Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright 2007-08

Phn tch ti chnh

Bi 10

LI NHUN, RI RO V DANH MC U T
MC TIU Bi ny xem xt chi tit v nh ngha v o lng li nhun v ri ro nhm to nn tng cho vic hc cc bi sau. c xong bi ny bn c th:

Hiu c nh ngha v bit cch o lng li nhun v ri ro. Bit cch xc nh li nhun v ri ro ca mt ti sn c bit. Bit cch xc nh v phn loi thi i vi ri ro. Hiu th no l danh mc u t v bit cch xc nh t sut li nhun v ri ro ca mt danh mc u t bao gm nhiu ti sn. Hiu v phn bit c s khc nhau gia ri ro h thng v ri ro phi h thng.

TNH HUNG MINH HA KHI NIM Hai v chng anh Bnh v ch Sng u lm vic cho mt cng ty nc ngoi vi tin lng vo hng cao Vit Nam hin nay. Nh vy hng thng sau khi tr cc khon chi tiu trong gia nh, ch Sng u c c mt khon tch ly chng 2000USD. Do lm vic bn rn quanh nm, anh ch t c iu kin theo di tnh hnh th trng ti chnh nn tin tch ly c ch bit gi vo ngn hng vi li sut tng i thp nhng n nh. Gn y nghe bn b bn tn xn xao v chuyn n nn lm ra ca mt s ngi trng chng khon, ch Sng rt thch v t m mun tham gia nhng vn xut thn t i hc ngoi ng nn ch cn e ngi v thiu kin thc v u t ti chnh. Anh Bnh chng ch l mt k s quanh nm ch bit c k thut. Ch thng ni anh y c bn v thit k mt dy chuyn my d dng v nhanh chng hn l c bn bo co ti chnh ca cng ty. c bit Nam, l em trai ca mt ngi bn hng xm, ang theo hc v sp sa tt nghip Khoa Ti chnh ca mt trng i hc kh ni ting thnh ph H Ch Minh, ch Sng mun nh t vn gip xem ch nn u t tin vo u. Mt bui sng Ch nht tnh c gp Nam i tp th dc v ch bn thm hi. Cho Nam. Em kho khng? Bao gi tt nghip v n mng c nhn ti chnh vy h? Cho ch. Em kho. Cn mt thng na, em bo v lun vn tt nghip. Th em nh kim vic lm u cha? Em np h s tuyn dng vo cng ty em ang thc tp. Nam ny, hin ti ch c 500 triu ng gi ngn hng nhng li sut khng cao, em l chuyn vin ti chnh, vy theo em, ch nn u t vo u by gi? ???

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Nu bn l Nam, bn nn bt u t u c th t vn mt cch thuyt phc cho quyt nh u t ca ch Sng? NH NGHA LI NHUN V RI RO Li nhun (return) l thu nhp hay s tin kim c t mt khon u t. T sut li nhun (rate of return) l t l phn trm gia thu nhp v gi tr khon u t b ra. Khi ni n li nhun tc l ni n mt s tin kim c, cn ni n t sut li nhun l ni n con s t l phn trm gia s tin kim c so vi s tin b ra.
V d 1: Minh ha khi nim li nhun v t sut li nhun Bn b ra 100 nghn ng mua mt c phiu, c hng c tc l 7 nghn ng mt nm v sau mt nm gi th trng ca c phiu l 106 nghn ng. Hi li nhun v t sut li nhun bn c c khi u t c phiu ny l bao nhiu? Khon tin bn b ra u t Thu nhp bn kim c sau mt nm gm: C tc Li nhun do c phiu ln gi (li vn) Tng li nhun c c T sut li nhun (%) = 100.000 ng = 7.000 ng = 106.000 100.000 = 6.000 ng = 7.000 + 6.000 = 13.000 ng = 13.000/100.000 = 13%/nm

Qua v d n gin trn y, chng ta thy rng li nhun u t ca bn c c t hai ngun: (1) c tc c hng t c phiu, v (2) li vn tc l li tc c c do chng khon tng gi. Tng qut nu gi R l t sut li nhun, chng ta c cng thc tnh t sut li nhun u t c phiu nh sau:
R= Dt + ( Pt Pt 1 ) Pt 1

