MORPOLOHIYA/MORPOLOJI/PAGBUBUO NG SALITA

ANYO NG MORPEMA
Ang morpolohiya/morpologi ay isang pag-aaral o pagsusuri
sa mga morpema ng isang wika at pagsasama-sama nito upang
makabuo ng isang salita. Ang morpema ay pinakamaliit na yunit ng
salita na nagtataglay ng kahulugan.
1. Morpemang ponema o makabuluhang tunog.
Ang morpemang ponema ay binubuo lamang ng ponemang /o/
at /a/ na may kahulugang taglay na nagpapakita ng kasarian.

Ang salitang maganda ay binubuo ng dalawang morpema. Ang Halimabawa:

Malayang Morpema o salitang ugat at Di-Malayang Morpema o
o a
panlapi. Ang malayang morpema ay “ganda” at “ma-“ ay di
malayang morpema. Ang dalawang morpemang “ganda” at “ma” ay Doctor Doktora
may kahulugang taglay. Ang “ma-“ ay isanng morpema dahil may
taglay na kahulugan ng “pagkamayroon” Propersos Propesora
Abugado Abogada

2. Morpemang Salitang-ugat 3. Morpemang Panlapi

Maituturing itong malayang morpema dahil nakakatayong mag-isa. Ang mga morpemang panlapi ay ikinakalat sa salitang-ugat
Binubuo ito ng mga morpemang may taglay na kahulugan kahit walang na may kahulugang taglay at matatawag ding di-malayang
panlaping nakakabit. morpema dahil hindi nakakatayong mag-isa.
Halimbawa:
Halimbawa:
Dagat takbo hiram puti
Ma – may kahulugang taglay o pagkamayroon
Sulat linis bata galaw
Um – gawi o Gawain

Mala – katangiang kahawig ng

Ang mga panlaping idunudugtong sa salitang-ugat ay maaring

makabuo ng salitang makangalan, makauri, at makadiwa
Halimbawa: 2. –in = nangangahulugang tumutugon sa bagay na tumatanggap
ng kilos o hugis na isinasaad ng salitang-ugat o maaaring relasyon.
Mag- + laro = maglaro (makadiwa)
Halimbawa:
Ma- + sipag = masipag (makauri)
Inihaw tiyahin
Mag- + ama = mag-ama (makangalan)
3. ka- = nangangahulugan ito ng relasyon.
Mga Panlaping Makangalan
Halimbawa:
Ang mga panlaping makangalan ay mga panlaping ikinakabit sa
salitang-ugat upang makabuo ng pangngalan. Kanayon kapatid kalaro kasama

1. –an = nangangahulugang ito ng pook na kinaroroonan o 4. ka-an = nangangahulugan ng kaisipang abstrakto, pook
ginagampanan o panahon.
Halimbawa:
Halimbawa:
Kapatiran karagatan kagaridahan
asinan usapan taguan pasukan
5. mag-+ pag-uulit ng unang pantig ng salitanng ugat =
nangngahulugan ng Gawain o hanapbuhay.

Halimbawa: 9. pang- = nangangahulugan ng instrument o katawagan

Magtataho magtatanim mag-aaral Halimbawa:

6. mang- + unang salita= nangangahulugan ng Gawain o Panluto pang-alis panghalip

hanapbuhay.
10. pala-an = nangngahulugan ng pook,paraan o sining.
Halimbawa:
Halimbawa:
Mang-aawit mangingisda manggagamot
Palaisipan palasingsingan palabuuan
7.pa-an = nangangahulugan ng pool,ngalan o Akinalabasan
11. sang-an = nangngahulugang ng kasaklawan.
Halimbawa:
Halimbawa:
Patahian paaralan patakaran
Sangkalupaan sangkalangitan sanlibutan
8. pag- = nanggahulugan ng abstrakto
12. taga = nangangahulugan ng lahing pinagmulan o Gawain.
Halimbawa:
Halimbawa:
Pagkalinga pagkauhaw pag=ibig
 Taga-Maynila taga-alol tagapanayam Ponema ng salitang-ugat na nilalapian. Ito’y ginagamit din sa pokus
na tagaganap at nagsasaad ng kilos. Ito’y likas na pandiwang
13. tala-an – nangangahulugan ng talaan palipat.
Halimbawa: Halimbawa:
Talasanggunian talasusian talatinigan Lumikha umalis lumiban lumayas uminom
Mga Panlaping Makadiwa lumaya

