ mua một ống kem Tội cho nh ng mơ ư c giản dị. Tam chăm học vô cùng. 16 tuổi
đánh răng 50đ. Xà phòng th đư c 2 bánh. Không một chút g c th m. ở Bắc th t ra cũng p 7 rồi. Đ ng này còn chưa biết viết hoa, m i chỉ
Tội quá. N m i đư c 50đ. Còn nam th chỉ 40đ. Một năm đư c phát đọc và viết đư c thôi. M nh dạy n từ đ u. N học một cách chăm chỉ,
2 bộ qu n áo. Ngọc c chiếc nhẫn 1 chỉ vàng. Chị gái cho chiếc võng, và đ m n m n i nh ng chuyện o ngh :
n đây Đảng phát cho chiếc võng khác n n Ngọc bán chiếc võng c a – Không biết bà chị c cho th ng em trai đi học không? Con trai
m nh đư c 600đ. Bán chiếc áo vệ sinh phát đư c 150đ n a mua 1 chỉ không đư c đi học tội hơn con gái
vàng – hồi ấy c 750đ. Thế à c 1 chỉ vàng – một chiếc nhẫn đeo ở
– Chị chép cho em bài hát nhé. Em không ưng hát bài thiếu nhi đâu.
tay. Ngoài ra không c g hết. Thương chúng n quá. Cách mạng Miền
Nam c cả một p con gái trẻ đi vào. Toàn 14, 15, 16 tuổi… Cái Nghị – Sao em không bán con bò c a em đi?
hồi m i n cõng c 80 on, t c à hơn 2 ang. Hồi “Hai T ” – trong này – ứ, em đ cho th ng em trai c a em ch .
gọi đ t Tổng công k ch – Tổng khởi ngh a à 2T, ấy một số đi gùi đạn, Cách mạng Miền Nam th t à kỳ ạ. Phải viết về nh ng em bé s m
Nghị gùi đư c 40kg. Da đỏ, dáng cao khoẻ. B n C9 c 12 n . M i c tham gia Cách mạng này. Sáng nay ăn cháo chán quá, n bảo: “Ăn một
b a th đư c, ch ăn nhiều ngán, không ăn nổi”. Đến trưa anh Phan sáng d y cùng nấu cơm v i Tam. Dạo này sáng nào cũng phải d y s m
Huỳnh Đi u hỏi n : “Thế nào, ăn cháo c đư c không?” đ đ đ n cho Tam.
– Dạ đư c. Dạ no. Dạ thế mà ngon. Ngon quá! lại một b a trưa đ i ả. C hai miệng bát cơm. Ăn xong, b a
M nh còn kém xa s c chịu đựng c a chúng n . Chúng n đang cơm như à cái g không c th t. M nh về võng n m mệt ịm. 1g vùng
tuổi n, đang ở đồng b ng sư ng, nay xa gia đ nh, xa má. M nh b ng d y trong một cơn n ng ngột ngạt. Đi xin một nắp hăng-gô nư c chè
dưng c một sự rung cảm đặc biệt. M nh sẽ viết về p chúng n đi gùi. á n ng c a C9 uống, thấy đ nặng nề. Anh Đi u ốm. Rõ khổ. Anh ấy
lấy t n truyện à “Niềm vui thầm lặng”, n i về niềm vui c a nh ng chiến đau dạ dày. Chiều qua đ i quá, anh ấy húp nư c canh chua gắt.Thế à bị
đau ại. Hôm nọ anh ấy ăn cả b a chua chấm muối t. Cực quá. M nh
s gùi khi thấy bộ đội mang nắm xôi vào công đồn, đạn bắn như mưa…
thương anh ấy gh , nhưng m nh không biết bộc ộ t nh cảm. Tr n
22-8-1968 Tiến th vẫn c cái g cách biệt. Tối qua Tiến bảo:
Thông đi kho Ki m về. Chỉ mua đư c muối. 30kg muối. Thông – Quốc n bảo, nếu không c ai đưa th cho Quý đi Gia lai v i anh
sốt, s m nay vẫn n ng nặc đòi đi T Sé mua bắp. T nh h nh này, chỉ Đi u, anh Chất. Nhưng tôi thấy không n n. lấy tài iệu về dân tộc kh ắm.
ch m một ngày à không mua đư c bắp. lẽ ra anh Tiến đi nhưng ông – B n Ph N người ta muốn đi Quảng Ng i, Quảng Nam hoặc
Phát sẽ sang bàn công tác, Tr n Tiến ở nhà. Anh Chất t c ngực và đau Quảng Đà.
b ng. M nh đòi đi v i anh Giai và Thông. Anh Đi u không cho đi.
– Ừ, đi Quảng Đà tốt. Quảng Ng i về Đ c Phổ cũng tốt.
– Đây không phải chuyện gùi cõng, em đi xảy ra chuyện g th
Anh Đi u:
anh cũng khổ. Em chưa quen. Thôi đ Tam, Thông và anh Giai đi.
– Thôi, đ mai anh Phát (t c nhà thơ Tr n Nguy n – Bùi Minh
– Không, Tam đi đư c th em đi đư c. Quốc chú th ch) sang rồi bàn.
Im ặng. Thông n m võng n i vọng ra: Thế à chấm d t. Không biết số ph n m nh ra sao đây? Bồn
– Tam không đi đư c. l n đánh úp th chỉ khổ chúng tôi. chồn tệ.
– Thế th Thông và anh Giai đi. Mua đư c nhiều th anh Giai về, M nh đ bắt mạch đư c “Hoa rừng”. Vừa viết vừa run. Cảm
Tr n Tiến và anh Chất xuống cõng. Còn Quý, em chưa đi đư c. Ngay thấy“Niềm vui thầm lặng” và “Tiếng hát từ hang đá” đang gi c gi .
hôm đ cho em về A8, mấy anh cũng n i: “l xảy ra chuyện g …”, àm Đúng như Anh viết, nghe chuyện về thực tế chiến trường ở Đà
trưa hôm ấy anh cũng c o o.... nẵng: “niềm háo hức được thử thách cứ nổi dậy trong người”. Biết đi công tác
* à nguy hi m, à cái chết kề b n, nhưng sao ở nhà y như chịu một h nh
phạt. Không biết bao giờ em m i đư c đi hở Anh? Anh!
Tối qua ăn cháo v i môn d c và ốc. Còn no hơn b a cơm trưa
qua. Cũng không nôn nao ắm. Tạm ổn. Đ m ng hơi mệt. Đi đái Tr n Tiến sắp đi theo bộ đội.Theo anh Phát hôm nay sang n i th
nhiều. 8g30 tối m nh đ n võng sau khi ngồi viết đư c 1 giờ. 4g30 các ổng cho cũng rộng r i: Đi v i bộ đội mà th ch viết g khác c viết.
Quyết định đi, nhưng ở nhà cũng đư c, hoặc tháng 9 về cũng đư c. trong cuộc đời. Tại sao m nh ại vô trách nhiệm như v y. M nh ch kỷ
Nhưng Tiến bảo: Bao giờ ở nhà gọi m i về. Trời ơi, m nh thèm rỏ d i. và iều nh quá. ly con ơi, nếu con àm sao th mẹ ân h n suốt đời.
M nh bảo Tiến: Thôi mẹ đáng phải chịu cực khổ v ch nh mẹ đ gây ra.
– Tôi th ch viết về tr bám ở vùng giáp ranh, về mẹ chiến s … Ồi, 23-8-1968
bao giờ các anh ấy m i cho tôi đi?
… Hôm qua 8g đ đi ng . Sáng 4g d y, bây giờ đ cay xè mắt. Cả
Tiến im ặng. Buồn hết s c. M nh sẽ n i v i anh Phát việc này. đ m gi ào ào và B57, B52 c a n i n t c bỏ bom xa. Mùa thu, mùa
T ch cực xin đi m i đư c. thu m dịu và ạnh đ t i. Đường lý Thường Kiệt ại đẹp ắm đây. Hà
* Nội b t n ng chưa? ly ơi, con cô đơn quá, mùa đông này con không
Tr n Tiến đọc cho nghe cái ký “Gió lộng từ Cửa Đại” viết về Tổng đư c vòng tay vào cổ mẹ và không đư c mẹ ôm vào òng như năm
tấn công tháng 4-5/68 ở Hội An. Ông Chất im ặng: “Tôi phải đọc ại ngoái n a. Khổ thân con tôi. Một n i hối h n vò xé òng tôi. Biết thế
m i n i đư c” và ông ta ỉnh đi. M nh hơi o. S Tr n Tiến đánh giá tôi không đi n a hoặc chờ ly n một chút, gửi vào trại đ . Tôi vội
tr nh độ tồi tàn c a m nh. Nhất à chỉ nghe Tr n Tiến đọc ch không vàng quá. ly ơi, mẹ còn xốc nổi quá. Mẹ chưa đáng à mẹ mà con đ ra
đọc trực tiếp. Nhưng m nh mạnh dạn g p: Đoạn đ u dài quá, àm út đời. Tội thân con tôi.
đoạn ch nh à đoạn tấn công. V i một đoạn đ u sinh động và tốt như Vừa viết đư c vài dòng th Thu Bồn và Hồ Ngọc Sơn sang chơi.
thế th đoạn tấn công phải cân x ng. H nh như đoạn tấn công không Thu Bồn tốt th t. M nh th ch cái t nh dễ g n c a Thu Bồn. Thu Bồn bảo:
c g m i. Tác giả hơi úng túng. Cô Phong, hai em nhỏ Hội An và “Suốt một tháng nay b n ấy ăn ngày c một on rư i bắp. M i b a một
Nguyễn Văn Bé Hội An tốt. Tuy nhi n, cái ký này rất c không kh , rất người đư c một bát bắp h m. Ngồi nhà viết truyện anh hùng n ng ruột
sinh động. quá. N ng ruột v chiến trường đang k u gọi. Và n ng ruột v đ i. Tối
Tiến bảo: n m suy ngh , hôm sau viết cái ph n suy ngh tối hôm trư c. Đến 9g30
sáng à ng xuống bếp, chờ đ i, oanh quanh đ n b a cơm. Không àm g
– Quý nh n xét tinh đấy. Tôi cũng thấy à đoạn đ u dài. Tôi viết
đoạn đ u rất thú… N i cho thực nhé. đư c. Chiều th 4g đ đ ng d y. Ốm, khá nhiều nh trẻ miền Bắc vào ốm
a iệt. N m t p trung thành 2 nhà dài. Ốm sơ sơ vẫn phải ăn bắp”. Thế
8g tối. Máy bay thả bom… B ng thấy òng nh i n một n i o.
mà Nguy n Ngọc th c đào ra “Đất lửa”1, Thu Bồn viết anh hùng Nguyễn
Anh bây giờ ở đâu? C sao không? Biết đâu ngày 20/8 vừa rồi chả à
Ngọc B nh và Nguyễn Ch Trung viết Đồng Phư c Huyến. Ph c các anh
n chia tay cuối cùng v i anh. Chao ôi, nếu th t thế th đau khổ cho
ấy quá. M nh còn sư ng hơn các anh ấy nhiều, còn c một on rư i gạo
ly quá. M nh chỉ thương ly thôi. Thương ly và x t xa cho Anh. Còn
và dẫu sao s c ăn c a m nh cũng không b ng các anh ấy. Nh n các anh
m nh th thế nào cũng chịu đư c. Nghiến răng. Giôn-xơn đòi ném
cao n, ực ư ng mà ăn miệng bát bắp, cực quá.
bom ại miền Bắc. lại vô cùng o cho ly và c u m . Cực quá. M nh hơi
iều. Sao n bỏ ly bé bỏng thế mà d t đi? M nh tệ quá. M nh không
àm tròn bổn ph n người mẹ. M nh đ đẻ ra ly, đ àm cho ly c mặt
1. Sau đổi à“Đất Quảng” – Bùi Minh Quốc chú thích.
24-8-1968 mà m nh th vốn đi ch m như s n. lòng m nh ngổn ngang nh ng n i

