KTE206

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bộ môn Kinh tế lượng – Khoa Kinh tế quốc tế

Giảng viên: ThS. Nguyễn Thúy Quỳnh

Email: quynhnt@ftu.edu.vn
 MỤC TIÊU HỌC PHẦN
• Cung cấp cho sinh viên các chuyên ngành khác nhau trong lĩnh vực
kinh tế và kinh doanh phương pháp luận về nghiên cứu.
• Sinh viên nắm được các công việc chính trong quá trình nghiên cứu:
✓Xác định chủ đề nghiên cứu
✓Xây dựng tổng quan tài liệu nghiên cứu
✓Hiểu được triết lý nghiên cứu và các tiếp cận phát triển lý thuyết
✓Thiết kế nghiên cứu
✓Đạo đức nghiên cứu và tiếp cận dữ liệu
✓Thu thập và phân tích dữ liệu định lượng và định tính,
✓Trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu
 CÁC CHỦ ĐỀ CHÍNH
• Chương 1: Tổng quan về phương pháp nghiên cứu
• Chương 2: Nền tảng triết lý, Cơ sở lý thuyết và Đạo đức nghiên cứu
• Chương 3: Xác định chủ đề nghiên cứu và tổng quan tình hình nghiên cứu
• Chương 4: Thiết kế nghiên cứu
• Chương 5: Dữ liệu trong nghiên cứu kinh tế và kinh doanh
• Chương 6: Phân tích dữ liệu định tính
• Chương 7: Phân tích dữ liệu định lượng
• Chương 8: Trình bày báo cáo nghiên cứu khoa học
 TÀI LIỆU HỌC TẬP
• Giáo trình
1. Saunders, M., Lewis M. & Thornhill A. (2007), Phương pháp nghiên cứu trong kinh
doanh (Research Methods for Business Students), Bản dịch của tác giả Nguyễn Văn
Dung, NXB Tài chính năm 2010.
• Tài liệu tham khảo bắt buộc
2. Neuman, W. L. (2019), Social Research Methods: Qualitative and Quantitative
Approaches, 7th edition. Peason, Ltd.
3. Saunders, M., Lewis M. & Thornhill A. (2019), Research Methods for Business
Students, 8th edition. Peason, Ltd.
• Tài liệu tham khảo tự chọn
4. Nguyễn Văn Thắng (2017), Thực hành nghiên cứu trong kinh tế và quản trị kinh doanh,
NXB Đại học Kinh tế Quốc dân
5. Phan Thế Công, Phùng Danh Thắng, Tạ Quang Bình, Hoàng Khắc Lịch (2017), Thực
hành nghiên cứu khoa học, NXB Lao động – Xã hội.
TÀI LIỆU HỌC TẬP
 ĐÁNH GIÁ HỌC PHẦN

Hình thức Nội dung đánh giá Trọng số

Đánh giá Chuyên cần Tham gia đầy đủ các bài giảng
10%
quá trình
Các kiến thức đã học
Bài kiểm tra giữa kỳ 30%
(Chương 1 – 5)
Đánh giá Báo cáo nhóm
tổng kết Đề xuất nghiên cứu 60%
(3 – 5 sinh viên/ nhóm)
Tổng 100%
CHƯƠNG 1:
TỔNG QUAN VỀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU
NỘI DUNG CHƯƠNG 1
1.1 Khái niệm và chức năng của nghiên cứu khoa học
1.2 Phân loại nghiên cứu khoa học
1.3 Phương pháp và phương pháp luận nghiên cứu khoa học
1.4 Quy trình nghiên cứu khoa học
 1.1 KHÁI NIỆM VÀ CHỨC NĂNG CỦA NGHIÊN CỨU

1.1.1 Khái niệm nghiên cứu

1.1.2 Nghiên cứu khoa học
1.1.3 Các chuẩn mực cơ bản của nghiên cứu khoa học
1.1.4 Bản chất của nghiên cứu kinh tế và kinh doanh
 1.1.1 KHÁI NIỆM NGHIÊN CỨU

• Nghiên cứu là quá trình thu thập và phân tích thông tin một cách có
hệ thống nhằm tăng cường hiểu biết về một hiện tượng hay một vấn
đề nào đó. (Saunders, 2016)
• Nghiên cứu có một số đặc điểm:
✓Dữ liệu được thu thập một cách có hệ thống
✓Dữ liệu được diễn giải một cách có hệ thống
✓Có mục đích rõ ràng: khám phá các sự việc
• Có hệ thống: nghiên cứu dựa trên nền tảng những quan hệ logic và
chắc chắn, không chỉ dựa trên niềm tin, (Ghauri và Gronhaug 2005)
• Khám phá các sự việc: mô tả, giải thích, hiểu biết, bình luận, phân
tích (Ghauri và Gronhaug 2005)
 1.1.2 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

• Nguyễn Văn Thắng (2017): Nghiên cứu khoa học là quá trình “quan
sát” hiện tượng nhằm phát triển tri thức mới.
• Babbie (2011): Nghiên cứu khoa học là cách thức con người tìm hiểu
các hiện tượng khoa học một cách có hệ thống và quá trình áp dụng
các ý tưởng, nguyên lý để tìm ra các kiến thức mới nhằm giải thích
các sự vật hiện tượng.
• Armstrong và Sperry (1994) : Nghiên cứu khoa học dựa vào việc ứng
dụng các phương pháp khoa học để phát hiện ra những cái mới về bản
chất sự vật, về thế giới tự nhiện và xã hội, và để sáng tạo phương pháp
và phương tiện kỹ thuật mới cao hơn, giá trị hơn.
 BẢN CHẤT CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

• Mục tiêu của NCKH là phát triển tri thức mới.

➢Phát hiện hoặc kiểm định các quy luật của cuộc sống – những mối
quan hệ khách quan, bản chất, tất nhiên, phổ biến và lặp lại giữa
các mặt, các yếu tố, các thuộc tính bên trong mỗi sự vật hay giữa
các sự vật, hiện tượng với nhau.
• “Quan sát hiện tượng”: quá trình thực hiện công việc nghiên
cứu, trong đó quy luật mới được xây dựng và kiểm chứng dựa
trên bằng chứng thực tế (thu thập và phân tích dữ liệu thực tế
một cách hệ thống và chặt chẽ) – không đơn thuần chỉ là viết!
 CHỨC NĂNG CỦA NCKH

NCKH có một số chức năng chính:

• Mô tả
• Giải thích
• Phát hiện
• Tiên đoán
 CHỨC NĂNG MÔ TẢ

• Là trình bày bằng ngôn ngữ hình ảnh chung nhất của sự vật, cấu trúc,
trạng thái, sự vận động của sự vật
• Mục đích: đưa ra một hệ thống tri thức về sự vật, giúp cho con người
một công cụ nhận dạng thế giới, phân biệt được sự khác biệt về bản
chất giữa một sự vật này với một sự vật khác.
• Bao gồm:
✓Mô tả định tính (chỉ rõ các đặc trưng về chất)
✓Mô tả định lượng (chỉ rõ các đặc trưng về lượng)
 CHỨC NĂNG GIẢI THÍCH

• Là làm rõ nguyên nhân dẫn đến sự hình thành và quy luật chi phối quá
trình vận động của sự vật.
• Mục đích: đưa ra những thông tin thuộc về thuộc tính bản chất của sự
vật để có thể nhận dạng không chỉ những biểu hiện bên ngoài mà còn
cả những thuộc tính bên trong của sự vật.
• Bao gồm:
✓Giải thích nguồn gốc
✓Giải thích quan hệ
✓Giải thích tác nhân
✓Giải thích mối liên hệ
✓Giải thích hậu quả
✓Giải thích quy luật chung
 CHỨC NĂNG DỰ BÁO

• Là sự nhìn trước quá trình hình thành, sự tiêu vong, sự vận động và
những biểu hiện của sự vật trong tương lai.
 CHỨC NĂNG SÁNG TẠO

• Là sự làm ra một sự vật mới chưa từng tồn tại, phát minh ra những quy
luật, chân lý mới làm phong phú thêm kho tàng tri thức của nhân loại.
 1.1.3 CÁC CHUẨN MỰC CƠ BẢN CỦA NCKH

Nguyễn Văn Thắng (2017): 3 chuẩn mực cơ bản của NCKH bao gồm:
1. Hướng tới vấn đề mang tính quy luật
2. Hướng tới tri thức mới
3. Đảm bảo chặt chẽ, tin cậy
 Hướng đến vấn đề mang tính quy luật
• Đề tài KH hướng vào những vấn đề mang tính phổ biến cho nhiều cơ
sở, vùng, ngành chứ không phải chỉ là vấn đề dị biệt, đặc thù của đơn
vị
• Đề tài KH cũng hướng tới những vấn đề có tính trường tồn theo thời
gian
• Vấn đề mang tính quy luật phải được lặp đi lặp lại trong một khoảng thời gian
đủ dài
• Mối quan hệ giữa các nhân tố thường trường tồn theo thời gian
 Hướng tới tri thức mới
• Muốn tìm điểm mới cần nắm chắc các điểm cũ nhà nghiên cứu phải có
quá trình đọc và tổng quan rất kỹ càng
• Tính mới chỉ có thể luận giải được trên cơ sở so sánh và kế thừa kết
quả của những nghiên cứu trước
 Đảm bảo chặt chẽ, tin cậy
• Nghiên cứu thường thực hiện với mẫu nhỏ hơn tổng thể, trong một
giai đoạn thời gian nhất định
• Kết quả nghiên cứu chỉ có thể được công nhận khi PPNC (toàn bộ quy
trình nghiên cứu) đáp ứng được các chuẩn mực trong nghiên cứu
1.1.4 NGHIÊN CỨU KINH TẾ VÀ KINH DOANH
• Vận dụng khái niệm trên về nghiên cứu, vậy nghiên cứu kinh tế và
kinh doanh, quản lý là việc thực hiện các nghiên cứu có hệ thống để
phát hiện/ khám phá các vấn đề về kinh tế và kinh doanh, quản lý.
• Các nghiên cứu trong kinh tế, kinh doanh và quản lý dựa trên các kiến
thức được phát triển từ nhiều các lĩnh vực khác nhau như xã hội học,
địa lý, tâm lý học, kinh tế học và thống kê, với các giả định khác nhau.
• Mục đích:
✓Khám phá kiến thức, hiểu biết học thuật
✓Giải quyết các vấn đề kinh tế và kinh doanh, quản lý trong thực
tiễn
✓Có các hàm ý thực tiễn, với hệ quả xã hội rộng và phức tạp hơn
 1.2 PHÂN LOẠI NCKH

• Theo chức năng

• Theo giai đoạn
• Theo bậc đào tạo
• Theo phương pháp thực hiện
 1.2.1. PHÂN LOẠI THEO CHỨC NĂNG

• Nghiên cứu mô tả: nhằm đưa ra một hệ thống tri thức về

nhận dạng sự vật.
• Ví dụ: virus dịch tả lợn Châu Phi bị tiêu diệt dưới 1 phút khi
đun sôi ở 100 độ C
• Cơ cấu vốn của các ngân hàng thương mại Việt Nam
• Nghiên cứu giải thích: nhằm giải thích cho các quy luật chi
phối quá trình tồn tại của sự vật như nguồn gốc, cấu trúc,
tương tác, hậu quả…
• Ví dụ: nhật thực là do mặt trăng chuyển động xung quanh trái
đất và tại thời điểm đó che khuất mặt trời.
 1.2.1. PHÂN LOẠI THEO CHỨC NĂNG (tiếp)

• Nghiên cứu giải pháp: nhằm sáng tạo ra các giải pháp mới để giải
quyết cho vấn đề cụ thể.
• Ví dụ: các giải pháp làm tăng tương tác giữa sinh viên và giảng viên.
• Giải pháp nâng cao sự gắn kết của nhân viên với công ty
• Nghiên cứu dự báo: nhằm nhận dạng trạng thái của sự vật trong
tương lai.
• Ví dụ: Dự báo giá dầu trong năm 2021
 1.2.2. PHÂN LOẠI THEO GIAI ĐOẠN
• Nghiên cứu cơ bản: nhằm phát hiện ra đặc điểm vốn có của sự
vật.
• Ví dụ: nghiên cứu của Volt phát hiện ra dòng điện chạy giữa 2
điện cực Cu và Zn trong axit sulfuric loãng
• ảnh hưởng của cơ cấu vốn đến mức lợi nhuận của doanh nghiệp
nói chung.
• Nghiên cứu ứng dụng: là sự vận dụng quy luật được phát hiện
từ nghiên cứu cơ bản để giải thích một sự vật hoặc tạo ra những
nguyên lý mới về các giải pháp.
• Ví dụ: Volt áp dụng nghiên cứu cơ bản trên để sáng chế ra pin.
• Nghiên cứu ảnh hưởng của cơ cấu vốn đến mức lợi nhuận của
doanh nghiệp trong ngành logistics và đưa ra giải pháp về cơ cấu
vốn nhằm nâng cao lợi nhuận của các DN này.
 1.2.2. PHÂN LOẠI THEO GIAI ĐOẠN (tiếp)

• Nghiên cứu triển khai: là sự vận dụng lý thuyết để làm ra các vật
mẫu (prototype), gồm 3 giai đoạn:
• Tạo vật mẫu: thử nghiệm tạo sản phẩm, chưa quan tâm đến quy trình
sản xuất
• Ví dụ: nuôi cấy phôi trong phòng thí nghiệm, tạo ra giống cây trồng mới
• Tạo công nghệ: tìm kiếm và thử nghiệm công nghệ để làm ra sản phẩm
giống như vật mẫu.
• Ví dụ: tạo ra công nghệ nhân giống an toàn và hiệu quả loại cây mới và
thử nghiệm trong khu vực thử nghiệm của viện NC.
• Sản xuất thử để kiểm chứng độ tin cậy của công nghệ trên quy mô
nhỏ.
• Giao cho nông dân ở một khu vực nào đó gieo trồng và thu hoạch.
1.2.3. PHÂN LOẠI THEO CẤP ĐÀO TẠO

• Luận án: Tiến sĩ

• Luận văn: Thạc sĩ
• Khóa luận: cử nhân
• Báo cáo thực tập tốt nghiệp
 1.2.4. PHÂN LOẠI THEO PHƯƠNG PHÁP

• NC định tính: là NC đề cập tới sự đa dạng, kết cấu và cảm giác từ

những biểu hiện của dữ liệu, việc nhận định, giải thích các hiện tượng
là dựa trên sự nhìn nhận và khả năng tổng hợp của nhà NC qua quá
trình phát triển của hiện tượng.
1.2.4. PHÂN LOẠI THEO PHƯƠNG PHÁP

• NC định lượng: là những NC hướng vào việc thiết kế những quan sát
định lượng các biến, phương pháp đo lường, phân tích mẫu và kiến
giải mối quan hệ giữa các biến bẳng quan hệ định lượng.
 So sánh PPNCĐL & PPNCĐT

• Định lượng • Định tính

• Có thể đo lường/lượng • Không thể đo lường/lượng
hoá hoá
• Sử dụng mẫu lớn • Sử dụng mẫu nhỏ
• Khách quan
• Chủ quan
• Dự báo
• Tìm kiếm kiến thức • Thăm dò
chung • Tìm kiến kiến thức sâu, cụ thể
• Khả năng khái quát hoá • Khả năng khái quát hoá hạn
cao chế
• Dễ kiểm định độ tin cậy • Khó kiểm định độ tin cậy và
và hiệu lực hiệu lực
 So sánh PPNCĐL & PPNCĐT

• Định lượng • Định tính

• Trả lời “bao nhiêu” • Trả lời “cái gì”, “tại

sao”, “bằng cách nào”
• Sử dụng một phiếu • Sử dụng hướng dẫn
điều tra cố định
thảo luận phi cấu trúc/
• để kiểm định linh hoạt
• để đo lường
• để thăm dò
• để đánh giá
• để ước lượng • để phát triển
• để hiểu biết
 1.2.5. PHÂN LOẠI NCKH
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH

• Thông thường, nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế và kinh

doanh có thể được chia làm 2 loại: Nghiên cứu cơ bản và
Nghiên cứu ứng dụng
 1.2.5. PHÂN LOẠI NCKH
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Nghiên cứu cơ bản Nghiên cứu ứng dụng
Mục tiêu Phát triển lý thuyết trong ngành kinh tế Ứng dụng lý thuyết vào phân tích thực tiễn
- quản lý, kinh doanh ở đơn vị, ngành, địa phương cụ thể
Kết quả nghiên Công trình nghiên cứu mang nặng tính Công trình nghiên cứu vừa mang tính lý
cứu lý thuyết với kết quả chính là luận thuyết lại vừa có khả năng ứng dụng cao,
điểm, mô hình hoặc học thuyết mới trực tiếp vào những khung cảnh nghiên
cứu cụ thể
Đặc điểm của các Coi trọng tính tổng quát hóa và trường Coi trọng tính phù hợp của kết quả nghiên
công trình nghiên tồn của kết quả nghiên cứu theo không cứu đối với một/ một số bối cảnh cụ thể
cứu gian và thời gian
Người phản biện Các chuyên gia lý thuyết (quốc tế) Các chuyên gia lý thuyết kết hợp với nhà
phù hợp hoạt động thực tiễn
Nơi công bố - xuất Tạp chí chuyên ngành lý thuyết (quốc Những tạp chí dành cho các nhà hoạt động
bản công trình tế) thực tiễn

Nguồn: Nguyễn Văn Thắng (2017)

 1.3 PHƯƠNG PHÁP VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN NCKH

• Phương pháp NCKH: Phương pháp là kỹ thuật và quy trình được thực
hiện để thu thập và phân tích dữ liệu.
• PP NCKH bao gồm: điều tra bảng hỏi, quan sát, phỏng vấn và các kỹ
thuật phân tích dữ liệu định tính và định lượng.
• Hoạt động có đối tượng, trong đó chủ thể nghiên cứu dùng các cách
thức, thủ thuật nhằm khám phá, tác động đến đối tượng phục vụ mục
đích nghiên cứu của bản thân
 1.3 PHƯƠNG PHÁP VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN NCKH

• Phương pháp luận NCKH: là lý luận về cách mà nghiên cứu cần được
thực hiện.
• Đó là hệ thống các quan điểm (nguyên lý), các cách tiếp cận hay triết
lý nghiên cứu khác nhau mà nhà nghiên cứu có thể dựa vào để quyết
định phương pháp nghiên cứu.
 1.4 QUY TRÌNH NCKH

• Không có một quy trình nhất quán chung cho quá trình nghiên cứu
• NCKH là một quá trình đa giai đoạn thường gồm các bước: hình thành
và làm rõ đề tài, xem xét các nghiên cứu liên quan, thiết kế nghiên
cứu, thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu và viết báo cáo
1.4 QUY TRÌNH NCKH

Nguồn: Neuman, 2014

 1.4 QUY TRÌNH NCKH
Chọn chủ Hiểu triết Thương
Xây dựng
Bắt đầu đề NC và lý NC và Xây dựng thảo tiếp
tổng quan
nghĩ về xây dựng cách tiếp thiết kế cận và xác
tài liệu
NC đề xuất cận lý NC định các vấn
NC
NC thuyết đề đạo đức

Viết báo Lên kế hoạch và tiến hành thu thập dữ liệu,

cáo NC Phân tích dữ liệu: xem xét một hoặc nhiều lựa chọn:
và chuẩn Định Định Cả hai Phương Dữ liệu Quan Phỏng Bảng
bị trình lượng tính thức lấy thứ cấp sát vấn sâu hỏi
bày
mẫu và nhật
ký NC