(10.1)

trong Dt l c tc, Pt l gi c phiu thi im t, v Pt -1 l gi c phiu thi im (t 1). Nu ly c tc v gi c phiu theo gi tr thc t th chng ta c li nhun thc t, nu ly c tc v gi c phiu theo s liu k vng th chng ta c li nhun k vng. Mc d mc tiu ca hot ng u t l li nhun kim c, nhng mun bit mt hot ng u t c hiu qu hay khng ngi ta phi s dng khi nim t sut li nhun ch khng phi li nhun. Ti sao vy? Chng hn ch Sng gi tin vo ngn hng v hng nm kim c li nhun l 45 triu ng trong khi bn kim c li nhun l 13.000 ng. Nhn vo li nhun kim c ca ch Sng v ca bn khng th ni rng ch Sng u t hiu qu hn bn v ch y b ra 500 triu ng v kim c 45 triu ng, t sut li nhun ca ch Sng l 45/500 = 9%. Bn b ra 100.000 ng v kim c li nhun l 13.000 ng, t sut li nhun ca bn l 13.000/100.000 = 13%. R rng bn kim c t sut li nhun cao hn ch Sng. Chnh v th, trn thc t ngi ta thng quan tm n t sut li nhun hn l li nhun tuyt i. Tuy nhin, s sai lm nu nhn vo t sut li nhun ca bn cao hn l ca ch Sng khuyn ch Sng rt tin gi ngn hng ra mua

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

c phiu nh bn. V sao vy? V ri ro ca hai hot ng u t ny khc nhau. Ri ro l g v ti sao chng ta phi xt n ri ro khi ra quyt nh u t? Ri ro c nh ngha l s sai bit ca li nhun thc t so vi li nhun k vng. Gi s bn mua tri phiu kho bc c c li nhun l 8%. Nu bn gi tri phiu ny n cui nm bn s c li nhun l 8% trn khon u t ca mnh. Nu bn khng mua tri phiu m dng s tin mua c phiu v gi n ht nm, bn c th c hoc c th khng c c c tc nh k vng. Hn na, cui nm gi c phiu c th ln v bn c li cng c th xung khin bn b l. Kt qu l li nhun thc t bn nhn c c th khc xa so vi li nhun bn k vng. Nu ri ro c nh ngha l s sai bit gia li nhun thc t so vi li nhun k vng th trong trng hp trn r rng u t vo tri phiu c th xem nh khng c ri ro trong khi u t vo c phiu ri ro hn nhiu, v xc sut hay kh nng sai bit gia li nhun thc t so vi li nhun k vng trong trng hp mua tri phiu thp hn trong trng hp mua c phiu. O LNG RI RO Ri ro nh va ni l mt s khng chc chn, mt bin c c kh nng xy ra v cng c kh nng khng xy ra. o lng ri ro ngi ta dng phn phi xc sut vi hai tham s o lng ph bin l k vng v lch chun. Li nhun k vng v lch chun V mt thng k, li nhun k vng, k hiu l E(R), c nh ngha nh sau: E ( R) = ( Ri )( Pi )
i =1 n

(10.2)

trong Ri li nhun ng vi bin c i, Pi l xc sut xy ra bin c i v n l s bin c c th xy ra. Nh vy li nhun k vng chng qua l trung bnh gia quyn ca cc li nhun c th xy ra vi trng s chnh l xc sut xy ra1. V ngha, li nhun k vng cha xy ra, do , n l li nhun khng chc chn hay li nhun c km theo ri ro. V d 2 di y minh ha cch tnh li nhun k vng.

Trn thc t ngi ta thng gi tt l li nhun thay v gi y l t sut li nhun

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

V d 2: Minh ha cch tnh t sut li nhun k vng v phng sai t sut li nhun Li nhun (Ri) - 0,10 - 0,02 0,04 0,09 0,14 0,20 0,28 Xc sut (Pi) 0,05 0,10 0,20 0,30 0,20 0,10 0,05 Tng = 1,00 (Ri)(Pi) - 0,0050 - 0,0020 0,0080 0,0270 0,0280 0,0200 0,0140 Li nhun k vng E(R) = 0,090 [Ri E(R)]2(Pi) (-0,10 0,09)2(0,05) (-0,02 0,09)2(0,10) (0,04 0,09)2(0,20) (0,09 0,09)2(0,30) (0,14 0,09)2(0,20) (0,20 0,09)2(0,10) (0,28 0,09)2(0,05) Phng sai 2= 0,00703

o lng phn tn hay sai bit gia li nhun thc t so vi li nhun k vng, ngi ta dng phng sai (2) hoc lch chun (). V mt thng k, phng sai c nh ngha nh sau:

2 = [Ri E ( R)]2 Pi
i =1

(10.3)

lch chun chnh l cn bc 2 ca phng sai:

[R
i =1

E ( R )] ( Pi )
2

(10.4)

Trong v d trn nu chng ta ly cn bc 2 ca phng sai 2= 0,00703 th s c c gi tr ca lch chun l 0,0838 hay 8,38%. iu ny c ngha l sai bit gia li nhun thc t so vi li nhun k vng l 8,38%. Li nhun k vng l 9% vi lch chun l 8,38% c ngha l thc t li nhun c th bin ng trong khong t 9 8,38 = 0,62% n 9+8,38 = 17,38%.
H s bin i (coefficient of variation)

lch chun i khi cho chng ta nhng kt lun khng chnh xc khi so snh ri ro ca hai d n nu nh chng rt khc nhau v quy m. V d xem xt hai d n u t A v B c phn phi xc sut nh sau:

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

D n A

D n B

Li nhun k vng, E(R) lch chun, H s bin i, CV

0,08 0,06 0,75

0,24 0,08 0,33

Nu nhn vo lch chun chng ta thy rng lch chun ca d n B ln hn A. Liu c th kt lun rng d n B ri ro hn A hay khng? Nu ch n thun nhn vo lch chun c th kt lun nh vy, nhng vn y l cn so snh xem quy m li nhun k vng ca hai d n ny nh th no. D n B c lch chun l 8% trong khi d n A ch c 6% nhng lch 8% ca quy m li nhun k vng l 1000$ s rt nh so vi lch 6% ca quy m li nhun k vng 1 triu $. khc phc tnh trng ny chng ta dng ch tiu h s bin i CV (coefficient of variation). V thng k, h s bin i c nh ngha nh sau : CV =

E (R )

(10.5)

Trong v d trn, d n A c CV(A) = 0,06/0,08 = 0,75 trong khi d n B c CV(B) = 0,08/0,24 = 0,33. C th ni d n A ri ro hn d n B. Tm li ri ro l s khng chc chn, n chnh l sai bit gia gi tr thc t hay gi tr quan st so vi gi tr k vng. Trong phm vi bi ny chng ta quan st li nhun. Ri ro y chnh l sai bit gia li nhun thc t so vi li nhun k vng. o lng c ri ro trc ht chng ta phi xc nh c li nhun k vng, k n xc nh lch chun ca li nhun so vi li nhun k vng. Ngoi ra, cn lu loi tr s nh hng ca yu t qui m bng cch s dng h s bin i CV so snh mc ri ro khc nhau khi quy m li nhun k vng khc nhau ng k.
THI I VI RI RO

minh ha v phn bit thi ca nh u t i vi ri ro, chng ta xem xt tr chi c tn Lets Make a Deal do Monty Hall iu khin chng trnh nh sau : Monty Hall gii thch rng bn c php gi ly bt c th g bn tm thy khi m ca s 1 hoc s 2. ng sau mt trong hai ca ny l 10.000$ trong khi ca cn li l mt ng v xe s dng c gi tr th trng l 0. Hall cng cho bit thm rng bn c quyn c m mt trong hai ca v c th trng gii thng 10.000$ nu m ng ca hoc nhn ng v xe vt i nu m sai ca. Ngoi ra, Hall c th cho bn mt s tin nu nh bn t b quyn c m ca ca bn, cng ng ngha vi t b li nhun k vng nhn ly mt s tin chc chn.
Ca s 1 ? Ca s 2 ?

Ni tm li cc la chn ca bn c th l m ca hoc khng m ca. Nu m ca bn c kh nng trng gii v nhn 10.000$ cng c kh nng khng trng gii v nhn 0$. Nu bn

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

chn khng m ca bn s c mt s tin chc chn. R rng vic chn la ca bn ty thuc vo s tin m Hall s tr cho bn bn hy b ci quyn c m ca ca mnh. Gi s rng nu Hall tr bn 2.999$ hay t hn s ny th bn s chn phng n m ca v k vng s trng gii. Nu Hall tr cho bn 3.000$ bn khng th quyt nh c nn chn phng n no: m ca hay ly tin. Nhng nu Hall tr bn 3.001$ hay cao hn na bn s chn phng n ly tin v t b vic m ca. Vi phng n m ca bn c c hi 50/50 s nhn 10.000$ hoc 0$. S tin k vng ca bn do l: (10.000 x 0,5) + (0 x 0,5) = 5.000$. Nhng khi Hall tr bn 3.000$ bn khng quyt nh c nn chn phng n no. iu ny chng t rng bn bng quan khi ng trc hai phng n: (1) c c 5.000$ vi ri ro km theo v (2) c c 3.000$ khng c ri ro km theo. S tin 3.000$ y lm cho bn cm thy khng c s khc bit gia vic la chn ly 3.000$ vi s chc chn hoc ly 5.000$ vi ri ro km theo. S tin ny c gi l s tin chc chn tng ng (certainty equivalent CE) vi s tin ln hn nhng ri ro hn. Da vo s tin chc chn tng ng ny, ngi ta a ra nh ngha thi i vi ri ro nh sau :