… Chiều tối qua anh Giai ở T Sé về. Mua đư c t bắp và t bột o. Kỳ này mà cõng tồi th hoá ra m nh chỉ à đ a n i mép.
ngô. C nhẽ à th bột ngô xấu, dân xay, d n ra, c th chỉ đ cho n. Đi không mà m nh không tài nào theo kịp Tr n Tiến, hai người
Sáng nay ăn bột ngô quấy đặc n không th tả. M nh chỉ ăn đư c độ 2 uôn cách nhau một qu ng dài. lưng m nh muốn s n ra. M nh hoang
ưng bát, mà ăn m i m i hết. Ch ng ngán quá. Anh Tiến và Tam cũng mang tột độ. Không biết à hiện tư ng sốt rét hay hành kinh đây? Anh
k u ngán. Bốn người nấu bốn on, ăn không hết. B ng đ i mà không Tiến k u mỏi vai và gây gấy. M nh không dám hé răng ộ ra. Giá đi v i
tài nào ăn đư c n a. Anh th m nh đ đòi nghỉ. Nhưng đ ng này m nh c đi miết. Từ A7
3g chiều, xong “Hoa rừng”, đọc thấy không đến n i tồi ắm. Hay à xuống T Sé nghỉ c 4 n. Nghỉ th ại đ mỏi ưng. B a sáng m nh ăn
không khá. B a trưa m nh và anh Tiến đều không ăn đư c, cơm h y
m nh ch quan, “văn m nh v người”? Muốn đưa cho Tr n Tiến đọc
còn. M nh mỏi mệt tột độ. Càng o. Đi không mà còn thế, mai cõng
nhưng ại s . S Tr n Tiến bảo vốn sống m nh nghèo, thấy cái g cũng
th thế nào? l n đ u ti n biết một “cửa ranh”. “Cửa ranh” à ranh gi i
tưởng hay ho, trong khi người ta coi rất b nh thường. Cố gắng viết
gi a căn c tr n núi và đồng b ng. Dòng sông Thu Bồn xanh biếc
“Niềm vui thầm lặng” đ , rồi đưa một th .
v i nh ng n c nhà ven đồi và nh ng thửa ruộng úa đang th con gái
27-8-1968 b ng hiện ra. Như một ngọn gi phả vào òng, m nh thấy hồi hộp quá.
Trời nắng gắt mà m nh thấy gi đồng b ng mát như gi bi n. Thấy cả
May mắn. Chiều 24/8, m nh đấu tranh tư tưởng m i, cuối cùng
nh ng cây dừa hơi g y gò và xơ xác một chút, nhưng dẫu sao đây vẫn
quyết định đưa Tr n Tiến đọc “Hoa rừng”. M nh cũng chẳng n n giấu
à n đ u ti n từ ngày đặt chân vào Miền Nam m nh đư c thấy nh ng
dốt àm g . M nh còn viết nhiều, cái này không tốt th anh em giúp cho,
cảnh đ . M nh và anh Tiến băng qua đồng trống. B n trái à một cái
sửa ch a. Vấn đề à thực sự c u thị, thực sự học hỏi.
đồn địch tr n đỉnh đồi. B n phải à nh ng dặm đồi bị vàng i, đen sẫm
Vừa đưa “Hoa rừng” xong th anh em C9 về bảo Thông nhắn đưa ại v chất độc hoá học. Trời nắng, đường y. Đi t i 2g kém 10 th thấy
2 người n a xuống T Sé cõng bắp. Thế à m nh và anh Tiến đi (Hôm ngay ch Thông và anh Chất. Mừng quýnh.
trư c anh Chất đ đi rồi). Chòm nhà này c 3-4 cái ở ngay ven sông Thu Bồn. Con sông
Sáng 25/8 th m nh và Tiến xuống T Sé. Đi rất nhanh. lòng nư c xanh biếc, đúng à dòng sông c a miền Trung. Con sông chảy
m nh hồi hộp o cho chuyến đi này. Một à m nh âu rồi chưa đi. Hai à gi a một b n à nh ng d y đồi trọc và một b n à nh ng chòm nhà rải
m nh sau một tr n ốm, tiếp theo à nh ng ngày đ i, sâm không còn, ba rác. M nh ra sông Thu Bồn giặt võng và bọc võng bị mắm cái đổ vào,
à chặng đường T Sé – A7 khá xa. Anh Giai cõng mà x m tối m i về. òng bàng hoàng xúc động. Không ngờ đời m nh ại c ngày đư c d m
Nhưng m nh c một òng tin v ng vàng ở m nh. lòng m nh hơi tự ái chân xuống dòng sông Thu Bồn mát rư i… “Sông Thu Bồn giọng hát đò
về nh n xét c a ông Chất trong chi bộ. (Ch quan, đòi gùi b ng Quốc, đưa…” (thơ Tố H u).
b ng thế nào đư c). Nhưng m nh tự ngh n này kh mà trả ời đư c Th t kỳ ạ quá đ i. Nh ng úc này m nh thấy y u đời quá và sự ra đi
v s c m nh yếu mất rồi. lại đi v i anh Tiến à người vốn đi rất nhanh c a m nh n ý thú quá. Dù sự ra đi ấy m nh c phải trả một giá rất đắt,
th m ch c phải hy sinh, phải đau đ n… M nh rửa mặt và thấy th ch cái Mỹ. T i nhà dân m i th t gh . M i gia đ nh ở một gian ều dựng sơ sài,
nư c sông c ph n ấm áp hơn nư c suối giá ạnh. Bao nhi u mệt mỏi mái p tranh. Bốn xung quanh à nh ng tấm tranh ghép. Trong nhà,
đều ti u tan. lâu ắm m i ại thấy đàn trẻ bơi quẫy dư i nư c và nh ng một chiếc giường ọp ẹp, giát thưa và chuệch choạc. Một cái bếp k b ng
chiếc thuyền nan úp tr n bờ sông hoặc cột nơi mép sông. Trong này gọi 3 hòn gạch đ ng. Tr n bếp à một chiếc giàn a iệt đồ hộp Mỹ v i nh ng
à nh ng chiếc ghe. Ghe đư c d u rái trát vào. Th d u dễ cháy và hắc, nh n hiệu xanh đỏ oè oẹt. Ông ch nhà giải th ch: đây à hộp bia, đây à
d nh như sơn. Trẻ con khu vực này đ a nào bơi cũng giỏi. Cái Huệ – con hộp thịt…Cái thùng bánh qui m i thực to và ngon mắt, tròn và to như
gái ông ch nhà bọn m nh ở nhờ – m i 11 tuổỉ. Hỏi biết bơi chưa, n thùng đựng nư c mắm ngoài Bắc nhưng chiều cao chỉ b ng nửa, nh ng
g t đ u. Hôm nay không may à không c cá, ch ở đây họ đánh cá đư c dòng ch Mỹ viết rất đẹp, và in h nh một đ a b t qui màu rất ngon mắt.
uôn. Mấy ông làng Bân1 mua đư c cả thịt n 150đ một cân, đắt hơn Anh chị ch nhà đựng bắp xay vào đ , họ ư c ao c một thùng gạo đổ
một ang bắp 50đ. Ngả 2 con n mà bọn m nh không biết. đ y. Dân toàn ăn bắp. Trư c đây c bắp, c cá th bán đi mua đư c gạo.
Thông vào àng từ hôm trư c mua đư c bưởi. M nh và anh Tiến Bây giờ chúng n không cho đi ch n a. Mà cũng không dám đi v pháo,
ăn m i người g n nửa quả. Bưởi ngọt, dôn dốt, ăn sư ng m hồn. Ăn v bom. Con chị ch nhà m i 12 tháng cũng phải ăn cơm bắp xay. M nh
bưởi xong ại ăn bắp rang rả r ch.Vừa ăn vừa nghe anh ch nhà k về khuy n cai s a, anh chị ấy bảo: “Thấy n ăn bắp tội quá n n không muốn
tr n càn vừa qua c a Mỹ. B n kia sông Thu Bồn th Ng y càn, b n này cai”. Trông th ng bé th ch gh . N m p, trắng, mắt đen như con gái, c
sông th Mỹ càn. Ng y ác ôn hơn Mỹ. N thẳng tay giết heo gà c a dân. một nét nào đ giống ly c a m nh. Bế thấy nặng hơn ly nhưng mềm
Còn Mỹ không thế. N qua thôn này hỏi mua gà. Một con gà 1 ký, n nhũn. 12 tháng chưa biết đi men, chưa biết đ ng vịn. Nh và thương ly
ch a tờ 500đ, bà ch nhà ắc đ u v bà thấy t quá. N rút tờ 500đ n a bà quá. ly c a m nh m i 8 tháng đ đ ng đư c n và n cửa. Con gái nhỏ
ấy ại ắc v nhiều quá. N tưởng bà chưa b ng òng n ại rút tờ 500đ nhắn nhưng đ rất giống mẹ. Rất c ng cỏi và v ng vàng ngay từ nh ng
n a, bà ại ắc v s nhiều (dân m nh th t thà quá). Sau th ng thông ngôn bư c đ u ti n. Th ng bé này c ngấn bẹn và chân tay rất mũm m m. ly
xui bà c c m, bà c m ngàn rưởi. Nam gi i chạy vào núi, còn trẻ con, bà c a m nh th không c như thế nhưng rắn rỏi vô cùng. Con gái giống
già ở nhà h p pháp. N cho trẻ con ăn bánh, ăn s a. Nhà nào chạy hết mẹ quá chừng, từ h nh th c đến nội dung. Nhưng ở con, cái g cũng đẹp,
không còn ai th n bảo đấy à nhà “Vi Xi” (Việt Cộng), n đốt. N chỉ cũng tươi hơn mẹ. Mẹ cũng c ng cáp như con đấy ly ạ. Sau này n n
ùng Vi Xi thôi, dân thường n không động đến. N càn ở đây 10 ngày, con sẽ thấy nh ng dòng này và tự hào về cố gắng c a mẹ. 4 giờ sáng mẹ
và đ rút đư c 10 ngày. N v t ại cả đài, cả đồng hồ (Du k ch thu). Ta bắt đ u đi trở về A7 v i một gùi 3 ang bắp. lúc Thông đổ 3 ang vào gùi,
không động t nh g , không đánh đấm g . Đồ hộp th nhiều vô k . Ông Tr n Tiến bảo:
ch nhà m nh ở nhặt đư c hàng mấy gùi hộp thịt, hộp bánh, hộp bia về – Em đổ thế, chị Quý không mang nổi đâu.
ăn. Ở Miền Nam này cũng buồn cười. Cực th rõ cực mà ại “chơi” toàn Nhưng Thông tin ở m nh. Qua thử thách thực tế từ hồi về A8,
đồ Mỹ. Dọc đường hành ang, nh ng người trở ra, và dọc đường công Thông đ biết. N im ặng. Còn m nh th rối r t: “Đư c, đư c”…
tác, nh ng người ở căn c đều dùng toàn bi đông Mỹ, ca Mỹ, dao găm M nh đ không th ch cái gùi c a ông Giai, m nh bảo ông Chất từ
chiều hôm trư c:
1. Ban Binh V n Khu. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc)
– Đấy, tôi đổi cho anh cái gùi c a anh Giai đấy. – Chốc đổi gùi cho anh Chất. Gùi anh Chất mấy ang, Thông?
– Thôi. – Không hơn gùi chị Quý bao nhi u đâu.
Ông ta không đổi, mặc dù chiếc gùi ông ta mang ch nh à gùi c a M nh muốn đổi “ngang giá” ch không chịu s t bắp sang ông
m nh mà ông ta mư n.. Chất. M nh muốn trả ời cái nh n xét c a ông ấy trong chi bộ về m nh.
4g sáng đi. Qua đồng y, b i trống và b i tranh. Phải rất vội. Tàu rà Kỳ thực th tất cả 16 ang: Thông 5 ang, anh Tiến 4 ang rư i, ông Chất
đ n. Thông bảo theo qui u t đ c 2 n thực tế th c cách một ngày 3 ang rư i và m nh 3 ang. Bây giờ đổi: ông Chất gùi chiếc gùi c a m nh
3 ang, không hăng-gô, không bi đông, m nh gùi 3 ang rư i cả hăng-gô
phản ực ại đến ném bom và ngày hôm nay ch nh à ngày n thả bom.
cơm, cả qu n dài và võng ông Chất. l n dốc. Dốc thoai thoải, nhưng
Bao giờ cũng một chiếc tàu rà n trư c, rồi phản ực n và chúng ném
ối đi hẹp và b c cao. M nh bò. lúc ở dư i cửa ranh, vư t một cái dốc
độ hơn ch c quả. Hố bom và đất tảng bắn vung v i dọc đường m nh đi.
ngắn nhưng cao và trơn m nh đ ngồi xệp và t t xuống rồi ại bò n.
Một thoáng o hiện ra rồi v t tan biến ngay. M nh s chết ắm, nhưng
Tiến đi sau. M nh th t ngư ng v thảm hại nhưng không biết àm thế
sao nh ng phút nguy hi m nhất m nh ại b nh t nh nhất. M nh uôn tin
nào. lúc n dốc m nh cũng bò, nhưng chiếc gùi c kéo m nh xuống,
r ng rồi m nh sẽ thoát. Chiếc tàu rà 2 thân nghi ng ng đi n đảo. Tr n
Tr n Tiến phải đ y gùi n đ m nh. Thông và Tr n Tiến bảo s t
Tiến bảo: “N nghi ng b n kia, c đi, bao giờ tôi bảo ngồi xuống th ngồi
cho ông Chất, m nh không nghe, c đi trư c. Tiến ại theo sau và dặn
nhé”. Tr n Tiến rất tốt, uôn kèm sát m nh. Còn ông Chất th ỉnh n
m nh: “Đừng đi một m nh, đi c người nh àm sao th còn đ ”. M nh
m i quá cửa ranh m i ngồi nghỉ ở chân dốc. Thông bảo:
th ại chỉ muốn đi một m nh, nghỉ và bư c tự do hơn. M nh tệ quá,
– Chịu ông Chất, ông ấy đi nhanh quá. C t máy bay n a th rồi không sao đi nhanh đư c và ại c muốn nghỉ vặt, mà đi v i các ông
chả ai theo kịp ông ấy. th bư c dài và đi cả thôi dài, ại nghỉ âu.
M nh cười. Tr n Tiến im ặng (d nhi n). Cuối cùng Tr n Tiến bảo:
Chiếc gùi c a anh Giai c n m ngang sau ưng m nh. Tr n Tiến – Quý đặt đây nghỉ đ .
tháo bi đông nư c và túi dù ra đeo cho m nh rồi mà đi vẫn kh nhọc. Tiến tháo gùi m nh bỏ hăng-gô cơm ra và đòi s t bắp. Ông Chất bảo:
Qua một kẽ mương nhỏ, úc đi không th chỉ c n dư n chân bư c qua,
– Thôi th s t bắp ở gùi cô Quý (t c à gùi ông Giai mà ông ấy buộc
giờ m nh ội xuống mất đà ng chúi, hai tay chống xuống bùn. Gùi ở
phải nh n mang trở ại) sang tôi ch gùi này đeo nặng đi không nổi.
ưng, Tr n Tiến kéo gùi và Thông kéo tay m nh qua.
M nh nhất định không nghe v rõ ràng cái gùi ông Chất mư n
– Nặng quá phải không? – Tr n Tiến hỏi.
c a m nh, m nh c quyền gi n . M nh bảo: “Thôi, bỏ chiếc qu n dài
– Không. và hăng-gô cơm sang anh Chất cho tôi nhẹ một chút thôi, ch cái gùi
lúc ấy chắc m nh tiều t y và đáng thương ắm, Anh mà ch ng ông Giai tôi không quen mang”. Và m nh đi vư t n. Từ úc ấy ông
kiến chắc ại nhăn mặt thôi. Đi đư c một qu ng Thông bảo đ ại buộc Chất uôn uôn đi sau và uôn mồm k u:
ại gùi. Vẫn kh đi. Tr n Tiến bảo: – Nhẹ t nh thôi, nhưng tại cái gùi kh mang quá.
C úc m nh và Tr n Tiến nghỉ trư c, ông ấy n sau và ắc đ u: m nh phải qu đ u gối mấy bư c đến gốc cây rồi bám cây đ ng n.
– Tôi trả bà Quý cái gùi này thôi. Mệt quá. Quay nh n đ ng sau không thấy anh Tiến và ông Chất. Nh n đ ng trư c
không còn ai. T i một đoạn rẽ, m nh đặt gùi ở đ u đường, rẽ trái t m
M nh không n i g . Giá cái gùi m nh đang mang đây à c a ông
đường. May gặp một mái nhà c mấy tay gùi ng ại. lúc ấy à 3g20
ấy th m nh còn khổ về cái sự ban ơn c a ông ấy. M nh đang mang
chiều. Họ đ thấy m nh mệt nhọc tr n đường, họ trẻ, dân Miền Bắc, họ
ch nh cái gùi c a m nh v i 3 ang rư i bắp. Vừa đi vừa mừng th m à
vồn v mời m nh uống bát nư c chè n ng. M nh uống vội vàng rồi đi
một dịp may hiếm c m nh không c n n i một ời mà đ trả ời đư c.
theo hư ng họ chỉ: c đi thẳng sẽ gặp con suối c cái cây ngả, theo đường
M nh ngh đến cái Nghị, cái Ngọc b n C9. Chúng n gùi đư c 4 ang,
ấy về chân dốc. M nh ch quan không hỏi kỹ à qua suối th c rẽ không?
4 ang rư i. M nh sẽ phấn đấu như v y. Cũng như một mảnh đất, chưa
đến năng suất tột đỉnh th còn phấn đấu đư c. Rõ ràng ông ta ngư ng. V m nh, Anh và ông Chất hôm đi cõng gạo h t về suối ấy rồi về
Ngư ng v i m nh và v i Tr n Tiến. M nh và Tr n Tiến n t i quá nhà rất g n. M nh tưởng m nh nh đường. Trong b ng chỉ c u mong
ng ba suối rồi ngồi nghỉ. Mấy anh ở làng Bân (Ban Binh vận Khu – Bùi về t i đ . Không ngờ đường c thăm thẳm. Hỏi thăm rồi mà vẫn s
Minh Quốc chú thích) khi n y đ hỏi m nh: ạc. M nh nh n đồng hồ: 4g chiều. Vẫn chưa đến suối c cái cây ngả.
M nh chu n bị tinh th n ng rừng. Ni ông và võng c a m nh ông Chất
– Mấy ang?
mang ( úc đổi gùi). Mưa th đành chịu, bắp c ni ông bọc chắc không
– Ba ang rư i. sao, còn m nh ư t th đành chịu. Sẽ dựa vào cái bao bắp ng thiếp đi
– làm g ! cho qu n s . S nhất và h u như duy nhất trong ý ngh úc ấy à rắn.
M nh không c võng. Đành ngồi cả đ m hoặc trèo n một tảng đá mà
– Vâng, khoảng hơn 3 ang thôi.
ng . Nhưng nhất định phải đi miết đến tối đ . Hăng-gô không c . Gạo
Bây giờ, ngờ vực, họ ại hỏi Tiến úc m nh đ n vai đi trư c: không c . Tr n tr i 3 ang rư i bắp hạt. B t ửa không c . lẽ ra úc ấy
– Cô ấy gùi mấy ang? phải o gh g m th m nh b nh t nh một cách ạ ùng. M nh vẫn dám
nghỉ nhiều, c 5 phút một n và vẫn đi thong thả. Thực ra th m nh
– Ba ang rư i đ , úc sáng còn th m đ th ấy, n i m i m i chịu
không tài nào đi dài hơi đư c n a, và đi nhanh ại s ng chúi xuống,
bỏ b t ra. l n đ u ti n đi gùi đ .
n m chết d gi a rừng. M nh không tin à anh Tiến và anh Chất về
Đúng à v i Tr n Tiến th đây à n đ u ti n m nh đi gùi. Nhưng n a. Đường không còn ai. M nh thấm th a ời anh n i: Em đi phải chú
Thông th n hi u m nh từ hồi về A8. ý nh n nh n mặt đường đ c khi nào đi một m nh…
… Ở ch đỉnh dốc đ , m nh n xuống trư c, úc ấy khoảng 12g Hôm đ m nh đ gân cổ c i:
trưa. Đi m i, gặp mấy anh làng Bân nhắn à ông Chất sốt rét, anh Tiến
– Em chả bao giờ đi một m nh cả. Em c đi ại đường này đâu mà o.
phải đ i, Quý c đi. Thông đ bon về trư c, m nh không gặp Thông
n a. M nh n đi một m nh. Ban đ u còn rất đông người tr n đường, Thế mà thực tế đ đ p vào mặt m nh. M nh rơi vào một t nh
rồi m nh đi ch m d n, v m nh nghỉ i n t c. C 5 phút nghỉ một n. huống ngặt nghèo quá đ i. M nh đ không chú ý nh n mặt đường, n n
M i n nghỉ ại phải ráng chống tay đ gùi n. C n đặt thấp quá, mặc dù đi một n v i Anh, một n v i Tr n Tiến mà m nh vẫn không
nh ra. Về đến suối c cái cây ngả, mừng hết s c. Đ 4g30 chiều, m nh – Phải đấy, đi quá t n a c người đang hú đ n kia.
đ ại, xuống suối rửa mặt đàng hoàng, đi giải, nư c giải vàng như lúc ấy à 5g10 chiều. M nh dự t nh 5g30 sẽ về đến ch trạm trực,
nghệ và si- p bị ư t quá nhiều v kh hư, m nh ại rửa ráy đàng hoàng. 6g30 về t i nhà à vừa. M nh n đi. Vẫn s ạc. Nhưng ngh c ạc cũng
M nh th m quyết tâm về. Đ m nay mà không về đư c đến nhà th sự chả o n a. Rừng ch này “hiền” rồi. Nh n ra hai cái dốc ngắn quen
gùi 3 ang rư i c a m nh không đi đến đâu cả v rõ ràng à m nh không quen. M nh đi n. Vẫn nghỉ vặt, và một át th cái trạm trực Quân Khu
nổi. lại một n n a m nh à đ a nông nổi không đáng tin. Nhưng hiện ra. M nh đặt gùi vào một tảng đá thở phào. lúc trư c định mò
nh ạc, ạc th đành phải ng rừng. B ng úc ấy không thấy đ i mặc về t i đây rồi vòng xuống ng nhờ mấy nhà dư i chân dốc, bây giờ th
dù b a 10g chỉ ăn độ một bát. Định ăn 1 bát n a nhưng cơm Thông quyết tâm về t n nhà ại cháy n.
và anh Tiến mang, còn t i 2 hăng-gô. Qua suối đi một đoạn th c
– Chị Quý ơi !...
đường rẽ trái rấp á. M nh ại phải đặt gùi dò cả hai đường. Một đường
vào rừng thăm thẳm, một đường phải xuống một bờ suối cao dốc g n Thông và anh Giai đi xuống. Họ đi t m anh Tiến và ông Chất.
như thẳng đ ng mà n bờ kia cũng thế. M nh nh đi v i Anh th c M nh từng bư c n dốc. lúc này m nh đ kiệt s c hẳn. Đi độ mấy
qua đây, nhưng không nh sáng qua đi v i Tr n Tiến th c qua đây ch c bư c ại nghỉ. Đi 2/3 dốc mà nghỉ 10 n. M i n nghỉ m nh ngồi
không? Cuối cùng m nh đánh iều đi con đường rẽ trái. M nh xuống và bệt xuống và ngả người vào tảng đá thở. Muốn đ t hơi. Nh ng con
n hai cái dốc hi m ấy một cách kh nhọc và bị rơi vào một con đường ruồi to, nh ng con mu i rừng đúng giờ hoạt động c nhè m nh mà b u