Ang mga panlaping makadiwa ay ang mga panlaping 2. mag-

ginagamit sa pagbuo ng mga pandiwa. Ito’y lagging inilalagay sa unahan ng salitang-ugat. Ginagamit
Ang isa sa anyo ng panlaping makadiwa ay ang din sa pokus na tagaganap at nagsasaad ng kilos. Ito’y likas na
mgapanlaping makangalan na nasa ibat-ibatng morpema dahil sa pandiwang palipat.
ibat-ibang kahulugang isinasaad. Halimbawa:
1. –um Maglaro mag-araro magbasa
Ang panlaping um ay maaaring unlapi o gitlapi ayon sa kung Magsulat magsayaw maghakot
ano ang unang
Ginagamit sa pag-uulit ng kilos. Maaaring ulitin ang unang
-hian ng kilos. Halimbawa:
pantig ng salitang-ugat o ang bahagi nito ayonsa tuntunin upang
Nagsasaad ng isang angking propesyon o gawaing isinasaad maipakita ang kasidmagkasalapi
Magkakaroon magkalupa magkaganito
ng salitang-ugat.
5. ma-
Halimbawa:
Nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos na isinasaad ng
Magnars magdekana magsundalo salitang-ugat at nagsasaad ng di-sinsadyang pagganap.

3. mag-,-an/-han Halimbawa:

Ngasasaad ng tambingang kilos ng sabayan. Nasa pokus Masulat maluto maupo malaro makain
tagaganap. mauntog

Halimbawa: 6. magsi-

Maghiyawan magtakbuhan magmurahan Nasa anyong maramihan at nasa pokujs tagaganap.

magsuyuan
Halimbawa:
4. magka-
Magsilaro magsilabe magsisulat masitulong
Nagsasaad ng pagkakaroon ng isang bagay.
7. maipa- Nagsasaad ng kilos na ginaganap sa isang bagay o para sa iba.

Ito’y mula sa ma- na nasa pokus na tuwirang layon at nagsasaad Halimbawa:

ng pagpapagawa sa iba ng kilos.
Makigpag-ulayaw makipaghiwalay makipag-inom
Halimbawa: makipagbasa

Maipahiwa Maipalaro Maipalagay Maipasaing Maipabukas 10. mai-

Maipakain
Nagsasaadng ng kilos na ginaganap sa isang bagay o para sa
8. makapag- iba.

Nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos sa salitang-ugat. Halimbawa:

Halimbawa: Maigawa maitakbo maigalaw maisayaw maiganap

mailagay
Makapagsulat makapagsuklay makapaglaro
11. maka-
Makapagpalit makapagguhit makapaglaba
Nagsasaad ng kakayahang gawin ang kilos na nasa salitang-ugat.
9. makigpag-
Halimbawa:
Nagsasaad ng di-sinasadyang pagganap. Nasa pokus na Lagyan buksan tilihan puntahan lapian
Makabasa makaguhit makagamot makalaro makalilok
tagaganap. sindihan
makabigay
Halimbawa: 14. i-

Makabuntal makahulog makasuklay makasira makabasag Nagsasaad ng paggamit sa isang bagay at nasa pokus
makagamit kagamitan.

12. maki; Halimbawa:

Nagsasaad ng pakiusap upang sumama sa ibang tao sa Isulat ibasa ipalit iinom ihiwalay
pagganap sa kilos ng pandiwa. iguhit

Halimbawa: Nagsasaad na gawin para sa iba ang isinasaad ng salitang-ugat.

Makibigay makilagay makisala makisuyo makihulog Halimbawa:

makibukas
Iulat iangat ialis ibahagi ilikha ikanta
13. –an-/-han
15. ipa-
Nagsasaad na gawin sa isang tao, bagay o hayop o lunan ang
 Ipabasa ipasuklay ipabigay ipaguhit ipagawa Halimbawa:
ipasakay
Kasuyuan kagalitan kainisan kabaliwan
16. ipakipa- kabagutan

Nagsasaad ng pakiusap na ipagawa sa iba ang kilos ng pandiwa. 19. pa- -in/-hin

Halimbawa: Nagsasaad na ipagawa sa paksa ang kilos na nasa pandiwa.