Nộp báo cáo

NC và trình
bày Nguồn: Saunders và cộng sự, 2016
 1.4 QUY TRÌNH NCKH
1. Xác định vấn đề NC
2. Xây dựng tổng quan tài liệu
✓Tìm hiểu các NC trước đây
Chuẩn
✓Nghiên cứu các khái niệm,lý thuyết bị cho
3. Xây dựng câu hỏi NC (tên đề tài) nghiên
cứu
4. Xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu (lựa chọn triết lý và
cách tiếp cận lý thuyết nghiên cứu)
5. Thiết kế nghiên cứu: Xác định các vấn đề liên quan đến
nghiên cứu (đối tượng, phạm vi, mục đích, phương pháp…) Triển
6. Thu thập dữ liệu khai
nghiên
7. Phân tích dữ liệu, giải thích kết quả cứu
8. Đề xuất, kiến nghị, định hướng NC
Báo cáo
9. Trình bày kết quả NC KQNC
 KTE206

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bộ môn Kinh tế lượng – Khoa Kinh tế quốc tế
CHƯƠNG 2:
NỀN TẢNG TRIẾT LÝ, CƠ SỞ LÝ
THUYẾT VÀ ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
NỘI DUNG CHƯƠNG 2
2.1 Triết lý nghiên cứu
2.2 Phương pháp tiếp cận phát triển lý thuyết
2.3 Đạo đức nghiên cứu ở mỗi bước của quy trình nghiên cứu khoa học
“CỦ HÀNH” NGHIÊN CỨU
 Lớp 4: Lựa chọn chiến lược
“CỦ HÀNH” NGHIÊN CỨU Lớp 1: Triết lý nghiên cứu
Chủ nghĩa
thực chứng
Lớp 5: Khung thời gian
Diễn dịch Hiện thực
phê phán
Phương pháp định
lượng đơn Phương pháp Lớp 2: Phương pháp tiếp
định tính đơn
cận phát triển lý thuyết
Khảo sát Nghiên cứu tài Định lượng đa
Thí nghiệm liệu lưu trữ phương pháp
Nghiên cứu Chủ nghĩa
Dữ liệu chéo tình huống Hồi nghiệm diễn giải
Định tính đa
Thu thập và Nghiên cứu dân
phương pháp
phân tích dữ tộc học
liệu Chủ nghĩa
Nghiên cứu
hậu hiện
hành động
Dữ liệu dọc Kết hợp đại Lớp 3: Lựa chọn
Lý thuyết cơ sở giản đơn
phương pháp luận
Tường thuật chiêm nghiệm
Kết hợp phức
tạp
Chủ nghĩa
Quy nạp
thực dụng

Lớp 6: Kỹ thuật
và quy trình
 2.1 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU

2.1.1. Triết lý nghiên cứu

✓Các giả định làm cơ sở cho nghiên cứu
✓Hai cực của các giả định
2.1.2. Một số triết lý trong nghiên cứu thực tại xã hội
✓Tiếp cận thực chứng
✓Tiếp cận hiện thực phê phán
✓Tiếp cận diễn giải
✓Tiếp cận hậu hiện đại
✓Tiếp cận thực dụng
 2.1.1 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU

• Triết lý nghiên cứu: chứa những niềm tin và giả định về thế giới quan
của nhà nghiên cứu – là cơ sở cho chiến lược nghiên cứu và các
phương pháp nghiên cứu được lựa chọn trong chiến lược đó.
• Ví dụ: một nhà nghiên cứu quan tâm đến những nguồn lực cần thiết
trong quá trình sản xuất với một nhà nghiên cứu muốn nghiên cứu về
cảm xúc và thái độ của người công nhân đối với nhà quản lý trong
cùng quá trình sản xuất đó:
✓sẽ có quan điểm tiến hành nghiên cứu khác nhau (chiến lược, phương pháp)
✓Quan điểm khác nhau về điều gì là quan trọng, điều gì thì hữu dụng cho
nghiên cứu
 2.1.1 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU

• Một triết lý nghiên cứu bao gồm các giả định về:
✓nhận thức luận – epistemology
✓bản thể học – ontology
✓thuyết giá trị - axiology
• Các giả định nằm giữa 2 cực (khía cạnh)
 BẢN THỂ HỌC (ONTOLOGY)
• Bản thể học liên quan đến bản chất của hiện thực (Saunders, 2016).
• Trong kinh tế và kinh doanh: các tổ chức, hoạt động quản lý, đời sống
công việc của các cá nhân, các sự kiện của tổ chức, dụng cụ lao động.
 NHẬN THỨC LUẬN (EPISTEMOLOGY)

• Nhận thức luận liên quan tới các giả định về kiến thức, điều gì tạo ra
kiến thức có thể chấp nhận trong lĩnh vực nghiên cứu, và cách mà nhà
nghiên cứu có thể truyền tải kiến thức cho người khác (Burrell và
Morgan, 1979).
 THUYẾT GIÁ TRỊ (AXIOLOGY)

• Thuyết giá trị: liên quan đến vai trò của các giá trị và đạo đức trong
quá trình nghiên cứu, cách mà nhà nghiên cứu xử lý với quan điểm giá
trị của cả bản thân và cả của những người tham gia vào nghiên cứu.
 HAI KHÍA CẠNH CỦA CÁC TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU

• Các nghiên cứu trong kinh tế và kinh doanh hấp thụ một loạt các triết
lý từ các ngành khoa học như khoa học tự nhiên, khoa học xã hội,
nghệ thuật và nhân văn học
=> các triết lý nghiên cứu trong kinh tế và kinh doanh rải rác giữa 2 cực
của dải liên tục giữa 2 chiều khách quan (chủ nghĩa khách quan) và chủ
quan (chủ nghĩa chủ quan) trong các giả định của các ngành khoa học
khác
 CHỦ NGHĨA KHÁCH QUAN (OBJECTIVISM)
• Chủ nghĩa khách quan bao gồm các giả định của khoa học tự nhiên, cho
rằng hiện thực xã hội được nghiên cứu là bên ngoài đối với nhà nghiên cứu
và những người khác (các tác nhân xã hội)
• Giả định bản thể học:

• Giả định nhận thức luận:

• Giả định thuyết giá trị:

 CHỦ NGHĨA CHỦ QUAN (SUBJECTIVISM)
• Chủ nghĩa chủ quan hướng về các giả định của nghiên cứu nghệ thuật
và nhân văn học, cho rằng thực tế xã hội được tạo nên bởi nhận thức và
hành động theo đó của các tác nhân xã hội (con người).
• Giả định bản thể học:

• Giả định nhận thức luận:

• Giả định thuyết giá trị:

 CÁC GIẢ ĐỊNH NGHIÊN CỨU THEO HAI CHỦ
NGHĨA CHỦ QUAN VÀ KHÁCH QUAN
Loại giả Câu hỏi
định
Bản thể học - Bản chất của hiện thực?
- Thế giới như thế nào?
Nhận thức - Bằng cách nào chúng ta có thể
luận biết được thứ chúng ta biết?
- Cái gì được coi là kiến thức
được chấp nhận?
- Cái gì tạo nên dữ liệu có chất
lượng tốt?
- Những đóng góp gì cho kiến
thức có thể được thực hiện?
Dải liên tục với 2 cực
Khách quan
Thực tế
Tồn tại bên ngoài
Một thực tế duy nhất
Chấp nhận những giả định
của khoa học tự nhiên
Sự thực
Con số, hiện tượng có thể
quan sát được
Các kết luận như các định
luật
 Chủ quan
 Danh nghĩa/ quyết định bởi
thông lệ
 Được xây dựng bởi xã hội
 Nhiều thực tế khác nhau
 Chấp nhận các giả định của
nghệ thuật và nhân văn học
 Quan điểm, ý kiến
 Câu chuyện, tường thuật, ý
nghĩa tượng trưng
 Phát hiện mang tính cá nhân
và ngữ cảnh, cụ thể
 CÁC GIẢ ĐỊNH NGHIÊN CỨU THEO HAI CHỦ
NGHĨA CHỦ QUAN VÀ KHÁCH QUAN

Loại giả Câu hỏi Dải liên tục với 2 cực

định
Khách quan  Chủ quan

Thuyết giá - Vai trò của giá trị trong nghiên Không bám vào các giá trị  Gắn kết với các giá trị
trị cứu là gì? Chúng ta nên làm gì
với giá trị riêng của mình khi
nghiên cứu?
- Chúng ta nên xử lý thế nào với Tách biệt khỏi nghiên cứu  Gắn kết và phản ánh vào
giá trị của những người tham gia trong nghiên cứu
vào nghiên cứu?
 2.1.2 MỘT SỐ TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU CHÍNH

2.1.2.1. Triết lý thực chứng (positivism)

2.1.2.2. Triết lý hiện thực phê phán (critical realism)
2.1.2.3. Triết lý diễn giải (interpretivism)
2.1.2.4. Triết lý thực dụng (Pragmatism)
 2.1.2.1 TRIẾT LÝ THỰC CHỨNG (POSITIVISM)

• Giống với quan điểm triết lý của nhà khoa học tự nhiên

• Thông thường, nhà nghiên cứu sử dụng lý thuyết hiện tại để phát triển
các giả thuyết
 2.1.2.1 TRIẾT LÝ THỰC CHỨNG (POSITIVISM)

• Nghiên cứu được tiến hành càng sâu càng tốt theo phương cách phi giá
trị (tách biệt với các giá trị)
• Nhà nghiên cứu thực chứng thường cố gắng trung lập và tách khỏi
nghiên cứu và dữ liệu (theo nghĩa ít có thể làm gì để thay đổi bản chất
của dữ liệu thu thập) để tránh ảnh hưởng đến các kết luận.
 2.1.2.2. TRIẾT LÝ HIỆN THỰC PHÊ PHÁN

• Triết lý hiện thực phê phán tập trung vào giải thích những gì chúng ta thấy
và trải nghiệm về cấu trúc cơ bản của hiện thực định hình các sự kiện có
thể quan sát được. (điều mà giác quan thể hiện cho chúng ta)
• Các nhà nghiên cứu hiện thực phê phán nhìn hiện thực là bên ngoài và độc
lập, nhưng không thể tiếp cận trực tiếp qua quan sát và hiểu biết về nó.
Điều mà chúng ta trải nghiệm là những biểu hiện (cảm giác, hình ảnh) của
sự vật trong thế giới thực, không phải những sự vật trực tiếp.
• 2 bước để hiểu về thế giới:
1. Các cảm nhận/ sự kiện chúng ta trải nghiệm
2. Quá trình tâm lý diễn ra sau trải nghiệm: chúng ta suy luận ngược từ
trải nghiệm đến thực tế đằng sau có thể đã tạo ra chúng
 2.1.2.2. TRIẾT LÝ HIỆN THỰC PHÊ PHÁN
• Triết lý hiện thực phê phán tập trung vào giải thích những gì chúng ta thấy
và trải nghiệm về cấu trúc cơ bản của hiện thực định hình các sự kiện có
thể quan sát được. (điều mà giác quan thể hiện cho chúng ta)

Thực nghiệm (The empirical):

quan sát hay trải nghiệm thực tế
về sự kiện

Hiện thực (The Actual): Các sự kiện hay không phải

sự kiện, được tạo ra từ thực tế; có thể hoặc không thể
quan sát

Bản thể học phân tầng của tiếp Thực tế (The real): Các cơ chế và cấu trúc
cận hiện thực phê phán nhân quả với các đặc tính bền vững
Nguồn: Saunders, 2016
 2.1.2.3. TRIẾT LÝ DIỄN GIẢI

• Triết lý diễn giải nhấn mạnh rằng con người là khác biệt với các hiện
tượng vật thể (vật lý) vì họ tạo ra các ý nghĩa – tiếp cận diễn giải
nghiên cứu những ý nghĩa này (bản thể học).
• Mỗi người khác nhau, thuộc các nền tảng văn hóa khác nhau, trong
những hoàn cảnh khác nhau và vào những thời điểm khác nhau tạo
nên những ý nghĩa khác nhau, và do đó, tạo ra và trải nghiệm những
thực tế xã hội khác nhau (nhận thức luận).
• Mục tiêu của tiếp cận diễn giải là tạo ra những hiểu biết và diễn giải
mới và sâu hơn của thế giới và bối cảnh xã hội thông qua thu thập
những gì có ý nghĩa đối với chủ thể nghiên cứu.
 2.1.2.3. TRIẾT LÝ DIỄN GIẢI

• Triết lý diễn giải rõ ràng theo chủ nghĩa chủ quan.

• Giả định về thuyết giá trị: gắn liền với giá trị của nhà nghiên cứu và
chủ thể nghiên cứu
 2.1.2.4. TRIẾT LÝ THỰC DỤNG

• Chủ nghĩa thực dụng cho rằng yếu tố quan trọng nhất của triết lý
nghiên cứu đã chọn là câu hỏi nghiên cứu – cách tiếp cận này có thể
tốt hơn cách tiếp cận khác để trả lời những câu hỏi cụ thể.
 SO SÁNH GIỮA 4 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH

Bản thể học Nhận thức luận Thuyết giá trị Phương pháp điển hình
(bản chất của thực tế) (điều gì tạo nên kiến (vai trò của giá trị)
thức có thể chấp nhận
được)
Triết lý thực chứng
Thực tế, bên ngoài, độc Phương pháp khoa học Nghiên cứu phi giá trị Thường là các phương
lập Các sự vật quan sát và đo Nhà nghiên cứu tách rời, pháp phân tích định
Một thực tế duy nhất lường được trung lập và độc lập với lượng diễn dịch, có cấu
(toàn vũ trụ) Khái quát hóa giống như những gì được nghiên trúc chặt chẽ, mẫu lớn,
Vật thể định luật cứu đo lường được, nhưng
Có trật tự Đóng góp: giải thích Nhà nghiên cứu đứng các loại dữ liệu có thể
nhân quả và dự đoán trên quan điểm khách được phân tích
quan
 SO SÁNH GIỮA 4 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bản thể học Nhận thức luận Thuyết giá trị Phương pháp điển hình
(bản chất của thực tế) (điều gì tạo nên kiến (vai trò của giá trị)
thức có thể chấp nhận
được)
Triết lý hiện thực phê phán
Từng lớp (thực nghiệm, Nhận thức luận mang Nghiên cứu ảnh hưởng Phân tích sâu, hồi
hiện thực, và thực tế) tính tương đối nhiều bởi các giá trị nghiệm, đặt trong lịch sử
Bên ngoài, độc lập Kiến thức đặt trong lịch Nhà nghiên cứu nhận các cấu trúc tồn tại sẵn và
Không liên quan sử, mang tính tạm thời thức được các sai lệch các đơn vị mới nổi. Một
Cấu trúc khách quan Các sự thực được xây bởi thế giới quan, trải loạt các phương pháp và
Cơ chế nhân quả dựng bởi xã hội nghiệm văn hóa, và giáo dạng dữ liệu được sử
Đóng góp: Lý giải nhân dục dụng để phù hợp với chủ
quả mang tính lịch sử Nhà nghiên cứu cố gắng đề
tối thiểu hóa các sai
chệch và sai số
Nhà nghiên cứu cố gắng
càng khách quan càng tốt
 SO SÁNH GIỮA 4 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bản thể học Nhận thức luận Thuyết giá trị Phương pháp điển hình
(bản chất của thực tế) (điều gì tạo nên kiến (vai trò của giá trị)
thức có thể chấp nhận
được)
Triết lý diễn giải
Phức tạp, nhiều thông tin Các định lý và khái niệm Nghiên cứu bị ràng buộc Thường là quy nạp.
Tạo nên bởi xã hội thông quá đơn giản nhiều bới các giá trị Mẫu cỡ nhỏ, điều tra sâu,
qua văn hóa và ngôn ngữ Tập trung vào các bản Nhà nghiên cứu là một phương pháp phân tích
Nhiều ý nghĩa, nhiều tường thuật, câu chuyện, phần của cái được nghiên định tính, một loạt dữ
cách diễn giải, đa thực tế nhận thức và cách diễn cứu, mang tính chủ quan liệu có thể được diễn giải
Dòng quy trình, trải giải Diễn giải của nhà nghiên
nghiệm, thực hành Đóng góp: Cách hiểu cứu đóng vai trò quan
mới, thế giới quan mới trọng
Phản ánh các giá trị của
nhà nghiên cứu
 SO SÁNH GIỮA 4 TRIẾT LÝ NGHIÊN CỨU
TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bản thể học Nhận thức luận Thuyết giá trị Phương pháp điển hình
(bản chất của thực tế) (điều gì tạo nên kiến (vai trò của giá trị)
thức có thể chấp nhận
được)
Triết lý thực dụng
Phức tạp, nhiều thông tin, Ý nghĩa thực tế của kiến Nghiên cứu được thúc Theo sau vấn đề nghiên
bên ngoài thức trong những bối đẩy bởi giá trị cứu và câu hỏi nghiên
Thực tế là hệ quả thực cảnh cụ thể Nghiên cứu được bắt đầu cứu
hành của các ý tưởng Lý thuyết và kiến thức và duy trì bền vững bởi Một loạt các phương
Dòng quy trình, trải đúng là những lý thuyết những nghi ngờ và niềm pháp: kết hợp, đa phương
nghiệm, thực hành và kiến thức cho phép tin của nhà nghiên cứu pháp, định tính, định
hành động thành công Phản ánh các giá trị của lượng, nghiên cứu hành
Tập trung vào vấn đề, nhà nghiên cứu động
thực hành và sự phù hợp Nhấn mạnh vào giải pháp
Đóng góp: Giải quyết và kết quả thực tế
vấn đề và định hướng
hành động tương lai
 2.2. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN
LÝ THUYẾT
• Lý thuyết là một hệ thống khái niệm về các nhân tố và mối quan hệ
giữa chúng, thể hiện cách nhìn nhận về quy luật của thế giới. (Nguyễn
Văn Thắng, 2017)
• Lý thuyết là một công thức về quan hệ nguyên nhân – kết quả giữa hai
hay nhiều biến, có thể đã hoặc chưa được kiểm định. (Gill và Johnson,
2002)
• Mức độ bạn rõ về lý thuyết vào lúc bắt đầu dự án nghiên cứu đặt ra câu
hỏi quan trọng về cách tiếp cận lý thuyết cho nghiên cứu
 2.2.1. TIẾP CẬN DIỄN DỊCH: XÂY DỰNG LÝ
THUYẾT

• Xảy ra khi kết luận được suy ra một cách logic từ một tập các tiền
đề, kết luận là đúng khi tất cả các tiền đề là đúng.
• Phát triển giả thuyết từ lý thuyết, và thiết kế một chiến lược nghiên
cứu để kiểm định các giả thuyết.
• Thường được sử dụng bởi các nhà nghiên cứu thực chứng
 2.2.1. TIẾP CẬN DIỄN DỊCH
6 giai đoạn tuần tự mà nghiên cứu diễn dịch được tiến triển (Blaikie, 2010):
1. Diễn dịch một giả thuyết (một mệnh đề có thể kiểm định về giữa hai
hay nhiều khái niệm hoặc biến số) từ lý thuyết
2. Diễn đạt giả thuyết theo thuật ngữ thực tiễn hoạt động (nghĩa là thể hiện
chính xác cách thức đo lường các khái niệm hay biến số), đề xuất một
quan hệ giữa 2 khái niệm hay 2 biến cụ thể
3. Kiểm định giả thuyết thực tiễn này (thông qua một hay nhiều chiến
lược)
4. Xem xét kết quả cụ thể của khảo sát (nó sẽ khẳng định lý thuyết hay thể
hiện việc cần điều chỉnh lý thuyết)
5. Nếu cầu, điều chỉnh lý thuyết theo các kết quả khám phá
6. Cần xác minh lý thuyết đã điều chỉnh bằng cách quay lại bước đầu tiên
và lặp lại toàn bộ chu kỳ
 2.2.1. TIẾP CẬN DIỄN DỊCH
• Các đặc điểm quan trọng của diễn dịch:
 2.2.2. TIẾP CẬN QUY NẠP: XÂY DỰNG
LÝ THUYẾT
• Thu thập dữ liệu và phát triển lý thuyết trên cơ sở phân tích dữ liệu
• Thường được sử dụng bởi các nhà nghiên cứu theo triết lý diễn giải
• Rất thích hợp cho các lĩnh vực mà tương đối ít được biết đến.
• Thường dựa trên dữ liệu định tính, quan tâm đến bối cảnh cảnh, mẫu
nhỏ
• Cho phép nhiều cách giải thích thay thế
 2.2.3. TIẾP CẬN HỒI NGHIỆM