mờ mờ ven suối chảy ào ào. Thôi, thế à ạc rồi. C th n m i th may vào. Người m nh âu không tắm (từ hôm đi A8 – 28-7, g n một tháng
ra tối mịt m i t i ng nhờ đư c ở Trạm ông Nghi. Nếu không kịp th rồi), ại đi một ngày nắng, hôi hám không chịu nổi, c phải c m cành á
đành trèo n đá ng . Ng tr n đá gi a suối th không s rắn. Trời mà đ p chân uôn. M nh vừa mong anh Giai và Thông quay n cõng
đ xâm x m. Không t m thấy con suối mà m nh, Anh và ông Chất ăn đ cho một qu ng nhưng cũng ại muốn tự cõng về t n nhà cho đàng
cơm n đi cõng h t. Từ suối ấy về ch trực Quân Khu à chân dốc về hoàng. Nhưng s c m nh không th cố đư c n a. Đến 2/3 dốc, anh Giai
nhà chỉ 15 phút, m nh nh thế. M nh định quay ại ch rẽ, nhưng ngh cõng hộ, m nh đi không mà phải nghỉ t i 3 n, người muốn chao đi,
đường xa quá, ại phải t t xuống và trèo n hai cái bờ suối cao như hai mắt m nh nhắm ại và cơn đ i tràn đến. Đ i và khát. M nh rẽ ối tắt,
b c tường th s quá, mà rồi không kịp. Đành theo vệt đường mờ mờ vẫn c o ạc. May sao mấy ngôi nhà đ hiện ra và m nh về n m ăn c
mà về Trạm Nghi hoặc làng Bân ng nhờ thôi. Nhưng sao m nh vẫn ngay xuống ghế ăn cơm (anh Giai chưa cõng về, hoá ra anh ấy bị ạc
b nh t nh kỳ quặc. M nh không hề xao xuyến và nhỏ nư c mắt cuống ch giáp nhà). M nh r n n:
qu t. B ng một ng ba hiện ra, một đ u rấp á và một đ u n một dốc – Thông ơi, c cháo cho m nh một bát, m nh đ i quá rồi.
cao. Hay cái ng ba ch trực Quân Khu về chân dốc nhà m nh đây rồi?
– Rửa sơ đi rồi ăn chị ạ.
M nh dừng ại đi vào ch rấp á thấy c vẻ à đường vào làng Bân m nh
đ đi hôm trư c. M nh trở ra th gặp một ông đi xuống. M nh hỏi bừa – Thôi, m nh không rửa.
v tin à ông ấy biết m nh: Thông bưng cháo ra, cháo nấu v i môn d c đặc sánh. M nh múc
– Anh ơi, về nhà em đi ối này phải không? và húp c mấy hơi hết sạch. Ăn một bát cơm v i mắm kho. Cơm Tam
nấu sống. B ng m nh bắt đ u sôi v m nh uống nhiều nư c suối quá. nhường m nh ng võng, n ng giường. lúc tối n ng, nửa đ m về sáng
C vốc nư c suối uống thả cửa, ại n đ u ti n uống nư c sau bao ạnh, m nh ấy bọc võng c a Tam đắp cũng đ . Tam đắp màn c a m nh.
nhi u âu, suốt mấy tháng đi đường gi g n. Ăn một bát cháo n a, B ng sôi suốt đ m và thỉnh thoảng ại muốn đi ngoài nhưng
b ng vẫn đ i nhưng muốn n m quá. M nh về nhà, n m n võng cái m nh cố nhịn. Đến 5g sáng đành phải ra gốc cây. Đi toàn nư c, mà
Tam vẫn mỏi nhừ, ại ăn xuống giường. Qu n ội nư c ư t muốn thả nhiều vô k . May c con n ch u sẵn n dọn uôn. M nh ngại không
xuống cho đ mu i cũng mỏi không thả đư c. Chưa bao giờ m nh mệt muốn ấy vi n rửa, và cũng ngại quen thuốc. B a sáng ăn bột ngô rán
nẫu như n này. Người nẫu ra. Đau như d n. Mọi khi mệt th mệt, d u n n m nh chỉ ăn đư c một bát. Người vẫn mỏi rời. lưng ả ra, tr t
đặt gùi xuống à m nh ại nhanh nhảu đư c ngay. Còn n này m nh da hai mảng. Khuỷu tay d p. Người hôi hám. Ăn xong ại đi ra nư c
không nhúc nh ch nổi. Hăng-gô cơm thiu Thông mang về, m nh tiếc, một n n a. M nh về quyết định ra suối tắm gội. R Tam, n k u mệt.
Thông bảo đổ đi, m nh không nghe. N m nghỉ một át m nh mò sang R Thương (b n Giáo D c), n ắc đ u:
bếp uống nư c vừa bảo Tam rửa cơm vào nư c , xong dội ại nư c
sôi rồi chi n v i d u. M nh tiếc mà ngh ra, ch đ n nào àm thế này – Em s tắm ắm, tắm về ại ốm.
đâu. Nhưng m nh mạnh bạo, cả quyết à ăn đư c. Dặn Tam rang th t Buộc òng phải đi một m nh. Ra con suối mà hôm m nh ốm d y
săn và rư i mắm vào. Ngon quá mà m nh cũng chỉ ăn đư c mấy th a. m nh và anh ra đấy giặt. M nh không nh đường, chỉ nh hư ng. lạc
M nh sang thăm anh Đi u. M nh n m ăn ra ghế n i v v n, và ại ung tung, ại nh hôm đ anh dặn:
dại dột, m nh k v i anh Đi u chuyện ông Chất. – Em chú ý nh n mặt đường, nay mai anh đi công tác ở nhà đi
– Khổ, giá anh Chất về ngay từ hôm qua th ổn quá. Thông n bực tắm th biết.
ắm. N bảo n y như người ph c v c a anh ấy. Từ úc đến cho t i úc – Em chịu. Em không đi một m nh. V i ại c ở đây âu n a đâu.
đi, anh ấy mắc võng n m hoài. N nấu cơm, đổ nư c bi đông và buộc gùi
M nh còn ngờ nghệch quá, đ thế ại không thèm nghe Anh, khổ
cho anh ấy đàng hoàng. Sáng s m ại gọi anh ấy d y đi s m. Anh ấy ng ,
th t. Nghe tiếng suối chảy mà không t m ra đường. May ại gặp một g
rồi gùi tuột dây, đổ bắp ở ch gốc đa (cách nhà ở chừng 30 phút đường,
trẻ, người Bắc, gùi về Quân Khu. G chỉ cho m nh đường xuống suối.
đi nhanh), anh ấy ại về gọi Thông ra nhặt bắp rồi không chịu buộc gùi
Đúng cái ch m nh và anh giặt b a trư c. M nh gội đ u và tắm. Nư c
ại mà đi tiếp àm g không kịp về. Đến như em, đi ch m như s n mà em
ạnh buốt. Nhưng tỉnh người.
còn về đư c. Thông n c anh Chất ắm về sự anh ấy không chịu về.
– Chắc ông ấy muốn ở đấy kiếm chác ch g ? Còn chưa quen v i 28-8-1968
cái kh n trương c a chiến trường – anh Đi u bảo. … Mai sẽ đi A9. Cõng 3 ang cộng th m tăng, võng, một bộ qu n
l n sau m nh không “đưa chuyện” như v y n a. N i xong m nh áo, một hăng-gô cơm, một bi đông nư c. Thu Hoài: 3 ang. Thăng
ân h n ngay. Anh Đi u đưa m nh 10 vi n B1 uống cho đ mệt. Anh ấy Giai: 3 ang. Tr n Tiến: 4 ang. Hơi o. Chặng ngày mai vất vả ắm, ại ạ
ốm không c một chút g ăn n n c mệt hoài (hôm nay Thu Hoài về đường, iệu c bám kịp không? Chả ẽ ại s t xuống 2 ang rư i th kh
mang quà một hộp s a, tất cả dành cho anh ấy, th t may). M nh về, Tam coi quá. Người vẫn đau nhừ. M nh vừa xoa d u khắp người và buộc
hai miếng vải xô vào b ng. Thấy n ng đ u, s quá. 12g đ m qua m i một chuyến đi, nhất à m nh đang c n sang Ban gặp anh Phi. Đ m ại ng
ng , 4g sáng đ d y. Cả ngày b n bịu chu n bị đi A9. Mệt b . N m võng giường v s sáng đi s m, m nh cho võng vào gùi buộc ại và cất màn
không ng đư c. B i Kiều. Xem anh c thắng i trở về không, gặp vào ba ô. Thế à bị ạnh. 3g sáng đ c đ c d y v Thông và Tam đ nấu
ngay đoạn Kiều gặp Từ Hải. B i xem m nh àm ăn c khấm khá không cơm. 6g m i đi đư c. M nh cõng 3 ang, ại một hăng-gô cơm đ y, một bi
th gặp đoạn này: đông nư c, một cuộn dây cao su, một tấm tăng, một bọc qu n áo.
… Biết thân đến bước lạc loài Mặc dù đ uống ký ninh từ chiều hôm trư c và s m hôm sau uống
Nhụy đào thà bẻ cho người tình chung n a, m nh vẫn thấy trong người gây gây.Tuy nhi n m nh cố theo kịp
Vì ai ngăn đón gió đông các anh, mà m nh và anh Giai vẫn uôn t t ại đ ng sau. 11g 30 n đến
đỉnh dốc. Ăn đư c t cơm rồi rét run n. Vội chạy băng băng xuống dốc,
Thiệt lòng khi ở đau lòng khi đi
n ng toát mồ hôi, nhưng rồi gùi tr u xuống, m nh không sao đi nổi n a.
Trùng phùng dù hoạ có khi Anh Giai chỉ cõng 3 ang cũng c t t ại. Chưa đến bờ sông th m nh quỵ
Thân này thôi thế còn gì mà mong hẳn. Đường còn dài. lo đến nát òng. Tr n Tiến phải mang gùi truyền
Đã sinh ra số long đong từng đoạn cho m nh đi không và Thông phải đ n anh Giai một qu ng
Còn mang lấy kiếp má hồng được sao dài. Thu Hoài cũng t t ại v bắt đ u sốt. M nh đi không cũng phải nghỉ
và đi ch m. Khát, uống b y cả nư c sông nư c suối. Ăn khế r ng cồn
B i xem ly c y n ổn không th gặp một đoạn rất cô đơn:
ruột muốn nôn. M nh thấy rõ à Tr n Tiến cáu về sự tham am mang
Sớm ngơ ngẩn bóng đêm năn nỉ lòng
nặng c a m nh. lòng m nh đau như xé khi thấy v m nh mà Tr n Tiến
… v i Thông vất vả. Đến 4g chiều, thấy nguy cơ không qua đư c đò v đi
Lần lần tháng trọn ngày qua nhanh cũng 3 giờ đường n a m i t i nơi, Tr n Tiến quyết định ng ại
Nỗi gần nào biết đường xa thế này rừng. Thông nấu canh khế m nh ăn độ ưng bát cơm rồi n võng n m.
Không mắc tăng nhưng nhờ c bọc võng n n rất ấm và k n. M nh n m
…
m man. Cả đ m mơ thấy ly. lạ sao, c ốm, mệt à y như r ng ly ại đến
Buồng không thương kẻ tháng ngày chiếc thân
b n mẹ. Nh ly kh ng khiếp. Một đôi úc ngh đến Anh. Giá c Anh
Buồn không th tả. Nhắm mắt, không ng đư c. cùng đi gùi, anh sẽ d u m nh và ở ại đi sau v i m nh, đ phải phiền đến
Thôi qu n đi. Mai phải phấn đấu đi nhanh, đi thôi dài và đi v ng. cả đoàn. D nhi n việc ở ại mà không qua đư c sông không chỉ hoàn
toàn do m nh mà ch nh Thu Hoài cũng không đi đư c n a, anh Giai
3-9-1968 cũng chùn. K ra m nh cũng tham. Giá cõng 2 ang rư i th phải. S c
Sau 5 ngày cõng gạo về A9 – địa đi m m i c a cơ quan – 3g chiều m nh bây giờ yếu hơn trư c rồi. Đi đường mệt, m nh ăn giảm hẳn. Ăn
qua m nh trở về A7. lại nh ng thử thách m i mẻ, ác iệt đến v i m nh. t, ại toàn cơm v i muối, c canh th m nh chan bõng húp, chỉ hai ưng
Vẫn à nh ng nông n i, nh ng cực khổ giáng xuống. Buổi chiều trư c bát đ no phềnh b ng. Buồn quá. Nh nhà, nh Hà Nội như đi n dại.
hôm đi m nh đ bị hâm hấp sốt, người mỏi nhừ, nhưng s ở ại th nh Nh và thương c u m vô cùng. B ng dưng m nh thấy y u cái gia đ nh
ruột thịt c a m nh quá. M nh chưa bao giờ phải xa nhà âu như thế này 3g chiều qua sông. Tr n Tiến vác gùi sang cho m nh. M nh tắm,
n n m nh khổ quá. Thèm nh ng buổi ngồi uống nư c chè v i c u m . thay qu n áo xong m i vào nhà. Đường th t kh đi vô cùng. Qua
Nh ng buổi n m nghe m n i chuyện r rỉ. Ôi, sao hồi ở nhà m nh t nh ng cái dốc đ ng cao, không còn biết bám vào đâu, nh ng mỏm đá
n i chuyện v i c u m quá. Nhất à m . M th ch n i chuyện mà nhiều cao i n tiếp. Nhiều đoạn m nh phải quỳ rồi bò n. Cực quá. Vừa đi
khi m nh c ng thiếp đi. C ẽ khi m nh từ Miền Nam trở về th c u m vừa o cho chuyến sau, mưa th th t chết.
không còn n a. Nh n cái ư c b m mua cho ở ch Mễ, ại thấy thương … Sáng hôm sau ăn cơm xong, l Ái Mỹ sang và m nh, Tr n Tiến
m quá đ i. Nh hôm m bế ly n đ tiễn m nh và nh n theo m nh ao cùng Mỹ vào Ban. M nh n gặp anh Phi. Ông ta còn trẻ nhưng ạnh
xe đạp xuống dốc Mễ. C ẽ đ à n cuối cùng m nh gặp m . M yếu ùng, y như một cán bộ cao cấp. M nh n i xin đi công tác. Ông ta bảo:
quá rồi. Chao ôi. Kh c. Chỉ biết kh c th m. Từ hôm vào đây chưa ai thấy
m nh kh c. Nhưng ch nh thực th m nh đ kh c th m khá nhiều. lạ thế. – Ừ, đi ch . Nhưng hẵng c sang đây đ . Còn học t p đ ch .
Trư c gian khổ, m nh chịu đựng một cách m, không k u một tiếng, Tr n Tiến bảo, hồi Tiến m i vào, xin đi công tác, ông ấy cũng g t
không r n một ời. Chỉ khi Tr n Tiến hỏi: “sốt hả?”, m nh m i g t đ u. gù như thế, kết quả một năm rư i sau Tiến m i đư c đi. V v y m nh
Nhưng nh ng g thuộc về t nh cảm th m nh ại không th nào chịu nổi. cũng không tin ông ta.
Sáng hôm sau, ăn một chút cơm rồi m nh đi từ 7g. M nh từng Vào báo Cờ Giải Ph ng chơi. l Ái Mỹ chi u đ i một cốc nư c
bư c ra bờ sông. Đi mang nặng cũng chỉ 3 tiếng. Thu Hoài đi c 2 đường đen. Sau về và 10g th đi. Ăn trưa v i canh á ốt và đến bến
tiếng rư i. Thế mà m nh ết từ 7g đến 12g trưa. C 5 phút ại nghỉ, ại đò còn rất s m. Sang b n kia đò th mưa. Ng ại bờ sông. Một con
uống nư c. 6g chiều qua đò. Chiếc đò nát, nư c vào ồ ồ. M nh không cá chép 2kg họ bán c 120đ mà mưa, không c i, dĩn1 như trấu, không
đ s c cõng gùi tr n ưng n n đặt bịch xuống sạp, nư c dềnh n, may th nấu ăn đư c. Tiếc quá. Giá c anh, m nh và anh sẽ chịu kh àm,
c ni ông t n n không việc g . Ng ở b n kia đò, ăn canh sấu. lúc uộc n ăn. Đ ng này ai cũng ngại cả, đành chịu. Thèm quá. Vừa
chiều xin đư c hai quả khế ngọt vàng to, m nh nhai ngấu nghiến. Thế mắc tăng vừa khổ sở v dĩn. Kinh kh ng quá. lấy mùi xoa au chân
à buồn nôn và cồn ruột. lại bỏ cơm. Suốt đ m m nh o. lo không biết rồi chui vào võng, n vẫn uồn vào đốt đư c. Ng a g i cả đ m. lại
c đi nổi chặng ngày mai không? Gùi chỉ còn 2 ang rư i gạo sau khi
mất ng .
đ nấu ăn. Nhẹ b t cũng đ . Nhưng m nh ại mệt quá quắt. Đ m, m i
không ng đư c. Uống ký ninh c mất ng hoài. C ẽ tại uống ký Hôm qua th đi khá thoải mái. Đi rất nhanh, đ u gối m nh thỉnh
ninh nhiều quá. lúc ng à mơ thấy ly. ly mặc qu n yếm màu xanh thoảng ại đau nh i. Về nhà (A7) đi tắm giặt xong ăn cơm v i canh á
công nhân và áo cổ á sen trắng tay bồng. ly rất người n, m và ốt nấu ốc v i măng m nh kiếm đư c một cái.
đôi mắt sâu thẳm. Tối mấy anh em ngồi quanh bếp bắp h m nhắc đến 2-9. Mồng
May mắn, hôm th ba c a chặng đường sang A9 m nh đi không 2 tháng 9 năm ngoái m nh đang ở Hoà B nh tổng kết toà soạn 1967
đến n i vất vả ắm. Gặp Nguyễn Đ nh An đi sản xuất. An gửi Vân ở A9 (6 tháng). M T H n i m nh về chuyện ô tô. Không ngờ 2-9 năm nay
cho m nh hộp s a. An bảo định mang cho m nh con gà hôm ở Quảng
Đà nhưng tr n đường về mắc địch càn đành phải thịt. 1. Còn gọi con dãn. (Bùi Minh Quốc chú thích)
m nh đ ở đây v i nh ng trái oòng boong mọng nư c ăn như nh n, độn vào cơm cho no. Chiều mưa, ấy chỉ đ một nồi canh nhỏ. Sáng và
v i khế, v i sấu. Thanh Đ nh đi công tác về. M i người đư c 3 chiếc chiều ăn bắp rang trừ b a. Tr n Tiến và Vân đi ấy oòng boong về ăn
kẹo nu-ga và một cốc nư c chanh nhỏ. Sáng nay một hộp s a c a chán. loòng boong rất ngon, ăn không biết chán. Vừa c vị ngọt c a
Thanh Đ nh pha àm 8 ph n. Mồng 2 tháng 9 thế à cũng rôm rả. Tối nh n, vừa c vị chua c a hồng b . Chiều nay đi ấy măng, m nh nh n
qua còn c 1 on rư i bắp rang. Trời sáng trăng, m nh mở cửa sổ n m thấy một con rắn vàng to và dài, s b n r n cả người. Chiều ại mưa.
võng hát “Người Hà Nội”, nh Anh, nh ly, nh Hà Nội. Nghe n i Hà Nội ại c gi mùa đông bắc. Nh ly t tái. ly ơi, hôm nay
M nh ại hành kinh từ đ m ng ở bờ sông. Suốt ngày hôm qua đi mẹ xa ly chẵn 5 tháng rồi đây.
như chạy, eo dốc, xuống dốc, nhưng đư c cái mang nhẹ. Máu ra rất Lần lần tháng trọn ngày qua
t, không hi u v ẽ g mà mùi tanh tanh. Ngày mai ại gùi về A9. Đành Nỗi gần nào biết đường xa thế này
v y. Anh đừng trách em nhé. Không th khác đư c. Ở trường h p em,
Xa con mẹ khổ ắm con ơi!
Anh cũng phải thế thôi
Không biết bao giờ m i về t i A9. Đ m c hai chị em n m gi a
8-9-1968 rừng. Nh ly, nh Hà Nội, nh c u m và các anh các chị d dội. Bao
giờ về xong A9 cho ổn định đi, chán quá.
8g sáng 4-9-68 th bắt đ u gùi sang A9. Trời mưa. M nh và anh
Giai chỉ dám gùi 80 on, còn kém 10 on m i đư c 3 ang. Thanh Đ nh Anh Đi u bảo: m nh àm ch V nh Điện t i 2/9 vừa rồi, không
còn t hơn. Không ngờ m nh đi rất khá. Từ chân dốc t i đỉnh dốc m nh hi u Quốc àm ăn ra sao? Mừng nhưng rất o cho anh. Đôi úc sống
không hề nghỉ một n. Xuống dốc cũng chỉ nghỉ hai n rất ngắn. trong một ám ảnh d dội. Anh gặp sự chẳng ành và m nh th nghiến
3g chiều t i bờ sông. Mưa ư t hết mà m nh đi khoẻ quá. 80 on gạo răng, chịu đựng một cách m hoặc hét n gọi ly.
tr n vai c nhẹ tong tong. M i hay à m nh gùi 3 ang không phải quá
9-9-1968, ven sông Nước Mỹ ( Đăk My)
s c. Ng ại nhà ở ven sông. Người ch t như n m. Đ m mưa như trút
nư c. Võng m nh bị dột ư t đẫm. Vẫn c phải n m. S m hôm sau đi Con gái c a mẹ,
đư c một đoạn ngắn. Vư ng con sông nư c chảy tung bọt trắng như Hôm nay ly vừa tròn 21 tháng rồi đây con ơi. Mẹ dành cái giây
thác. Nom d dội quá. M nh, Tam và Thông th kh mà qua đư c. phút s m s a nhất c a buổi sáng một ngày b n rộn này đ viết cho con
Nghe n i đò ại nát. Bến không chở sang ngang n a. Thế à Tam và gái y u c a mẹ. Con gái n ắm rồi, con gái sắp đư c 2 tuổi, mẹ nh
m nh ở ại một mái ều gi a rừng trông đồ, còn Tr n Tiến, anh Giai, con quá con ơi. Không ngờ ngày con ra đời ại à ngày mẹ đặt chân t i
Thanh Đ nh, Thông và Vân th quay về A7 cõng một chuyến vét. Hai cơ quan m i, ngày mẹ xa con đ vào Miền Nam. Mẹ đ t i cơ quan m i
ngày chỉ c m nh và Tam ở ại. Ăn măng xào sư ng quá. Mưa. Đốt đư c vừa chẵn 2 tháng rồi ly ạ. Một tháng qua, k từ 9-8-1968, mẹ đ
ửa sưởi. Rang bắp ăn rồi ăn canh b a, măng xào. M i chiều qua tất cả viết đư c thư ra bắc cho ông bà, các bác và các bạn c a mẹ đ hỏi tin về
m i đến. Thế à không phải quay về A7 n a. Nhưng vẫn phải n m ch con. Mẹ đ viết xong đư c truyện ngắn “Hoa rừng”, đ đi gùi đư c 3 ang
đ u sông này v chưa c đò sang ngang. Chiều qua Tam đi ấy một vác rư i bắp ở Tý Sé về 2 ngày và gùi đư c 3 ang gạo sang A9 mất 5 ngày
măng, ăn uộc và nấu, no n . Sáng nay m nh và Tam ại ấy 2 vác n a ăn và bây giờ ại gùi 80 on n a và đang n m chở đây 5 ngày rồi ly ạ. Thế
à ri ng gùi cõng, tháng vừa rồi đ chiếm c a mẹ 15 hôm, cả chu n bị 15-9-1968