Ipakipasulat ipakipabukas ipakipasara ipakipasundo Halimbawa:

17. isa- Pakintabin paputiin paluhain pakinisin palambutin

palaruin
May kahulugang ilagay sa kalagayang nasa slaitang-ugat ang
paksa. 20. papag- -in/-hin

Halimbawa: Nagsasaad na payagan o utusan ang tumutukoy sa paksa na

Gawain ang kilos na isinasaad ng salitang-ugat.
Isatabi isakwento isaulo isakatawan isapelikula
isabuhay Halimbawa:

18. ka-,-an/-han Papaglakbayin papaggupitin papagsulatin

21. paka- -an/-han May kahulugang
papagbasahin maramihan pagganap,kasing kahulugan at
May kahulugang gawin sa paksa ang kilos na nasa pandiwa. katulad ng mag- sa pokus.
Nagsasaad ng kilos na pinagbubuti o may katindihan.
Halimbawa:
Halimbawa:
Mambato mambutas manghalik mang himok
Pakahabaan pakasipagan pakagandahan pakamahalan mangabol manahi
22. paki- -an/-han Mga Panlaping Makauri
Nakikiusap na gawin sa paksa ang kilos sa salitang-ugat at nasa Ang mga panlaping makauri ay mga panlaping ikakabit sa
pokus direksyonal. salitang-ugat upang makabuo ng mga pang-uri.
Halimbawa: 1. ma-
Pakisuklayan pakilagyan pakibilhin Nagsasaad ng pagkakaroon na isinasaad ng salitang-ugat o
pakibuhusan pakiguhitan pakitulungan pagiging marami.

23. mang-(mam-,man-) Halimbawa:

Mabuti mapuno masipag makisig mayaman

makitid
2. maka- Nagpapahiwatig ito ng pag-uugali.

Nangangahuluga itong pagkiling o pagkahilig sa tinutukoy ng Halimbawa:

salitang-ugat at maaari rin nagpapahiwatig ng kakayahang gawin
ang isinasaad ng salitang-ugat. Makapaglaro mapagtimpi mapagtiis

Halimbawa: 5. mapang- (at ang alomorp nito)

Maka-FPJ makataoo makabago Nangangahulugan ito ng isang katangian madalas o malimit

gawin
makatindig-balahibo makabasag-
pinggan Halimbawa:

3. mala- Mapang-api mapanghusga mapang-away

Nagpapakita ito ng pagiging katulad ng isinasaad ng salitang-ugat. 6. pala-

Halimbawa: Nagsasaad ito ng katangiang palagi o paulit-ulit ginagawa.

Malasibuyas malapalasyo malarosas Halimbawa:

4. mapag- Palasulat palabiro palangiti

7. pang-(at ang alomorp nito) ng isinasaad ng salitang-ugat.

Nangagahulugan ito ng kalaanan ng gamit ayon sa isnasaad ng
salitang-ugat. Halimbawa:
Halimbawa: Sinampalok bugnutin ubuhin
Pang-alis pambato pantakip
8. –an/-han 10. ma- -in/-hin
Ito ay nagsasaad ng pagkakaroon ng isinasaad ng salitang=ugat Nangangahulugan ito ng pagtataglay sa mataas na antas ng
upang maipakita higit pasa karaniwang dami. Laki. Tindi at iba pa, isinasaad ng salitang-ugat.
Halimbawa:
Halimbawa:
Pangahan luhaan balbunan
9. –in-/-in/-hin Madasalin maramdamin matulungin
Nangangahulugan ito ng katangiang itinulad oginawang tulad ng
isinasaad ng salitang-ugat o kaya’y katangiang medaling maging Uri ng Morpema ayon sa kahulugan:
mapasakalagayan.
1. morpemang may kahulugang pangnilalaman o leksikal

Ang mga morpemang pangnilalaman ay binubuo ng

pangngalan at panghalip bilang nominal,pandiwa at mga panuring
na pang-abay at pang-uri.
 Ito ang morpemang may pinaghanguan o pinagmulan. Nabubuo
Halimbawa:
ang morpemang derivasyunal sa pamamagitan ng pagkakabit ng
Aso- pangngalan kahapon- pang-abay
alinmang uri ng morpema o salitang kinakabit sa ibang morpema
siya-panghalip
na nagpapabago sa uri ng gramatika. May pagbabago sa
Magandang – pang-uri tumatakbo-pandiwa
kahulugan ng salita dahil sa pagbabagong nabubuong salita.
2. morpemang may kahulugang pangkayarian
Ang mga morpemang ito ay walang kahulugang taglay hanggat Halimbawa:
di naisasama sa iba pang morpema na magpapalinaw ng
kahulugan ng buong pangungusap. Itp ay binubuo ng mga pananda Awit(song) = mang-aawit(singer)
at mga pang-ugnay.
Sulat(letter)= manunulat(writer)
Pananda- si,sina,ng mga,ang,ang mga,ay
4. infleksyunal
Pang-angkop – na, -ng
Nagagawa ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga morpemang
Pang-ukol- ukol sa/kay, alinsunod sa/kay, sa, ayon.sa/kay panlapi sa pandiwa sa ibat-ibang aspekto. Walang pagbabago
nagaganap sa kategoryng sintatika ng mga salitang kung saan ito
Pangatnig- at,subalit,dapatwat.ngunit nakakabit.
3. derivasyunal Halimbawa: kumain kumakain kakain