nu mt ngi yu cu CE < gi tr k vng => ngi ngi ri ro (risk aversion) nu mt ngi yu cu CE = gi tr k vng => ngi bng quan vi ri ro (risk indifference) nu mt ngi yu cu CE > gi tr k vng => ngi thch ri ro (risk preference)

i vi nhng ngi ngi ri ro, chnh lch gia gi tr k vng v CE chnh l phn gi tr tng thm b p ri ro (risk premium). Trong ti chnh ngi ta xem cc nh u t nh l nhng ngi ngi ri ro. Do , khi quyt nh u t, nh u t phi xem xt n quan h gia li nhun v ri ro. iu ny c cc ngha nh sau:

Nu hai c hi u t c cng t sut li nhun k vng nh nhau th nh u t s chn c hi u t no c ri ro thp hn. Nu hai c hi u t c cng mc ri ro nh nhau th nh u t s chn c hi u t no c t sut li nhun k vng cao hn. Nh u t ni chung l ngi ri ro, do , mun h u t vo d n ri ro th phi c gi tr tng thm nh l phn b ri ro.

LI NHUN V RI RO CA MT DANH MC U T

T u bi n gi chng ta xt li nhun v ri ro ca nhng khon u t ring bit. Thc t nh u t t khi no dn ht ton b ti sn ca mnh vo mt khon u t duy nht m thng u t vo mt danh mc bao gm nhiu loi ti sn khc nhau, gi l danh mc u t. Danh mc u t (portfolio) l s kt hp ca hai hay nhiu chng khon hoc ti sn khc nhau trong u t. Vn t ra l khi nh u t kt hp u t vo nhiu ti sn khc nhau thay v u t vo mt ti sn c bit th cch tnh li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t s nh th no.

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Li nhun ca danh mc u t

Li nhun k vng ca danh mc u t l trung bnh c trng s ca cc li nhun k vng ca tng ti sn hay chng khon c bit trong danh mc u t. Trng s y chnh l t trng ca tng loi chng khon c bit trong danh mc u t. Gi Ep(R) l li nhun k vng ca danh mc u t, cng thc tnh li nhun k vng ca danh mc u t nh sau:
E p ( R) = W j E j ( R)
j =1 m

(10.6)

trong Wj l t trng ca chng khon j, Ej(R) l li nhun k vng ca chng khon j, v m l tng s chng khon c trong danh mc u t. V d 3 di y minh ha cch tnh t sut li nhun k vng ca mt danh mc u t.
V d 3: Minh ha cch tnh t sut li nhun k vng ca mt danh mc u t Gi s bn xem xt u t vo danh mc bao gm hai chng khon A v B c t sut li nhun k vng v lch chun nh sau: Chng khon A Chng khon B Li nhun k vng 14,0% 11,5% lch chun 10,7 1,5 Hi t sut li nhun k vng ca danh mc u t l bao nhiu nu bn u t 40% tr gi vo chng khon A v phn cn li vo chng khon B? T trng u t ca bn vo chng khon A v B ln lt l 0,4 v 1 0,4 = 0,6. T sut li nhun k vng ca danh mc u t s l: (0,4)14,0 + (0,6)11,5 = 12,5%.

Ri ro ca danh mc u t

Ri ro ca danh mc u t c o lng bi lch chun ca danh mc u t. Khi kt hp nhiu ti sn trong mt danh mc u t, li nhun ca cc chng khon c bit c quan h vi nhau. ng phng sai (covariance) l i lng thng k dng o lng mc tc ng qua li ln nhau gia t sut li nhun ca hai ti sn c bit. Ni cch khc, lch chun ca danh mc u t ph thuc vo mc quan h hay mc tng quan gia cc chng khon trong danh mc u t. lch chun ca danh mc u t c xc nh bi cng thc:

P =

W W
j =1 k =1 j k

j ,k

(10.7)

trong m l tng s chng khon c trong danh mc u t, Wj l t trng ca chng khon j trong danh mc, Wk l t trng ca chng khon k trong danh mc, v j,k l ng phng sai gia li nhun ca chng khon j v k. ng phng sai li nhun ca hai chng khon l ch tiu o lng mc quan h tuyn tnh gia hai chng khon. ng phng sai c xc nh bi cng thc:

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

j ,k = r j ,k j k

(10.8)

trong rj,k (i khi k hiu j,k) l h s tng quan k vng gia li nhun ca chng khon j v chng khon k, j l lch chun li nhun ca chng khon j, v k l lch chun li nhun ca chng khon k. Khi j = k th h s tng quan rj,k = 1 v rj,kj,j = j2. V d 4 di y minh ha cch tnh li nhun k vng v lch chun ca mt danh mc u t bao gm hai c phiu.
V d 4: Minh ha cch tnh li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t Bn xem xt u t vo hai c phiu 1 v 2 trong mt danh mc u t. C phiu 1 c li nhun k vng hng nm l 16% vi lch chun 15%. C phiu 2 c li nhun k vng l 14% vi lch chun l 12%. H s tng quan gia hai c phiu ny l 0,4. Nu bn u t tin bng nhau vo hai c phiu ny th t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t l bao nhiu? S dng cng thc (10.6), li nhun k vng ca danh mc u t s l: Ep(R) = (0,5)16 + (0,5)14 = 15%. S dng cng thc (10.7), lch chun ca danh mc u t s l: C phiu 1 C phiu 2 C phiu 1 C phiu 2 C phiu 1 W1W11,1 = W1W1r1,1 11 W2W12,1 = W2W1r2,1 21 C phiu 1 (0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15) (0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15) C phiu 2 W1W21,2 = W1W2r1,2 12 W2W22,2 = W2W2r2,2 22 C phiu 2 (0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12) (0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)

P = [(0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15)]+[(0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12)]+ [(0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15)] + [(0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)] = 11,3%

lch chun ca mt s danh mc u t c bit

Cng thc (10.7) s dng tnh lch chun ca danh mc u t gm nhiu ti sn ni chung. Chng ta c th s dng cng thc ny xc nh lch chun ca mt s danh mc u t c bit. lch chun ca danh mc u t gm hai ti sn Nu danh mc u t bao gm ch c hai ti sn A v B, lch chun ca danh mc u t chnh l cn bc 2 ca phng sai ca danh mc u t . Phng sai ca danh mc u t xc nh theo cng thc sau:
2 2 2 2 2 2 2 2 2 P = wA A + wA wB A, B + wB B = wA A + wA wB rA, B A B + wB B

(10.9)

trong wA, wB ln lt l t trng ca ti sn A v ti sn B trong danh mc u t, A, B ln lt l lch chun t sut li nhun ca ti sn A v ti sn B, A,B l ng phng sai ca t sut li nhun ca ti sn A v ti sn B. Lu rng, ng phng sai c xc nh theo cng thc (10.8) bng tch s lch chun ca tng ti sn v h s tng quan ca hai ti sn . lch chun ca danh mc u t gm hai ti sn c h s tng quan bng 1

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Trong trng hp c bit, nu hai ti sn A v B c h s tng quan rA,B = 1 th theo cng thc (10.9) phng sai ca danh mc u t s l:
2 2 2 2 2 2 2 2 2 P = wA A + wA wB rA, B A B + wB B = wA A + wA wB A B + wB B = ( wA A + wB B ) 2 . Do

lch chun ca danh mc u t ny s l:

P = wA A + wB B

(10.10)

Cng thc (10.10) cho thy rng trong trng hp hai ti sn c h s tng quan bng 1 th lch chun ca danh mc u t gm hai ti sn chnh l trung bnh c trng s ca lch chun ca tng ti sn c bit. lch chun ca danh mc u t gm ti sn ri ro v ti sn phi ri ro

Ti sn phi ri ro c nh ngha l ti sn c lch chun ca t sut li nhun bng 0. Xt theo ngha ny, ch c tn phiu kho bc hay tn phiu do chnh ph pht hnh mi c xem l ti sn ph ri ro. Nu mt danh mc u t bao gm mt ti sn ri ro (A) v ti sn phi ri ro (F) th theo cng thc (10.9) phng sai ca danh mc ny s 2 2 2 2 2 2 2 l: P = wA A + wA wF rA, F A F + wF F = wA A v lch chun ca danh mc ny s l P =
wAA. Danh mc u t bao gm ti sn ri ro v ti sn phi ri ro cung cp nn tng l thuyt quan trng khi xem xt m hnh nh gi ti sn vn trong phn sau.
A DNG HO DANH MC U T NHM GIM RI RO