đi, về. Mẹ còn c 15 hôm vừa viết thư, vừa viết truyện, vừa tiễn bố đi Năm hôm iền, m nh, Thông, và Vân đi T Sé mua bắp. Tất cả vẫn
Quảng Đà, thế mà mẹ hoàn thành đư c “Hoa rừng” phải n i à cố gắng n m đ i ở ven sông Nư c Mỹ (Đăk My) đ sang A9 v chưa c đò. Thế
ắm. Mẹ không đến n i thẹn khi nh n vào n cười c a con trong ảnh. à xoay ra bàn chuyện mua bắp. C n 3 người đi. Thông. Vân. Rồi “Ai
Mẹ đ t m ra đư c ch yếu c a “Hoa rừng” nhờ c bác Chất và chú Tiến đi?”. M nh b t ngay n: “Quý đi”. Im ặng. Tr n Tiến bảo: “Tôi đề nghị
đọc cho mẹ. Tháng này, tháng th 22 c a con, mẹ h a v i con, mẹ sẽ Thông, Vân và anh Chất”. Anh Chất ắc đ u: “Tôi còn mệt ắm, chưa đi
àm việc thế này: đư c”. Tr n Tiến hỏi hai n:
1. Ch a ại “Hoa rừng” – Quý c đi đư c không?
2. Viết xong “Niềm vui thầm lặng” – Đư c, đư c.
Thế, ly nhé. Thi n th n c a mẹ ơi, con h y đem n i cô đơn c a Tr n Tiến và anh Giai phải chu n bị đi họp đại hội Đảng bộ.
con t i giúp s c cho mẹ. Tháng này mẹ sẽ rất b n v phải àm nhà ở A9, Thanh Đ nh ốm. Thế à m nh đi. Ăn trưa xong, 3 đ a n đường.
nhưng mẹ sẽ tranh th con nhé.
… Ng một tối ở chân dốc A7. Chiều hôm 12-9, ba đ a xuống t i
Ngày hôm nay mẹ vẫn ăn 2 b a bắp rang và 1 b a cơm trộn bột T Sé. lại ở nhờ nhà anh chị Bốn Hu . Căn nhà nhỏ ại một nửa, chỉ
bắp. Mẹ phải đi ấy măng n a ăn m i đ no. Chưa c đò, vẫn phải n m còn đúng một gian. Bọn m nh phải mắc võng ng dư i h m. Chị Bốn
ại rừng. Ở ngoài ấy b o, con gái c ạnh ắm không? đi thăm úa về, k u hoài:
* – N rải chất độc ác quá, úa hỏng hết. Không c cái th chất độc
Một ngày ăn nửa on gạo và 1 on rư i bắp. Còn th toàn canh ấy th dân sư ng ắm. Bây giờ, từ năm ngoái đến nay n thả chất độc,
măng, oòng boong và dâu da độn vào. B ng đ y anh ách. Chiều nay bắp nhỏ ại. Đ u ph ng ( ạc) ép kẹp.
m nh và Vân đi ấy một gùi dâu da. Hai cây dâu da quả bám đ y thân Chất độc! Đâu đâu cũng thấy chất độc. Khu sản xuất c a Ban
c tr u chịt s t vào nhau. Dâu da ngọt và thơm, ăn sư ng quá. Dẫu sao m nh bị 7 n chất độc, c àm mà không c ăn. Cả một vùng T , Sé đỏ
cũng còn c cái nhét đ y b ng. Thèm cơm quá. Nh hôm m nh và quạch v chất độc, cây khô rũ. Chị Bốn vạch đ u gối, ch a ra nh ng cái
Tam ở ại, ăn hai b a, m i b a hai on gạo th t ngon. Chiều nay m nh m n ở oét:
và Tam ại đi ấy rau ang rừng. loại rau này m nh m i biết, n c nhựa
– Cái giống chất độc ấy, quệt vào chân à sinh ở ra đ .
như ang ta và á giống á b m b m, nấu canh ăn ngon tuyệt. Mấy hôm
nay ăn măng th t thoả. Dân thiếu, vẫn ăn toàn bắp xay. Anh Bốn đi câu cá quả và cá chạch
chấu một ngày đổi đư c ch c on bắp xay. Nay mai mùa nư c n n vào
Đài báo hôm nay b o sẽ đến Hà Nội, đồng b ng Bắc bộ. ly c ạnh
àng th thấy một số nhà đ dọn xa bờ sông đ tránh ũ.
không con? Con bây giờ ở 195 hay ở S u? Các trường ở Hà Nội đ khai
giảng? Không c tin t c g về ly. Sốt ruột. Đi đường, ba đ a đư c ăn khá hơn: 2 on. Xuống T Sé đổi đư c
bắp xay, ăn mấy b a no. lại c cá ở nhà mang đi, và m nh ăn uôn 2
ạng đường anh gửi về, thấy khoẻ ra, nh ng cái dốc và nh ng chặng Thế à m nh nghỉ 2 ngày. Chiều nay anh Đi u và Tam về. S m
đường không àm m nh khiếp s n a. Đường đen 100đ một cặp, ba mai, m nh, anh Giai và Tam sẽ gùi về A9. Chuy n từ đây vào A9 cũng
đ a mua 3 cặp. Tối qua nấu chè hết 1 cặp. Chè nấu b ng gạo xay, đặc, vất vả ắm đây, nhưng dạo này m nh khoẻ, đường không đáng s .
sánh. Ngọt. Ngon quá. Ăn đến úc không ăn đư c n a, còn thừa đến 1
Tr n Tiến “xoay” Thanh Đ nh:
bát đ y, sáng nay Vân và Thông ăn nốt. Ngon y như chè bà cốt nấu gạo
nếp. loại chè này ở Bắc m nh ghét ắm, thế mà tối qua ăn thấy ngon – Kỳ này ông định gùi bao nhi u? Xuân Quý 3 ang rư i rồi, Tam
vô cùng. Ăn chán rồi n võng một úc ại thèm. Còn m i đ a một tán 2 ang rư i rồi, ông Chất 4 ang rồi… Kh thế ch !... Ông gùi 2 ang rư i
đường, m nh cất đi gặm d n. Khổ th t. Bây giờ mà không khoẻ th chỉ mà tôi thấy ông đi nhẹ t nh, còn hát cơ mà?...
khổ thôi. Mấy hôm nay đư c ăn khá, m nh không thấy mệt như mấy Thanh Đ nh úng túng:
hôm ăn rau và ăn quả trừ b a. Ở một ngày ở T Sé đ i Thông và Vân
– Đ tôi còn ngh đ …
đi mua đư c 12 ang vừa bắp vừa bột. B a trưa, m nh nấu 1 on vừa gạo
vừa bắp mà ăn hết. Chị ch nhà cho m nh một khúc cá quả nhỏ kho v i 23-9-1968
t và mắm, m nh ăn hết. Không ngờ m nh ăn khoẻ thế.
Sốt, m nh ại sốt trưa hôm qua sau 1 chuyến gùi về A9. Hôm 18-9
l n này Thông xếp cho m nh g n 4 ang bột bắp mà cõng nhẹ m nh và Tam về A9. Đi v i Tam m nh phải mang tất tăng, võng, cơm,
t nh t nh. Nhẹ b ng 2 ang gạo thôi. M nh đi như bay như biến và chạy nư c… n n mặc dù m nh mang c 85 on vẫn c nặng hơn 90 on. Tối
ao xuống dốc, nghỉ c một n. l n dốc cũng chỉ nghỉ một n. 6g30 ấy nư c sông to. Đò không chở. G n 30 người n m ại ngay bờ sông.
sáng từ chân dốc đi, 12g m nh đ về t i “A8,5” ch ven sông Nư c Mỹ M nh nhanh mắt t m đư c 2 ch mắc võng cho m nh và Tam. Còn
không một chút mệt mỏi. Đi tắm, và bây giờ, khi anh Đi u mở ca nhạc
nhiều anh chị phải trải ni ông n m đất. D n (d n) đốt kinh kh ng. Một
nư c ngoài m i hay à ch nh t đ t i.
chuyến về A9 s nhất 2 n qua sông. D n như một nắm cát ném vào
Tr n Tiến đi b t nửa gùi dâu da, m nh ăn 20 quả iền. Không dám người và ng a ran. D n chui vào t c cắn, ng a ngáy cực khổ. M nh
ăn nhiều, s đ m ại chảy nư c d i và nôn nao. ngh , nhiều khi vư t dốc đá tai mèo, eo dốc đ ng và ăn đ i ại chịu
đư c mà cái con sâu bọ bé t ti kia ại àm khổ hơn. Nh ng tiếng r n
17-9-1968
rỉ suốt đ m. Nếu không c s c chịu đựng khá và v ng vàng th ch nh
Tr n Tiến, Chất, Thanh Đ nh đi lộc Thành cõng gạo v Thông nh ng con sâu bọ bé x u ấy khiến ta g c ng .
đ xuống đ nh n phiếu. Anh Đi u và Tam về chân dốc A7 cõng gùi
Chiều bị mưa. Mang theo 1 cái qu n. Chỉ thay đư c 1 qu n. Áo
c a Thông. Vân mang oòng boong đi T Sé đổi ư i. Tất cả đi trưa
t và áo sơ mi sũng nư c. M nh c n m ng . Kh chịu và rét. Co ại
hôm qua, Vân sáng nay m i đi. M nh kỳ này khoẻ, muốn đi cõng ở lộc
Thành quá nhưng Tr n Tiến ki n quyết: trong võng. Hôm sau ại ng cả gùi và ruột nghé bột bắp thắt ưng
xuống suối. May cái gùi c bao ni ông n n không việc g . M nh đi rất
– Quý phải ở nhà nghỉ. Vừa qua Quý đi nhiều rồi. Đi T Sé về ại
khoẻ. Đoạn đường trở n n không đáng s .
đi A7, rồi ại đi. Thiếu người cõng th c đ đấy.
24-9-1968 rồi bà con dân tộc mà “chất Khu 5” đạt đến đỉnh cao, họ ăn xả vào đồ
Chiều qua ại n một cơn sốt n a. Rét, rồi nh c đ u. D n dọc. đạc c a m nh mà xin xỏ v i nh ng ời khôn ngoan “Giúp m nh, cho
Buồn o đ th . m nh úc kh khăn, m nh đ i… Cũng như m nh đ giúp Cách mạng
khi m nh àm đư c úa…” M nh o cái tiếng réo c a sông Nư c Mỹ dội
… C u trời chiều nay tôi đừng n cơn sốt n a. vào òng m nh, o cái bịt bùng m nh mông c a núi rừng. Ôi chao, c
Đưa Cao Duy Thảo đọc “Hoa rừng”. Thảo bảo: Tốt, văn trong ai ngờ m nh ại dám ở gi a rừng quạnh hiu như thế! Ch nh m nh cũng
sáng, m nh chỉ không th ch cái bố c c, đoạn sau th m nh rất th ch, n i không tưởng tư ng nổi. Nhưng m nh tin ở s c chịu đựng, òng can
chung à đư c, nhưng đoạn đ u còn ảnh hưởng văn tường thu t quá. đảm và nghị ực c a m nh. May sao chiều nay c một cô gái và hai ông
Tạm y n tâm. khách đến ng . Thế à y n tâm. Qua đư c một đ m rồi. Thực ra m nh
cũng chả muốn về cái nhà đông đúc hiện tại. lại chuyện trò đến hết
25-9-1968 buổi mất thôi. Mà chuyện phiếm th vô ch quá. Cố ở đây viết cái “Gùi”.
Chả biết bao giờ m i di chuy n xong. Rồi ại o chạy gạo. Ban đối v i 27-9-1968
Văn Nghệ, Giáo D c, Điện Ảnh tệ quá. B n ấy, các bộ ph n Văn Phòng,
lại một ngày đ qua. Đọc đư c t bài thơ Putskin và vài trang
Báo, Tuy n Truyền, Huấn Học… đều c công v chạy, m i cán bộ chỉ
“Mác, Ăng-ghen, l -nin v i văn học nghệ thu t”. 3g chiều qua ông
đi cõng ngh a v một tháng một n. Còn b n m nh th phải tự chạy gạo
Đống đến. Tối n m nghe đài. Sáng nghe ca nhạc. N m đọc. Buồn ng .
ấy, o đổi chác ấy. Tr n Tiến phẫn nộ, nhưng không àm g đư c. Vừa
Mệt tr u. Chép đư c vài trang “Hoa rừng” rồi thiu thiu. G n 10g th
rồi, Điện Ảnh c Hạnh n m ở kho Ki m m i ấy đư c 25 ang gạo. To Kym Tấn, l Ái Mỹ, Văn Nhị kéo đến. Kym Tấn đi Kông Tum, Gia
quá. Thông đi sau m c đư c c 5 ang th địch ại chốt ại. Nh c. lúc nào lai, Mỹ, Nhị đi Quảng Ng i. Họ nấu ăn trưa ở đây rồi kéo đi tất. B n
cũng o hết bắp hết gạo. Cả Ti u Ban ại ùn ùn kéo về. Thu Hoài ốm n m Báo thế à đ n đường cả. Ông Nhị vừa vào g n một tháng đ đư c đi
một tháng nay sau một chuyến gùi từ A7 về A9. Phương Anh ốm. Anh iền. Ti u Ban m nh th cái g cũng ch m chạp v nhiều kh khăn quá.
Đi u yếu. Tam bé. Ông Chất uôn uôn “quặt quẹo”. Ông Vương linh M nh cho r ng i ch nh à ở nh đạo. Ông Vương linh ờ khờ. Ông
gùi “chơi chơi”. Số người còn ại thay nhau ốm. Th t buồn. T nh h nh Đi u th cả n tắc trách. Tr n Tiến th không bao quát đư c cả vả cũng
sẽ càng gay. N biết đường ta xuống kho Ki m, vừa rồi n rải B52. Ông chả c s c nặng trong tiếng n i v i cấp tr n.
Chất s tái. Thông bảo xuống, ông ta không xuống, k u:
Đ m qua kh chịu v đau cái nhọt dư i thắt ưng. Vừa khỏi cái
– Tôi còn về àm tranh cho tạp ch . Vân đốp uôn: nhọt ở chân ại n uôn cái nhọt n a dư i thắt ưng, cực quá. N m. C
– Sao không n i v i anh Tiến ngay từ đ u rồi ở nhà uôn? ngh đến bao nhi u nguy hi m đang r nh đ i Anh và cái ngày m nh
nh n tin đau thương ấy… Khổ quá. lòng m nh úc nào cũng ở trong tư
26-9-1968 thế chu n bị nh n tin đau đ n. Trư c đây c bao giờ m nh o như thế.
Tất cả đ đi úc 12g trưa hôm nay rồi. M nh ở ại đây trông đồ Hôm qua mơ rất s . M nh bế ly, ly đang n m ng tr n tay mẹ
một m nh. Vắng ặng, buồn o… M nh o nh ng kẻ bất nhân qua đây, th Hà Nội báo động. Nhà m nh xây một chiếc h m ngay trong nhà.
Khách c a hiệu trồng răng ở đ u Hội Vũ, người ta chen ấn vào h m ThĐ n i một câu khiến m nh đi n tiết:
nhà m nh. Bà Sinh cán bộ Khối phố phải vào dàn xếp, bảo à h m đ – Anh em b m t n i v i nhau: khéo chị Quý “c vấn đề”, “c vấn
nhường cho trẻ con. Rồi báo động hết, m nh bế ly, tay ôm th m cả đề” th nhếch nhác ắm. (Chả à m nh bảo ai cũng k u m nh dạo này
t c i khô. Ch t c tiếng ly kh c khe khẽ. M nh nh n xuống th ly g y và xanh).
không còn ở tr n tay m nh n a. Tay m nh chỉ còn mấy que c i. M nh
ại đang đ ng tr n bờ một hồ nư c n. Trời nh p nhoạng tối. Tim M nh t c ắm. Không hi u “anh em” ấy à nh ng ai ở cái nhà này?
m nh đ p mạnh, m nh tái người quờ tay xuống nư c. C ẽ ly tuột Nhưng thời gian sẽ trả ời họ. Suy cho cùng, t c àm chi cho th m mệt.
khỏi tay m nh rơi xuống nư c rồi. Không thấy, ại t m trong b i r m, 3-10-1968, A9
vẫn thấy tiếng ly kh c khe khẽ mà m nh không thấy ly. M nh k u n
Anh thân y u thương nh c a em
“ly ơi ! ly ơi !” và m nh choàng d y. Thấy chiếc võng và mái ều m nh
m i tin à tai hoạ đ không xảy ra. Và m nh y n tâm. Hôm nay Anh vừa tròn 28 tuổi. Em sẽ chúc mừng sinh nh t c a
Anh b ng một ngày àm việc th t chăm chỉ. Em sẽ mở đ u truyện “Niềm
29-9-1968 vui thầm lặng” trong ngày hôm nay. Cả ngày sẽ à c a Anh. C a Anh,
M nh đ tranh th ch a và chép xong “Hoa rừng” sáng nay. Còn anh nhé. Ngày này năm ngoái, em đ mua hoa ay-ơn về cắm trong cái
mười hôm n a à đến 9 tháng 10, ngày ly 22 tháng. M nh sẽ cố viết gác vắng Anh và ly. Buổi tối em đ ặng ẽ mua cà ph , bánh về mời
xong “Niềm vui thầm lặng” đ gi ời h a v i con. anh Dân, anh Thú và Chắt. Hôm nay, ở A9 em chả c g . Nhưng òng
Nghe Thông n i anh đang ở Duy Xuy n, anh đ khoẻ. Chắc anh em, sự cố gắng àm việc c a em sẽ à m n quà đẹp nhất gửi t i Anh.
ại về Xuy n Hoà rồi. 4-10-1968
Mong m i, tưởng hôm nay cánh Tr n Tiến, ThĐ và ông Ch ra Một niềm vui bất ngờ. Tối qua nh n đư c thư c u và anh Hải viết
gùi nốt và mai m nh đư c về. Ai ngờ đến 10g chỉ m i m nh ThĐ. ThĐ 3-5-1968. Thư đi 5 tháng. M nh th t hạnh phúc, vào m i chưa đ y 3
báo tin anh Tiến ốm, anh Giai, Thu Hoài, Cao Duy Thảo và Tam đi tháng đ c thư nhà trong khi ông Chất ông Giai vào trư c 6 tháng mà
cõng 70kg gạo x hội ch ngh a và 8kg cá hộp, đường, s a c a miền chưa c thư. Biết đư c tin nhà sau ng t một tháng m nh ra đi. ly và
Bắc gửi tặng. Đi 7 ngày. Còn ông Ch và ông Đ đư c cử ra đây gùi về c u m đ ra Hà Nội từ 1-5-68. Thế cũng đ . G n bệnh viện cho c u
nhưng mấy ông không thèm đi ngày hôm qua mà chẳng c ý do g cả. m và ly.
M nh c quá. ThĐ bắt m nh nấu cơm, nư c rồi ra đò uôn trưa nay.
Thế à m nh vẫn treo giò ở đây cô đơn. Ông Ch quá tệ. Ông Đ cũng 5-10-1968
v y. Ở nhà suốt từ hôm ấy mà không chịu đi hôm qua. Ra chỉ c m nh Chiều qua, từ 12g trưa, m nh ại n một cơn sốt rét. Trưa vẫn ăn
và Thông à úc nào cũng cuống qu u. ThĐ x giao rẻ tiền quá: bắp khoẻ, chỉ thấy hơ... rồi n ng, rồi nh c đ u. Ăn đư c một bát cơm
– Quý khá ắm. Họp chi bộ kỳ này tôi sẽ phát bi u. Toàn ưu v i canh măng và trám đen rất... May th t.
đi m thôi…
7-10-1968 n n không dám, v tốn kém việc ăn đi đường nhiều quá. Khi đi đường
M nh rất khổ sở và bi quan về t nh h nh s c khoẻ. Chiều qua ại ăn t i 2 on rư i – 3 on gạo. Tất cả phải kiếm th m đ cải thiện (rau, cá).
n cơn sốt n a. Buổi sáng ng d y thấy người hâm hấp và mỏi. M nh 10-10-1968
không ngồi àm việc đư c n a.
Thông mang chiếc võng c a m nh vào àng đổi đư c 70 on bắp.
Anh Vương linh bảo: Một chiếc màn c a chị Nga bán đư c 200đ.
– Truyện “Hoa rừng” đư c. Câu kéo tốt. Dẫn dắt truyện tốt nhưng Hôm nay à ngày sốt đây. Mệt ắm. Ăn vẫn chưa biết ngon. Không
còn băn khoăn: thèm ăn. Không thấy đ i. M nh o gh g m. Nay mai ại sắp di chuy n.
1. Giao i n không đi suốt bao giờ mà chỉ đi nửa đường thôi Đi 3 ngày đường. Thế mà người m nh c phờ phờ. Ăn cái g cũng thấy
mặn chát mà nhạt th ại thấy nhạt thếch. Không hi u sao n này m nh
2. Việc xin đi công tác c a Phư c không thực tế v các trường h p
sốt âu thế và yếu dai thế. Uống ký ninh không ng đư c, càng mệt.
đi thường à do x điều. Việc xin đi chỉ à thời mấy năm trư c.
Chỉ mong đ i mà không thấy đ i.
Cả hai ý kiến ấy m nh đều thấy hơi kh tiếp thu.
13-10-1968
– Giả thử không c việc đi suốt trạm th trong truyện ngắn m nh
vẫn c th dựng đư c ch sao. Nhất à ở một đoạn đường ác iệt. Và rõ Hôm nay m i th t khỏi sốt. Mai ại di chuy n rồi. Mùa mưa đ
ràng à ở nửa ngoài hành ang th toàn à đi suốt trạm. đến. Chiều nào cũng mưa. Trời x m. Cực. Suốt ngày hôm qua m nh
phá chiếc qu n tây si-mi- i màu c t ngựa – cái qu n đ theo m nh suốt
– Ở vùng chưa giải ph ng, việc đi kh c th do x điều, mà giả dọc Trường Sơn – đem khâu một cái gùi đẹp, và n ng nặc đòi đi uôn
thử x điều chăng n a th x thấy một gia đ nh 14 người hy sinh như ngày mai, mặc dù Tr n Tiến bảo m nh ăn còn như mèo, phải ở ại. Ở
v y thường à không c ý định điều Phư c đi n a. ại cũng chết, 25-10 này cắt đò. lệnh: di chuy n gấp. Cực quá.
Mà nếu quả anh linh muốn thế th ch a cũng dễ thôi. M nh M nh viết xong truyện “Gùi”1 rồi. Truyện này c thực tế n n m nh
không trao đổi ại v i anh linh, s anh ấy bảo m nh ch quan, thiếu viết dễ hơn. Đọc thấy tàm tạm. Còn đặt t n.
suy ngh đối v i nh ng ý kiến ph b nh.
18-10-1068
8-10-1968
Th t à nh ng ngày kh ng khiếp. Sáng 14-10, m nh gùi 3 ang gạo
Chiều qua hội ý Ti u Ban. Anh Vương linh phổ biến việc di cùng v i anh Đi u, Tr n Tiến, anh Chất, Thanh Đ nh, Vân, Thông
chuy n. lại đi n a. Đi trong tháng 10 này. Đi gi a mùa mưa, ch m i di chuy n về A10. Trời mưa mấy hôm iền nhưng vẫn c phải đi thôi.
cách bốn năm ngày đường, không rõ ở đâu. Chu n bị s c khoẻ, c th di Anh Tiến vác gùi và dắt m nh qua sông. Nư c đến ngực ạnh c ng.
chuy n xong m i đi công tác. Chi y quyết định ăn 7 ẻ gạo v i 1 on rư i
bắp đ th m s c. Dù thế nào cũng phải ăn tăng. T nh h nh s c khoẻ s t
nghi m trọng. B n Ban ăn 1,8 on bắp và 1 on gạo. B n m nh vẫn thiếu
1. T c à truyện“Niềm vui thầm lặng”. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc)
Buổi sáng m nh chỉ ăn đư c một vá1 bắp v cơn sốt chưa qua. M nh trông rẫy. Cho gùi vào đấy và căng tăng th m. Chiều ăn cơm v i canh
trốn vào ăn trong nhà đ mọi người khỏi nh n thấy. M nh o. Run chân sắn và rau chuối thái ghém. Ngon tuyệt. Nhưng m nh o, v m nh thế
nhưng m nh c đi. Đi sau Vân và trư c 5 người kia. à cả đoàn ch m một ngày.
Mưa mù mịt. M nh cắn răng đi từng bư c. Qua b i đá m nh mất Quả nhi n, h u quả c a chuyện m nh bị ạc đ dẫn đến nh ng tai
phương hư ng và m nh ạc về quá bến sông nhà. M nh đi vào một hại kh ng khiếp. Sáng 15-10 ại ra bến đò. Trời vẫn mưa. Qua suối.
khu rừng già. M nh biết ạc. M nh gào n hàng ch c tiếng: “Anh Tiến Anh Tiến toàn phải vác gùi và đưa m nh qua. Nhưng g n đến bến đò
ơi!”. M nh biết chỉ c tiếng mưa, tiếng nư c sông réo đáp ại, nhưng th đường tắc nghẽn v nư c sông to quá, không ội qua đư c. Dừng ại
m nh c gào thét trong rừng. M nh quay ra. Gặp một anh. Anh ấy chỉ hồi âu chờ Thanh Đ nh đi sau, anh Chất và anh Tiến gùi cho Vân sốt
m nh đi đường rừng ra đường 13 không phải qua b i đá n a. Đ 1g rét. Chờ m i, anh Đi u quay n ch chân đường 13. Anh ấy bảo n
chiều. M nh o qu u. M nh không biết mệt à g n a. M nh đeo gùi eo đ ng ch ở đây sát m nư c. Thông c mắc tăng, đ cho m nh, Vân
nh ng b c tường dốc trơn nhẫy mà m nh qua đư c hết. Cả nh ng
và Thông ng ngay sát m nư c. Thế à chia àm 2 tốp. Đoàn ông Tám
con suối nư c chảy như muốn đ y phăng m nh đi. M nh c đi một
(Văn công) cũng ng cạnh bọn m nh. S m hôm sau (16.10) đoàn ông
m nh trong rừng. lo tối ng một m nh gi a rừng, o các anh o m nh
Tám nhanh chân qua đư c đò, 3 đ a m nh chòng vòng đ i mấy anh
ạc, ch m trễ, và biết bao sự không may xảy đến. Nư c to, người ốm…
m i, song c ra bến đò trư c. G n t i nơi, mắc một con suối nư c đến
Nhưng m nh c đi. Không còn con đường nào khác. Mưa vây ấy
ngực. Vân ội qua xong quay ại đ n m nh rồi s đò không chở n a mà
m nh. Đường vắng, chỉ gặp một hai người thưa th t. M nh ách au,
bám rễ cây vư t qua, vư t qua nh ng cái dốc trơn nhẫy. Đũng qu n mấy anh ại chưa t i n n quyết định ba đ a n cắm tăng ở một mỏm
rách toang, trơ si- ip, may c áo mưa khoác ngoài và m nh c m khăn cao cách bờ sông một b c tường cao 4m và nư c còn ở m i b a xa. Một
mặt che ph a trư c. T i một ch , m nh thấy đ i. Giở hăng-gô cơm ra, át, anh Tiến ra. Anh ấy bảo thấy mưa, s đò không chở, các anh không
không muối, mắm. Xén th a cơm đút vào mồm chỉ muốn nôn. Cơm đi. Anh Tiến bảo: “N mà t như năm 1964 th ch này nguy đấy nhé”.
sống, nhạt. Giở g i bắp. Ăn đư c vài th a. Khát nhưng không dám – Th eo n cây bám thôi.
uống nư c suối đ c. l ốm th nguy. Nghe một anh đi đường bảo c
Nếu trở về ch các anh, phải đi 1 giờ n a, mà ội nư c, mà dốc
người kiếm m nh nhưng quay n rồi. M nh thất vọng. M nh đ ý t m
trơn, cực quá. Ba đ a đều ngại. Ri ng m nh càng ngại hơn v úc sáng
ch treo võng, úc ng t mưa th n m, mưa th t m một hẻm đá trùm ni
ông ngồi vừa che gùi. M nh không c tăng nhưng c b t ửa và hăng- qua đây m nh đ rơi xuống một r nh nư c t i ngực, cả người và gùi
gô. M nh đang dừng ại t m ch ở v úc ấy đ 3g chiều, th Vân t i. ềnh bềnh tr n nư c. Giống như hôm bị ạc m nh cũng đ n m ngửa
Th t may. lúc ấy m nh mệt b , vừa ng ộn tùng phèo một cái, m i tr n suối v cái gùi kéo gi t ph a sau. M nh bám cây cố vươn d y. Sáng
m i rút nổi người ra khỏi gùi. Thế à theo Vân đi 10 phút n a th đến hôm qua ại bị. Rồi m nh trư t chân n m sấp xuống một cái dốc, chân
đường 13 và mọi người đ quyết định ng ại đây đ chờ m nh. Trời đạp xuống b a sông. Chỉ t t th m chút n a à m nh ch m nghỉm dư i
vẫn mưa. C một mái ều b ng chiếc chiếu c a đồng bào dân tộc àm sông. M nh đi trư c. Chả ai biết. M nh bám cây au nh ch n. Nh ch
n. M nh đ ng d y và n đi. Bây giờ phải quay ại đ ng đ , m nh rùng
m nh s h i. Thế à ba đ a ở ại. Càng xa Đoàn hơn. Anh Tiến vội v
1. Môi múc canh. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc)
trở về v s nư c dâng to. Cả ngày ba đ a o thấp thỏm. Ngồi chịu *