Alomorp ng morpema Pagbabagong Morpoponemiko

Ang pagbabagong morpoponemiko ay tumutukoy sa anumang
Sa alomorp ng morpema ang isang panlapi ay nagkakaroon ng pagbabagong nagaganap sa isang morpema dahil sa
tatlong anyo dahil sa impluwensya ng kaligaran na matatawag na impluwensiya ng kaligiran. Ang mga katabing tunog ang dahilan
alomorp. Ang panlaping “pang” ay may tatlong anyo o alomorp ang ng pagbabagong-anyo ng isang morpema
pam,pan,pang. Ang panlaping pang ay nagiging pam kung ang
katabing tunog ay nagsisimula sa /p/ o / b/. 1. Assimilasyon
Halimbawa: Itoy tumutukoy sa pagbabagong nagaganap sa isang morpema
dahil sa impluwensya ng mga katabing tunog. Kabilang ditto ang
Pang+paaralan= pampaaralan mga panlaping nagtatapos sa –ng tulad ng sing-, pang, at mang
na nagkakaroon ng alomorp.
Pang+tao= pantao
Dalawang uri ng assimilasyon
Pang+radio= panradyo a. Asimilasyong parsyal
tinatawag din itong asimilasyong di-ganap. Ito ang mga
Pang+karga= pangkarga pagbabagong nagaganap sa pinal na morpemang –ng na nagiging
/n/ o /m/.
Pang+ilaw=pang-ilaw
Halimbawa:
Pang = bakod – pam = bakod =pambakod Sa pagbabago ito, may nawawalang isang ponema o morpema sa
isang salita. Maaring mangyari ito sa unahan o gitna ng salita.
Sing=tangkad-sin= tangkad= singtangkad
Halimbawa:
b. Asimilasyong ganap
Takip = an – takipan –takpan
may nagaganap pang pagbabago sa salita maliban sa alomorp nito.
Kadalasan, naaalis ang unang titk ng salitang-ugat upang lalong Bukas = an – bukasan = buksan
madulas ang pagbigkas ng salita.
Magpa + tahi – magpatahi = patahi
Halimbawa:
3. Pagpapalit ng Ponema
Pang = talo –pantalo =panalo
iToy pagbabagong anyo ng isang ponema na napapalitan sa
Sing = bait –sin= simbait pagbuo ng isang salita. Maaring mangyari ito sa mga sumusunod
na halimbawa.
Mang = salamin –mansalamin = manalamin
a. /o/ at /u/- kapag inuulit ang pantig na may tunog na /o/ na
2. Pagkakaltas o Pagkawala ng Ponema maaring gamitan ng pang-angkop ang unang bahagi ng inuulit na
salita, kapag nilalapian ang salitang may /o/ sa huling pantig.

Halimbawa: Ma + madami – madami = marami

Sino + sino = sinu-sino d. /h/ at /n/ - nangyayari ito sa sumusunod na halimbawa ng salita.

Bibo +ng + bibo = bibung-bibo Halimbawa:

Dugo + an = duguan Tawahan = tawanan taluhan = talunan

b. /e/ at /i/ - nangyari ang pagpapalit ng /e/ at /i/ kapag inuulit ang 4. Paglilipat o Metatesis
pantig na may /e/ at kinakabitan ng pang-angkop ang unang bahagi
ng salitang inulit. Ito ang paglilipat ng lugar o posisyon ng isang ponema sa isang
morpema. Kadalasan, kapag ang salitang-ugat ay nnagsisimula sa
Halimbawa: /l/ o /y/, at ginigitlapian ng –in, nagpapalit ang posisyon ng /i/ at /n/
kaya nagiging ni.
Lalake + ng = lalaking-lalaki
Halimbawa:
Babae + ng = babaing-babae
Yakap + in- -yinakap = niyakap
c. /d/ at/r/- nagiging /r/ ang /d/ kapag ito ay nasa pagitan ng
dalawang patinig. Yaya + -in –yinaya = niyaya