Trong phn ny chng ta xem xt chin lc u t a dng ho nhm ct gim ri ro. Phng chm y da vo cu phng ngn ng b tt c cc qu trng ca bn vo cng mt gi (Dont put all your eggs in one basket). a dng ha danh mc u t nhm ct gim ri ro y c ngha l kt hp u t vo nhiu loi chng khon m cc chng khon ny khng c tng quan cng chiu vi nhau mt cch hon ho, nh vy bin ng gim li nhun ca chng khon ny c th c b p bng bin ng tng li nhun ca chng khon kia. Ngoi ra, ngi ta cn a dng ha nhm ct gim ri ro bng cch u t vo th trng chng khon quc t thay v ch tp trung u t vo th trng chng khon ca mt quc gia no . C th hn, gi s bn ang xem xt u t vo mt o quc, c hai ma ma v nng, v c hai cng ty hot ng: mt cng ty chuyn sn xut v kinh doanh o i ma v mt cng ty chuyn sn xut v kinh doanh kem chng nng. H s tng quan li nhun ca hai cng ty ny l r1,2 = - 1, v su thng ma nng cng ty sn xut kem chng nng thu c li nhun cao trong khi cng ty sn xut o i ma khng c li nhun. Ngc li, su thng ma ma, cng ty sn xut o i ma thu c li nhun cao trong khi cng ty sn xut kem chng nng khng c li nhun. L nh u t khn ngoan, thay v dn ton b vn u t vo mt trong hai cng ty, bn nn u t vo mt danh mc gm 50% c phiu cng ty sn xut kem chng nng v 50% c phiu cng ty sn xut o i ma. Nh vy, quanh nm d ma ma hay ma nng bn u c c hi kim c li nhun t danh mc u t trn.

Nguyn Minh Kiu

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Nh ni, s kt hp cc chng khon khng c quan h tng quan cng chiu hon ho s gim c ri ro bin ng li nhun u t chng khon. thy ri ro c gim nh th no, chng ta chia ri ro ca danh mc u t ra lm hai loi:

Ri ro h thng (systematic risk) ri ro bin ng li nhun ca chng khon hay ca danh mc u t do s thay i li nhun trn th trng ni chung, gy ra bi cc yu t nh tnh hnh nn kinh t, ci t chnh sch thu, thay i tnh hnh nng lng th gii N chnh l phn ri ro chung cho tt c cc loi chng khon v do khng th gim c bng vic a dng ho danh mc u t. Loi ri ro ny cn c gi l ri ro th trng (market risk) v c o lng bng h s b-ta. V d gi du trn th trng th gii tng lm cho chi ph sn xut gia tng khin cho li nhun ca doanh nghip gim. Nu iu ny xy ra th hu ht cc doanh nghip u chu nh hng nn nu gi du tng l yu t ri ro th n c xem l ri ro h thng. Ri ro phi h thng (unsystematic risk) ri ro xy ra i vi mt cng ty hay mt ngnh kinh doanh no , n c lp vi cc yu t nh tnh hnh kinh t, chnh tr hay nhng yu t mang tnh cht h thng c nh hng n ton b cc chng khon c trn th trng. V d ban qun l cng ty A sai lm khi quyt nh u t vo mt d n khng hiu qu. iu ny xy ra lm cho li nhun ca cng ty A gim nhng khng nh hng g n cc cng ty khc. Do , k nng qun l ca ban qun l doanh nghip l yu t ri ro phi h thng ch khng phi c h thng.

Ri ro phi h thng ch nh hng n mt cng ty hay mt ngnh no . Chng hn mt cuc nh cng hay mt i th cnh tranh pht trin sn phm mi hay mt pht minh ra cng ngh tin tin ca cng ty no lm nh hng n li nhun ca mt cng ty hay mt ngnh ch khng th nh hng n ton b th trng ni chung. Loi ri ro phi h thng c th gim c bng chin lc u t a dng ho, tc l u t vo nhiu ti sn hay nhiu c hi u t khc nhau nhm phn tn ri ro. Hnh v di y biu din s kt hp hai loi ri ro v mi quan h gia ri ro v s lng chng khon trong danh mc u t, theo khi s lng chng khon trong danh mc u t tng ln th ri ro ni chung gim xung. Tng ri ro = Ri ro h thng + Ri ro phi h thng Vn a dng ha danh mc u t s c xem xt chi tit hn trong bi hc sau.