nh ng đ t mưa tưởng như không bao giờ d t mà buồn t tái. Không S m nay vẫn mưa. Ba đ a vư t về ch các anh ở ven đường 13.
c việc g àm. Nh m ửa hết một bộ quai dép v c i sũng nư c. Nấu lội suối. Vân kéo m nh, chân m nh như bay trong nư c v sâu quá,
canh khế v i á ốt ăn v i cơm nguội. Rang bắp b ng hăng-gô và nắp chân không đ ng đất. Bùn y, au ách đổ rạp sau một đ m ng p t.
hăng-gô, nhai. Rồi ại ngồi nghe tiếng s ng nư c sôi réo và mưa đổ Đi men b a sông chỉ o ăn tùm xuống. Nư c ng p mất đường. Kinh
nư c xuống. May mắn mực nư c vẫn chỉ đến chân b c tường. Đ m kh ng. Phải đi rất vội đ chạy nư c. Trời c mưa. Nư c mà p đến
ng b nh y n. S m hôm sau (17/10) nư c rút nhiều. Tưởng y n. Ai nhanh như hôm qua th không còn ối nào chạy n a ở dọc đường này.
ngờ ại mưa cả ngày và đến chiều nư c dâng n trông thấy. Đang n m, Trời x m tối. Rùng r n. M nh đi đất, en vào gai g c, uồn th t nhanh.
tất cả vùng d y cuộn võng buộc vào người, gác gùi n cao. M nh qu nh Nư c réo như đe dọa. Như sắp sửa dâng n và cuốn m nh đi. Mấy
n t m cây. Vân chỉ cho m nh một cây khế cao và m nh trèo n. Nư c n ội nư c t i ngực. Cuối cùng bây giờ đến đư c ch các anh ở ven
đ p vào dư i chân gốc khế. Ch ba đ a n m cũng ng p, chỉ còn trơ đường 13. Thế à y n tr . Vẫn mưa. Kệ. Ở đây càng âu m nh càng c
ại một mỏm đất hẹp b ng hai gian nhà. Khăn mặt, hộp mắm, dép cao th giờ viết. Phải rất tranh th . Tr n Tiến và anh Chất sốt. Tr n Tiến
su, m c hết n cây. Bảo nhau m i đ a xách một hăng-gô cơm n cây, phải ấy áo en dài tay c a m nh mặc. Tội quá. Anh Đi u mặc áo en dài
nhưng Vân, Thông vẫn không chịu n. Theo dõi m c nư c một cách tay c a Anh. Thấy bọn m nh, anh Đi u bảo:
hồi hộp. Nư c xuống, đ ng, rồi ại n ào ạt. Ngh t i tr n t 1964 mà
– Cho đáng. Bảo n không n, tự ực cơ.
gh hồn. Biết đâu tr n này chả như tr n 1964 và nư c sẽ n đến t n
ngọn cây khế m nh đang ngồi đây. Vân, Thông an i: Mấy đ a tiu nghỉu.
Vẫn mưa. Mưa hết đ t nọ đến đ t kia. Chưa bao giờ m nh ch ng
– Dẫu sao cũng phải bám chắc ấy ngọn cây. Không ý g nư c n
kiến một mùa mưa d dội như thế này. Cũng may vài hôm nay m nh khoẻ.
đây đư c.
Nhưng vẫn run. Run quá. Ngh đến ly, đến Anh. Không ý g 19-10-1968
m nh ại chết đuối một cách đau đ n thế. Giá c Anh ở đây m nh sẽ Đ m qua, sau một buổi chiều mưa d , nư c ại dâng to hơn đ m
v ng tâm hơn biết bao. Mong Anh về. Đi gùi cõng v i anh c khổ đến trư c. Nư c ào nhanh vào tăng c a m nh, Vân và Thông. Ba đ a tháo
đâu m nh cũng chịu đư c tất, đường c xa đến đâu m nh vẫn c vui. võng, tháo tăng, chạy gùi, chui vào tăng anh Tiến và anh Chất ngồi từ
Đ ng này…, ngh m i s àm sao nh ng chặng đường gh hồn. Trời 9g đến 11g đ m. C ngong ng ng theo dõi m c nư c. Anh Tiến khoác
tối d n. Thông ấy cơm ăn. B ng m nh đ i. M nh cũng treo hăng-gô áo mưa đi t m ối thoát. Suýt n a ại eo cây. leo cây th chết c ng v
trư c mặt và ăn. Nhưng chỉ ăn đư c vài th a. Một chùm khế trư c mặt, mưa và còn một cái khổ n a à kiến. May sao 12g nư c rút. lại mắc
m nh chả thèm hái. Ăn canh chua m i phát s . Nư c rút d n. Thông bẻ tăng ng . Hôm nay trời đ t mưa hơn. Hơi hửng nắng. Họp buổi sáng.
c i đốt ửa. Rồi đốt cao su soi cho m nh xuống cây. Khoác ni ông ngồi Ông ThĐ bị ph về tội thiếu t nh cảm t p th . Đ m qua bọn m nh c
tr n cây, mưa, chịu nh ng đ t mưa rùng r n khiến người m nh ư t đ c mà ông ấy c n m im trong võng. Sáng qua chạy t, còn bỏ cả gùi
đẫm. lạnh c ng. Hơ cho khô tàm tạm v chả còn qu n áo đâu cả. l n gạo đ anh Tiến phải vác n. Bỏ cả nắp hăng-gô. Khổ thân ông ta. Ông
võng n m, ạnh, ại xuống hơ ửa. Rồi n võng và ch p đi. ta bị Ti u Ban c vẻ ạnh nhạt.
22-10-1968 chiều uống thuốc. Chiều bỏ cơm. Anh Tiến, Vân về A9 ấy th m muối
Trời hửng nắng từ sáng, mặc dù hôm qua vẫn còn mưa. Nư c mắm và một gùi gạo chưa ra. Anh Đi u, anh Chất, Đ nh và Thông đi
rút nhiều, tuy rút ch m. S ng b t d dội hơn và sông ắng trong hơn. về Đội 5. M nh n m ại gi a rừng v i một gùi bắp và một gùi gạo c a
Tr n Tiến và Vân trở ại A9 ấy muối mắm và gùi th m một gùi ra. anh Tiến. M nh mệt tái người. M nh không thấy s h i g cả. 4g30
Chiều mai c th sẽ qua đò. chiều th các anh ấy đi. Một át c hai thanh ni n dòm vào võng m nh.
Th ra hai tay vẫn ở v i Đoàn m nh mấy hôm nay. Các c u ấy bảo:
Mấy hôm nay chỉ ăn ngày hai b a. Một on gạo chia hai b a và ăn
th m bắp rang v thiếu muối. Đ i quá. Ăn xong n võng n m thèm đ – Ở ại một m nh à? Khổ thế. N . Ốm mà dám ở. Chúng tôi cũng
th . Chưa bao giờ m nh bị cái cảm giác thèm ăn n b p nghẹt như bây ở ại chờ đơn vị, mắc võng xuống ch chúng tôi n m.
giờ. Từ thèm ăn nh đến Hà Nội. Nh c hành, đ a rau cải uộc, bát rau – Thôi. Tôi mệt ắm.
muống xào, bún và cà ph , bánh và chuối M nh tạm y n tâm v dẫu sao thế à m nh không trơ trọi một
Tr n Tiến c vẻ thương nh ng “mơ ư c” nhỏ nhoi c a m nh: m nh gi a rừng v tăng c a hai c u ấy chỉ cách m nh một qu ng, không
– Ôi, tôi chỉ muốn một b a rau muống xào. trông thấy nhưng không xa. Một c u đem cho m nh khúc sắn uộc.
M nh chỉ ăn đư c nửa khúc. M nh thiếp đi tr n võng. G n sáng d y đi
– Đư c một bát rau b uộc nhỉ. giải. Không thấy s g cả. Sáng, hai c u cho m nh 5 c sắn, m nh nấu
Tr n Tiến: canh 3 c và nư ng 2 c . Ăn đư c một chút cơm, vẫn mệt ử.
– Ôi cha, thèm cái g th thèm cho đáng ch . Thèm v v n mà àm Buổi chiều Tr n Tiến, Vân và Phương Anh ra. Rồi Thông từ Đội
g . Mà thèm th cái g cũng không c , việc g mà phải thèm nh ng th 5 về v i anh Chất, anh Đ nh. Anh Chất anh Đ nh quay ại A9 gùi nốt,
t m thường. còn 5 đ a m nh gùi về Đội 5 chiều 25/10. Ra đò. Đi thôi đ u m nh
ch ng mặt đến quay cuồng tuy 3 ang bắp không nặng g . Đò đông
Nhất định từ nay m nh sẽ không thèm thuồng g n a và không
nghịt. Tr n Tiến sốt. Năm đ a chui vào một ùm cây ven sông mắc
đư c ngại kh . Cái g mọi người vư t qua đư c th m nh đều c th
võng ng . liều không mắc tăng. May đ m không mưa. Đổi đư c 6 con
vư t qua đư c. Phải ao vào cuộc sống v i một tinh th n như thế.
cá ư c chừng 1kg. Nấu canh ăn. Cũng đ thèm. T i Văn công cho một
27-10-1968, Đội 5 hăng-gô sắn. Ăn khoái quá. M nh ăn cơm vẫn chưa ngon. Hôm nay
m i thực ngon th ại ăn hai b a bắp rang iền.
Chiều qua m nh đ ch a xong “Niềm vui thầm lặng”, sáng nay chép
ại đoạn cuối và đ đưa Tr n Tiến. Tr n Tiến chưa đọc. lo. Giá c anh. Sáng qua, qua đò rồi 10g th về t i Đội 5. M nh đi cũng khá. Thôi,
thế à cơn sốt trôi qua. M nh thấy vui vui. Cảm giác nh Hà Nội đ
Nhưng thôi. Phải mạnh dạn. Theo m nh th cái này không đư c b ng
d n. Mặc dù đ m qua m nh mơ thấy ly. ly n i như khư u. ly vui ắm.
“Hoa rừng” về chất truyện, nhưng cũng không phải à hỏng.
ly bảo ly vẫn nh n m nh về Mễ tạm biệt ly. ly bảo: v n “thi ng
23-10 m nh ại sốt một tr n n a. Ăn sáng xong rét, rồi mệt. Gặp i ng” ắm. M nh b t cười: Ba tuổi mà đ dùng ch “thi ng i ng”. ly
cái Đ . N cho 40 vi n B1 và 10 vi n APC v i t vi n ký ninh. 1g30 gọi Mẹ, Mẹ, sau khi s ng sờ một úc và nghe m nh bảo:
– Mẹ đây mà. Sau cơn sốt nhẹ, m nh ngại đi quá. Nhưng khi đ khoác ba ô n vai
ly bảo: Mẹ th ly nh , còn bố th ly không biết. V bố đi hồi ấy th m nh ại đi khoẻ và đi nhanh chưa từng thấy. M nh đeo ph n cõng
ly còn bé quá. c a ông Chất từ A9 ra Đội 5 gồm ba ô ông Chất, ba ô m nh, ại đèo
th m 9 on gạo n a buộc vào b ng. Anh Tiến bảo ông Chất đeo, ông
*
ấy k u nặng gh ắm và ông ấy buộc rất cồng kềnh. M nh bỏ ra, xếp ại
Gặp cái Đ báo v . N yếu, không quay đư c máy, gùi chỉ đư c gọn hơn và thực ra c th chưa đ y 3 ang gạo th t. l n này th m nh
1 ang. Thế à xuống àm cấp dư ng cho mấy cấp dư ng đi gùi. Và bây không gư ng t nào. M nh đi phăng phăng y như n gùi bột bắp ở T
giờ chả cơ quan báo v tỉnh nào chịu nh n n . Người ta giải quyết cho Sé về. Mặc dù m c gùi kỳ này ai cũng thấp. Phương Anh 2 ang rư i.
n ra Bắc. Anh Tiến 80 on v.v… Đi đường, trừ Phương Anh và m nh, ai cũng t t
Chao ôi, ở Miền Nam này, người c thế nhất đúng à người c s c h u. M nh nh n đeo 1 hăng-gô cơm đ y, Vân 1 và Thanh Đ nh 1. Còn
khoẻ. Mong sao m nh b t nh ng cơn sốt rét vặt và đừng sốt dọc đường. anh Đi u, Phương Anh và anh Tiến, Thảo th không mang v chỉ c 3
hăng-gô cơm. C th m hăng-gô cơm th t nặng, nhưng m nh ngh rèn
28-10-1968
uyện cho quen đi. Sở d m nh đi mạnh, đeo khá đư c à nhờ m nh gùi
Vẫn ở ại Đội 5 mà chưa t i ch m i v anh Tiến ốm. Anh ấy đau tương đối i n t c. Dốc không còn đáng s n a. Đúng à khi người ta
b ng d dội cả đ m qua. Bọn m nh thay nhau đấm ưng. M nh o s hết khoẻ th chả coi kh khăn ra g cả. S c khoẻ quan trọng quá.
hồn. Chỉ s anh ấy đau túi m t. Hoá ra tại ổng đang sốt, ăn dâu da n n Nghe tin anh Điều (Điện Ảnh) chết. M nh r ng rời. Anh ấy m i
“trúng thực”. M nh ăn b y quá. Măng chua sống, dâu da ăn cả đống. Hôm vào cùng đoàn v i Đ Quảng, anh Nhị hồi cuối tháng 8 vừa rồi. Câu cá
qua phải uống 2 vi n rửa, b ng vẫn chưa ành. Từ nay phải c n th n. rất giỏi. Ốm i n t c từ hồi vào. Bốn con. Đang c ý định xin ra Bắc v
B52 n thả suốt dọc từ rẫy ang về ph a A9. Đi 2g m i hết. N bỏ yếu quá. Đảng vi n âu năm, chuy n môn rất khá (in tráng phim).Tr n
đúng ch đ cái ché mà hôm đi ạc m nh dừng ại định chăng võng ng đường gùi từ A7 về đây, Anh Hồng (cùng Ti u Ban Điện Ảnh) đi trư c
ại một m nh. Chao ôi, không ngờ hai hôm sau B52 ại bỏ trúng đấy. chu n bị nấu cơm. Anh Điều đi sau bị ngất và chết. Th ng Tạo (ở Văn
Tưởng tư ng đ m đ m nh n m ại, một tr n B52 trút xuống. M nh phòng Ban) đi từ A7 sang đây thấy một người đeo ba ô đội mũ ngồi
tan xác. M nh mất t ch. Không ai biết m nh ở đâu. N i đau đến v i bệt, hai chân ngâm dư i suối (nư c t i đ u gối).Tạo t mũ n nh n ra
Anh và ly sẽ à vô hạn, vô hạn. May m nh quá. Cuộc sống ở căn c như ông Điều đ chết. Kinh kh ng quá. Giá c người xoa b p ngay th anh
thế đấy. Từ nay phải rất hạn chế việc ở ại đ m gi a rừng một m nh. ấy không chết. Anh Tiến đ c n bị v y mà c u đư c. Chỉ tại đi một
Bắp rang và bắp h m. Măng và dâu da. Đ y b ng một cách kh m nh. S chưa? Từ đây m nh cũng không dám đi cách xa đoàn nhiều
chịu. Mệt và nh c đ u. quá. Cái hôm m nh ạc mà bị ngất th m nh chết thôi. Ở miền Nam
cái chết dễ quá. M i hôm nào ở A9 m nh bắt đ u viết truyện “Niềm vui
5-11-1968 thầm lặng” còn trao đổi v i anh Điều về các chiến s gùi. Nay truyện viết
Hoàn thành đ t gùi cõng cho đ t di chuy n từ A9 sang A8. Thế xong th anh ấy đ chết. M i hôm nào còn n m võng b n Điện Ảnh,
à đ t di chuy n này mất 20 hôm.Và m nh tham gia 2 chuyến về A8. nghe anh ấy tâm sự: “Tôi nh các cháu quá”.
Tội cho nh ng đ a trẻ. th n không th chết đư c. N chột một dạo rồi n ại đâm chồi n.
Cái hôm m nh vừa khỏi sốt ở bến đò, tr n đường gùi chặng đ u Nh ng chồi non mạnh khoẻ không hề biết s . M nh ngh đến bản thân
m nh. Báo Ph N vùi d p m nh, b p nghẹt m nh, m nh c khô héo
ra bến m nh cũng ch ng mặt nôn nao muốn ngất và mặt m nh tái đi,
đi, c ong đong, n đ n, c chột, c im ặng một thời gian, nhưng rồi
m nh ngồi phịch xuống. May sao một át cũng đ . Rõ ràng à không
m nh sẽ b t n như một chồi non từ b i bom B52 v trong òng m nh
th coi thường s c khoẻ đư c. Ở Miền Nam không phải chỉ chết v
còn nhựa sống, còn nhiệt t nh. Đáng s nhất à òng ta nguội ạnh,
bom đạn mà còn chết v bệnh t t. Anh Quý (quản ý Ban m nh) cũng
ch nh ta tự đốt cháy nhựa sống trong ta. Còn nếu ta vẫn nguy n vẹn
m i chết v một th c u trùng g m nhấm trong nh ng cơn sốt rét vặt.
nhiệt t nh và s c sống th không một thế ực nào, một sự tàn phá nào,
Mưa, nư c to, không kịp đưa đi cấp c u, thế à chết. Xuy n Phúc1 –
một kh khăn nào khiến ta chùn bư c, khiến ta g c ng .
nơi nay mai m nh sắp t i cõng gạo – chúng n câu pháo gh g m. B n
Báo V , hai anh đi cõng gạo, một chết, một bị thương. Bao nhi u nguy 6-11-1968
hi m đang r nh đ i m nh, nhưng m nh quyết không s .
11g trưa rồi. Chưa àm g đư c. Mệt. Đ y b ng. Hâm hấp sốt. Trưa
2g30 chiều qua, sau 2 ngày đường, m nh đ về t i A8. Chú Khánh nay Tr n Tiến, Phương Anh, Cao Duy Thảo đi cõng gạo. Tr n Tiến không
(bố Trà Giang) đạo diễn kịch sắp ra Bắc. M nh tắm giặt, xếp ba ô suốt cho m nh đi. Ki n quyết. M nh xin đi nhưng không tha thiết v đang mệt
chiều. Hôm nay sẽ viết thư và chép 2 cái truyện đ gửi ra. Uổng quá, và muốn ở nhà viết mấy hôm. Nửa muốn, nửa không. Còn Tr n Tiến, c
giá đừng phải đi Xuy n Phúc th m nh gửi đư c cả “Tiếng hát trong hang nhẽ ảnh thấy m nh đi nhiều mà g y xanh quá, ảnh muốn cho m nh nghỉ.
đá”. Mai mốt ại đi gùi, không viết đư c n a. Đi gùi n này t nhất 10 Hoặc xuống Xuy n Phúc ác iệt, ảnh không muốn cho m nh đi.
hôm. Nhà hết nhẵn gạo. Bắt đ u từ hôm nay bọn m nh phải ăn 3 b a 9-11-1968
bắp cả. Gạo h t v các nh m đi phân tán ẻ, ăn bừa. Không ki m tra
Bé y u thương,
đư c nhau. Rồi bà Nga và ông linh… Anh em c ý nghi…, v ông ta
Bé ơi, Bé 23 tháng rồi đây. Hôm nay Bé đ ch a cho mẹ khỏi sốt
n i đ u đuôi không thống nhất. Chán quá. Ph n n, một số người chỉ
rồi. Chốc n a mẹ sẽ bắt đ u một chuyến đi cõng gạo rất xa Bé ạ. Chưa
biết o cho bản thân m nh.
rõ ở đâu, Xuy n Phúc hay T Sé, lộc Thành hay kho Ki m. Mẹ còn
* mệt nhưng phải đi thôi Bé ơi. Cả Ti u Ban đi đ c gạo ăn mà đi công
Gùi về A8. Trở ại b i bom B52 dạo tháng 7. Nh ng cây khô đ tác. Mẹ không th ở nhà đư c. Ở nhà ăn ba b a bắp mẹ không chịu
đâm chồi non. Dư i nh ng cây cháy đ mọc nh ng p “rừng non” hơi nổi, mẹ mệt và đi ngoài. Mẹ ốm iền ba hôm rồi Bé ạ. N ng hâm hấp,
r m. Không còn thấy nh ng hố bom đỏ oe oét như xưa. M nh đ ba rồi gây gấy, rồi mệt và mẹ đ kh c v mẹ cô đơn quá. Giá c cơm, mẹ đ
ô ặng nh n. Và m nh ngh : khi s c sống đ dồi dào, c ẽ chả c s c khỏi ngay rồi. Mẹ sốt mà c ăn bắp hoài, chân mẹ run gh quá, nhưng
mạnh độc ác nào vùi d p nổi sự vươn n. Tạm thời bị vùi d p, rừng phải đi thôi. Mẹ nh Bé, hôm nay nh n ại ồng ngực g y gò c a mẹ,
cây kia c cháy r i, c khô héo đi. Nhưng t n õi ruột n vẫn còn nhựa khổ quá Bé à, mẹ ấy àm ạ à sao mẹ đ nuôi nổi Bé cũng ch nh từ bộ
ngực ấy và ch nh cái miệng thơm thơm và đôi môi đỏ c a Bé ại mút