• Thay vì đi từ lý thuyết đến dữ liệu hay từ dữ liệu đến lý thuyết,

phương pháp hồi nghiệm có sự dịch chuyển qua lại giữa lý thuyết và
dữ liệu, là kết hợp của phương pháp diễn dịch và quy nạp
• Quan sát thấy một thực tế đáng ngạc nhiên (có thể xảy ra ở bất kỳ giai
đoạn nào của quá trình nghiên cứu), sau đó nó đưa ra một lý thuyết
hợp lý về việc điều này có thể xảy ra như thế nào.
 VAI TRÒ CỦA TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN
LÝ THUYẾT
• Cho phép nhà nghiên cứu có quyết định đúng đắn hơn về thiết kế
nghiên cứu: loại minh chứng gì cần được thu thập và thu thập từ đâu,
các minh chứng đó được diễn giải như thế nào để cung cấp câu trả lời
đúng đắn cho câu hỏi nghiên cứu ban đầu
• Giúp nhà nghiên cứu suy nghĩ về các chiến lược và lựa chọn phương
pháp nào sẽ hữu ích và cái nào thì không.
• Hiểu biết về các cách tiếp cận nghiên cứu cho phép nhà nghiên cứu
điều chỉnh thiết kế nghiên cứu của mình để đáp ứng cho các hạn chế
trong thực tiễn (tiếp cận dữ liệu hạn chế, thiếu kiến thức đi trước về
vấn đề…)
 2.3. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU Ở MỖI BƯỚC CỦA
QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
• Saunders (2016): Đạo đức nghiên cứu là các chuẩn mực về hành vi điều
tiết, dẫn dắt việc thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học, liên quan đến
quyền lợi của những người là chủ thể của nghiên cứu, hoặc bị ảnh hưởng
bởi nghiên cứu.
• Đạo đức trong nghiên cứu khoa học liên quan đến cách thức mà chúng ta
hình thành và làm rõ chủ đề nghiên cứu, thiết kế nghiên cứu, tiếp cận
truy cập, thu thập dữ liệu, xử lý và lưu dữ liệu, phân tích dữ liệu, trình
bày những khám phá của nghiên cứu theo cách có trách nhiệm đạo đức.
• Sự hợp lý hay được chấp nhận của hành vi của người nghiên cứu sẽ bị
ảnh hưởng bởi những chuẩn mực hành vi chung của xã hội.
 NHỮNG VẤN ĐỀ PHỔ BIẾN VỀ ĐẠO ĐỨC
• Quyền riêng tư của những người tham gia trực tiếp hay gián tiếp
• Sự tham gia tự nguyện và quyền rút lui một phần hay hoàn toàn khỏi quá trình
• Sự ưng thuận hay sự dối trá của những người tham gia;
• Duy trì sự bảo mật về dữ liệu được cung cấp bởi cá nhân hay những người
tham gia cụ thể, sự ẩn danh của họ;
• Phản ứng của người tham gia về cách thức bạn tìm kiếm, thu thập dữ liệu bao
gồm sự bối rối, căng thẳng, khó chịu, không thoải mái, tổn thương;
• Các ảnh hưởng đối với người tham gia về cách thức mà bạn sử dụng, phân
tích, báo cáo dữ liệu của bạn, đặc biệt tránh tình trạng gây bối rối, căng thẳng,
khổng thoải mái, tổn thương
• Cách ứng xử và tính khách quan của bạn ở cương vị là một nhà nghiên cứu
MỘT SỐ NGUYÊN TẮC ĐẠO ĐỨC TRONG NCKH
(Nguồn: Saunders, 2016)

STT Nguyên tắc Diễn giải

1 Sự chính trực và Nhà nghiên cứu cần có hành động cởi mở, trung thực và đề cao tính
khách quan của chính xác. Nó cũng có nghĩa là tránh lừa dối, không trung thực,
nhà nghiên cứu trình bày sai lệch (dữ liệu và phát hiện, v.v.), tính phiến diện, cam
kết thiếu thận trọng hoặc lời hứa thiếu sáng suốt.
2 Tôn trọng người Việc tiến hành nghiên cứu đòi hỏi trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ
khác đối với những người tham gia hoặc bị ảnh hưởng bởi nó. Các quyền
của tất cả mọi người cần được công nhận và nhân phẩm của họ
được tôn trọng
3 Tránh gây tổn hại Phải tránh mọi tổn hại cho người tham gia. Tác hại có thể xảy ra
thông qua các rủi ro đối với sức khỏe tinh thần hoặc thể chất, hoặc
sự gắn kết xã hội hoặc nhóm.
 MỘT SỐ NGUYÊN TẮC ĐẠO ĐỨC TRONG NCKH
STT Nguyên tắc Diễn giải
4 Quyền riêng tư của Tôn trọng người khác, tránh gây tổn hại, tính chất tự nguyện
những người tham gia tham gia, sự đồng ý có hiểu biết, đảm bảo bí mật và duy trì tính
ẩn danh, trách nhiệm trong việc phân tích dữ liệu và báo cáo các
phát hiện, và tuân thủ trong quản lý dữ liệu đều được liên kết
hoặc thúc đẩy bởi nguyên tắc đảm bảo quyền riêng tư của những
người tham gia
5 Tính chất tự nguyện Quyền không tham gia vào một dự án nghiên cứu là không thể
của việc tham gia và bác bỏ. Điều này đi kèm với quyền không bị quấy rối khi tham
quyền rút khỏi gia.
6 Sự đồng ý tham gia sau Nguyên tắc đồng ý có hiểu biết (ưng thuận sáng suốt) bao gồm
khi đã nắm rõ được các việc các nhà nghiên cứu cung cấp đầy đủ thông tin và đảm bảo về
thông tin (lợi ích, tác việc tham gia để cho phép các cá nhân hiểu được ý nghĩa của việc
hại…) của đối tượng tham gia và có được quyết định đầy đủ thông tin, được cân nhắc
nghiên cứu và tự do về việc có nên làm như vậy hay không mà không phải
chịu bất kỳ áp lực hoặc sự ép buộc nào.
 MỘT SỐ NGUYÊN TẮC ĐẠO ĐỨC TRONG NCKH
STT Nguyên tắc Diễn giải
7 Đảm bảo tính bảo Nghiên cứu được thiết kế để trả lời các câu hỏi "ai", "cái gì", "khi
mật của dữ liệu và nào", "ở đâu", "như thế nào" và "tại sao", không tập trung vào những
duy trì tính ẩn người cung cấp dữ liệu để trả lời những câu hỏi này. Do đó, các cá
danh của những nhân và tổ chức nên ẩn danh và dữ liệu mà họ cung cấp phải được xử
người tham gia lý để làm cho dữ liệu đó không bị gán, trừ khi có một thỏa thuận rõ
ràng về việc phân bổ nhận xét.

8 Trách nhiệm trong Đảm bảo về quyền riêng tư, ẩn danh và bảo mật phải được đề cao khi
việc phân tích dữ phân tích và báo cáo dữ liệu. Dữ liệu chính không được tạo ra hoặc
liệu và báo cáo thay đổi và kết quả không được làm sai lệch. Các phát hiện phải được
các phát hiện báo cáo đầy đủ và chính xác, bất kể chúng có mâu thuẫn với kết quả
mong đợi hay không. Các điều kiện tương tự cũng áp dụng cho dữ
liệu thứ cấp, nguồn hoặc các nguồn của chúng cũng cần được thừa
nhận rõ ràng.
 2.3. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU Ở MỖI BƯỚC CỦA
QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
quyền riêng tư; tham gia tự nguyện; quyền rút khỏi; ưng thuận sáng
suốt; tính bảo mật và khuyết danh; trách nhiệm trong phân tích và
Tính chính trực và khách quan; sự tôn trọng; tránh gây tổn hại;

Tính chính trực và khách quan

Hình thành và làm rõ Nhận thức về các trách nhiệm đối với những người sẽ tham gia
chủ đề nghiên cứu Đánh giá rủi ro (những nguy hại tiềm năng)
Nhận biết các mâu thuẫn lợi ích

Quyền không bị sức ép (của nhà nghiên cứu, nhà bảo trợ, nhà giám sát)
Thiết kế nghiên cứu và Người tham gia/ người giám sát có quyền được thông báo đầy đủ và được đặt câu hỏi
báo cáo; tuân thủ quản lý dữ liệu; sự an toàn

đạt được sự tiếp cận Quyền ưng thuận sáng suốt, quyền riêng tư của người tham gia
Quyền của người bảo trợ/người giám sát/người tham gia đối với chất lượng của nghiên cứu
Quyền không bị sức ép (của nhà nghiên cứu, nhà bảo trợ, nhà giám sát)
Quyền của nhà nghiên cứu về tính an toàn
Thu thập dữ liệu Duy trì sự khách quan
Yêu cầu duy trì nguyên tắc ưng thuận sáng suốt, tránh gây tổn hại
Quyền rút lui của người tham gia
Quyền bảo mật/ vô danh của người tham gia, của tổ chức
Xử lý và lưu trữ dữ Quyền của người bảo trợ/người giám sát/người tham gia đối với chất lượng của nghiên cứu
liệu Duy trì sự khách quan
Tính bảo mật và khuyết danh
Trách nhiệm xác minh dữ liệu của nhà nghiên cứu
Phân tích dữ liệu và
báo cáo kết quả Quyền của nhà nghiên cứu không bị sức ép của nhà bảo trợ/ người giám sát
Quyền bảo mật/ vô danh của người tham gia, của tổ chức; tránh gây tổn hại; duy trì tính khách quan
Quyền của người bảo trợ/người giám sát/người tham gia đối với chất lượng của nghiên cứu
 KTE206

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bộ môn Kinh tế lượng – Khoa Kinh tế quốc tế
CHƯƠNG 3:
XÁC ĐỊNH CHỦ ĐỀ NGHIÊN
CỨU VÀ TỔNG QUAN TÌNH
HÌNH NGHIÊN CỨU
 3.1. XÁC ĐỊNH CHỦ ĐỀ NGHIÊN CỨU

3.1.1. Các đặc điểm của một chủ đề nghiên cứu tốt
3.1.2. Tạo lập và chọn lọc ý tưởng cho chủ đề nghiên cứu
3.1.3. Đề xuất nghiên cứu
3.1.1. CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT CHỦ ĐỀ NGHIÊN CỨU TỐT
• Đáp ứng được những yêu cầu của hội đồng xét duyệt, và đặc biệt nó
thuộc đúng cấp độ
• Khả năng thực hiện và có thể kích thích ý tưởng tượng của người
nghiên cứu
• Khả năng tìm kiếm các nguồn lực thời gian và tài chính để tiến hành
nghiên cứu chủ đề
• Chắc chắn về khả năng tiếp cận được bất kỳ dữ liệu nào mà người
nghiên cứu cần thu thập
• Vấn đề có thể liên kết được với các lý thuyết học thuật
• Sự đối xứng về kết quả tiềm năng: dù kết quả là gì đi chăng nữa thì
nghiên cứu vẫn có giá trị tương đương
• Phù hợp với định hướng công việc tương lai của người nghiên cứu.
 KHẢ NĂNG: CHỦ ĐỀ CÓ KHẢ THI KHÔNG?
• Chủ đề nghiên cứu có làm bạn thực sự bị cuốn hút?
• Bạn có, hay bạn có thể phát triển những kỹ năng nghiên cứu cần thiết
trong khung thời gian dự án để tiến hành chủ đề?
CHECKLIST

• Chủ đề nghiên cứu có thể đạt được trong khoảng thời gian sắp xếp?
• Dự án vẫn sẽ thời sự khi bạn hoàn thành nó?
• Chủ đề nghiên cứu có thể đạt được với nguồn lực tài chính mà bạn có
khả năng không?
• Bạn có chắc chắn về việc có thể tiếp cận được những dữ liệu cần thiết
cho chủ đề này?
 SỰ PHÙ HỢP: CHỦ ĐỀ CÓ ĐÁNG GIÁ KHÔNG?
• Chủ đề có phù hợp với những quy chuẩn cụ thể và đáp ứng những tiêu
chuẩn cụ thể qui định bởi tổ chức xét duyệt?
• Chủ đề nghiên cứu của bạn chứa đựng những vấn đề liên kết rõ ràng
với lý thuyết?
CHECKLIST

• Bạn có thể phát biểu rõ ràng những câu hỏi và mục tiêu nghiên cứu?
• Nghiên cứu đề xuất của bạn sẽ có thể cung cấp những hiểu biết mới mẻ
về chủ đề này?
• Chủ đề nghiên cứu của bạn có liên quan rõ ràng với ý tưởng mà bạn đã
được cung cấp?
• Liệu những kết quả tìm thấy cho chủ đề này sẽ có tính đối xứng; có ý
nghĩa là chúng có giá trị tương tự bất kể kết quả là gì?
• Chủ đề nghiên cứu có phù hợp với những mục tiêu nghề nghiệp của
bạn?
 3.1.2. TẠO LẬP VÀ CHỌN LỌC Ý TƯỞNG CHO CHỦ
ĐỀ NGHIÊN CỨU
3.1.2.1. Tạo lập ý tưởng nghiên cứu
3.1.2.2. Chuốt lại ý tưởng nghiên cứu
 3.1.2.1. TẠO LẬP Ý TƯỞNG NGHIÊN CỨU
• Một số kỹ thuật có thể dùng để xác định ý tưởng nghiên cứu:
Tư duy hợp lý Tư duy sáng tạo
- Khảo sát những điểm mạnh và sở - Lưu sổ các ý tưởng
thích của bạn - Khám phá quan tâm nghiên cứu cá
- Tìm hiểu các lĩnh vực nghiên cứu nhân nhờ sử dụng những công trình
trọng tâm của giảng viên (dự án nghiên cứu) trước đây
- Nhìn lại những KLTN, luận văn, - Sơ đồ hình cây liên quan
luận án trước đây - Động não (brainstorming)
- Thảo luận
- Tìm kiếm tài liệu
- Tham khảo truyền thông
 ĐỘNG NÃO (BRAINSTORMING)
1. Xác định vấn đề (thường khá chung chung): tập trung vào loại ý tưởng mà
bạn quan tâm, càng chính xác càng tốt
2. Tham khảo các gợi ý (liên quan đến vấn đề)
3. Ghi lại các gợi ý:
• Không đánh giá hay chỉ trích bất kỳ gợi ý nào trước khi tất cả các gợi ý
đều được xem xét
• Tất cả các gợi ý đều nên được ghi lại và xem xét
• Càng nhiều gợi ý càng tốt
4. Nhìn lại và hiểu các gợi ý
5. Phân tích các gợi ý: Xem xét danh sách các gợi ý và quyết định xem cái
nào thu hút bạn nhất với vai trò là ý tưởng nghiên cứu
3.1.2.2. CHUỐT LẠI Ý TƯỞNG NGHIÊN CỨU

• Kỹ thuật Delphi
• Khảo sát sơ bộ
• Tích hợp các ý tưởng
 KỸ THUẬT DELPHI
• Sử dụng nhóm không chính thức (bạn học hay đồng nghiệp có cùng quan tâm đến ý
tưởng ban đầu)
1. Trình bày ngắn gọn cho nhóm về ý tưởng nghiên cứu ban đầu;
2. Khuyến khích các thành viên trong nhóm tìm kiếm cách lý giải và thêm thông tin;
3. Yêu cầu các thành viên, bao gồm cả người khởi xướng ý tưởng nghiên cứu, độc
lập tạo ra ít nhất 3 ý tưởng nghiên cứu khác dựa trên ý tưởng ban đầu (có thể lý
giải tại sao đưa ra ý tưởng đó);
4. Tập hợp các ý tưởng nghiên cứu dưới dạng không chỉnh sửa và ẩn danh, sau đó
gửi lại cho tất cả các thành viên trong nhóm;
5. Khuyến khích các thành viên nhận xét về mỗi ý tưởng nghiên cứu, đưa ra lý do
cho ý kiến của mình;
6. Lặp lại các bước từ 2 – 5 và khuyến khích mọi người tiếp tục chỉnh sửa hoặc đưa
ra ý kiến mới dựa trên những gì đã thảo luận trong vòng đầu tiên;
7. Lặp lại quy trình này đến khi nào một ý tưởng được thống nhất giữa các thành
viên.
 ĐIỀU TRA SƠ BỘ
• Điều tra sơ bộ: liên quan đến việc:
➢Tìm kiếm và đánh giá các tài liệu thích hợp và các nguồn có liên quan
khác
➢Thảo luận không chính thức với người có kinh nghiệm và hiểu biết về
các chủ đề nghiên cứu
➢Dò xét một số người có thể quan trọng đối với nghiên cứu và có thể
cung cấp một vài thông tin chi tiết ban đầu
• Sử dụng checklist về ý tưởng nghiên cứu tốt để đánh giá ý tưởng nghiên
cứu, thay đổi nếu cần thiết
 TÍCH HỢP CÁC Ý TƯỞNG
• Tích hợp các ý tưởng: tích hợp các kỹ thuật đã thảo luận ở trên
• Quá trình “phát triển và thu hẹp” của Jankowicz (2005): Phân loại mỗi ý
tưởng nghiên cứu
1. vào lĩnh vực của nó (ngành rộng, ví dụ: Kinh tế tuần hoàn)
2. Thu hẹp vào chuyên ngành (sau khi xem qua 1 số tạp chí, thảo luận
với bạn học/ đồng nghiệp…, ví dụ tái chế rác thải)
3. Khía cạnh chính xác khiến bạn thích thú (đọc thêm tài liệu, kỹ thuật
Delphi, thảo luận với giảng viên hướng dẫn…, ví dụ: Quan niệm, ý
thức tái chế rác thải của các hộ gia đình ở thành phố Hà Nội)
 3.1.3. PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG NGHIÊN CỨU
THÀNH DỰ ÁN NGHIÊN CỨU
3.1.3.1. Viết những câu hỏi nghiên cứu
3.1.3.2. Viết những mục tiêu nghiên cứu
3.1.2.3. Tầm quan trọng của lý thuyết trong việc viết câu hỏi và mục
tiêu nghiên cứu
 3.1.2.1. VIẾT CÁC CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• Câu hỏi NC là những tri thức cần biết song chưa được biết trong lĩnh
vực nghiên cứu
• Câu hỏi NC:
• cụ thể hóa mục tiêu nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu chung của
NC, NC cần trả lời cho những câu hỏi NC nào (các mục tiêu cụ thể
của NC)
• Định hướng nghiên cứu: lựa chọn tài liệu nghiên cứu, thiết kế
nghiên cứu, tiếp cận đối tượng nào, phương pháp chọn mẫu,
phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu, viết báo cáo nghiên cứu
• Xác lập ý nghĩa của đề tài: tính mới/ ý nghĩa thực tiễn
 CÁC DẠNG CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• Các câu hỏi nghiên cứu có thể có mục đích: khám phá, mô tả, giải
thích hoặc đánh giá.
➢Các câu hỏi bắt đầu bằng hoặc bao gồm “Cái gì”, “Khi nào”, “Ở
đâu”, “Ai” thường trả lời cho các câu hỏi nhằm mục đích một phần
hoặc hoàn toàn là mô tả
➢Các câu hỏi khám phá thường bắt đầu bằng “Như thế nào” hay
“Cái gì”
➢Các câu hỏi tìm kiếm giải thích thường bắt đầu bằng hoặc chứa câu
hỏi “Tại sao”
➢Các câu hỏi đánh giá thường bắt đầu hoặc chứa “Mức độ nào”
 TỪ Ý TƯỞNG NGHIÊN CỨU ĐẾN CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Ý tưởng nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu
Chiến dịch truyền thông sau khi thu hồi sản Mức độ hiệu quả của chiến dịch truyền thông
phẩm nhằm tăng cường niềm tin của khách hàng tại
công ty A sau khi một chuỗi sản phẩm bị thu
hồi?
Tuyển dụng qua mạng Internet các sinh viên vừa Ở mức độ nào và trong hoàn cảnh nào việc tuyển
tốt nghiệp dụng và lựa chọn qua mạng Internet các sinh
viên mới tốt nghiệp lại hiệu quả và tại sao?
Phiếu giảm giá siêu thị như một công cụ khuyến Bằng cách nào các phiếu giảm giá khi thanh toán
mãi tại các siêu thị tác động đến hành vi của người
mua hàng?
Các ngân hàng hoạt động chủ yếu trên môi Sự nổi lên của các ngân hàng hoạt động chủ yếu
trường trực tuyến (challenger bank) và các trên môi trường trực tuyến đã ảnh hưởng như thế
doanh nghiệp nhỏ nào đến tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và
tại sao?
 MỘT SỐ SAI LẦM KHI ĐẶT CÂU HỎI NC