Halimbawa: Lamas + -in –linuto =niluto

Nangyayari rin ang paglilipat sa sumusunod na morpema, ngunit Nilapian.
may kinakaltas ding ponema.
6. Pagdaragdag o Reduplikasyon
Halimbawa:
Ang ibang tawag ditto ay pagsusudlong ng isa pang
Tanim + an – taniman =tamnan morpema sa hulihan ng salitang-ugat (hulapi) kahit mayroon nang
dating hulapi ang salitang-ugat. Nangyayari rin ito sa pag-uulit ng
Atip + an – atipan =aptan salitang ugat.
5. paglilipat ng diin Halimbawa:
Nangyayari ang pagbabagong ito kapag naililipat ang diin ng
morpema at ito ay nipalian. Totoo + han – totohan + in = totohanin
Alala + han – alalahan + in = alalahanin
Halimbawa: Pamalo + ma = pamamalo
7. Pag-aangkop o Reduksyon
Linis + an =linisan
Nangyari ang pagbabagong ito kapag pinagsama ang dalawang
Kain + an =kainan salita upang makabuo ng isang bagong salita o kayay nangyayari
ito sa pamamagitan ng pagpapaikli ng salita kaysa sa orihinal.
Sa halimbawa, ang diin sa salitang-ugat na linis na nasa unang
pantig /li/ ay
Halimbawa: 2. Paglalapi.ito ang paraan ng pagbubuo ng salita sa pamamagitan
ng pagkakabit ng panlapi sa salitang-ugat. Ang mabubuong salita
Tingnan + mo = tamo hayaan + mo = hamo ay tinatawag sa maylapi. Sa paglalapi, maaring gamitin ang ibat-
Wika + ko = kako wika + nila = anila ibang anyo ng panlapi.

Hintay + ka = teka tayo + na =tena Mga anyo ng panlapi.

Paraan ng Pagbubuo ng mga Salita Maraming paraan ng paglalapi ang ginagawa sa salitang-
ugat. May mga nayo ng panlaping ginagamit:
1. Payak. Ito ang paggamit ng mga simpleng salita o mga salitang-
ugat lamang. a. Unlapi. Ito ang panlaping ikinakabit sa unahan ng salitang-ugat.

Halimbawa: Halimbawa:

Kain tawa Mag- + asawa = mag-asawa

Talumpati bata Um-+ino, = uminom

Tanda sindi Pala- + basa = palabasa

Ibig suklam b. Gitlapi. Ito ang panlaping ikinakabit sa gitna ng salita-ugat.

Halimbawa: a. Parsyal o di-ganap na pag-uulit. Inuulit lamang ang isa o higit
Kain + -in =kinain Sayaw + -um =sumayaw Bat + -in- =binata pang pantig ng salitang-ugat.
c. kabilaan. Ito ang panlaping ikinakabit sa unahan at sa hulihan ng
salitang-ugat. Halimbawa:
t

Halimbawa: Minu-minuto sasakit

Ka- + ganda +-han = kagandahan tau-tauhan papalg
Magka-+sinta+-han=magkasintahan
d. laguhan. Ito ang panlaping ikinakabit sa unahan, sa gitna at sa b. bu o ganap. Inuulit ditto ang buong salita nang may pang-
hulihan ng salitang-ugat. angkop o wala.
Halimbawa:
Halimbawa:
Pag-+s+-um-+ikap+ -an (salitang-ugat-sikap)+pagsumikapan Oras-oras iyak nang iyak
Anu-ano gustong-gusto
Mag+d+-in-+ugo+-an(salitang-ugat-dugo)=magdinuguan c. magkahalong parsyal at ganap. Ito ang pag-uulit na
3. Pag-uulit ng mga Salita. Paraan ito ng pagbubuo ng mga salita kumbinasyon ng parsyal at ganap na pag-uulit.
sa pamamagitan ng pag-uulit ng salitang-ugat. Paraan ng pag-uulit Halimbawa:
ng salita:

Tatakbo-takbo sisinghot-singhot b. parsyal o di-ganap na pagtatambal – pagtatambal ng salitang-

ugat na nagpapahayag ng sariling kahulugan, nananatili ang
Iiyak-iyak lilima-lima orihinal na kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal o hindi
4. Pagtatambal ng Salita. Ito ang oagbubuo ng salita sa nagkakaroon ng pangatlong kahulugan.
pamamagitan ng pagtatambal o pagsasama ng dalawang Halimbawa:
magkaibang salitang-ugat upang makabuo ng bagong salita.
Maaring gumamit ng linker sa pagbubuo ng mga salita. May Bahay-kubo dalagang bukid
dalawang paraang ginagamit sa pagtatambal, ito ay:
Punungguro kapitbisig.
a. buo o ganap na pagtatambal- pagtatambal ng dalawang salitang-
ugat na nagpapahayag o nagreresulta sa pagkakaroon ng ikatlong
kahulugan o bagong kahulugan.

Halimbawa:

Hampaslupa balat-sibuyas

Dalagambukid bahaghari