1. Ch nh xác à Xuy n Phú, Xuân Quý ghi nh m. (Chú th ch c a Bùi Minh Quốc) mút vào b u vú mẹ hôm nay chỉ còn à hai cái núm ép kẹp.
… Tháng này mẹ đ xong “Niềm vui thầm lặng” rồi. Từ nay đến đường c a bộ đội. Vay gạo c a họ ăn. Ông linh về nhà đ báo tin cho
25/11/68 mẹ sẽ cố xong “Tiếng hát trong hang đá” n a. Mẹ rất tranh th mấy vị đi chỉnh huấn. M nh n m ại và từ 14 đến 17/11 m nh sốt. N m
đấy Bé ạ. ịm. Mệt nẫu người. Không ăn đư c. Chờ người ở nhà xuống không thấy
Thôi, mẹ hơi vội. Hẹn con 9-12 mẹ sẽ c quà mừng sinh nh t (Thông và anh Giai đi cõng đ về). Chờ cánh Sơn Phúc n cũng không
con, con thân y u nhé. thấy. M nh phải xin người đi đường từng t mắm. lấy một tán đường
nấu chè mà bỏ hết. Nghe tin anh Ngô Tr H u sốt rét ác t nh chết, m nh
20-11-1968 r ng rời cả người. Nh đ y đ nh ng kỷ niệm về anh ấy, người m nh
Mười ngày đi cõng gạo đ qua. Buồn, mệt mà không kết quả chi. thương mến nhất trong Đoàn cùng vư t Trường Sơn. Ở Miền Nam,
10-11 m nh, anh Tiến, Thanh Đ nh, anh linh, ông Chất và Thảo đi cái chết đến th t mau ẹ và dễ dàng. M nh buồn. Một tay làng Bắc (cơ
cõng gạo. Còn Vân và Thu Hoài th đi đồng b ng ùng mua hàng. Theo quan điện đài Khu), người Hà Nội, mở cho m nh ăn cả một hộp thịt mà
hẹn, bọn m nh phải đi vòng đường A7 đ t m tin Thông đ xuống trư c m nh chịu. Chán quá. M i 17/11 anh Tiến và Thảo m i cõng gạo qua.
xem gạo đ đâu. Suốt mấy hôm ăn ba b a bắp iền m nh đ giảm s c. Hai người đều sốt. San b t hơn ang rư i gạo cho m nh cõng. Ba người
mang về đư c c hơn 170 on. M nh cõng cả võng và màn. Tất cả chưa
lại sốt. Sốt ử đử từ 6-11 đến 9-11, m nh không àm g đư c. Chỉ n m.
t i 2 ang mà m nh đi ch m. Mệt b . Chưa bao giờ m nh bị kiệt quệ như
Cơm không c ăn. Nhưng huy động cả nhà đi, m nh không c mặt kh
n này. M nh vẫn không ăn đư c. Không n nào biết đ i. M nh eo dốc
coi quá. M nh gắng đi. Tin à n sẽ khỏi d n như n trư c. Đi ba ngày
một cách kh nhọc m i về t i. Ở nhà Thông đ đi cõng chuyến n a. Vân
m i t i T Sé. Ai cũng mệt. M nh rét run y b y. lội suối, nhất à suối
và Phương Anh sáng nay đi. Còn 16 ang và 100kg ở Sơn Phúc. M nh sẽ
A7, m nh buốt t n c. Vay đư c gạo nhưng m nh không ăn đư c cơm.
phải đi một chuyến n a v chuyến này vô duy n quá. Cũng may, nếu c
Sáu người mua 1kg thịt n giá 380đ, m nh đư c vài miếng mà cũng chỉ
gạo nặng hơn th m nh bò ra đường mất. Không may mà hoá may.
ăn ba bát nhỏ cơm (bát đồng bào). M nh không c tiền n n các anh mua
th m thịt ăn ngoài đến n mà m nh vẫn thèm. M nh muốn gặm chân giò Anh Hồng vừa khám cho m nh. Anh ấy bảo gan và á ách c a m nh
hoặc sườn, nhưng m nh không c tiền. M i người đư c vay 250đ. 250đ không việc g . M nh hết cả ký ninh n n vừa qua chỉ ngày nào sốt m i
c a m nh Thanh Đ nh c m đ mua xà phòng và kem đánh răng rồi… uống 6 vi n bột g i vào giấy. Anh Hồng bảo m nh vẫn đang sốt, cho
Buổi tối m i người đư c mua 2 tán đường, g p một tán vào nấu chè m nh 24 vi n ký ninh uống trong 6 ngày. Hôm nay b a sáng m nh ăn
khá, v chiều qua không ăn. B a trưa ại bỏ ăn. Khổ quá. Ở kho dọc
chung. M nh ngán. Cố ăn mà ăn đư c rất t. Chỉ thèm thịt.
đường 4 ngày m nh chỉ ăn c 5 on gạo mà vừa ăn vừa cho đi đấy. Không
* thấy đ i. Thèm thịt quá chừng. Ngọt th chán rồi. Ba tối iền ăn chè.
Ở T Sé một tối. S m hôm sau, Anh Tiến, Thanh Đ nh, ông Chất Anh gửi thư cho m nh. Động vi n. Bảo mọi người khen m nh.
và Cao Duy Thảo đi Sơn Phúc nh 100kg gạo. Số gạo nh theo phiếu Chả thiết. M nh buồn v thấy người kiệt s c quá. Hai tháng mất kinh
chỉ c n 4 người cõng. M nh bị quay n v i anh linh. T m kho gạo c a rồi. Sốt m i còn máu đâu n a. Sáng nay đọc ký “Sông Hàn gặp biển” c a
Thông. Nghe đồn Thông và anh Giai đ m c gạo gửi ở cách T Sé 2 giờ anh gửi về. Anh gửi 5 bài thơ cả thảy nhưng m nh chỉ đư c đọc 2 bài,
đường mà t m nửa ngày không thấy. N m ại ở một cái kho gạo dọc còn các bài kia anh linh chuy n sang anh Phi đọc rồi.
Ký c a anh t vốn sống quá. Tán quá, ý không m i, m nh chả ph i quá, phấn đấu quá. Thơ mộng và khoẻ khoắn quá, y u đời quá. Xem
th ch. Mấy bài thơ c nhẽ tốt hơn. gian khổ như một khám phá ý thú. Xem chia y như một sự hy sinh đẹp
* đẽ và hạnh phúc. Đi m ại òng m nh hiện tại, hơi rùng m nh. H nh như
hồi này, m i c t tháng trôi qua thôi, m nh đ nguội b t nhiều rồi, nếu
Về nhà, nghe PA k chuyện họp Chi bộ do anh Đi u tiết ộ...
m nh tránh ch “nguội ạnh”. M nh c n c i, già nua đi, buồn r u đi và bắt
Nghe n i o Ch ton h t v i ông Vl một số đi m anh Đi u n i xấu anh
đ u c sự bi quan. M nh đ mất cái ph t đời. Mất đôi mắt chỉ biết nh n
l. Rồi chuyện o Ch ăn thâm ạm nửa ang bắp và gạo ngoài n a, thời
cái đẹp trong thi n nhi n và trong sáng tạo. M nh đ đ cho đ u c c
kỳ o ở ại A9 chờ Thu Hoài đau. l o căm anh Tiến ắm. Họ th t tệ.
úc thèm muốn nhỏ nhen: một ngày Hà Nội đ y đ cà ph , bánh m , rau
Mọi người n i xấu ThĐ gh quá. M nh th m nh c nh n xét ri ng muống và cà chua, tr ng và xi-rô… M nh đ đ n i nh ly đôi úc àm
về ThĐ. ThĐ c mặt tốt, nhiệt t nh ph c v văn nghệ th t, nhưng mọi ung ay quyết tâm ở ại Miền Nam chiến đấu âu dài. T m ại à tư tưởng
người b p méo đi, cho à ThĐ hát đ kiếm ăn, kiếm b a chi u đ i. Họ k u m nh khác v i hồi m nh m i n đường d quá. May mắn hôm nay m nh
ThĐ ười ao động, sống dựa. M nh nh n xét khác. ThĐ khi đ nh n việc kịp ôn ại và kịp nh n thẳng vào òng m nh. lâu nay m nh đ n m võng
g th àm đến nơi đến chốn nếu đ phân công anh ta. Anh ta chỉ thiếu tự và ngồi bếp không biết tiếc th giờ. M nh đ giảm cái hăm hở tranh th
động t nh thôi. Còn sống ch kỷ th c , nhưng ở Ti u Ban này thiếu g àm việc. Ngh a à m nh sắp tr trệ trong o ắng bệnh t t và bi quan về
người ch kỷ. ích kỷ và thiếu ịch sự gấp trăm ThĐ. M nh thương ThĐ cuộc sống. Nguy quá. Một mảnh trăng rừng, một vòm trời xanh, một
quá nhưng m nh không dám bộc ộ. Sự thực qu n chúng rất quý y u ThĐ. con đường núi… không khiến m nh xôn xao xúc động như trư c n a.
M nh đ nghe, đ ch ng kiến. Thế mà người ta cười g n, người ta dè bỉu M nh bắt đ u chỉ hay chú ý t i cuộc sống gian ao và kh khăn.
trư c nhiệt t nh ph c v c a anh ấy (ai bảo cũng hát, hát quá nhiều). Kệ
Từ nay phải chấm d t. H y sống phơi ph i, sống đi n. Y u đời,
ch , dân m nh, chiến s m nh rất y u văn nghệ, m nh đ n i thẳng v i anh
và đạp b ng mọi vất vả về v t chất và tinh th n.
Tiến điều đ và cái PA vốn rất ghét ThĐ bây giờ nghe m nh n i n cũng
nh n ra mặt tốt c a ThĐ. Về Cao Duy Thảo cũng v y. Người ta ch n *
không đư c qu n chúng mến, t ngh đến t p th . Nhưng mặt ch nh à mặt Bọn Văn Công bắn đư c một con vư n, cho b n m nh một miếng.
phấn đấu về chuy n môn c a n rất tốt. Mặt ấy th chả ai khen… Nom chán quá. Toàn da và một mảng thịt mỏng. M nh nhạt nhẽo v i
Tất cả rất muốn trao đổi ri ng v i Anh. M nh muốn thử nh ng miếng thịt đ . Hôm nọ chúng n cho một miếng thịt dộc, m nh ăn
nh n xét độc p c a m nh, m nh quyết không nh n con người một một át thấy hoi, gây, kh chịu quá. Hôm nay m nh ngh : không ăn nổi.
cách phiến diện. Phải biết nh n cho sâu, cho toàn diện và không đư c Tam hăm hở thái, ư p muối. M nh xuống bếp rang khan v i mắm
nh n độc ác, cay nghiệt. muối t ti u cho khô săn ại. M nh ăn thử, thấy ngon tuyệt. Chả c mùi
hoi g hết. Sư ng quá. Thế à m nh ăn đư c thịt vư n rồi. Ôi, thực tế
21-11-1968 gian khổ dạy m nh bao nhi u. Bây giờ giá c thịt ch , thịt trâu m nh
Chiều nay ngồi đọc ại cuốn nh t ký ghi nh ng ngày chu n bị ở 105 cũng sẽ ăn đư c tuốt. M nh th ch gh ắm. M nh không chịu khuất
và bắt đ u đi. Hâm n ng ại đư c nhiệt t nh. Hồi ấy tâm trạng m nh phơi ph c cái g đâu.
22-11-1968 24-11-1968
Ngh ại b a thịt vư n hôm qua, nay ại s vô cùng. lạ quá. C Ăn s m xong, ngồi n i chuyện v i anh Giai. Nghe anh ấy k về
th n sau m nh ại không ăn đư c. Sáng nay mệt nhoài n m cả buổi. nông n i thiếu muối trong nh ng ngày đi nh gạo x hội ch ngh a.
l n dốc ch nhà anh Đi u mà run chân gh quá. M nh từ thuở bé chưa từng biết thiếu muối, nay nghe thấy ạ quá: ăn
Anh Đi u ch “Niềm vui thầm lặng” nhiều: cơm nhạt, đư c người ta cho 7 hạt muối, đ dành cuối b a m i ăn v .
Đư c chia 1 th a cà ph muối, anh Giai và Thu Hoài dành d m ăn àm
– Động cơ Soan giống Phư c: do ngh đến mẹ, chưa thấy ý tưởng 2 b a. lúc về t i A9, anh Giai húp mắm kho ừng ực. Thèm mặn quá.
cách mạng, t p th .
Anh Hồng (Điện Ảnh) về chiều qua. Anh ấy nhắn Cao Duy Thảo
– Ngôn ng Bắc quá quắt. bảo m nh à Quốc còn ở ại àm việc v i Ban vài hôm. Buồn quá. Thế à
– Cuộc sống gùi cõng bi quá, cực quá, thiếu ạc quan… anh chưa về hôm nay đư c. M nh ại khổ sở v chờ đ i...
M nh ngán quá, không muốn gửi chú Khánh mang ra Bắc. M nh … Sáng nay anh Tiến bảo tổng số ngày ốm c a anh ấy hơn m nh
cố viết xong “Tiếng hát trong hang đá” đ . 12 ngày, còn ngày gùi c a anh ấy hơn m nh c 4 ngày thôi. Như v y sự
đ ng g p về gùi cõng c a m nh cũng không đến n i tồi ắm.
23-11-1968
Chiều qua anh Giai đi chỉnh huấn về báo tin: Anh đ về A7 và 25-11-1968
chiều nay sẽ cùng anh Chất về t i đây nếu đi kịp. Không th sáng mai. … Chị Vân (v anh Đi u) viết thư vào bảo Hà Nội rất đắt đỏ. 12đ/
Mừng quá. Đang mong anh đến căng thẳng. Nhưng m nh tin ngay à kg gà, 0,3đ một m rau và 0,25đ một quả chuối. lo cho ly bồn chồn.
anh không th về t i chiều nay đư c v ông Chất ốm, anh cũng yếu, V i 48đ ph cấp ấy chỉ ri ng ly cũng không đ . Gay quá. Không biết
không th gùi nặng mà đi 2 ngày từ A7 về t i đây. m c ấy ch tiền dự tr c a m nh ra ti u không? Đắt thế chắc ly chả
… Hôm nay anh Tiến bảo m nh àm một con t nh: số ngày gùi, đư c ăn chuối rồi. Mẹ mà ở ngoài đ nhất định con sư ng hơn ly ơi.
ốm và ở nhà. T nh từ 9/7/68 đến hôm nay 23/11/68, cộng à 136 ngày. Mẹ thương con quá. Mẹ ở ngoài đ nhất định con phải đư c một ngày
một quả chuối. lo nhưng phải dẹp ại, gh m òng ại. lo nhưng không
M nh đ mất: 71 ngày đi gùi.
giải quyết đư c g th o cũng đến v y. 2g30 chiều, xong “Tiếng hát trong
26 ngày sốt. hang đá”. D nhi n còn phải ch a, nhưng cũng k à xong. Và thế à c
Còn 39 ngày ở nhà. “quà” mừng ngày thân y u. Chưa biết ch a thế nào… Mong anh quá
trời ơi. Vẫn mưa. Thôi thế à nư c to, anh chả về đư c rồi.
Rõ ràng gùi và sốt đ chiếm 2/3 thời gian. V i 39 ngày m nh đ
đọc, đ ghi chép và viết đư c 2 truyện ngắn, như v y không phải à tồi. 28-11-1968
D nhi n, m nh vẫn không b ng òng m nh và thấy à m nh chưa th t
Anh về chiều hôm qua, đúng úc m nh ch a và chép xong
tranh th .
truyện“Niềm vui thầm lặng”. N i chuyện g n hết đ m. N i chung à vui…
… Anh về kỳ này m nh quyết phải động vi n anh àm việc. Mồng thương Bé thắt ruột. Từ mấy hôm nay mẹ sống thất thường. Nh , o
3-12, còn 4 hôm n a anh ại phải ra A7 họp rồi. Chán. cho Bé đ th . Mẹ àm khổ Bé quá phải không? Thôi, rồi mẹ sẽ đền
b ng cả cuộc đời c a mẹ.
3-12-1968
Thế à ly c a mẹ đ th m một tuổi. Ô, ạ quá. Mẹ đ c Bé
Anh ại đi. Anh ra A7 họp đại hội Chi bộ và c th ở ại A7 uôn nh ng n hai. Bé đ biết n i đ điều. Dù sao th mẹ cũng phải vui
đ viết… v sự n n c a Bé ch . Năm ngoái, mẹ và Bé ở b n nhau suốt ngày
… Hôm qua họp Ti u Ban đ qu n chúng g p ý cho Ban, Ti u mồng ch n tháng mười hai này. Còn Bố th ở đây, Miền Nam. Năm
Ban và đảng vi n. M nh cũng n i rất mạnh. Chỉ c chuyện ông Vl nay th Bé phải xa cả Bố, Mẹ và mẹ hiện ở cách bố hai ngày đường.
bảo (v i m nh) à àm thơ không c n đi thực tế th hơi tiếc. B a trư c Tuy v y, ngày Bé ra đời đ đư c kỷ niệm chu đáo. 10g đ m hôm qua,
m nh n i v i ông Đi u và Thảo. Ông Đi u đưa ra chi bộ bảo à không Bố đ chúc mừng Bé trư c b ng bài thơ “Người giao liênTrường Sơn”
biết ai n i. Ông l chối. Hôm qua Thảo n u ra. M nh đành phải vạch do Kim Cúc ngâm trong buổi phát thanh Văn Nghệ. Sáng nay mẹ đi
thẳng. Đại hội Chi bộ kỳ này sẽ n u ại v n sai cơ bản về quan đi m, bắt ốc ở ngoài suối xào d u cho chú Hoài, chú Thảo, chú Vân và cô
nhất à ông l vốn c dư u n à s ác iệt, ngại đi thực tế. Thế nào ông Tam ăn. Ốc c t, nhưng mẹ muốn thế, Bé ạ. Mẹ th m ặng tổ ch c
l cũng căm m nh ắm. Anh bảo ẽ ra th đừng n i v i ai. N u ra ổng sinh nh t con mà không ai biết. Các cô chú ấy ăn như một việc b nh
thù m nh. Thôi ổng thù th thù. Rõ ràng m nh không vu cáo ổng. Ổng thường. Chỉ ri ng mẹ hi u à mẹ đang mừng con. Và m n quà ch nh
không đồng ý kết nạp m nh th còn cả Chi bộ. mà mẹ sẽ mang về tặng con ngày đoàn t à “Bài thơ tặng con” như
ngày này năm ngoái mẹ đ àm cho con. Đọc bài thơ, mẹ kh c hoài.
9-12-1968
Thương con quá, con ơi !
MỪNG BÉ YÊU THƯƠNG TRÒN HAI TUỔI
Con gái thân y u
Miền Trung Trung Bộ 9/12/1968
Chúc con gái mọi sự tốt ành, khoẻ mạnh và may mắn. Mẹ sẽ
Con gái rất y u, Bé ly c a Mẹ đem hết s c m nh sống và àm việc đ x ng đáng v i con. Từ hôm Bố
Bé ơi. Hôm nay à một ngày đẹp ở ch Mẹ. Nắng bừng n tươi đi – 3/12/68 – đến giờ, mẹ nh c đ u và mệt mỏi mất bốn hôm Bé ạ.
và khoẻ hơn tất cả nh ng ngày c a mùa mưa vừa qua. C chú n i à: Mẹ cố d y ch a ại hai n cái ghi chép “Tiếng hát trong hang đá”. Đến
chắc mùa mưa đ chấm d t. C th . Nhưng Bé ạ. Ngày vui c a Bé, chiều qua th mẹ ch a xong. Từ nay đến cuối tháng mẹ sẽ viết th m
nhất định phải đẹp. Chắc Hà Nội cũng rất đẹp Bé nhỉ, Bé nhiều vất vả một cái m i. Tháng vừa rồi mẹ phải ch a ại và chép t i hai n hai
c a mẹ! Ngày hôm nay, ở ngoài ấy, c th sẽ chả ai nhắc t i ý ngh a cái truyện ngắn Bé à. Mẹ cũng cố gắng. Nhưng từ nay mẹ sẽ tranh th
c a n . Ông bà và các bác àm sao nh đư c ngày sinh c a Bé. Tội hơn. G n qua năm 1968 rồi. Mặt tr n đang ác iệt. Mẹ viết cho con
Bé quá. Bé không c quà sinh nh t. Không đư c kẹo và áo m i. Năm trong tiếng bom B52 dội i n t c đây. Mấy hôm nay chúng n ném
ngoái mẹ mua cho Bé một con gà và mang về cho Bé hộp s a Ba lan bom B52 vùng này gh g m quá Bé ơi. Chú bác s Nh t đi cùng v i
rất đẹp. Bố ại cho Bé cuốn “Làng bên cầu”. Bé tha hồ xé. Bé ơi. Mẹ mẹ vào đây m i gặp bố hôm trư c nay bị sa vào tay biệt k ch rồi. Chú
ấy đi cõng gạo ở Sơn Phúc v i 3 người n a, Biệt k ch chắn đường 11-12-1968