1. Lẫn lộn giữa câu hỏi NC và câu hỏi thực tiễn

• Làm thế nào để hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí ở doanh nghiệp
ngành gỗ?
• Giải pháp nào thúc đẩy thị trường bất động sản ở HN giai đoạn
2020 – 2025?
• Làm thế nào để quản lý rủi ro ở Ngân hàng NN và PTNT?
những câu hỏi “giải quyết vấn đề” của nhà quản lý!
Trả lời những câu hỏi này chỉ giúp hiểu rõ hơn vấn đề đặc thù của đối
tượng NC tại 1 thời điểm cụ thể, khó rút ra quy luật chung.
Nhà NC không thể trả lời những câu hỏi đó tốt bằng những nhà quản
lý ☺
 MỘT SỐ SAI LẦM KHI ĐẶT CÂU HỎI NC

2. Câu hỏi vạn năng

• Hiện trạng của vấn đề nghiên cứu ntn?
• Nguyên nhân của những hạn chế là gì?
• Giải pháp gì giúp cải thiện tình hình?
Những câu hỏi vạn năng: có thể được đặt cho mọi đề tài
Câu hỏi thiếu cụ thể, không định hướng rõ rang cho NC: cần mô tả
hiện trạng gì? Nghiên cứu nhóm nguyên nhân/giải pháp nào?
 MỘT SỐ SAI LẦM KHI ĐẶT CÂU HỎI NC

3. Câu hỏi thiếu cơ sở

• Câu hỏi không dựa trên TQNC trước dễ bị trùng lặp, không luận giải
được tính mới của đề tài.
• Câu hỏi không dựa trên cơ sở lý thuyết khó xác định nhóm nhân tố mà
đề tài tập trung NC.
• Câu hỏi không dựa trên bối cảnh cụ thể có nhiều khả năng không khả
thi do thiếu hoặc không thể thu thập dữ liệu phù hợp.
 3.1.2.1. VIẾT CÁC CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

• Câu hỏi nghiên cứu có thể không xuất hiện cho đến khi quá trình
nghiên cứu bắt đầu
• Bắt đầu từ một câu hỏi nghiên cứu tiêu điểm chung xuất phát từ ý
tưởng nghiên cứu
• Chia nhỏ câu hỏi nghiên cứu ban đầu thành những phần bớt dần độ
phức tạp và khó hiểu, đến khi phần cốt lõi nhất – tâm điểm của câu hỏi
có thể được diễn tả.
 3.1.2.2. VIẾT NHỮNG MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• Mục đích nghiên cứu: phát biểu ngắn gọn (thường là một câu) về điều bạn
dự định đạt được thông qua nghiên cứu
• Cả câu hỏi NC và mục đích NC đều không cung cấp đầy đủ chi tiết về các
bước bạn sẽ cần thực hiện để trả lời câu hỏi NC và đạt được mục đích NC
Câu hỏi nghiên cứu Mục đích nghiên cứu
Mức độ hiệu quả của chiến dịch truyền thông Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá mức
nhằm tăng cường niềm tin của khách hàng tại độ hiệu quả của chiến dịch truyền thông của
công ty A sau khi một chuỗi sản phẩm bị thu công ty A thiết kế nhằm mục đích làm tăng
hồi? niềm tin của khách hàng sau khi một chuỗi sản
phẩm bị thu hồi.
Các kênh nội bộ và Internet hiệu quả như thế nào Mục tiêu của nghiên cứu này là đánh giá sự hiệu
trong việc giao tiếp với nhân viên trong công ty quả của các kênh nội bộ và Internet trong việc
A? giao tiếp với nhân viên trong công ty A.
 3.1.2.2. VIẾT NHỮNG MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• Câu hỏi nghiên cứu ban đầu là cơ sở để viết bộ các mục tiêu nghiên cứu
chi tiết.
• Mục tiêu nghiên cứu thể hiện mục đích và định hướng rõ ràng của nhà
NC, nêu các bước nhà NC cần làm để trả lời câu hỏi NC
• Các tiêu chí của mục tiêu nghiên cứu hữu ích:
✓Rõ ràng (Nó có nghĩa là gì?)
✓Cụ thể (Tôi định làm gì?)
✓Phù hợp (Tại sao tôi làm điều này?)
✓Liên kết (Nó sẽ giúp hoàn thành dự án nghiên cứu như thế nào?)
✓Có thể trả lời được (Có khả thi không? Thu thập dữ liệu từ đâu?)
✓Đo lường được (Khi nào thì hoàn thành?)
 3.1.2.2. VIẾT NHỮNG MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Ý tưởng NC Câu hỏi NC Mục đích NC Mục tiêu NC
Giao tiếp với Các kênh nội Mục tiêu của 1. Xác định các kênh giao tiếp với nhân viên nội bộ
nhân viên bộ và Internet nghiên cứu này và qua Internet trong công ty.
hiệu quả như là đánh giá sự 2. Mô tả mục tiêu của công ty đối với mỗi kênh
thế nào trong hiệu quả của các 3. Xác định và tìm ra các ví dụ cụ thể về cách mà
việc giao tiếp kênh nội bộ và mỗi kênh đem lại lợi ích hay ảnh hưởng.
với nhân viên Internet trong 4. Xác định và tìm ra các ví dụ cụ thể về cách mà
trong công ty việc giao tiếp mỗi kênh không đem lại lợi ích hay ảnh hưởng.
A? với nhân viên 5. Xác định cách thức đo lường mức độ hiệu quả
trong công ty A. cho mỗi kênh để chỉ ra liệu rằng và ở mức độ nào
các kênh đã đạt được/vượt quá/không đạt được
mục tiêu đề ra cho chúng
6. So sánh cách thức đo lường mức độ hiệu quả giữa
các kênh liên quan đến các mục tiêu tổ chức khác.
7. Đưa ra khuyến nghị về việc sử dụng phù hợp với
mục tiêu trong tương lại
 3.1.3. ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU
• Đề xuất nghiên cứu hay đề cương nghiên cứu là một bản kế hoạch có
cấu trúc rõ ràng về dự án nghiên cứu đề xuất.
• Trước khi viết đề xuất nghiên cứu, nhà nghiên cứu cần nắm rõ được:
✓những tài liệu tham khảo có sẵn và lý thuyết phù hợp,
✓triết lý nghiên cứu và cách tiếp cận mà nghiên cứu sử dụng,
✓thiết kế nghiên cứu bao gồm lựa chọn phương pháp, chiến lược
nghiên cứu và khung thời gian, vấn đề tiếp cận và đạo đức, lựa
chọn mẫu, phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu.
 MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU

• Tạo một bản đặc tả rõ ràng, dẫn dắt dự án nghiên cứu

• Thuyết phục độc giả của bạn (mạch lạc, rõ ràng về các vấn đề đạo đức,
khả thi)
• Ký hợp đồng với “khách hàng” của bạn
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU

1. Tên đề tài
2. Nền tảng cơ sở
3. Câu hỏi và mục tiêu nghiên cứu
4. Phương pháp
5. Thời gian biểu
6. Các nguồn lực
7. Tài liệu tham khảo
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU

1. Tên đề tài
• Tên đề tài tóm tắt chính xác và ngắn gọn câu hỏi nghiên cứu
• Nên có những nhân tố hay biến chính trong nghiên cứu
• Tránh các cụm từ không cần thiết như “Nghiên cứu nhằm khám phá
…”

Câu hỏi nghiên cứu Tên đề tài

Các kênh nội bộ và Internet hiệu quả Tính hiệu quả của các kênh nội bộ và
như thế nào trong việc giao tiếp với thông qua internet trong việc giao tiếp
nhân viên trong công ty A? với nhân viên tại công ty A
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU

2. Nền tảng cơ sở
• Giới thiệu vấn đề nghiên cứu và lý giải tính cần thiết của nghiên cứu
• Trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu (tổng quát) và nghiên cứu
của bạn sẽ đóng góp gì vào tổng quan kiến thức về vấn đề này
• Nêu ra (những) lý thuyết nào sẽ cho biết những gì bạn đang làm và
cách bạn sẽ sử dụng nó (chúng)
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU

3. Câu hỏi nghiên cứu, mục đích và mục tiêu nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu
• Trả lời cho câu hỏi “Tôi sẽ tiến hành nghiên cứu như thế nào?”
✓thiết kế nghiên cứu: lựa chọn phương pháp (định tính hay định lượng
hay kết hợp?), chiến lược (thí nghiệm, tình huống, khảo sát…?),
khung thời gian
✓Loại dữ liệu và nguồn thu thập dữ liệu
✓những người tham gia vào nghiên cứu (đối tượng nghiên cứu)
✓các kỹ thuật và quy trình thu thập và phân tích dữ liệu
✓những cân nhắc về đạo đức.
• Cần mô tả rõ ràng và lý giải sự lựa chọn
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU
5. Kế hoạch thời gian (thời gian biểu)
• Chia kế hoạch thực hiện thành những giai đoạn
STT Công việc Thời gian thực hiện
1 Xây dựng câu hỏi nghiên cứu rõ ràng 20/9/2021 – 4/10/2021
2 Đọc các nghiên cứu đi trước và ghi chú lại 5/10/2021 – 28/11/2021
3 Đọc và tham khảo phương pháp NC của các dự án liên quan đến dữ liệu sơ cấp 29/11/2021 – 23/12/2021
và thứ cấp
4 Viết tổng quan tình hình nghiên cứu và nộp cho giáo viên hướng dẫn 24/12/2021 – 26/12/2021
5 Mở rộng/ chỉnh sửa tổng quan tình hình nghiên cứu theo nhận xét của GVHD 27/12/2021 – 15/1/2022

6 Thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp và phân tích 16/1/2022 – 2/2/2022
7 Viết phân tích và báo cáo 3/2/2022 – 11/2/2022
8 Hoàn thành bản nháp bao gồm cả TLTK, format, bảng biểu, hình vẽ… 12/2/2022 – 20/3/2022
9 Sửa lại bản nháp theo nhận xét của GVHD 21/3/2022 – 6/4/2022
10 Nộp báo cáo 19/5/2022
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU
6. Các nguồn lực:
• Một khía cạnh khác của tính khả thi
• Có thể chia ra thành:
✓Tài chính: chi phí đi lại, sinh hoạt, nhập/ gỡ băng dữ liệu, gửi bảng
hỏi, in ấn…
✓Tiếp cận dữ liệu: bản chấp thuận từ tổ chức mà bạn muốn tiến hành
nghiên cứu
✓Trang thiết bị: các phần mềm phân tích dữ liệu, nhà nghiên cứu có
kỹ năng phân tích hoặc khả năng học được kỹ thuật phân tích trong
khoảng thời gian hợp lý
7. Tài liệu tham khảo
 3.2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• Có 3 cách để khai thác các nghiên cứu đi trước trong nghiên cứu của bạn:
1. Nghiên cứu sơ bộ ban đầu giúp bạn tạo lập và chuốt lại ý tưởng nghiên
cứu, soạn thảo đề xuất nghiên cứu
2. Viết bình luận nhận xét các nghiên cứu đi trước, để cung cấp bối
cảnh và khung lý thuyết cho nghiên cứu của bạn => Tổng quan tài
liệu nghiên cứu
3. Đặt kết quả nghiên cứu trong tổng quan kiến thức về chủ đề trong phần
thảo luận kết quả nghiên cứu
 3.2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• Viết bình luận nhận xét các nghiên cứu đi trước, để cung cấp bối cảnh
và khung lý thuyết cho nghiên cứu của bạn => Tổng quan tài liệu nghiên
cứu
• Tổng quan tài liệu nghiên cứu không phải chỉ là một danh sách các bài báo
và sách, kèm theo tóm tắt chúng nói về cái gì.
• Tổng quan tài liệu nghiên cứu là một bản phân tích bình luận, phát triển lập
luận rõ ràng về những gì đã được chỉ ra trong những NC đi trước đã biết và
chưa biết gì về chủ đề/câu hỏi NC của bạn.
• Bình luận (đánh giá phê phán): khả năng đánh giá những gì bạn đọc và khả
năng liên kết những gì bạn đọc với các thông tin khác.
 QUÁ TRÌNH BÌNH LUẬN ĐÁNH GIÁ CÁC
NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN Viết bình luận các
NC liên quan
Xác định lại Tạo và chỉnh sửa các
các thông số thuật ngữ tìm kiếm
Tạo và chỉnh sửa các
thuật ngữ tìm kiếm Cập nhật
Cập nhật Ghi lại tìm kiếm
Xác định lại các thông số tìm kiếm
Đánh giá
Thu thập các Thu thập các
Bắt đầu soạn thảo Ghi lại
NC có liên quan NC có liên quan
phần bình luận NC
Đánh giá
Thu thập các
Thực hiện NC có liên quan
tìm kiếm

Đánh giá
Ghi lại
Xác định các thông số
Câu hỏi và mục tiêu NC
 3.2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

3.2.1. Vai trò của tổng quan tài liệu nghiên cứu
3.2.2. Nội dung tổng quan
3.2.3. Các yêu cầu đối với tổng quan
3.2.4. Một số kỹ năng khi tiến hành tổng quan
 3.2.1. VAI TRÒ CỦA TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN
CỨU
• Luận giải sự cần thiết của đề tài và tạo nền móng để đề tài có thể kế
thừa về cơ sở lý thuyết và phương pháp NC
• 3 vai trò chính:
1. Tổng hợp những NC trước: giúp hiểu rõ cách tiếp cận, PP, kết quả,
ý nghĩa và hạn chế của những nghiên cứu trước đây
✓Hiểu biết về những tri thức cũ
✓Là nền móng để các NC tiếp tục phát triển tri thức mới
2. Xác định khoảng trống tri thức
3. Định hướng nghiên cứu mới: nhân tố mới, khung cảnh mới,
phương pháp mới
 MỘT SỐ QUAN NIỆM SAI LẦM VỀ TQTLNC
• TQTHNC chỉ là một phần riêng biệt, ít liên quan đến các phần khác trong đề
tài.
>< vai trò nền móng của công trình nghiên cứu.
• TQTHNC là liệt kê các công trình và kết quả những công trình nghiên cứu
trước
• Không tổng hợp được những kết quả chính đã được nghiên cứu => khó so
sánh, phát hiện những mâu thuẫn trong lý thuyết, phương pháp, kết quả của
những NC trước
• Đề tài có nhiều NC đi trước => liệt kê đơn thuần không đủ, gây nhàm chán
• Chất lượng TQTHNC phụ thuộc vào số lượng công trình đã đọc và tổng hợp
• Tác giả có tổng hợp được các hướng NC, các kết quả và hạn chế cơ bản
của các NC trước không?
 3.2.2. NỘI DUNG TỔNG QUAN
• Các trường phải lý thuyết và cơ sở lý luận cho nghiên cứu
• Bối cảnh nghiên cứu và các nhân tố chính
• Các Phương pháp nghiên cứu chính
• Kết quả của các nghiên cứu chính
• Hạn chế của các nghiên cứu đi trước và khoảng trống tri thức
 3.2.2. NỘI DUNG TQTLNC

1. Các trường phái lý thuyết là cơ sở lý luận cho NC

• Các NC trước đây sử dụng những trường phái lý thuyết nào khi
nghiên cứu chủ đề này?
• Tóm tắt luận điểm chính của các trường phái này và một số công
trình tiêu biểu đã áp dụng các trường phái đó
• So sánh giữa các trường phái: cấp độ phân tích, giả định, các nhân
tố liên quan, logic mối quan hệ giữa các nhân tố…
 3.2.2. NỘI DUNG TQTLNC

2. Bối cảnh nghiên cứu và các nhân tố chính

• Các NC trước đây được thực hiện trong bối cảnh nào? (vùng,
ngành, quốc gia, nhóm đối tượng NC…)
• Các nhân tố mục tiêu và nhân tố tác động nào đã được nghiên cứu?
Nhân tố nào thường được nghiên cứu nhiều nhất? Những nhân tố
nào ít được chú ý?
 3.2.2. NỘI DUNG TQTLNC

3. Các phương pháp nghiên cứu chính

• Các NC trước đây đã sử dụng những PPNC nào? Tương ứng với
bối cảnh và mô hình đã nói đến?
=> hữu ích để bình luận về hạn chế của NC trước và thiết kế NC hiện
tại
 3.2.2. NỘI DUNG TQTLNC

4. Các kết quả nghiên cứu chính

• Các kết quả NC chính thể hiện chủ yếu bằng mối quan hệ giữa các
nhân tố. Phân nhóm:
✓Những kết quả có tính nhất quán cao nhất giữa các NC
✓Những kết quả còn nhiều mâu thuẫn giữa các nghiên cứu
✓Sự nhất quán hay mâu thuẫn có liên quan tới bối cảnh hay
PPNC khác nhau hay không?
 3.2.2. NỘI DUNG TQTLNC

5. Hạn chế của những nghiên cứu trước và khoảng trống tri thức
• Phần khó nhất của Tổng quan
• Đánh giá được đóng góp và hạn chế của các NC trước
• Trên cơ sở những hạn chế của các NC trước, nhà NC đề xuất hướng
NC mới:
➢Chủ đề NC mới
➢Câu hỏi NC mới
➢Bối cảnh NC mới
➢Mô hình NC mới: biến mới, quan hệ mới
➢PPNC mới
 XÂY DỰNG CẤU TRÚC VÀ PHÁC THẢO
TỔNG QUAN TLNC
• Có nhiều các để cấu trúc tổng quan TLNC. Một trong số đó là:
1. Bắt đầu từ mức độ tổng quát (chủ đề rộng) trước khi thu hẹp về các câu hỏi
và mục tiêu nghiên cứu của bạn;
2. Cung cấp tổng quan ngắn gọn về các ý tưởng và chủ đề chính;
3. Tóm tắt, so sánh và đối chiếu nghiên cứu của các tác giả chủ chốt;
4. Thu hẹp về làm nổi bật các công trình nghiên cứu liên quan nhất đến
nghiên cứu của bạn;
5. Cung cấp một bản mô tả chi tiết về những kết quả của nghiên cứu này và
chỉ ra chúng có liên hệ thế nào;
6. Làm nổi bật những khía cạnh mà nghiên cứu của bạn sẽ cung cấp những
kiến thức mới;
7. Dẫn dắt người đọc đến các phần tiếp theo của dự án nghiên cứu của bạn mà
giải quyết những vấn đề này.
 3.2.3. CÁC NGUỒN TÀI LIỆU CHO TQTLNC
• Nguồn tài liệu thứ cấp: các nghiên cứu đã được xuất bản như tạp chí hay
sách
• Nguồn tài liệu xám (sơ cấp): những tài liệu do các cấp chính phủ, học giả,
doanh nghiệp và ngành trình bày dưới dạng giấy in hoặc điện tử, nhưng
không được kiểm soát bởi các nhà xuất bản thương mại, bao gồm các tài
liệu như báo cáo, luận án tiến sĩ hay kỷ yếu hội thảo.
• Tìm ở đâu?
✓Các tài liệu này có thể tìm được trong các thư viện hoặc website của
các thư viện (thư viện trường, thư viện quốc gia, thư viện địa
phương…)
✓Hỏi chuyên gia hoặc GV hướng dẫn
✓Danh mục tài liệu tham khảo của các nghiên cứu có liên quan
 3.2.4. CÁC YÊU CẦU ĐỐI VỚI PHẦN
TỔNG QUAN
• Tính toàn diện: Nêu rõ các trường phái lý thuyết chính khi nghiên cứu
vấn đề và những công trình nổi bật của từng trường phái
• Nêu rõ sự khác biệt của các trường phái
• Tính phê phán: Chỉ rõ những hạn chế/ khoảng trống mà những NC
trước chưa giải quyết được (chưa phát hiện/đề cập đến nhân tố quan
trọng, chưa NC các bối cảnh khác biệt, PPNC chưa đủ chặt chẽ…)
• Tính phát triển: Chỉ rõ được hướng NC mới
• Tính lựa chọn: lựa chọn trong số rất nhiều khoảng trống một vấn đề
vừa tầm với đề tài của mình.
 3.2.5. MỘT SỐ KỸ NĂNG KHI TIẾN
HÀNH TỔNG QUAN
• Xây dựng chiến lược tìm kiếm tài liệu
• Thực hiện tìm kiếm
• Lựa chọn bài đọc
• Đọc đánh giá/ phê phán
• Tóm tắt công trình
• Tổng hợp các công trình đã đọc
 3.2.5.1. CHIẾN LƯỢC TÌM KIẾM TÀI LIỆU

