Bản chất của dạy khám phá là thông qua các hoạt động học, HS tự tìm tòi, khám

phá phát
hiện ra tri thức mới dưới sự định hướng của GV. Việc sử dụng thí nghiệm trong quá trình
khám phá kiến thức mới là một trong những đặc trưng của môn Hoá học. Trong đó đó, thí
nghiệm có thể được sử dụng để kiểm chứng các phán đoán, nghiên cứu và tìm hiểu các kiến
thức mới hoặc giải quyết vấn đề được đặt ra ban đầu (sử dụng thí nghiệm theo PP kiểm
chứng, nghiên cứu hoặc giải quyết vấn đề). Dạy học khám phá qua sử dụng thí nghiệm có thể
được tổ chức dưới dạng nhiệm vụ trong dạy học hợp tác, trong góc trải nghiệm khi tổ chức
dạy học học theo góc,…

1. Định hướng sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá ở môn Hoá học

 Khả năng phát triển NL hoá học và PC chủ yếu, NL chung thông qua dạy học có sử dụng thí
nghiệm trong môn Hoá học

Kết quả của nhiều công trình nghiên cứu cho thấy sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá học
có nhiều ưu điểm

− Tăng cường hứng thú học tập: Kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy
trong học tập môn khoa học tự nhiên nói chung và môn Hoá học nói riêng, HS hứng thú nhất
đối với các hoạt động dạy học có sử dụng thí nghiệm. Bên cạnh những hiện tượng thú vị, HS
bồi dưỡng thêm lòng tin khoa học thông qua việc quan sát các hiện tượng thực tế của biến đổi
quá trình hoá học.

− Tăng cường mức độ nhận thức hoá học: Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc sử dụng
thí nghiệm hợp lí trong quá trình dạy học giúp HS cảm thấy việc học có ý nghĩa, tăng cường
mức độ hiểu về kiến thức môn học cũng như bản chất của khoa học. Thí nghiệm giúp cho HS
hiểu bài và hiểu bài sâu sắc. Thí nghiệm là cơ sở, điểm xuất phát cho quá trình học tập - nhận
thức của HS. Từ đây xuất phát quá trình nhận thức cảm tính của HS, rồi sau đó diễn ra sự
trừu tượng hoá và từ trừu tượng đến cụ thể trong tư duy.

− Phát triển kĩ năng học tập cho HS như kĩ năng nhận thức (lắng nghe, quan sát, khám phá,
thu thập dữ liệu, nghiên cứu), kĩ năng tổ chức, kĩ năng sáng tạo, kĩ năng giao tiếp đặc biệt là
kĩ năng thực hành và tư duy thiết kế kĩ thuật.

Như vậy, đối với CT môn Hoá học 2018, việc sử dụng thí nghiệm một cách hợp lí không
những góp phần phát triển NL hoá học, đặc biệt là thành phần NL tìm hiểu tự nhiên dưới góc
độ hoá học mà còn góp phần phát triển các NL chung như tự chủ, tự học, giải quyết vấn đề,
sáng tạo và giao tiếp hợp tác. Đồng thời, HS có cơ hội phát triển các PC như trung thực,
trách nhiệm... thông qua việc ghi nhận chính xác các dữ liệu thực nghiệm, thực hiện nghiêm
túc về quy định an toàn phòng thí nghiệm…

 Một số lưu ý khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học khám phá

− GV có thể linh hoạt tổ chức các hoạt động dạy học thí nghiệm tuỳ theo yêu cầu cần đạt đối
với mỗi nội dung, điều kiện cơ sở vật chất, NL của GV và HS. Có thể tham khảo một số định
hướng sử dụng thí nghiệm được thống kê như trong bảng.

− Trong quá trình thực hiện thí nghiệm biểu diễn, tổ chức cho HS khai thác kiến thức từ
video thí nghiệm hay tổ chức cho HS làm thí nghiệm, GV cần thường xuyên lưu ý và hướng
dẫn cho các em quy tắc an toàn phòng thí nghiệm.

− Có thể vận dụng dạy học khám phá có sử dụng thí nghiệm khi tổ chức hoạt động dạy học
chung cho toàn lớp, hoặc thiết kế hoạt động học tập cho góc trải nghiệm trong phương pháp
dạy học theo góc.

− Có thể tổ chức hoạt động dạy học có sử dụng thí nghiệm tại lớp học (thí nghiệm biểu diễn
của GV hoặc HS thực hiện) khi các thí nghiệm an toàn và đơn giản. Tuy nhiên đối với các
hoạt động dạy học trong đó nhấn mạnh kĩ năng thực hiện thí nghiệm, đặc biệt là các kĩ thuật
an toàn phòng thí nghiệm, cần tổ chức tại phòng thực hành.

− Cần lưu lựa chọn và chuẩn bị thí nghiệm chu đáo và kĩ lưỡng để đảm bảo sự thành công và
an toàn của thí nghiệm.
  Quy trình sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá học trong dạy học khám phá

Cần lưu ý ở bước 4, HS có thể kết hợp những hiện tượng thí nghiệm quan sát được và những
dữ liệu thực nghiệm và cơ sở lí thuyết từ các tài liệu để kết luận về vấn đề nghiên cứu.

2. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Tìm hiểu tính khử của ammonia

Đây là một hoạt động có thể tổ chức trong dạy học nội dung Ammonia . Video thí nghiệm
được sử dụng vì thí nghiệm này khá phức tạp để biểu diễn trong lớp học.

Tiến trình hoạt động dạy học

Ví dụ 3: Tìm hiểu về tính tan của ammonia

Trong hoạt động này, thí nghiệm được sử dụng để HS tìm hiểu về tính tan trong nước của
ammonia.