và chú ấy không còn trở về. Ba người kia chạy đư c, bỏ cả gạo, dép, B52 chúng n bỏ i n t c. Đ m, pháo bắn g n. Mặt tr n vẫn ác
súng. Chao ôi. lại nghe bố bảo chú Nh t n i chú Ngũ chết ở Ng Ba iệt. Nghe ông Hồng (y s ) n i hôm nay anh Tiến sẽ về. Chúng n
Nư c rồi. Thế à K185 mất 3 còn c 5 thôi ư? Thương quá. Thương b t các cửa ranh đ Nô-en này m nh không i d ng ngừng bắn đ
nhất bác s Nh t. Đài đưa tin: anh hùng Phạm Ngọc Thạch bác s Bộ tiếp gạo cho căn c đư c. Đội v n chuy n c a Ban không ấy đư c
trưởng Bộ y tế hy sinh 7/11/68 tại tiền tuyến. Đau x t quá. luôn gạo. Ban từ 2 on xuống 1 on rư i/ngày. Ăn 2 b a. Hiệu suất công
uôn nghe tin nh ng người ng xuống, ng xuống. Càng g n thắng tác giảm. Trư c mắt, anh Tiến đi Quảng Đà. Không biết c ai đi n a
i càng nhiều gian nan à thế. không? Anh Tiến về m i biết đư c. M nh băn khoăn, chắc m nh
* không đư c đi. Đúng à phải ngh đến ngày mai n a ch . Ban gi
Phương Anh ộ r ng anh Đi u bảo n vấn đề Đảng c a m nh c ực ư ng. Đây à tr n cuối cùng. Đi hy sinh, uổng cho phong trào.
kh khăn: lÝ lỊCH. Sao cực khổ. Đau như một n i đau c a cái nhọt Thôi, anh Phi không cho đi m nh cũng hi u không phải tại m nh
âu ngày. Ngh t i úc về gặp ly, ta vẫn chỉ à kẻ ngoài Đảng. S c ực ta yếu t quá. Tại m i vào… Tại ảnh kém tin m nh…, mà phải dành ực
tàn i đi. Tan v ! Nhưng không ng đư c đâu. ư ng. Thế thôi. Chiều nay, anh Tiến về, m nh sẽ nh n tin đ một
cách b nh thản t n đáy òng.
10-12-1968
15-12-1968, A7
Đ khỏi hẳn nh ng ngày mệt mỏi. Đ m qua ng ngon và không
muốn n m ban ngày n a. lại nh n đư c thư anh Hải và thư Nhàn viết 9/6/68. Đến hôm ấy,
ly c a ta đ n i đư c hai tiếng một. Và khi bắt đ u n i đư c như v y
Sáng nay Phương Anh m i n i cho m nh biết một chuyện mà th con ta đ phải trả ời thế này:
chúng n rất ngại cho m nh biết, à th ng Thông đ àm mất chiếc tăng
– Bố đâu?
c a m nh ở Sơn Phúc. Thông ấy tăng bọc gạo gửi đồng bào. Pháo địch
bắn. Đồng bào chạy gạo giùm. Cái tăng ở trong nhà. Mất. Ti u Ban m nh – Đi Nam !
mất một ang gạo n a. Thông s chưa dám n i. Phương Anh cũng ngại. – Mẹ đâu?
Anh Tiến biết, bảo mua ni ông giả m nh và các tiền. Phương Anh bảo
– Đi Nam !
Quý n không ấy đâu. Anh Tiến bảo thế mua ni ông thôi. M nh th ại
hoàn toàn dửng dưng. Mất th thôi. Chỉ tiếc cho cả nhà à cái tăng ấy Ôi, thương ly vô hạn. Vô hạn. C ngh v y à m nh ại kh c.
rộng nhất. 3 người n m đư c. lại dễ mư n nhất. Vân bảo: “Ừ, mất cái Khổ thân con quá. Đời n c nh ng cái mốc th t kỳ ạ. Đẻ ra vừa biết
tăng ấy th cả Ti u Ban m nh tiếc”. Còn m nh, m nh thoáng một chút cười à bom đạn. Vừa biết cười n tiếng à xa bố. Vừa nhú răng à
buồn v m nh đ mất một kỷ niệm. Cái tăng đ cùng m nh đi bao nhi u sơ tán. Vừa biết gọi Mẹ à xa mẹ và vừa biết n i hai tiếng th n i “Đi
chặng đường gian khổ. Nhưng thôi. Tiếc mà àm chi. Nam”. ly vẫn ngoan và rất ém ỉnh. Giống mẹ. Răng giống bố. Ăn
tốt. Bà nội ra chơi 5 hôm. Biết gọi: “Bà S u”. Hôm 1/6, báo Ph N
ại cho ly một cái váy. Thư Nhàn n i Nhàn sẽ đến thăm và ch p ảnh. Ki m phải b t về. li n gia 16 điện sang: n đổ 2 đại đội ở lộc Sơn,
Thôi, tạm y n òng… c th tiến sâu vào núi. Sẵn sàng quân sự hoá. Cách đây mấy hôm,
* n bỏ bom trúng cơ quan tỉnh uỷ Quảng Đà. May không ai việc g v
không trúng nhà…
A7. Chiều 14/12 đến. Suốt đ m bom và đại bác rung đất. B57,
B52 dội xối xả. Sống gi a không kh mặt tr n. Đ y nguy hi m nhưng Đấy à tất cả kh khăn c a m nh. Nhưng ngh cho kỹ vẫn c n n
cảm giác c a m nh à say m và thú vị. lạ thế. Biết à nguy hi m ắm đi Quảng Đà.
nhưng sẵn sàng ao vào. Dù c hy sinh. Đời người ai chả chết. D Trư c hôm ra A7, một cơn sốt rét ại t i. Rét run. Bỏ cơm.
nhi n m nh c ngh đến đau khổ c a anh và ly. Nhưng cái g rồi cũng Không ăn đư c chè ngọt i n hoan. Thế mà s m hôm sau đeo ba ô đi
sẽ qua thôi. Đ à ý ngh c a m nh khi m nh đư c phân công đi công A7 m nh vẫn đi tốt. Th t ạ. Ăn th kém. Chiều, ăn muốn nôn. Đến
tác Quảng Đà v i anh Tiến từ nay đến cuối tháng 3/69 – ba tháng. chiều qua ăn thấy ngon miệng th ại chả c gạo mà ăn. Cái số m nh
Th t à điều bất ngờ. Khi ông Phi hỏi ý kiến anh Đi u và An, mấy o th t kỳ quái..
đều bảo không n n cho m nh đi Quảng Đà. Nhưng khi chi bộ họp,
Mai họp sáng tác v i Quân khu. Mốt hoặc ngày kia Anh về A8
đa số bảo m nh đi Quảng Ng i th ông Phi im. Ai cũng s m nh m i,
cõng gạo. M nh và anh Tiến đi Quảng Đà. lại xa nhau. Khổ gh . Gặp
chưa quen, n n đi Quảng Ng i. Đ i Anh. Cuối cùng Anh bảo cho
nhau th hai đ a i b i suốt. Tối qua phải họp. Anh Giai phổ biến ch
m nh đi Quảng Đà th ông Phi g t. Cả Ti u Ban ngạc nhi n về quyết
trương m i: T p trung vào A5 sản xuất. Cả nhà còn ại đi tất. – trừ anh
định đ . Người ta đe doạ m nh:
linh. Thu Hoài, Thảo, Quốc vào A5 tất. Thôi, thế cũng may cho Anh.
– Đông-Xuân nào Ti u Ban Văn Nghệ cũng nộp một mạng cho Vào A5 no và c nhiều th ăn. Quyết iệt quá. Đúng à giai đoạn quyết
Quảng Đà. Phương Thảo rồi anh Văn C n – Cao Duy Thảo n i. định. Nghi m trọng. Đảng chỉ thị: Phải ráng hoàn thành cho kỳ đư c
– Sốt rét thế th không chết v Mỹ mà chết dư i h m b m t mất thôi. mọi nhiệm v . Hội nghị Pa-ri bọn Thiệu cố phá phách. Chúng n mâu
thuẫn v i Mỹ và gi a chúng n . Chúng n s thua. S mất ngôi v.v…
– Quảng Đà hồi này ác iệt hơn trư c nhiều.
Kh khăn ắm. Phải đánh à ch nh. M nh tin ở Đảng. M nh sung sư ng
M nh im ặng. Im ặng thôi. lo. M nh o ch , nhưng m nh quyết đư c c mặt ở chiến trường trong nh ng ngày ác iệt nhất này. Đ i và
tâm và m nh suy ngh thế này: Dù c chết th cũng như bao người khổ, m nh ráng chịu. Phấn khởi và quyết tâm. Chỉ thương anh. Anh
đ chết thôi. Ngh v y, không thấy s n a. Quả cái số m nh vất vả g y quá. Anh b n bịu một trăm th và cái đ i àm khổ anh. Tội anh.
th t. Mấy hôm nay chúng n thả bom và bắn pháo d dội ắm. Ra A7 Nhưng bây giờ ai cũng v y. Biết àm sao! Anh rất v ng vàng về nh n
từ chiều qua. Ăn 1 on rư i gạo trộn bắp, 2 b a một ngày. Đ i đi n th c và chuy n môn. Anh à một đảng vi n chân ch nh và sống không
ruột, không rau ăn. T nư c mắm cái o ng và tanh. Tiến t i ăn 1 on cá nhân như một số khác. M nh rất tự hào về anh và ch nh điều đ
gạo v gạo không chuy n đư c. Cả đ m qua bom, pháo d . S m nay cũng cổ võ m nh nhiều.
n chuy n pháo n Dùi Chi ng (cạnh T Sé). Từ đấy bắn n đây –
*
A7. Tối nay phải chen nhau mà ng h m tất cả. Thông đi trực ở kho
Họp toàn Ban bất thường. Rút m c ăn xuống: 1 on gạo (trộn B52 suốt. Người phát bi u phải n i th t to đ át các th tiếng man r
bắp) một ngày. T nh h nh nghi m trọng. Địch càn. B t ranh. S m mai ấy. Chúng n đánh Quảng Đà đi n cuồng. Văn công Quân Khu mất
một số n c a Ban đi A5 ngay, một nửa ở ại sản xuất và tránh ăn gạo 500kg gạo gửi dư i căn c Quảng Đà v trúng bom. Đau quá. Trong
ở Ban. M i ngày 2 người đi kiếm rau chống đ i. Đ m nay c th sẽ nổ t nh cảnh đ , Hội nghị Sáng tác vẫn họp, m i đại bi u đư c ăn hai on
súng tấn công đ t m i. Háo h c quá. 18/12 này m nh và anh Tiến vẫn rư i một ngày. Ban Tuy n Huấn ại cho hai hộp cá và hai ống m . Th t
đi. Mai họp sáng tác. Vẫn ăn 2 on rư i v họp nghèo quá. S m mốt à một ưu ti n n.
chia tay v i Anh. Buồn. Biết àm sao. Chiến tranh. Thử thách. Gian Chiều nay ại n cơn sốt. lại ký ninh, khổ.1
khổ, nhưng m nh thấy háo h c ắm.
*
Ngh mà thương Nhơn. Đẻ 15 ngày, ôm con ội suối hàng giờ, eo
dốc, đi 2 mgày trời từ A7 về A8. Kinh quá. Rùng m nh và đáng s th t.
Kỳ ạ quá, k chắc sau này người ta không hi u nổi.
17-12-1968
Một ngày rư i họp hội nghị văn nghệ do Chi hội triệu t p. Vui và
hào h ng. Thảo u n nhiều vấn đề rất thú. Thấy c hư ng hơn. Th t
à điều bất ngờ v i m nh, “Hoa rừng” đư c anh Nguy n Ngọc n u nhiều
n à đ bư c đ u th hiện tốt con người m i trong giai đoạn m i c a
chiến tranh. Cô giao i n này khác hẳn cô giao i n trư c… Hôm nay
anh Thu Bồn ại phát bi u à t nh cách tr m ặng nhưng sôi nổi b n
trong c a cô giao i n Phư c rất rõ… Tạp ch Văn nghệ Giải phóng sẽ 1. Nh ng trang ghi chép cuối cùng c a nhà văn Dương Thị Xuân Quý dừng ại vào ngày
in n trong số Tết. Tuyệt quá. Anh Nguy n Ngọc bảo m nh à anh ấy 17/12/1968. Cuốn sổ tay này, chị gửi cho chồng m nh à nhà thơ Bùi Minh Quốc gi hộ
tại căn c , trư c chuyến đi công tác về Quảng Nam. Cuốn sổ tay nh t ký tiếp theo, c
đọc “Niềm vui thầm lặng trước”. Thú th t à anh ấy thất vọng v truyện
th đ thất ạc tại chiến trường… Ngày 8/3/1969 (đúng ngày kỷ niệm Quốc tế Ph n ),
dở quá. Đúng. Dù Thảo, ông Chất, Vân c khen hay hơn truyện “Hoa nhà văn, nhà báo Dương Thị Xuân Quý đ hi sinh trong một tr n chống càn tại thôn
rừng” m nh vẫn c th ch “Hoa rừng” hơn. 2, x Xuy n Tân, huyện Duy Xuy n, tỉnh Quảng Nam. Các tác ph m ch nh c a Dương
Thị Xuân Quý đ ại, gồm Chỗ đứng (1968), Hoa rừng (1970), Nhật kí chiến trường (2007).
Cảm ơn “Hoa rừng”. N sẽ à t n t p truyện c a m nh năm t i. Nhà văn Dương Thị Xuân Quý đư c truy tặng Giải thưởng Nhà nư c về văn học nghệ
* thu t năm 2007.
Sáng 8/3/2019, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam đ tổ ch c trọng th lễ tưởng niệm
Hội nghị Sáng tác th t à đặc biệt. Cơm v i mắm cái chưng o ng. 50 năm ngày nhà văn, nhà báo Dương Thị Xuân Quý hi sinh (8/3/1969 – 8/3/2019), sự
Uống nư c trắng. Không trà, kẹo chi cả. Mưa. Phản ực gào rú. B57, kiện thu hút các nhà văn, nhà báo nhiều thế hệ, cùng đại diện gia đ nh iệt s Dương Thị
Xuân Quý. (Chú th ch c a Đặng Vương Hưng).