• Xác định các thông số tìm kiếm:

• Bạn cần xác định rõ các đặc điểm của tài liệu mà bạn cần tìm:
✓Ngôn ngữ (tiếng Anh, tiếng Việt…)
✓Lĩnh vực chủ đề (ví dụ kinh tế tuần hoàn)
✓Ngành kinh doanh (ví dụ sản xuất)
✓Khu vực địa lý (ví dụ Châu Âu)
✓Thời gian xuất bản (ví dụ trong vòng 10 năm trở lại đây)
✓Loại tài liệu (ví dụ bài báo hay tạp chí)
 3.2.5.1. CHIẾN LƯỢC TÌM KIẾM TÀI LIỆU

• Tạo các cụm từ tìm kiếm:

• Các cụm từ tìm kiếm là các cụm từ cơ bản mô tả, liên quan đến câu
hỏi nghiên cứu và mục đích NC của bạn, được sử dụng để tìm kiếm tài
liệu.
• Có thể xác định thông qua:
✓Động não (brainstorm)
✓Đọc một số bài báo bởi các tác giả then chốt trong lĩnh vực và cả
các bài tổng quan tài liệu trong lĩnh vực của đề tài nghiên cứu.
✓Cây liên quan
 CÂY LIÊN QUAN
1. Bắt đầu bằng câu hỏi NC hay 1 mục tiêu NC ở cấp cao nhất.
2. Xác định 2 hay nhiều lĩnh vực quan trọng
3. Tiếp tục chia nhỏ các lĩnh vực chính thành các lĩnh vực nhỏ hơn liên
quan.
4. Tiếp tục chia các lĩnh vực nhỏ hơn thành các lĩnh vực nhỏ chính xác
hơn nữa
5. Xác định những lĩnh vực mà bạn cần phải tìm kiếm ngay và những
lĩnh vực cần đặc biệt chú ý.
6. Trong quá trình đọc và bình luận, bạn có thể bổ sung thêm các nội
dung mới cho cây liên quan của mình.
 CÂY LIÊN QUAN
Ảnh hưởng của công nghệ đến cơ cấu lao động
trong doanh nghiệp Việt Nam

Công nghệ Cơ cấu lao động

Máy móc Quy trình Hiệu quả Giới tính

sản xuất vận hành sử dụng Số lượng

Trình độ Quốc tịch

lao động

Trình độ Trình độ
học vấn tay nghề
 3.2.5.2. LỰA CHỌN BÀI ĐỌC

• Lựa chọn bài đọc:

• Mỗi chủ đề NC có nhiều công trình, bài báo, sách viết => cần lựa chọn
các công trình phù hợp:
✓Công trình được trích dẫn nhiều
✓Công trình có tính kinh điển
✓Bài báo tổng quan về chủ đề NC
✓Bài báo công bố trên những tạp chí uy tín
✓Công trình nghiên cứu trong bối cảnh tương tự
✓Công trình cập nhật
 3.2.5.3. ĐỌC PHÊ PHÁN (CRITICAL READING)
• Đọc đánh giá/phê phán (critical reading):
• Xem trước: xem xét mục đích chính xác của văn bản trước khi bắt đầu đọc
để định hình nó
• Chú thích:
✓Ghi lại các ý tưởng nảy sinh, các ý quan trọng, ghi nhớ về sự kết nối giữa
vấn đề và câu hỏi/mục tiêu NC của bạn;
✓đánh dấu những đoạn thông tin ngạc nhiên, kỳ lạ;
✓luôn đặt các câu hỏi như “Điều này có nghĩa là gì?”, “Tại sao tác giả lại
rút ra kết luận đó?” và viết ra bên lề văn bản
• Tóm tắt: Phác thảo các lập luận của văn bản bằng lời riêng của bạn, có thể
thực hiện ngay bên lề của văn bản.
• So sánh và đối chiếu: tự hỏi bản thân suy nghĩ của bạn đã bị thay đổi như
thế nào sau khi đọc hoặc nó đã ảnh hưởng như thế nào đến phản ứng của bạn
đối với các vấn đề và chủ đề trong nghiên cứu của bạn.
 3.2.5.4. TÓM TẮT CÔNG TRÌNH
• Tóm tắt công trình:
• Một số điểm cần tóm tắt (1/2 trang -> 1 trang mỗi công trình):
✓Câu hỏi nghiên cứu chính của công trình (hoặc mục tiêu NC cụ thể của
công trình)
✓Cơ sở lý thuyết và khung/MH nghiên cứu, bao gồm các giả thuyết
(NCĐL) hoặc các luận điểm (NCĐT)
✓Bối cảnh và PPNC
✓Kết quả và đóng góp chính của NC
✓Hạn chế và những hướng NC tiếp theo được trình bày trong công trình
✓Bình luận và ý tưởng của riêng mình về việc áp dụng công trình cho
NC (ý tưởng của riêng người đọc về hạn chế của công trình và hướng
NC tiếp theo)
 3.2.5.5. TỔNG HỢP CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐỌC

• Tổng hợp các công trình đã đọc:

• So sánh, tổng kết các NC trước theo từng chủ đề cụ thể
✓khái niệm
✓trường phái lý thuyết
✓câu hỏi lý thuyết
✓nhân tố mục tiêu, nhân tố tác động
✓PPNC, kết quả NC
✓hạn chế và hướng NC mới
• Từ đó tổng kết xu hướng, những vấn đề được đề cập nhiều, những vấn
đề có sự thống nhất cao, và những vấn đề còn nhiều tranh cãi
 TỔNG QUAN TÀI LIỆU CỦA BẠN ĐÃ THỰC SỰ CÓ
TÍNH PHÊ PHÁN CHƯA? - CHECKLIST
• Bạn đã bối cảnh hóa nghiên cứu của riêng mình, cho thấy câu hỏi nghiên cứu của bạn liên quan
như thế nào với nghiên cứu trước đó mà bạn đã xem xét chưa?
• Bạn đã đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của những NC đi trước được xem xét chưa?
• Bạn có khách quan trong việc thảo luận và đánh giá nghiên cứu của những người khác không?
• Bạn đã tham khảo những nghiên cứu cả ủng hộ và phản đối quan điểm của bạn chưa?
• Bạn đã phân biệt rõ ràng giữa thực tế và quan điểm chưa?
• Bạn đã đưa ra những đánh giá hợp lý về giá trị và sự phù hợp của các nghiên cứu khác với
nghiên cứu của bạn chưa?
• Bạn đã làm sáng tỏ các ý tưởng của bạn chưa?
• Bạn đã chỉ rõ những nội dung mà nghiên cứu mới cần cung cấp những hiểu biết mới mẻ và đưa
những điều này vào lập luận của bạn chưa? Cụ thể là:
➢Những mâu thuẫn trong kiến thức và cách hiểu hiện tại?
➢Những thiếu sót và thiên lệch trong các nghiên cứu đã xuất bản?
➢Những kết luận cần kiểm định thêm?
➢Bằng chứng thiếu, không thuyết phục, mâu thuẫn hay hạn chế?
• Bạn đã biện minh cho các lập luận của mình bằng cách trích dẫn chính xác các nghiên cứu đã
xuất bản chưa?
 KTE206

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bộ môn Kinh tế lượng – Khoa Kinh tế quốc tế
CHƯƠNG 4:
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
 Lớp 4: Lựa chọn chiến lược
“CỦ HÀNH” NGHIÊN CỨU Lớp 1: Triết lý nghiên cứu
Chủ nghĩa
thực chứng
Lớp 5: Khung thời gian
Diễn dịch Hiện thực
phê phán
Phương pháp định
lượng đơn Phương pháp Lớp 2: Phương pháp tiếp
định tính đơn
cận phát triển lý thuyết
Khảo sát Nghiên cứu tài Định lượng đa
Thí nghiệm liệu lưu trữ phương pháp
Nghiên cứu Chủ nghĩa
Dữ liệu chéo tình huống Hồi nghiệm diễn giải
Định tính đa
Thu thập và Nghiên cứu dân
phương pháp
phân tích dữ tộc học
liệu Chủ nghĩa
Nghiên cứu
hậu hiện
hành động
Dữ liệu dọc Kết hợp đại Lớp 3: Lựa chọn
Lý thuyết cơ sở giản đơn
phương pháp luận
Tường thuật chiêm nghiệm
Kết hợp phức
tạp
Chủ nghĩa
Quy nạp
thực dụng

Lớp 6: Kỹ thuật
và quy trình
NỘI DUNG CHƯƠNG 4
4.1. Khái niệm và vai trò của thiết kế nghiên cứu
4.2. Lựa chọn phương pháp luận nghiên cứu
4.3. Mục đích của nghiên cứu
4.4. Lựa chọn chiến lược nghiên cứu
4.5. Lựa chọn khung thời gian
4.6. Tiêu chí đánh giá chất lượng thiết kế nghiên cứu
 4.1. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• Thiết kế nghiên cứu là một kế hoạch chung về cách mà bạn sẽ trả lời
các câu hỏi nghiên cứu.
• Thiết kế nghiên cứu bao gồm các mục tiêu rõ ràng xuất phát từ câu hỏi
nghiên cứu, xác định cụ thể các nguồn dự định thu thập dữ liệu, đề xuất
cách thu thập và phân tích dữ liệu và thảo luận các vấn đề đạo đức cũng
như ràng buộc gặp phải trong quá trình nghiên cứu.
• Thiết kế nghiên cứu phải thể hiện được sự thống nhất, mạch lạc của cả
quá trình nghiên cứu
 4.2. LỰA CHỌN
PHƯƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN CỨU
• Nghiên cứu định lượng (con số)
• Nghiên cứu định tính (từ ngữ, hình ảnh, băng ghi hình, và các dữ liệu
tương tự)
• Nghiên cứu kết hợp
• Việc lựa chọn phương pháp luận nghiên cứu cần cân nhắc đến triết lý
nghiên cứu để đảm bảo tính nhất quán của nghiên cứu
4.2.1. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG
• Các kỹ thuật thu thập và quy trình phân tích dữ liệu tạo ra và sử dụng
các dữ liệu là số.
• Triết lý nghiên cứu: NCĐL thường gắn với triết lý thực chứng
• Tiếp cận phát triển lý thuyết: NCĐL thường gắn với tiếp cận diễn
dịch, tập trung vào sử dụng dữ liệu để kiểm định lý thuyết.
4.2.1. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG
• Đặc điểm:
✓NCĐL kiểm tra mối quan hệ giữa các biến số, được đo lường bằng
những con số và phân tích sử dụng 1 loạt các kỹ thuật thống kê và
đồ thị.
✓Nhà nghiên cứu độc lập với các đối tượng nghiên cứu
• Có 2 loại:
➢Nghiên cứu định lượng đơn phương pháp
➢Nghiên cứu định lượng đa phương pháp
• Chiến lược nghiên cứu: NCĐL thường gắn với các chiến lược nghiên
cứu thực nghiệm và khảo sát
 4.2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH
• Các kỹ thuật thu thập dữ liệu (ví dụ như phỏng vấn) và các quy trình
phân tích dữ liệu (ví dụ như phân loại dữ liệu) tạo ra hay sử dụng dữ
liệu không phải dạng số.
• Triết lý nghiên cứu: thường gắn liền với triết lý diễn giải
• Tiếp cận phát triển lý thuyết: các nghiên cứu định tính thường sử
dụng tiếp cận quy nạp
➢Một số nghiên cứu sử dụng tiếp cận diễn dịch, kiểm định lý thuyết
sẵn có bằng quy trình định tính
➢Một số nghiên cứu sử dụng tiếp cận hồi nghiệm: các suy luận quy
nạp được phát triển và các suy luận diễn dịch được kiểm định lặp lại
trong quá trình nghiên cứu
 4.2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH
• Đặc điểm:
✓Nghiên cứu định tính nghiên cứu ý nghĩa của người tham gia và mối
quan hệ giữa họ, sử dụng nhiều kỹ thuật thu thập dữ liệu và quy trình
phân tích, để phát triển khung khái niệm và đóng góp lý thuyết.
✓Nhà nghiên cứu cần tiếp cận trực tiếp với những người tham gia, xây
dựng mối quan hệ và thể hiện sự nhạy cảm để có thể tiếp cận sâu dữ
liệu
• Có 2 loại:
➢Nghiên cứu định tính đơn phương pháp
➢Nghiên cứu định tính đa phương pháp
• Chiến lược nghiên cứu: nghiên cứu hành động, nghiên cứu tình huống,
nhân chủng học, Lý thuyết nền tảng, nghiên cứu tự thuật
4.2.3. THIẾT KẾ PHƯƠNG PHÁP HỖN HỢP
• Kết hợp việc sử dụng các kỹ thuật thu thập và quy trình phân tích định
tính và định lượng.
• Triết lý nghiên cứu: thường gắn với triết lý hiện thực phê phán và
triết lý thực dụng.
• Tiếp cận phát triển lý thuyết: diễn dịch, quy nạp, hồi nghiệm
4.2.3. THIẾT KẾ PHƯƠNG PHÁP HỖN HỢP

Song song

Khám phá
tuần tự

Giải thích
tuần tự

Nhiều giai
đoạn tuần tự
 LỰA CHỌN PHƯƠNG PHÁP LUẬN
NGHIÊN CỨU
Lựa chọn PP luận

Đơn PP PP phức hợp

NCĐT NCĐL Đa PP PP hỗn hợp

NCĐL đa NCĐT đa
PP PP
 4.3. XÁC ĐỊNH MỤC ĐÍCH CỦA NGHIÊN CỨU

• Khám phá
• Mô tả
• Giải thích
• Kết hợp
 4.3.1. MỤC ĐÍCH KHÁM PHÁ

• Tìm ra ‘điều gì đang xảy ra; để tìm kiếm những hiểu biết mới; để đặt
câu hỏi và đánh giá các hiện tượng trong một ánh sáng mới’ (góc nhìn
mới/ bối cảnh mới)
• Hữu ích nếu nhà NC muốn làm rõ hiểu biết của mình về một vấn đề,
chẳng hạn như nếu họ không chắc chắn về bản chất chính xác của vấn
đề
• Nhà NC phải sẵn sàng thay đổi hướng đi của mình do dữ liệu mới xuất
hiện và thông tin chi tiết mới
 4.3.2. MỤC ĐÍCH MÔ TẢ

• "để miêu tả một hồ sơ chính xác về người, sự kiện hoặc tình huống“
• Cần phải có một bức tranh rõ ràng về các hiện tượng mà bạn muốn thu
thập dữ liệu trước khi thu thập dữ liệu.
• Mô tả trong nghiên cứu kinh doanh và quản lý có một vị trí rất quan
trọng. Tuy nhiên, nó nên được coi như một phương tiện để kết thúc
hơn là tự nó kết thúc.
✓Nếu dự án nghiên cứu của bạn sử dụng mô tả, nó có thể là tiền đề
cho lời giải thích. Những nghiên cứu như vậy được gọi là nghiên
cứu mô tả - giải thích
 4.3.3. MỤC ĐÍCH GIẢI THÍCH

• Các nghiên cứu thiết lập mối quan hệ nhân quả giữa các biến.
• Sự nhấn mạnh ở đây là nghiên cứu một tình huống hoặc một vấn đề để
giải thích mối quan hệ giữa các biến số.
✓Bạn có thể thu thập dữ liệu định tính để giải thích lý do tại sao
khách hàng của công ty bạn hiếm khi thanh toán hóa đơn của họ
theo các điều khoản thanh toán quy định.
 4.4. LỰA CHỌN CHIẾN LƯỢC NGHIÊN CỨU
• Các chiến lược nghiên cứu:
➢Thực nghiệm
➢Khảo sát
➢Nghiên cứu tài liệu và lưu trữ
➢Nghiên cứu tình huống
➢Nghiên cứu dân tộc học
➢Nghiên cứu hành động
➢Lý thuyết nền
➢Tường thuật chiêm nghiệm
• Có thể kết hợp nhiều chiến lược
nghiên cứu
• Việc lựa chọn chiến lược nghiên
cứu phụ thuộc vào:
✓Các câu hỏi và mục tiêu
nghiên cứu, triết lý nghiên
cứu
✓Mức độ các kiến thức hiện có
về chủ đề, thời gian và các
nguồn lực, khả năng tiếp cận
đối tượng nghiên cứu và các
nguồn dữ liệu khác
 4.4.1. THỰC NGHIỆM
• Là dạng nghiên cứu liên quan nhiều đến khoa học tự nhiên, mặc dù nó
cũng được sử dụng nhiều trong nghiên cứu KHXH và tâm lý.
• Mục đích là nghiên cứu xác suất sự thay đổi của một biến (biến độc
lập) dẫn đến sự thay đổi của một biến khác (biến phụ thuộc).
✓Các NC thực nghiệm đơn giản quan tâm đến mối liên kết giữa 2
biến số
✓Các NC thực nghiệm phức tạp hơn có thể quan tâm đến mức độ
thay đổi và tầm quan trọng tương đối của 2 hay nhiều biến độc lập
• Sử dụng trong NC khám phá và giải thích để trả lời các câu hỏi ‘Như
thế nào’, ‘Tại sao’
 4.4.1. THỰC NGHIỆM
Loại biến Ý nghĩa

Biến độc lập Là biến số dùng để mô tả hay đo lường các yếu tố được cho là gây nên
(gây ảnh hưởng đến) vấn đề nghiên cứu
Biến phụ thuộc Là biến số dùng đề mô tả hay đo lường yếu tố kết quả, hay vấn đề mà
nhà nghiên cứu quan tâm
Biến trung gian Một biến nằm giữa các biến độc lập và phụ thuộc, giải thích mối quan
hệ giữa chúng
Biến kiểm soát Các biến có thể quan sát và đo lường được khác, cần giữ nguyên để
tránh ảnh hưởng đến tác động của biến độc lập lên biến phụ thuộc
Biến nhiễu Các biến số không liên quan nhưng khó quan sát hoặc đo lường có khả
năng làm suy yếu các suy luận được rút ra giữa biến độc lập và biến phụ
thuộc. Cần cân nhắc khi thảo luận về kết quả, để tránh kết luận giả mạo
 VÍ DỤ PHÂN LOẠI BIẾN SỐ

