PIĘKNA EPOKA

Hanna Fijałkowska

Antoni Dzwolak
POCZĄTEK: 1819 r. (publikacja opus magnum Schopenhauera, czyli Świat jako wola i
przedstawienie)
POPRZEDNICY: Kant, Fichte
GŁÓWNE POGLĄDY: wola jako fundamentalna siła, pojęcie nieracjonalności woli,
cierpienie jako centralny fakt egzystencji, pojęcie pesymizmu, estetyka i rola sztuki
PRZEDSTAWICIEL: Artur Schopenhauer

PESYMIZM
POCZĄTEK: 1830 r. (publikacja Kursu filozofii pozytywnej przez Augusta Comte)
POPRZEDNICY: d'Alembert, Sophie Germain, David Hume
GŁÓWNE POGLĄDY: poznanie oparte na doświadczeniu, nauka jako wzorzec,
odrzucenie metafizyki i spekulatywnego rozważania, powszechność praw natury,
konieczność rozwoju społecznego, język jako narzędzie do precyzyjnego wyrażania
myśli, nacisk na obiektywnośc
PRZEDSTAWICIELE: August Comte, Emile Littré

POZYTYWIZM
POCZĄTEK: 1848 r. (wydanie Manifestu komunistycznego (Błażej widzę Cię) przez
Engelska i Marksa)
POPRZEDNICY: Hegel (głównie dialektyka), Feuerbach (głównie materializm)
GŁÓWNE POGLĄDY: materializm jako podstawa filozofii, dialektyka jako metoda
analizy zmian, podstawowa rola produkcji w społeczeństwie, rozwój społeczeństwa
przez konflikty klasowe, stworzenie społeczeństwa komunistycznego
PRZEDSTAWICIELE: Karl Marks, Friedrich Engels

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY (MARKSIZM)

POCZĄTEK: 1883 r. (publikacja Tako rzecze Zaratustra)
POPRZEDNICY: Darwin, Schopenhauer, Heraklit, Platon
GŁÓWNE POGLĄDY: ÜBERMENSCH!, wola mocy, ewolucja wartości, śmierć Boga
(krytyka chrześcijaństwa, nie ateizm), wieczne powroty
PRZEDSTAWICIELE: Friedrich Nietzsche (któż by się spodziewał)

NIETZSCHEANIZM
POCZĄTEK: 1889 r. (publikacja O bezpośrednich danych świadomości)
POPRZEDNICY: Maine de Biran, Herbert Spencer
GŁÓWNE POGLĄDY: intuicja jako źródło wiedzy, rzeczywistość jako ciągły przepływ
czasu, dychotomia na czas mechaniczny i czas życia, siła życiowa, wolność kreatywna
PRZEDSTAWICIEL: Henri Bergson

BERGSONIZM (INTUICJONIZM)
GŁÓWNE CECHY: realizm, charakterystyczni bohaterowie, tematyka filozoficzna i
społeczna, różnorodność gatunków literackich (powieści dominowały), zaangażowanie
społeczne pisarzy
PRZEDSTAWICIELE I ICH DZIEŁA: Anton Czechow (Wiśniowy sad, Mewa, Wujaszek
Wania), Fiodor Dostojewski (Zbrodnia i kara, Bracia Karamazow, Notatki z podziemia),
Lew Tołstoj (Wojna i pokój, Anna Karenina, Śmierć Iwana Ilijicza)

LITERATURA ROSYJSKA
GŁÓWNE CECHY: nacisk na indywidualizm i wyrażanie emocji, miłość do natury,
podkreślenie siły wyobraźni i fantazji, zainteresowanie historią i folklorem, sprzeciw
wobec industrializacji i postępu technologicznego
PRZEDSTAWICIELE I ICH DZIEŁA: Joseph Conrad (Jądro ciemności, Lord Jim,
Nostromo), Charles Dickens (Opowieść wigilijna, Przygody Oliwera Twista, Wielkie
Nadzieje), Jack London (Zew krwi, Biały kieł, Martin Eden), Mark Twain (Przygody
Hucka, Przygody Tomka Sawyera, Tajemniczy przybysz)