Dương Th Ị Xuân Quý

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dương Th Ị Xuân Quý

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

382 PHẠM VIỆT LONG | Nhật ký Bê Trọc Nhật ký thời chiến Việt Nam 383

DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ

ly không gọi mẹ như nh ng n trư c. Bảo m i ly cũng chẳng gọi, rồi

9-5-1968 muốn phiền đến ai cho n n mẹ không đ ộ nh ng cái nghiến răng c a

13-5-1968, Trạm 14, Lào. 14-5-1968, Trạm 15, Lào.

- Chán quá, ại c cả Chi 2… – Trường ơi, Trường đâu?

– Ấy khéo đ t dây tăng. - Th ai bảo bà đi.

* ấy đi t p kết, chị ở ại Đà Nẵng 14 năm rồi, nhưng anh ấy rất t nh cảm

7-7-1968, trạm 11, Anh Dân

– Quốc n giường mà ng . V chồng âu ngày m i gặp nhau, n i 17-7-1968. Tại A7

– Không, em không ra. – Không, anh không s đâu.

24-8-1968 mà m nh th vốn đi ch m như s n. lòng m nh ngổn ngang nh ng n i

à ri ng gùi cõng, tháng vừa rồi đ chiếm c a mẹ 15 hôm, cả chu n bị 15-9-1968

trở về v s nư c dâng to. Cả ngày ba đ a o thấp thỏm. Ngồi chịu *

ấy đi cõng gạo ở Sơn Phúc v i 3 người n a, Biệt k ch chắn đường 11-12-1968

You might also like