• Xác định biến độc lập, biến phụ thuộc trong những ví dụ sau:
1. Người tham gia được sắp vào 2 nhóm: một nhóm được áp dụng
chương trình khuyến mãi A và một nhóm không được áp dụng. Sau
đó số lượng sản phẩm các thành viên trong mỗi nhóm mua được ghi
lại.
2. Thời gian phản hồi của người tham gia trong bài kiểm tra trí nhớ làm
việc được ghi lại sau khi uống thức uống không caffein và có
caffein.
3. Mức độ hài lòng của người dùng đối với dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật
(CNTT) qua điện thoại cung cấp bởi những nhân viên được đào tạo
và không được đào tạo kỹ năng chăm sóc khách hàng.
 4.4.1. THỰC NGHIỆM
• Các dạng thiết kế nghiên cứu thực nghiệm:
➢Thiết kế khác nhóm: sử dụng các nhóm tách biệt
✓Thực nghiệm cổ điển
✓Bán thực nghiệm
➢Thiết kế cùng nhóm: sử dụng một nhóm đơn
 THIẾT KẾ KHÁC NHÓM
• Thực nghiệm cổ điển: Các quan sát được chọn và chỉ định ngẫu nhiên
vào nhóm thí nghiệm và nhóm kiểm soát
➢Nhóm thí nghiệm: một dạng can thiệp hoạch định trước nào đó
được thử nghiệm.
➢Nhóm kiểm soát: không có can thiệp
• Hai nhóm giống nhau ở tất cả các mặt liên quan đến nghiên cứu => bất
cứ sự khác biệt nào giữa nhóm thí nghiệm và nhóm kiểm soát đối với
biến phụ thuộc là do sự can thiệp
• Biến phụ thuộc được đo lường trước và sau khi sự can thiệp (thay đổi
biến độc lập) cho cả nhóm thí nghiệm và nhóm kiểm soát.
THỰC NGHIỆM CỔ ĐIỂN
 THIẾT KẾ KHÁC NHÓM
• Bán thực nghiệm: vẫn sử dụng nhóm thí nghiệm và nhóm kiểm soát,
nhưng không chỉ định ngẫu nhiên các thành viên vào mỗi nhóm.
➢Phân tích cặp đôi: mỗi thành viên trong nhóm thí nghiệm được cặp
đôi với một thành viên trong nhóm kiểm soát dựa vào các đặc điểm
giống nhau liên quan đến bản chất của nghiên cứu.
➢Ví dụ: thử nghiệm tác động của thẻ giảm giá đến hành vi người
tiêu dùng
✓Mỗi thành viên trong nhóm thí nghiệm được ghép cặp với 1
thành viên trong nhóm kiểm soát dựa trên những yếu tố giống
nhau như độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp…
 THIẾT KẾ CÙNG NHÓM
• Mỗi người tham gia đều được tiếp xúc/ trải nghiệm sự can thiệp
• Đo lường lặp lại: Quan sát/ đo lường trước can thiệp (baseline) => can
thiệp có hoạch định trước => quan sát/ đo lường => thôi can thiệp, trở
về baseline => tiếp tục can thiệp => quan sát/ đo lường
• Yêu cầu ít người tham gia hơn thiết kế khác nhóm
• Quá trình lặp đi lặp lại (sự quen thuộc, mệt mỏi) có thể khiến độ tin
cậy của kết quả giảm sút
 NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM

Hiệu lực trong: mức độ các phát hiện có thể gán

cho các can thiệp hơn là các lỗi có thể gặp phải
trong thiết kế nghiên cứu.
Cao

Hiệu lực ngoài: tác động của can thiệp

có thể bị đánh giá chưa chính xác, hoặc
Thấp không khái quát được do môi trường thí
nghiệm không đồng nhất với môi
trường thực tế.
 4.4.2. KHẢO SÁT

• Khảo sát bảng hỏi: thu thập số liệu diện rộng

• Quan sát có cấu trúc: sử dụng trong nghiên cứu hành vi
• Phỏng vấn có cấu trúc: các câu hỏi chuẩn hóa được hỏi cho tất cả
những người tham gia phỏng vấn
 4.4.2. KHẢO SÁT BẢNG HỎI
• Khảo sát bảng hỏi thường gắn với tiếp cận diễn dịch.
• Sử dụng cho các nghiên cứu nhằm mục đích khám phá và mô tả.
• Là chiến lược phổ biến trong nghiên cứu kinh doanh và quản lý.
• Thu thập dữ liệu:
✓Từ một tổng thể có kích thước lớn theo cách tiết kiệm
✓Dữ liệu tiêu chuẩn hóa => dễ so sánh
✓Dữ liệu định lượng để có thể phân tích định lượng bằng thống kê
mô tả và suy diễn thống kê => mẫu cần đại diện cho tổng thể
• Dữ liệu không có phạm vi rộng
 4.4.3. NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ LƯU TRỮ

• Sử dụng hồ sơ và tài liệu hành chính (được thu thập/ xây dựng cho mục
đích quản lý của tổ chức) làm nguồn dữ liệu chính.
• Khi những dữ liệu này được sử dụng trong chiến lược nghiên cứu lưu
trữ, chúng sẽ được phân tích vì chúng là sản phẩm của các hoạt động
hàng ngày.
✓Chúng là một phần của thực tế đang được nghiên cứu thay vì đã
được thu thập ban đầu dưới dạng dữ liệu cho mục đích nghiên cứu
• Chiến lược nghiên cứu lưu trữ cho phép trả lời các câu hỏi nghiên cứu
tập trung vào quá khứ và những thay đổi theo thời gian, có thể là khám
phá, mô tả hoặc giải thích
 4.4.3. NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ LƯU TRỮ

• Các tài liệu dạng văn bản bao gồm:

✓Giao tiếp giữa các cá nhân hoặc trong một nhóm như email, thư,
phương tiện truyền thông xã hội và blog;
✓Ghi chép cá nhân như nhật ký, ghi chú điện tử;
✓Các tài liệu của tổ chức;
✓Các tài liệu chính phủ;
✓Tài liệu truyền thông như báo in/ điện tử hay dữ liệu khác.
• Các tài liệu nghe, nhìn như poster quảng cáo, ghi âm, video, phim,
ảnh…
 4.4.4. NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG

• Một chiến lược nghiên cứu liên quan đến những khám phá thực
nghiệm của một tình huống cụ thể trong bối cảnh đời sống thực, sử
dụng nhiều nguồn minh chứng. (Robson, 2002)
✓Khác với chiến lược thực nghiệm: nghiên cứu được thực hiện trong
bối cảnh được kiểm soát chặt chẽ.
✓Khác với nghiên cứu khảo sát: cùng là bối cảnh thực tế nhưng
trong nghiên cứu khảo sát, số lượng biến có thể được thu thập bị
hạn chế.
• Trả lời các câu hỏi ‘Tại sao’, ‘cái gì’, ‘như thế nào’ => thường sử dụng
trong nghiên cứu giải thích và khám phá.
 4.4.4. NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG

• Nghiên cứu tình huống là việc nghiên cứu sâu vấn đề ở một số trường
hợp điển hình, cụ thể để từ đó rút ra quy luật chung.
• Nghiên cứu tình huống có thể là sự kết hợp các kỹ thuật thu thập dữ
liệu phỏng vấn, quan sát, thảo luận nhóm… nhưng giới hạn ở một số
trường hợp, tình huống cụ thể.
• Các chiến lược nghiên cứu tình huống:
➢Tình huống đơn và tình huống đa dạng
➢Tình huống tổng thể và tình huống phân lớp
 4.4.4. NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG ĐƠN

• Bước 1: Lựa chọn tình huống

➢Thay vì nghiên cứu rất nhiều quan sát, nhà nghiên cứu tập trung và
nghiên cứu thật sâu 1 hoặc 1 vài quan sát => tình huống
➢Chọn mẫu điển hình: tình huống phản ánh rõ nét vấn đề nghiên cứu
=> thường là những tình huống mang tính thái cực
• Bước 2: Thu thập dữ liệu
➢Thu thập dữ liệu để mô tả sát thực và toàn diện nhất vấn đề ở tình
huống cụ thể đang được nghiên cứu: báo cáo thường kỳ, dữ liệu
thống kê, báo chí, phỏng vấn các đối tượng khác nhau…
➢Đề nghị một số đối tượng “trong cuộc” đọc và xác minh lại thông tin.
 4.4.5. DÂN TỘC HỌC

• Mục đích là mô tả và giải thích thế giới xã hội, văn hóa của một nhóm
(đối tượng nghiên cứu).
• Rất tốn thời gian và diễn ra trong một khoảng thời gian dài do nhà
nghiên cứu cần phải hòa mình vào thế giới xã hội đang được nghiên
cứu.
• Quá trình nghiên cứu cần phải linh hoạt và thích ứng với sự thay đổi vì
nhà nghiên cứu sẽ liên tục phát triển các mẫu suy nghĩ mới về những
gì đang được quan sát
 4.4.5. DÂN TỘC HỌC

• Phù hợp nếu nhà NC muốn hiểu rõ hơn về một bối cảnh cụ thể và hiểu
rõ hơn và diễn giải nó từ (các) quan điểm của những người có liên
quan.
• Trước khi bắt đầu nghiên cứu bằng cách sử dụng chiến lược này, nhà
NC sẽ cần phải tìm một bối cảnh cho phép bạn trả lời câu hỏi nghiên
cứu và đáp ứng các mục tiêu nghiên cứu của bạn và sau đó đàm phán
về khả năng tiếp cận đầy đủ.
• Sau đó, nhà NC sẽ cần phải xây dựng mức độ tin cậy cao với những
người tham gia nghiên cứu của mình.
 4.4.6. NGHIÊN CỨU HÀNH ĐỘNG

• Nghiên cứu Hành động là một quá trình điều tra lặp đi lặp lại được
thiết kế để phát triển các giải pháp cho các vấn đề thực tế của tổ chức
thông qua phương pháp tiếp cận cộng tác và tham gia, sử dụng các
dạng kiến thức khác nhau và sẽ có cả ý nghĩa đối với những người
tham gia và tổ chức ngoài dự án nghiên cứu (Coghlan 2011; Coghlan
và Brannick 2014).
 4.4.6. NGHIÊN CỨU HÀNH ĐỘNG

Nghiên cứu tiến hành trong

Mục đích nghiên cứu hành động chứ không phải tiến
hành về hành động

4 đặc trưng Sự tham gia của những người

Sự hợp tác giữa người hoạt
chung nhất hoạt động thực tế vào quá trình
động thực tiễn và nhà NC
của Nghiên NC
cứu hành
Bản chất lặp lại của quá trình Chẩn đoán, Lên kế hoạch, Thực
động
NC hiện hành động và Đánh giá

Có thể có hàm ý vượt ra ngoài Kết quả có thể có ý nghĩa với

dự án hiện tại những bối cảnh khác
3 CHU KỲ CỦA VÒNG XOÁY NGHIÊN CỨU
HÀNH ĐỘNG
 4.4.7. NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT CƠ SỞ

• ‘Xây dựng lý thuyết’ thông qua sự kết hợp giữa quy nạp và suy luận.
• Hữu ích để dự đoán và giải thích hành vi, trọng tâm là phát triển và
xây dựng lý thuyết.
• Việc thu thập dữ liệu bắt đầu mà không cần hình thành khung lý thuyết
ban đầu => Lý thuyết được phát triển từ dữ liệu được tạo ra bởi một
loạt các quan sát => Những dữ liệu này dẫn đến việc tạo ra các dự
đoán sau đó được kiểm tra, và xác nhận trong các quan sát tiếp theo,
hoặc không.
 4.4.7. NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT CƠ SỞ

• Được sử dụng để tạo ra lý thuyết rộng, giải thích về một quá trình.
• Lý thuyết có cơ sở (grounded) trong dữ liệu => cung cấp lời giải thích
tốt hơn lý thuyết được mượn bên ngoài
• Lý thuyết được xây dựng thông qua các thủ tục thu thập dữ liệu có hệ
thống, gắn mã (coding), xác định các chủ đề (themes), kết nối các chủ
đề này và hình thành lý thuyết giải thích các quá trình
 4.4.7. NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT CƠ SỞ

• ‘Xây dựng lý thuyết’ thông qua sự kết hợp giữa quy nạp và suy luận
(hồi nghiệm).
• Hữu ích để dự đoán và giải thích hành vi, trọng tâm là phát triển và
xây dựng lý thuyết.
• Việc thu thập dữ liệu bắt đầu mà không cần hình thành khung lý thuyết
ban đầu => Lý thuyết được phát triển từ dữ liệu được tạo ra bởi một
loạt các quan sát => Những dữ liệu này dẫn đến việc tạo ra các dự
đoán sau đó được kiểm tra, và xác nhận trong các quan sát tiếp theo,
hoặc không.
 4.4.8. NGHIÊN CỨU TƯỜNG THUẬT
CHIÊM NGHIỆM

• Tường thuật chiêm nghiệm là một câu chuyện; một góc nhìn cá nhân diễn
giải một sự kiện hoặc chuỗi sự kiện
• Được sử dụng trong trường hợp nhà nghiên cứu cho rằng trải nghiệm của
đối tượng nghiên cứu có thể được tiếp cận tốt nhất thông qua thu thập và
phân tích những câu chuyện đầy đủ.
• Thông qua lời kể của đối tượng nghiên cứu:
✓Kết nối các sự kiện, hành động và kết quả
✓Cung cấp cách diễn giải của đối tượng với các sự kiện, giúp nhà nghiên
cứu phân tích ý nghĩa mà người kể cảm thấy đối với mỗi sự kiện
✓So sánh và đối chiếu tường thuật của các đối tượng khác nhau
 4.4.8. NGHIÊN CỨU TƯỜNG THUẬT
CHIÊM NGHIỆM

• Tường thuật chiêm nghiệm có thể được dùng theo nhiều cách:
✓Rất ít đối tượng nghiên cứu/người tham gia => phỏng vấn sâu
✓Nhóm nhỏ cùng thảo luận một vấn đề => thảo luận nhóm
• Dữ liệu thu được rất nhiều (dưới dạng bản ghi phỏng vấn/ ghi chú
quan sát), có thể không ở dạng cấu trúc dễ thấy hay mạch lạc
 4.5. KHUNG THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
Tại một thời điểm nhất định hay một khoảng thời gian?
• Nghiên cứu cắt ngang (cross-sectional studies): nghiên cứu một sự kiện/
hiện tượng cụ thể tại một thời điểm nhất định, dữ liệu được thu thập một
lần, tại một thời điểm.
• Thường sử dụng chiến lược khảo sát.
✓Nghiên cứu mức độ sẵn sàng tiếp cận công nghệ 4.0 của các doanh
nghiệp
✓Ảnh hưởng của thu nhập đến chi tiêu của các cá nhân
• Có thể sử dụng các chiến lược nghiên cứu hỗn hợp
✓Nghiên cứu phản ứng của người tiêu dùng với đặc điểm mới của sản
phẩm: phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm.
 4.5. KHUNG THỜI GIAN NGHIÊN CỨU

• Nghiên cứu theo chiều dọc (longitudinal studies): nghiên cứu một
hiện tượng qua một khoảng thời gian, dữ liệu được thu thập ở nhiều
giai đoạn.
• Khả năng nghiên cứu sự thay đổi/ phát triển của hiện tượng
• Việc sử dụng dữ liệu thứ cấp khiến nghiên cứu theo chiều dọc khả thi
hơn cho những dự án có ràng buộc về thời gian.
 4.6. CHẤT LƯỢNG THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU

• Tính tin cậy và tính hợp lệ là trọng tâm đánh giá chất lượng của các
nghiên cứu KHTN và nghiên cứu định lượng trong KHXH.
• Tính tin cậy (reliability): khả năng nhân bản (sao chép) và tính nhất
quán
• Tính hiệu lực (hợp lệ) (validity): sự phù hợp của các thước đo được
sử dụng, độ chính xác của việc phân tích các kết quả và khả năng khái
quát của các phát hiện
✓Hiệu lực trong
✓Hiệu lực ngoài
 4.6. CHẤT LƯỢNG THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
Các tiêu chí khác đánh giá chất lượng của nghiên cứu (đối với nghiên cứu
định tính, các nghiên cứu theo triết lý diễn giải)
• Sự đáng tin cậy (dependability) (~ tính tin cậy): ghi nhận tất cả những
thay đổi để tạo ra sự giải thích đáng tin cậy cho trọng tâm nghiên cứu mới
nổi lên/ được thay đổi
• Tính uy tín (credibility) (~ hiệu lực trong): đảm bảo rằng sự phản ánh các
thực tế xã hội được xây dựng bởi đối tượng nghiên cứu khớp với những gì
các đối tượng dự định.
• Khả năng chuyển giao (transferability) (~ hiệu lực ngoài): Bằng cách
cung cấp mô tả đầy đủ về các câu hỏi nghiên cứu, thiết kế, bối cảnh, phát
hiện và diễn giải, nhà nghiên cứu cung cấp cho người đọc cơ hội để đánh
giá khả năng chuyển giao của nghiên cứu sang một bối cảnh khác mà người
đọc muốn nghiên cứu.
 KTE206

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

TRONG KINH TẾ VÀ KINH DOANH
Bộ môn Kinh tế lượng – Khoa Kinh tế quốc tế
CHƯƠNG 5:
DỮ LIỆU TRONG NGHIÊN CỨU
KINH TẾ VÀ KINH DOANH
 Lớp 4: Lựa chọn chiến lược
“CỦ HÀNH” NGHIÊN CỨU Lớp 1: Triết lý nghiên cứu
Chủ nghĩa
thực chứng
Lớp 5: Khung thời gian
Diễn dịch Hiện thực
phê phán
Phương pháp định
lượng đơn Phương pháp Lớp 2: Phương pháp tiếp
định tính đơn
cận phát triển lý thuyết
Khảo sát Nghiên cứu tài Định lượng đa
Thí nghiệm liệu lưu trữ phương pháp
Nghiên cứu Chủ nghĩa
Dữ liệu chéo tình huống Hồi nghiệm diễn giải
Định tính đa
Thu thập và Nghiên cứu dân
phương pháp
phân tích dữ tộc học
liệu Chủ nghĩa
Nghiên cứu
hậu hiện
hành động
Dữ liệu dọc Kết hợp đại Lớp 3: Lựa chọn
Lý thuyết cơ sở giản đơn
phương pháp luận
Tường thuật chiêm nghiệm
Kết hợp phức
tạp
Chủ nghĩa
Quy nạp
thực dụng

Lớp 6: Kỹ thuật
và quy trình
NỘI DUNG CHƯƠNG 5
5.1. Phương pháp chọn mẫu
5.2. Sử dụng dữ liệu thứ cấp
5.3. Thu thập dữ liệu sơ cấp từ quan sát
5.4. Thu thập dữ liệu sơ cấp dựa trên phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm
5.5. Thu thập dữ liệu sơ cấp sử dụng bảng hỏi
 5.1. PHƯƠNG PHÁP CHỌN MẪU

• Tổng thể: bao gồm tất cả các quan sát là đối tượng của nghiên cứu.
• Mẫu: một tập con của tổng thể
• Chọn mẫu là cần thiết khi:
✓Khảo sát toàn bộ tổng thể là không thực tế
✓Hạn chế về nguồn lực, thời gian
• Các kỹ thuật chọn mẫu:
✓Chọn mẫu có xác suất (chọn mẫu ngẫu nhiên)
✓Chọn mẫu phi xác suất (chọn mẫu phi ngẫu nhiên)
 5.1. PHƯƠNG PHÁP CHỌN MẪU

CHỌN
MẪU

PHI XÁC XÁC

SUẤT SUẤT

Chọn mẫu Ngẫu Ngẫu Ngẫu Ngẫu

Thuận Quả bóng Chọn mẫu
theo chủ nhiên nhiên nhiên có nhiên
tiện tuyết chỉ tiêu
đích theo cụm phân tầng hệ thống giản đơn
 5.1.1. CHỌN MẪU CÓ XÁC SUẤT

4 bước trong chọn mẫu có xác suất:

1. Xác định khung chọn mẫu dựa vào câu hỏi nghiên cứu và mục tiêu
nghiên cứu
2. Xác định kích thước mẫu
3. Lựa chọn kỹ thuật chọn mẫu hợp lý và chọn mẫu
4. Kiểm tra mức độ đại diện của mẫu đối với tổng thể
 5.1.1.1. XÁC ĐỊNH KHUNG CHỌN MẪU

• Khung chọn mẫu là danh sách các đối tượng trong tổng thể cùng các
thông tin cơ bản của từng đối tượng được sử dụng để chọn mẫu
• Ví dụ: Nhà NC muốn khảo sát một mẫu các DN, trong đó cần đảm bảo
tỷ lệ DN theo sở hữu, quy mô và ngành nghề thì khung chọn mẫu là
danh sách toàn thể DN cùng thông tin về sở hữu, quy mô, ngành nghề
của từng DN.
• Khung chọn mẫu cần đầy đủ, chính xác và cập nhật
 5.1.1.2. XÁC ĐỊNH KÍCH THƯỚC MẪU

• Kích thước mẫu càng lớn thì sai lầm có thể mắc trong khái quát hóa
kết quả cho tổng thể mục tiêu càng nhỏ.
• Cũng cần cân nhắc nguồn lực tài chính và thời gian
• Kích thước mẫu được quyết định bởi:
✓Mức độ chắc chắn về việc dữ liệu đã thu thập đại diện cho tổng thể
✓Mức độ sai sót chấp nhận được (mức ý nghĩa)
✓Loại phân tích sử dụng
✓Kích thước của tổng thể mục tiêu
KÍCH THƯỚC MẪU TỐI THIỂU TƯƠNG ỨNG VỚI KÍCH
THƯỚC TỔNG THỂ MỤC TIÊU VÀ MỨC Ý NGHĨA
 XÁC ĐỊNH KÍCH THƯỚC MẪU

• Công thức tính kích thước mẫu:

𝑎
𝑛 × 100
𝑛 =
𝑟𝑒%
✓𝑛𝑎 là kích thước mẫu yêu cầu thực tế
✓n là kích thước mẫu tối thiểu
✓re% là tỷ lệ phản hồi dự kiến
 TỶ LỆ PHẢN HỒI
𝑡ổ𝑛𝑔 𝑠ố 𝑝ℎả𝑛 ℎồ𝑖
• Tỷ lệ phản hồi tổng =
𝑡ổ𝑛𝑔 𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 𝑚ẫ𝑢 −𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡 𝑘ℎô𝑛𝑔 ℎợ𝑝 𝑙ệ

• Tỷ lệ phản hồi chủ động =

𝑡ổ𝑛𝑔 𝑠ố 𝑝ℎả𝑛 ℎồ𝑖
𝑡ổ𝑛𝑔 𝑠ố 𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 𝑚ẫ𝑢 −(𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡 𝑘ℎô𝑛𝑔 ℎợ𝑝 𝑙ệ+𝑞𝑢𝑎𝑛 𝑠á𝑡 𝑘ℎô𝑛𝑔 𝑡𝑖ế𝑝 𝑐ậ𝑛 đượ𝑐)

• Việc dự đoán tỷ lệ phản hồi khá khó khăn

➢Hầu hết các khảo sát liên quan đến đại diện cá nhân hay tổ chức có tỷ lệ
phản hồi từ 35 – 50%
➢Phản hồi khảo sát qua bưu điện: 10 – 50%
➢Phản hồi phỏng vấn trực tiếp: đến 90%
 5.1.1.3. LỰA CHỌN KỸ THUẬT LẤY MẪU
PHÙ HỢP VÀ CHỌN MẪU
Các kỹ thuật chọn mẫu có xác suất:
• Ngẫu nhiên giản đơn
• Ngẫu nhiên có hệ thống
• Ngẫu nhiên phân tầng
• Ngẫu nhiên theo cụm
 CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN GIẢN ĐƠN

• Là cách chọn mẫu mà mỗi phần tử trong tổng thể có cùng cơ hội được
chọn với xác suất như nhau.
• Sử dụng phương pháp bốc thăm để chọn ngẫu nhiên đơn vị mẫu
1. Đánh số các quan sát trong khung chọn mẫu
2. Chọn mẫu bằng cách lựa chọn ngẫu nhiên các số cho đến khi đạt
được kích thước mẫu yêu cầu
• VD: Chọn ngẫu nhiên 100 mẫu sinh viên trong tổng số 13000 sinh
viên trường ĐH Ngoại thương
CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN GIẢN ĐƠN
 CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN CÓ HỆ THỐNG

• Chọn mẫu ngẫu nhiên có hệ thống là phương pháp chọn mẫu sử dụng
khoảng cách đều đặn giữa các quan sát (bước nhảy).
1. Đánh số các quan sát trong khung chọn mẫu, bắt đầu từ 0
2. Lựa chọn ngẫu nhiên quan sát đầu tiên
3. Tính bước nhảy = số quan sát trong tổng thể/ kích thước mẫu
thực tế (làm tròn xuống)
4. Chọn các quan sát còn lại sử dụng bước nhảy (quan sát trước +
bước nhảy)
• Áp dụng tốt nếu danh sách tổng thể được xếp ngẫu nhiên (giảm sai
lệch do tuần hoàn bước nhảy)
CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN CÓ HỆ THỐNG
 CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN PHÂN TẦNG
• Là phân chia các đối tượng nghiên cứu thành các nhóm, tầng theo các
đặc tính, sau đó lấy mẫu theo tầng, nhóm.
1. Lựa chọn một (nhiều) tiêu thức phân tầng (thu nhập, giới tính, tuổi
tác, TĐHV, nhân khẩu,…).
2. Chia khung chọn mẫu thành các tầng riêng biệt theo tiêu thức
3. Đánh số các quan sát trong mỗi tầng
4. Lựa chọn ngẫu nhiên các quan sát trong mỗi tầng sử dụng chọn mẫu
ngẫu nhiên giản đơn hoặc có hệ thống (tỷ lệ bằng kích thước mẫu
thực tế trên tổng thể)
Ưu điểm: Phổ biến nhất vì tính chính xác và đại diện cao.
Quan trọng là chọn tiêu thức phân tầng phù hợp
CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN PHÂN TẦNG
CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN PHÂN TẦNG
 CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN THEO CỤM

• Là phương pháp chọn mẫu dựa trên việc chia tổng thể thành các nhóm
(cụm) dựa vào bất kỳ sự chia nhóm tự nhiên nào (nhóm doanh nghiệp
sản xuất hay cùng khu vực địa lý)
• Khung chọn mẫu là danh sách đầy đủ các cụm.
1. Phân cụm tổng thể
2. Đánh số các cụm
3. Lựa chọn ngẫu nhiên các cụm vào mẫu
• Có thể lặp lại quy trình này trong các cụm (chọn mẫu theo cụm nhiều
giai đoạn)
CHỌN MẪU NGẪU NHIÊN THEO CỤM
 VÍ DỤ

• Một nhà phân tích thị trường ô tô khảo sát mức độ hài lòng của những
người mới mua ô tô. Danh sách có tên của 10.000 chủ xe, trong đó
2.500 người mua Ford, 2.500 người mua Honda, 2.500người mua
Toyota, 2.500 người mua GM. Nhà phân tích này lấy một mẫu danh
sách 400 chủxe bằng cách chọn ngẫu nhiên 100 chủ xe ở mỗi nhãn
hiệu.
Nhà phân tích đang sử dụng phương pháp chọn mẫu nào? Giải thích.
 VÍ DỤ

• Có một NC cần quy mô mẫu 500 SV năm một từ 5 trường đại học.
• Tổng số SV năm một của 5 trường là 10.000 với số lượng từng trường
1, 2, 3, 4, 5 là 2000, 2000, 1000, 2500, 2500.
• Bạn hãy cho biết cụ thể cách chọn mẫu 500 SV theo 4 cách của
phương pháp chọn mẫu xác suất.
 5.1.1.4. KIỂM TRA TÍNH ĐẠI DIỆN CỦA MẪU
• So sánh đặc điểm mẫu số liệu với đặc điểm chung của tổng thể (có thể
tiếp cận được thông qua dữ liệu lưu trữ của chính phủ hay tổ chức)
✓So sánh dữ liệu về độ tuổi và các đặc điểm kinh tế - xã hội của
những người trả lời một khảo sát về marketing với các đặc điểm
này của dân số được báo cáo trong cuộc điều tra dân số gần nhất.
✓So sánh dữ liệu về ngành học, năm học của các sinh viên trả lời
khảo sát với các thông tin này của sinh viên trường ĐHNT do
phòng QLĐT cung cấp.
✓So sánh dữ liệu về số năm kinh nghiệm và cấp bậc của những nhân
viên trả lời phỏng vấn với các thông tin này về người lao động của
công ty.
• Chú ý lồng các câu hỏi này vào phiếu điều tra/ danh sách câu hỏi
phỏng vấn
 5.1.2. CHỌN MẪU PHI XÁC SUẤT

• Khi không có khung chọn mẫu => không thể sử dụng chọn mẫu có xác
suất.
• Trong một số trường hợp thì dùng chọn mẫu phi xác suất sẽ hợp lý
hơn
✓Một số mục tiêu, chiến lược nghiên cứu (nghiên cứu tình huống,
phỏng vấn) đòi hỏi việc chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào mẫu
cỡ nhỏ để tìm hiểu sâu thông tin.
✓Kiểm tra thử bảng hỏi
 5.1.2. CHỌN MẪU PHI XÁC SUẤT
• Các kỹ thuật chọn mẫu phi xác suất:
➢Chọn mẫu chỉ tiêu
➢Chọn mẫu có chủ đích
➢Chọn mẫu tự nguyện
➢Chọn mẫu thuận tiện
• Kích thước mẫu: Không có quy tắc quy định kích thước mẫu cụ thể
trong chọn mẫu phi xác suất.
• Điểm bão hòa – thời điểm trong quá trình thu thập thông tin khi dữ
liệu mới không cung cấp thêm thông tin có giá trị cho vấn đề nghiên
cứu
 5.1.2.1. CHỌN MẪU CHỈ TIÊU

• Thường sử dụng trong phỏng vấn có cấu trúc, là một phần của chiến
lược khảo sát.
• Giống với chọn mẫu phân tầng do cũng chia tổng thể thành các nhóm
theo các đặc điểm (tiêu thức) khác nhau nhưng việc lựa chọn các quan
sát trong mỗi nhóm hoàn toàn không ngẫu nhiên.
1. Chia tổng thể thành các nhóm cụ thể.
2. Tính chỉ tiêu cho mỗi nhóm
3. Giao chỉ tiêu cho những người thực hiện phỏng vấn
4. Ghép dữ liệu thu thập được thành mẫu hoàn chỉnh.
 5.1.2.1. CHỌN MẪU CHỈ TIÊU
• Việc tính toán chỉ tiêu cho các nhóm cần dự vào dữ liệu phù hợp sẵn
có, thường liên quan tới tỷ lệ của các nhóm này trong tổng thể.
• Khi không có thông tin, dựa vào kinh nghiệm của nhà NC.
• Ví dụ: Phỏng vấn học sinh về sự dễ tiếp cận của sách giáo khoa mới.
Giới tính Lớp Tổng số Chỉ tiêu
10 160 8
Nữ 11 154 8 (7,7)
12 175 9 (8,75)
10 181 9 (9,05)
11 123 7 (6,15)
Nam
12 200 10
993 51
 5.1.2.1. CHỌN MẪU CHỈ TIÊU
Một nhà nghiên cứu cần nghiên cứu hành vi sử dụng ví điện tử của
những người trên 18 tuổi ở các thành phố lớn. Mẫu được lựa chọn có
kích thước là 800 đảm bảo các điều kiện sau:
• 25% mẫu ở Hà Nội, 25% ở thành phố HCM, 25% ở Đà Nẵng và 25%
ở Hải Phòng
• 40% mẫu ở độ tuổi 18-40, 30% mẫu ở độ tuổi 40 – 60 và 30% ở độ
tuổi 60 trở lên
Hãy tính số lượng mẫu cần lấy xét theo các tiêu chí trên
5.1.2.1. CHỌN MẪU CHỈ TIÊU
5.1.2.1. CHỌN MẪU CHỈ TIÊU
 5.1.2.2. CHỌN MẪU CÓ CHỦ ĐÍCH
• Nhà nghiên cứu sử dụng nhận định chủ quan để chọn các quan sát giúp
trả lời tốt nhất câu hỏi nghiên cứu.
• Chọn tập hợp những người tham gia dựa theo những tiêu chí có tính đại
diện liên quan tới 1 câu hỏi nghiên cứu
• Ví dụ: Để nghiên cứu loại hoạt động ngoại khóa nào giúp sinh viên có
thêm động lực học tập, nhân viên phỏng vấn được yêu cầu đến các
trường đại học để phỏng vấn các sinh viên có thành tích ngoại khóa
tốt.
• Thường sử dụng khi làm việc với những mẫu rất nhỏ (nghiên cứu tình
huống) => không được coi là đại diện cho tổng thể mục tiêu
 5.1.2.3. CHỌN MẪU TÌNH NGUYỆN

• Chọn mẫu quả bóng tuyết:

• Chọn mẫu quả bóng tuyết là dạng chọn mẫu theo chuỗi
• Dựa vào những người tham gia chính thức hoặc không chính thức để
thường sử dụng các mạng lưới xã hội để giới thiệu/tiến cử cho nhà
nghiên cứu với những người có khả năng tham gia hoặc đóng góp vào
nghiên cứu.
• Sử dụng để tìm kiếm và tuyển chọn “tổng thể ẩn” –nhóm đối tượng
các nhà nghiên không dễ dàng tiếp cận được thông qua các phương
pháp chọn mẫu khác.
 5.1.2.3. CHỌN MẪU TÌNH NGUYỆN

• Chọn mẫu quả bóng tuyết:

1. Liên hệ với một hoặc 2 trường hợp/đối tượng trong tổng thể
2. Nhờ những đối tượng này giới thiệu những trường hợp khác
3. Nhờ những đối tượng mới giới thiệu thêm những trường hợp
khác nữa (có thể tiếp tục nhờ những đối tượng mới)
4. Dừng lại khi không được giới thiệu thêm, không có thêm thông
tin mới, hoặc mẫu lớn ở mức còn quản lý được.
5.1.2.3. CHỌN MẪU TÌNH NGUYỆN

• Chọn mẫu quả bóng tuyết:

 5.1.2.3. CHỌN MẪU TÌNH NGUYỆN

• Chọn mẫu tự tiến cử:

• Nhà nghiên cứu cho các trường hợp, thường là các cá nhân, tự xác
định mong muốn tham gia vào nghiên cứu.
1. Công khai nhu cầu của nhà nghiên cứu về việc tìm các trường hợp
cho nghiên cứu,
✓thông qua các phương tiện thích hợp
✓gửi yêu cầu đến một số trường hợp mời tham gia.
2. Thu thập dữ liệu từ những người phản hồi
 5.1.2.4. CHỌN MẪU THUẬN TIỆN

• Quan sát được lựa chọn vào mẫu một cách “thuận tiện”, dựa trên tính
dễ tiếp cận của đối tượng, ở những nơi mà nhân viên điều tra có nhiều
khả năng gặp được đối tượng.
• Nhanh, chi phí thấp
• Hay được sử dụng khi kiểm tra thử bảng hỏi, kiểm tra sơ bộ vấn đề
đang quan tâm mà không mất nhiều chi phí
• Hạn chế: Độ biến thiên và sai số không đo lường và kiểm soát được.
Mẫu không mang tính đại diện
 5.1.2.4. CHỌN MẪU THUẬN TIỆN

• Ví dụ: Khảo sát nhu cầu sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi
trường của sinh viên.
Khảo sát mẫu trên một vài sinh viên trong lớp mình dạy
Tình cờ gặp hay chặn bất kỳ sinh viên nào gặp được để xin thực hiện
cuộc phỏng vấn
 5.2. SỬ DỤNG DỮ LIỆU THỨ CẤP

Dữ liệu thứ cấp

Là những dữ liệu đã được thu thập sẵn cho những mục đích khác nhau,
có thể đã qua xử lý và lưu trữ, được gọi là dữ liệu thứ cấp.
Các loại dữ liệu thứ cấp
▪ Dữ liệu thứ cấp văn bản: bao gồm các tài liệu văn bản như là bảng
thông báo, thư từ trao đổi, biên bản các cuộc họp, bảng báo cáo hoạt
động/tài chính của tổ chức, bản ghi các diễn băn, các loại bài viết, v.v..
▪ Dữ liệu thứ cấp phi văn bản: bao gồm ghi âm, ghi hình, tranh, ảnh,
phim, các chương trình truyền hình, v.v…
 5.2. SỬ DỤNG DỮ LIỆU THỨ CẤP

Các loại dữ liệu thứ cấp

▪ Dữ liệu thứ cấp dựa trên khảo sát: bao gồm những dữ liệu được
thu thập bằng cách sử dụng chiến lược khảo sát, thường dùng
bảng hỏi như các điều tra thống kê, các cuộc khảo sát thường
xuyên hoặc các cuộc khảo sát đặc biệt.
▪ Dữ liệu thứ cấp từ nhiều nguồn: là tập dữ liệu được hình thành từ
nhiều nguồn khác nhau có thể từ dữ liệu văn bản, khảo sát hoặc
hỗn hợp cả văn bản và khảo sát.
 5.2. SỬ DỤNG DỮ LIỆU THỨ CẤP

Ưu điểm của dữ liệu thứ cấp

▪ Tiết kiệm lớn về nguồn lực (thời gian và tài chính)
▪ Có thể có dữ liệu một cách nhanh chóng
▪ Dữ liệu thường được cung cấp một cách đều đặn
▪ Dữ liệu có thể kiểm tra đối chiếu rõ ràng.
 5.2. SỬ DỤNG DỮ LIỆU THỨ CẤP

Nhược điểm của dữ liệu thứ cấp

▪ Dữ liệu có sẵn không phù hợp với mục tiêu nghiên cứu
▪ Tiếp cận khó hoặc tốn kém
▪ Khó kiếm chứng độ tin cậy của dữ liệu
 5.2. SỬ DỤNG DỮ LIỆU THỨ CẤP
• Tổng cục thống kê: https://www.gso.gov.vn/en/data-and-statistics/
• Hải quan Việt Nam:
https://www.customs.gov.vn/Lists/EnglishStatistics/Default.aspx?language
=en-US
• International Trade Center: https://www.intracen.org/itc/market-info-
tools/trade-statistics/
• World Bank: https://data.worldbank.org/?name_desc=true
• Asian Development Bank: https://data.adb.org/
• Doanh nghiệp: Báo cáo tài chính, Tài liệu doanh nghiệp
• Các báo cáo, FTA, văn bản của các tổ chức Chính phủ và Phi chính phủ
5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT
❑Thu thập thông tin một cách tự nhiên từ những hành vi xảy ra trong
những bối cảnh thông thường.
❑Dữ liệu: bao gồm những bản ghi chép thực địa – mô tả đầy đủ và giàu
thông tin về bối cảnh tiến hành các quan sát kể trên / băng ghi hình
❑Các phương pháp quan sát:
✓Quan sát người tham gia
✓Quan sát có cấu trúc
✓Quan sát thông qua internet
✓Quan sát video
5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT

❑Ưu điểm của phương pháp quan sát:

• Cung cấp thông tin về hành vi thực tế của đối tượng được điều tra,
cho phép hiểu rõ hơn hành vi được nghiên cứu.
• Nhà nghiên cứu có thể quan sát trực tiếp các hành vi thực tế hoặc
có thể quan sát các dấu hiệu hành vi người quan sát. Thậm chí đôi
khi có thể gián tiếp quan sát các dấu hiệu phản ánh hành vi.
• Các dữ liệu thu thập thường khách quan, chính xác do được quan
sát và ghi chép trực tiếp thay vì dựa vào câu trả lời hay trí nhớ của
đối tượng.
5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT
Nhược điểm của phương pháp quan sát:
• Chỉ có thể sử dụng cho đối tượng xảy ra trong hiện tại. Các đối
tượng trong quá khứ và tương lai thì không thể sử dụng phương pháp
quan sát.
• Cỡ mẫu nghiên cứu thường bị hạn chế do nhà nghiên cứu không thể
quan sát trên cỡ mẫu lớn vì lý do thời gian và tài chính.
• Mặc dù dữ liệu thu thập được là tương đối khách quan và chính xác,
nhưng đôi khi bị ảnh hưởng bởi định kiến và suy đoàn chủ quan của
nhà nghiên.
 5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT
❑Xây dựng kế hoạch quan sát
• Xác định mục tiêu quan sát: Cần làm rõ thông tin mình muốn đạt được
khi quan sát. Thông tin đó nhằm trả lời những câu hỏi nào?
• Xác định đối tượng quan sát: Nhà nghiên cứu cần xác định rõ mình
muốn quan sát ai?
• Xác định thời điểm quan sát: Nhà nghiên cứu cần xác định được việc
quan sát sẽ diễn ra trong khoảng thời gian nào
• Xác định hình thức quan sát: Nhà nghiên cứu xác định rõ hình thức ghi
lại thông tin
• Tổ chức quan sát: Việc quan sát phải được tiến hành chặt chẽ, có sự
phối hợp giữa các quan sát viên và tuân thủ kế hoạch
 5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT
❑ Lựa chọn hình thức quan sát
• Theo mức độ chuẩn bị: Khi phân loại theo mức độ chuẩn bị, có hai hình
thức quan sát là:
➢Quan sát có chuẩn bị: người nghiên cứu đã xác định vấn đề cần quan
sát (có thể là những yếu tố liên quan đến câu hỏi và mục tiêu nghiên
cứu hoặc những vấn đề cần làm rõ hơn từ những kết quả thu được từ
phương pháp khác).
➢Quan sát không chuẩn bị: là dạng quan sát và người nghiên cứu chưa
xác định rõ những vấn đề cần quan sát. Hình thức quan sát này thường
được sử dụng trong những cuộc nghiên cứu mang tính thăm dò, khám
phá.
5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT

❑ Lựa chọn hình thức quan sát

• Theo sự tham gia của người quan sát
➢Quan sát trực tiếp: người quan sát tham gia vào nhóm đối tượng
quan sát.
➢Quan sát gián tiếp: người quan sát không tham gia vào nhóm đối
tượng quan sát mà đứng bên ngoài để quan sát.
• Theo số lần quan sát
➢ Quan sát một lần
➢Quan sát nhiều lần
5.3. THU THẬP DỮ LIỆU SƠ CẤP TỪ QUAN SÁT

❑ Lựa chọn hình thức quan sát

• Theo mức độ công khai của người quan sát
➢Quan sát công khai: Là dạng quan sát mà trong đó người bị quan sát
biết rõ mình đang bị quan sát. Hoặc người quan sát cho đối tượng
biết mình là ai và mục đích công việc của mình.
➢Quan sát không công khai: Là dạng quan sát mà trong đó người bị
quan sát không biết rằng mình bị quan sát. Hoặc người quan sát
không cho đối tượng biết mình là ai và mục đích công việc của mình.
 5.4. DỮ LIỆU SƠ CẤP: PHƯƠNG PHÁP THẢO
LUẬN NHÓM VÀ PHỎNG VẤN SÂU
• Phỏng vấn nghiên cứu (Thảo luận nhóm, Phỏng vấn sâu) là cuộc trò
chuyện có mục đích giữa 2 hay nhiều người, đòi hỏi phỏng vấn viên
phải thiết lập được mối quan hệ và đặt ra những câu hỏi ngắn gọn, rõ
ràng, mà người được phỏng vấn sẵn sàng trả lời và chú ý lắng nghe.
• Phỏng vấn cũng giúp nhà nghiên cứu chuốt lại ý tưởng nghiên cứu khi
chưa xác định được rõ ràng câu hỏi và mục tiêu nghiên cứu
5.4. DỮ LIỆU SƠ CẤP: PHƯƠNG PHÁP THẢO
LUẬN NHÓM VÀ PHỎNG VẤN SÂU
Phỏng vấn có cấu
Chuẩn hóa Trực tiếp
trúc (bảng hỏi)

Phỏng vấn Một – một Qua điện thoại

Qua internet
Không chuẩn hóa

Thảo luận nhóm

Một – nhiều
Thảo luận nhóm
qua internet
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM

❑ Là phương pháp thu thập dữ liệu qua đó những thành viên được lựa
chọn thảo luận về phản ứng hoặc cảm giác của họ về một sản phẩm,
dịch vụ, một tình huống hoặc một khái niệm dưới sự hướng dẫn của
một người trưởng nhóm.
Ví dụ: Một nhóm người tiêu dùng được mới chia sẻ về cảm xúc và
quan điểm của họ đối với một quảng cáo mới, hay một nhóm hộ dân
tái định cứ có thẻ được mời chia sẻ ý kiến của họ về các chính sách tái
định cư mà họ được hưởng v.v..
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM

❑ Đặc điểm của phương pháp thảo luận nhóm:

• Quy mô: 6 - 12
• Thành viên: có một số điểm chung (nhân khẩu học, kinh tế xã hội,
kinh nghiệm…)
• Địa điểm: trang bị bàn ghế thuận tiện, đồ ăn/uống nhẹ
• Vai trò người hướng dẫn: hỗ trợ, ghi nhận câu trả lời, khuyến khích
các thành viên tham gia
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM

❑ Ưu điểm của phương pháp thảo luận nhóm

• Thu thập được dữ liệu đa dạng
• Cung cấp một khối lượng thông tin đáng kể một cách nhanh chóng
• Có giá trị trong việc tìm hiểu quan niệm, thai độ và hành vi của một
nhóm người hay cộng đồng
❑Nhược điểm
• Khó kiểm soát động thái của quá trình thảo luận nhóm
• Dữ liệu lộn xộn, do bản chất các câu trả lời ko theo cấu trúc chính
thức
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM
❑Xây dựng kế hoạch thảo luận nhóm
• Lựa chọn và mời nhóm đối tượng thảo luận
• Sắp xếp vị trí ngồi phù hợp cho các thành viên
• Giới thiệu: giới thiệu và dự án và các thành viên giới thiệu làm quen
• Thảo luận: Các câu hỏi thảo luận nên được chuẩn bị trước. Câu hỏi nên
để dạng mở để các thành viên chia sẻ. Câu hỏi dễ hiểu và chỉ nên bao
hàm 1 ý. Các câu hỏi thảo luận thường là những câu có dạng:
➢ Hãy nêu…
➢ Hãy cho biết
➢ Hãy trình bày..
➢ Hãy liệt kế…
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM
❑ Xây dựng kế hoạch thảo luận nhóm
• Thảo luận: Trong quá trình thảo luận, vai trò của người hướng dẫn rất quan
trọng. Họ là người khuyến khích mọi người tham gia thảo luận và điều tiết
quá trình thảo luận
• Ghi chép: Các ý kiến chia sẻ và thảo luận cần được ghi chép đầu đủ. Nhóm
nghiên cứu cũng cần quan sát và ghi chép thái độ, phản ánh đặc biệt của
các thành viên đối với mỗi chủ đề thảo luận.
 5.4.1. THẢO LUẬN NHÓM
• Một ví dụ về bản ghi thảo luận nhóm
- Khi 5 bắt đầu mở lời, Khi 5 bắt đầu mở lời, ông ấy nhìn lên tường suốt trong khi
nắm chặt nắm tay trái trong lòng bàn tay phải.
- Trong khi 6 nói lần đầu, 1 và 2 không có biểu hiệu thực sự tập trung.
- Khi 1 nói, ông ấy hơi mỉm cười.
- 9h06, 7 có vẻ rất xác động. Sau khi kết thúc lời cuối của mình, ông ta vỗ hoặc di
ngón tay của ông ấy theo kiểu miết trên mặt bàn.
- 9h09-9h11, một vài người nhìn lên tường, những người khác ngồi nguyên tại bàn
- 9h11-9h12, trong khi 5 nói, K. và V. đổi tiền. 4 gật đầu đồng ý với đề xuất của 5.
- 9h12, 5 cao giọng và gõ ngón tay trỏ lên bàn cương quyết, ông ấy có vẻ hơi hứng
khởi.
- 9h16, 7 ho. Văn bắt đầu nói và đó là mời 4 trả lời. Anh ấy dừng lại trong giây lát
để uống nước. Anh ấy rất xúc động và cố kiềm chế cảm xúc khi gợi nhớ lại về
người con. Những người khác không phản ứng một cách công khai; họ có xu
hướng nhìn xuống nhưng chúng tôi cảm thấy họ nghe tất cả.
People observing a focus group
Focus group video illustration
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU

❑Là phương pháp thu thập dữ liệu trong đó người phỏng vấn đặt những
câu hỏi để tìm hiểu xem đối tượng được phỏng vấn làm, suy nghĩ,
hoặc cảm thấy gì
• Tình huống 1 - 1
• Sử dụng nhiều loại câu hỏi khác nhau
❑ Phỏng vấn sâu được sử dụng khi
• Khi cần tìm hiểu chi tiết
• Nói về vấn đề nhạy cảm, phức tạp và cần tránh áp lực xã hội
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU

❑Ưu điểm của phương pháp phỏng vấn sâu:

• Thông tin thu thập được sâu
• Biết rõ ai nói gì
• Trao đổi thông tin tự do
• Không bị áp lực xã hội
❑ Nhược điểm của phương pháp phỏng vấn sâu
• Người phỏng vấn đòi hỏi phải có nhiều kinh nghiệm và chuyên
môn cao
• Dữ liệu khó phân tích
• Tốn thời gian và đắt đỏ
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU

❑Xây dựng kế hoạch phỏng vấn sâu:

• Chuẩn bị: Nhà nghiên cứu nên chuẩn bị tài liệu hướng dẫn phỏng
vấn. Trong đó định hình trước những mảng thống tin cần thu thập,
một số câu hỏi dự kiến trước cho từng đối tượng
• Giới thiệu: Phần giới thiệu vừa phải đảm bảo niềm tin cho đối
tượng vừa tạo không khí thoái mái.
• Phỏng vấn: Quá trình phỏng vấn nên được thực hiện giống như một
cuộc nói chuyện hay trao đổi bình đẳng.
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU

❑ Xây dựng kế hoạch phỏng vấn sâu:

• Phỏng vấn:
➢ Nên bắt đầu bằng câu hỏi dễ, ít nhạy cảm. Thường đây là những
câu hỏi về cá nhân, gia đình hoặc công việc của đối tương. Ví dụ: “
Anh sống ở đây được lau chưa?” …”Anh chị có mấy cháu”?....
➢Gợi mở để họ chia sẽ được nhiều thông tin. Ví dụ:…”Anh/ chị có
thể giải thích thêm…” “Anh/chị có thể kể một vài vì dụ…”
➢Nhà nghiên cứu không nên tranh luận đúng sai, áp đặt ý kiến hay
thể hiện mình.
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU
❑ Xây dựng kế hoạch phỏng vấn sâu:
• Ghi chép:
➢ Cuộc phỏng vấn cần được lưu lại đầy đủ toàn bộ câu nói, từ ngữ của đối
tượng
➢Trong vòng 24h sau cuộc phỏng vấn, những ghi chép cần được đánh
máy lại đầy đủ
➢Ví dụ một số đoạn ghi chép phỏng vấn sâu:
Ví dụ 1: ghi chép thể hiện “Thái độ không lời”
Hỏi: Thông tin về thầy thuốc,thông tin về bệnh, chị đã thấy đầy đủ chưa?
Có cần cung cấp thêm không?
Đáp: (Khóc) Nói đủ thì không biết thế nào là đủ. Tuy nhiên, nếu cần thì
mình lên mạng tìm. Mình tự chăm sóc cho mình là chính. Phải tự tìm
(Khóc)
 5.4.2. PHỎNG VẤN SÂU
❑ Xây dựng kế hoạch phỏng vấn sâu:
• Ghi chép:
➢ Cuộc phỏng vấn cần được lưu lại đầy đủ toàn bộ câu nói, từ ngữ của đối
tượng
➢Trong vòng 24h sau cuộc phỏng vấn, những ghi chép cần được đánh
máy lại đầy đủ
➢Ví dụ một số đoạn ghi chép phỏng vấn sâu:
Ví dụ 1: ghi chép thể hiện “Thái độ không lời”
Hỏi: Thông tin về thầy thuốc,thông tin về bệnh, chị đã thấy đầy đủ chưa?
Có cần cung cấp thêm không?
Đáp: (Khóc) Nói đủ thì không biết thế nào là đủ. Tuy nhiên, nếu cần thì
mình lên mạng tìm. Mình tự chăm sóc cho mình là chính. Phải tự tìm
(Khóc)
5.5. DỮ LIỆU SƠ CẤP: SỬ DỤNG BẢNG HỎI
Bảng hỏi qua
Hoàn thành bởi điện thoại
chuyên viên
phỏng vấn Phỏng vấn cấu
trúc

Bảng hỏi Bảng hỏi qua

internet

Bảng hỏi qua

Tự hoàn thành
thư

Phân phát và
thu thập lại
 5.5.1. KHI NÀO SỬ DỤNG BẢNG HỎI

• Dữ liệu cần thu thập cần có các đặc điểm:

1. Nằm rải rác ở từng đối tượng
Cơ sở dữ liệu chung cho từng đối tượng không tồn tại hoặc không thể
tiếp cận.
Dữ liệu rải rác Dữ liệu có cơ sở dữ liệu chung
Thời gian doanh nghiệp phải tiếp Doanh thu, lợi nhuận của DN (có
các đoàn thanh tra trong năm thể tiếp cận từ cơ sở dữ liệu của cơ
quan thuế)
 5.5.1. KHI NÀO SỬ DỤNG BẢNG HỎI
• Dữ liệu cần thu thập cần có các đặc điểm:
2. Dữ liệu có sự khác biệt giữa các đối tượng

Dữ liệu chung cho các đối tượng Dữ liệu riêng cho từng đối tượng
Trần lãi suất do nhà nước quy định Mức độ tiếp cận vốn ngân hàng của
các DN
3. Dữ liệu thu thập từ đối tượng là đáng tin cậy
Là những dữ liệu mà đối tượng nắm vững, hiểu rõ
Dữ liệu mang tính chuyên môn kỹ thuật không phù hợp khảo sát diện rộng
mà nên phù hợp hơn với PP phỏng vấn chuyên gia.
4. Dữ liệu thu thập trên diện rộng
Mẫu khảo sát phải đủ lớn để đảm bảo kết quả có ý nghĩa thống kê.
 5.5.2. THIẾT KẾ BẢNG HỎI
1. Những yếu tố cần cân nhắc khi thiết kế bảng hỏi
• Mục đích và câu hỏi NC: câu hỏi NC càng rõ ràng thì càng định hướng
tốt cho việc thiết kế câu hỏi
• Khung/ mô hình NC: đảm bảo thu thập được thông tin về các nhân tố
trong khung NC
• Những thông tin liên quan cần thu thập: ngoài những nhân tố chính
(nhân tố mục tiêu và nhân tố tác động), cần thu thập cả những nhân tố
trung gian và nhân tố kiểm soát
• Đối tượng khảo sát: Đặc điểm của đối tượng khảo sát (trình độ văn hóa,
chức vụ…) cũng quyết định việc thiết kế phiếu hỏi
• Phương pháp khảo sát: qua thư/ online hay phỏng vấn trực tiếp?
 5.5.2. THIẾT KẾ BẢNG HỎI (tiếp)

2. Chú ý khi thiết kế từng câu hỏi

• Các câu hỏi phải đảm bảo cung cấp thông tin cần thu thập
• Các câu hỏi không nhất thiết hỏi thẳng vào các vấn đề/thông tin cần
thu thập
• Khi hỏi cần chú ý:
✓Câu hỏi có mang lại dữ liệu có ý nghĩa không?
✓Đối tượng khảo sát có thể trả lời một cách chính xác được không?
✓Đối tượng có muốn trả lời câu hỏi này không?
 CÁC LOẠI CÂU HỎI

• Theo hình thức:

✓Câu hỏi đóng
✓Câu hỏi mở
• Theo nội dung:
✓Câu hỏi về thông tin khách quan
✓Câu hỏi về hành vi và trải nghiệm cụ thể
✓Câu hỏi về cảm nhận, thái độ và đánh giá của đối tượng
 PHÂN LOẠI CÂU HỎI THEO HÌNH THỨC
▪ Câu hỏi mở:
Ví dụ: Kể tên những chi phí anh/chị phải trả?
▪ Câu hỏi đóng: cung cấp lựa chọn trả lời
• Hai thái cực (ví dụ: Có, Không)
• Nhiều lựa chọn: Nhiều hơn hai thái cực.
Ví dụ: Vị trí làm việc hiện tại của anh/chị là gì?
 Quản lý cấp cao  Quản lý cấp trung
 Nhân viên văn phòng  Lao động trực tiếp
 PHÂN LOẠI CÂU HỎI THEO NỘI DUNG
➢Những dạng câu hỏi thường gặp
▪ Câu hỏi theo thang điểm (Liker -3; liker-5; liker-7)
▪ Câu hỏi về thông tin khách quan
• Anh/chị có cháu nào đang học tiểu học không?
▪ Câu hỏi về hành vi
• Anh/chị có thường xuyên kiểm tra bài học của cháu không?
▪ Câu hỏi về thái độ/ đánh giá
• Anh/chị cho biết mức độ đồng ý về các nhận định sau: “Chỉ học chương
trình chính khóa là đủ để con em nắm được kiến thức cơ bản” (Rất
không đồng ý -1; ….;Rất đồng ý-5)
 CHÚ Ý KHI ĐẶT CÂU HỎI

• Câu hỏi càng đơn giản và rõ ý càng tốt

▪ Từ ngữ đơn giản, thông dụng
▪ Tránh dùng những câu hỏi mà đối tượng phải tính toán phức tạp
➢Tỷ lệ thưởng so với lương trong năm qua là bao nhiêu?
• Mỗi câu hỏi chỉ nên về một ý
• Câu hỏi đảm bảo nhiều người cùng hiểu cùng một nghĩa
▪ Tránh sử dụng những thuật ngữ có thể hiểu theo nhiều cách
➢Mại dâm đồi trụy, gian lận trong thi cử
▪ Nếu phải dùng thuật ngữ thì phải giải thích rõ ý nghĩa
 CHÚ Ý KHI SỬ DỤNG CÂU HỎI CỦA CÁC NGHIÊN
CỨU TRƯỚC
• Khuyến khích sử dụng các câu hỏi đã được các nhà NC trước phát
triển, nhất là những câu hỏi để đo lường thái độ, cảm nhận
• Sử dụng các câu hỏi của các NC trước cần chú ý:
▪ Câu hỏi đã được kiểm định cẩn thận, đảm bảo các tiêu chí về độ
phù hợp và độ tin cậy
▪ Cần đảm bảo ý nghĩa câu hỏi và cách đặt câu hỏi phù hợp với bối
cảnh NC
▪ Nếu dịch từ tài liệu nước ngoài phải đảm bảo dịch sát nhất nghĩa
ban đầu của câu hỏi.
 5.5.2. THIẾT KẾ BẢNG HỎI (tiếp)

3. Chú ý khi thiết kế tổng thể phiếu câu hỏi

• Hình thức: chỉn chu, cẩn thận, dễ nhìn và nhất quán, thuận lợi cho đối
tượng lựa chọn và điền câu trả lời
• Giới thiệu: Phần giới thiệu nêu mục tiêu khảo sát và bảo mật danh
tính người trả lời, cung cấp địa chỉ liên hệ của nhóm nghiên cứu.
• Có thể chia câu hỏi thành các phần để đối tượng dễ trả lời hơn
• Độ dài phiếu câu hỏi: không quá ngắn hay quá dài
▪ Khi không có lợi ích (quà tặng): 6 – 10 trang
▪ Nhiều hơn nếu có nguồn lực hỗ trợ