LITERATURA ANGIELSKA
GŁÓWNE CECHY: klasycyzm, rozwój dramatu, wysoki poziom językowy, racjonalizm i
moralizm, propagowanie autorytetu monarchy
PRZEDSTAWICIELE I ICH DZIEŁA: Honoré de Balzac (Ojciec Goriot, Jaszczur (proszę
się nie śmiać), Stracone złudzenia), Aleksander Dumas (Trzej muszkieterowie, Hrabia
Monte Christo, Dwadzieścia lat później) Arthur Rimbaud (Statek pijany), Juliusz Verne
(W osiemdziesiąt dni dookoła świata, Podróż do wnętrza Ziemi, Dwadzieścia tysięcy mil
podmorskiej żeglugi)

LITERATURA FRANCUSKA
RAMY CZASOWE: koniec XVIII-XIXw.
PREKURSOR: Jacques Louis David
GŁÓWNE CECHY: inspiracja sztuką antyczną, wzniosłość podejmowanych tematów
czerpanych z Biblii, mitologii oraz historii
PRZEDSTAWICIELE: William Adolphe Bouguereau, Lawrence Alma-Tadema,
Alexandre Cabanel

AKADEMIZM
RAMY CZASOWE: II połowa XIX w.
GŁÓWNE CECHY: tematyka obrazów związana z codzienną pracą zwykłych lidzi,
proste schematy kompozycyjne, spokojna kolorystyka
PRZEDSTAWICIELE: Gustave Courbet, Honoré Daumier, Jean François Millet
- Opozycja do kanonu akademickiego
- Wierne odtwarzanie rzeczywistości

REALIZM
RAMY CZASOWE: II połowa XIX w.
GŁÓWNE CECHY: symbolika, umowność, odwoływanie się do wyobraźni, marzeń
oraz snów
PRZEDSTAWICIELE: Gustave Moreau, Odilon Redon, Gustave Doré, Arnold Böcklin
- Rzeczywistość, którą poznajemy zmysłami jest złudą
- Każdy kształt można przekazać w sposób symboliczny i umowny

SYMBOLIZM
RAMY CZASOWE: II połowa XIX w.
GŁÓWNE CECHY: artyści wychodzą w plener, dążą do uchwycenia i zatrzymania na
płótnie ulotnej chwili
PRZEDSTAWICIELE: Edouard Manet, Claude Monet, Auguste Renoir, Edgar Degas,
Alfred Sisley, Camille Pissarro
*dywizjonizm
- Uważane za początek nowoczesnego malarstwa

IMPRESJONIZM
RAMY CZASOWE: II połowa XIX w.
GŁÓWNE CECHY: odejście od wiernego przedstawienia przyrody, eksperymentowanie
z barwami, puentylizm
PRZEDSTAWICIELE: Vincent van Gogh, Paul Cézanne, Paul Gaugin, Georges Saurat,
Paul Signac, Henti de Toulouse-Lautrec

NEOIMPRESJONIZM I POSTIMPRESJONIZM
RAMY CZASOWE: przełom XIX i XX w.
GŁÓWNE CECHY: faliste, płynne linie, bogata ornamentyka zainspirowana przyrodą
PRZEDSTAWICIELE: Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Aubrey Beardsley
- Sztuka obecna w życiu codziennym (przedmioty użytkowe)

SECESJA
HISTORYZM ROMANTYCZNY: skupiony wokół neogotyku i neorenesansu, do II
połowy XIX w. wpływy orientalne i nieścisłe trzymanie się wzorca
HISTORYZM WŁAŚCIWY: od ok. 1870 – 1890 r. oparty na naukowym doświadczaniu,
opierał się na przyjętych kanonach, dominował w neorenesansie
HISTORYZM PÓŹNY: po 1890 r. głównie jako neobarok, wykorzystywał bogactwo
zdobień wprowadzając nowe elementy (roślinne)
SECESJA: wpływy orientalne w dekoracji, linearne konstrukcje, estetyczne walory

ARCHITEKTURA