Nguyn Minh Kiu

10

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Hnh 10.1: Ri ro h thng v ri ro phi h thng

lch chun ca danh mc u t

Tng ri ro

Ri ro phi h thng

Ri ro h thng

S lng chng khon trong danh mc

CCH XC NH LI NHUN V RI RO CA DANH MC U T TRN THC T

Phn trn y khuyn nh u t nn u t vo danh mc u t. Th nhng khi u t danh mc u t gm nhiu chng khon th lm th no xc nh t sut li nhun k vng v ri ro ca danh mc u t. Cc phn trc trnh by qua cch xc nh t sut li nhun v ri ro ca danh mc u t. Tuy nhin, y ch mi dng li mc l thuyt, trong bn c cung cp cng thc tnh v d liu cc bin c lp ca cng thc ny c cho sn. Cng vic y qu n gin ch cn thay s vo cng thc v tnh ra kt qu. Thc t khng nh vy. Nh u t khng c cho sn d liu thay vo cng thc. Mun c d liu h phi thu thp. Th nhng nh u t ch thu thp c d liu no c cng b m thi. Trn th trng, nh nh u t ch thu thp c thng tin qu kh v gi ca chng khon hng ngy sau khi khp lnh ch khng th thu thp c t sut li nhun ca chng khon, cng khng ai cho nh u t bit lch chun v h s tng quan li nhun gia hai chng khon l bao nhiu. Vy lm th no tnh c t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t? y chnh l s khc bit cn bn gia l thuyt v thc hnh, cng nh s khc bit khi bn l sinh vin v khi bn l nhn vin ph trch u t. minh ha cch tnh t sut li nhun v lch chun ca danh mc u t, chng ta xem xt v d 5 di y.
Nguyn Minh Kiu

11

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

V d 5: Minh ha cch xc nh t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t thc t Sau khi tt nghip Khoa Ngn hng i hc Kinh t TP.HCM, bn c tuyn dng vo lm vic cho Ngn hng VAB ph trch u t ti chnh. Ngy 20/08, Trng phng u t giao cho bn quyt nh u t danh mc u t tr gi 500 triu ng vo hai c phiu STB v AGF theo t l tng ng l 40: 60. Trc khi u t, Trng Phng yu cu bn cho bit t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t l bao nhiu? C l y l tnh hung qu thc tin vi bn ng khng? Vy bn tr li Trng Phng u t ca bn nh th no?

R rng trong tnh hung ny, bn khng th no ch c a cho Trng phng xem cng thc v hi xem gi tr cc bin ca cng thc l bao nhiu thay vo tnh kt qu nh thy c vn thng lm lc bn cn i hc! Vy phi x l lm sao? Bn cn thu thp d liu cn thit c th thu thp c. bit d liu g cn thu thp, trc tin bn xc nh ng cng thc tnh t sut li nhun k vng v phng sai ca danh mc u t nh sau:

RP = W1, R1 + W2 R2
2 2 2 p = W12 12 + 2W1W2 1, 2 + W22 2 = W12 12 + 2W1W2 r1, 2 1 2 + W22 2

K n, xem xt xem cc bin no bit. Cho n gi thng tin ca Trng phng mi ch cho bit t trng u t ca danh mc l 40% dnh cho c phiu STB v 60% dnh cho c phiu AGF. Nu bn gn STB nh l c phiu 1 v AGF nh l c phiu 2 th bn c c W1 = 0,4 v W2 = 0,6. Cc bin cn li bn khng c d liu. Bn cng khng th quan st c R1 v R2 trn thc t v khng c s liu. Nhng bn c th d dng thu thp c thng tin gi c phiu STB v AGF hng ngy trn cc bn tin hoc mn hnh giao dch trc tuyn. Thng thng th trng n nh nn chnh lch gi hng ngy khng ln lm, do , thay v s dng gi c phiu hng ngy bn c th s dng gi hng thng bng cch ly gi bnh qun ca gi hng ngy trong thng v thu thp khong 12 thng. Bn ly ngy 20/08 (gi s ngy ang xem xt l 20/08) lm mc v thu thp gi c phiu li v trc 12 thng. Sau nhp d liu gi c phiu hng thng vo trong bng tnh Excel v s dng cc hm thng k trong Excel bn c th tnh ra cc bin cn li da vo d liu gi c phiu STB v AGF nh sau:

Nguyn Minh Kiu

12

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

V d 23: Minh ha cch xc nh t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t thc t (tt) Gi c phiu (nghn ng) Thng 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 STB 10 22 60 80 120 160 140 130 150 155 160 165 160 AGF 90 105 110 105 100 125 140 150 160 165 170 160 170 Li nhun trung bnh Phng sai lch chun H s tng quan ng phng sai Trng s Li nhun danh mc Phong sai danh mc lch chun danh mc 120.0% 172.7% 33.3% 50.0% 33.3% -12.5% -7.1% 15.4% 3.3% 3.2% 3.1% -3.0% 34.3% 29.43% 54.25% 0.1362 0.64% 0.4 17.20% 5.28% 22.99% 0.6 16.7% 4.8% -4.5% -4.8% 25.0% 12.0% 7.1% 6.7% 3.1% 3.0% -5.9% 6.3% 5.8% 0.75% 8.65% <--- AVERAGE (E4:E15) <--- VARP(E4:E15) <--- STDEVP(E4:E15) <--- CORREL(D4:D15,E4:E15) <--- COVAR(D4:D15,E4:E15) <---- (E4/E3) - 1 Li nhun STB AGF

Bn c th kim chng li cch tnh trn Excel bng cch thay d liu vo cng thc tnh: 1. T sut li nhun k vng ca danh mc u t:

RP = W1, R1 + W2 R2 = (0,4)(34,3%) + (0,6)(5,8%) = 17,20%

2. Phng sai li nhun k vng ca danh mc u t:
2 2 2 p = W12 12 + 2W1W2 1, 2 + W22 2 = W12 12 + 2W1W2 r1, 2 1 2 + W22 2

= (0,4) 2 (0,5425) 2 + 2(0,4)(0,6)(0,0064) + (0,6) 2 (0,0865) 2 = 5,28%

3. lch chun li nhun k vng ca danh mc u t:

= 2 = 5,28% = 22,99%
Ch : Trong v d ny, Trng phng ch quan tm n u t ngn hn nn bn ch cn tnh li nhun u t c c t li vn m b qua c tc ca c phiu.

Nguyn Minh Kiu

13

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright

Phn tch ti chnh

Bi 10

Kt qu tnh ton t sut li nhun k vng v lch chun ca danh mc u t so vi tng c phiu c bit cho chng ta mt s nhn xt quan trng sau y:

So vi u t ton b vn vo c phiu STB, u t vo danh mc u t gm 40% c phiu STB v 60% c phiu AGF c ri ro thp hn th hin ch tiu lch chun gim t 54,25% cn 22,99%. Tuy nhin, li nhun cng gim tng ng t 34,3% cn 17,2% So vi u t ton b vn vo c phiu AGF, u t vo danh mc u t gm 40% c phiu STB v 60% c phiu AGF c ri ro cao hn th hin ch tiu lch chun tng t 8,65% ln 22,99%. Tuy nhin, li nhun k vng cng tng theo tng ng t 5,8% ln 17,29%.

iu trn xy ra l do c phiu STB c t sut li nhun v ri ro cao hn c phiu AGF. Nu bn l nh u t ngi ri ro th nn u t t trng ln hn vo c phiu AGF, nu bn khng ngi ri ro th nn u t vi t trng ln hn vo c phiu STB. Vi cch kt hp u t vo danh mc nh trn, bn c th cn i c gia hai mc tiu li nhun v ri ro mc c th chp nhn c.
TM TT NI DUNG

Li nhun trong phm vi bi ny l cch ni tt ca khi nim t sut li nhun. T sut li nhun l t l phn trn gia li nhun thu c v khon u t b ra. Trong ti chnh li nhun bao gi cng gn lin vi ri ro. Nh u t c gi nh l ngi ngi ri ro. Do vy, nu cng mc ri ro nh nhau nh u t s chn u t vo ni no em li li nhun cao hn hoc cng mt mc li nhun nh nhau nh u t s chn u t vo ni no c ri ro thp hn. Ri ro l s khc bit gia li nhun thc t v li nhun k vng. o lng ri ro ngi ta s dng ch tiu lch chun v h s bin i. Ngoi li nhun v ri ro ca mt ti sn c bit nh u t cn rt quan tm n li nhun v ri ro ca mt danh mc u t. Danh mc u t l mt s kt hp gia hai hoc nhiu ti sn khc nhau nhm mc tiu a dng ho v gim thiu ri ro. Tuy nhin, a dng ho ch gim c ri ro khng h thng cn ri ro h thng khng th gim thiu bng chin lc u t a dng ho.

Nguyn Minh Kiu

14