ORGANIZACIJA PREDUZEA

POJAM MENADMENTA KAO NAUKE

Pod menadmentom podrazumijavamo nauni i profesionalni proces planiranja, organizovanja, odluivanja, voenja i kontrole prirodnih, ljudskih, finansijskih i informacionih resursa radi postizanja uspjeha u poslovanju Menaderi su strunjaci za upravljanje vlasnitvom. Njihov zadatak je: 1) odreivanje ciljeva; 2) realizacija ciljeva; 3) organizovanje poslovanja; 4) delegiranje ovlaenja i odreivanje raspona rukovoenja ; 5) izbor i imenovanje kadrova; 6) stimulisanje i sankcionisanje rada ljudi; 7 razvoj preduzea Savremeni menadment karakterie profesionalizam Menadmen je multidisciplinovana nauka koja rjeava mnogobrojne probleme u organizaciji: tehnoloki, organizacioni i razvojni Pravila menadmenta su su ista u svim sistemima, nezavisno od drutveno politikog i ekonomskog sistema (ista su u privatoj i drav noj svojini) Menaderstvo je profesija, nauka i vjetina. Menaders tvo ima: strategiju, operativu i taktiku

RAZVOJNI PUT MENADMENTA

Menadment kao nauka nastao je i iz potrebe za poveanje produktivnosti Federik Tejlor bazirao je svoj menaderski sistem na prouavanju vremena proizvodnje linije (u eliani). Sa studijom vremena rastavio svaki posao na komponente i izradio najbre i najbolje metode operacija sa svaki dio posla. Posticao poslodavce da vie plate produktivne radnike. U svojoj studiji Principi naunog menadmenta istie 4 principa: - razvoj nauke o menadmentu - nauna selekcija radnika - nauno obrazobanje u razvoju radnika - intimna saradnja izmeu menadmenta i radne snage.

Henri Grant (1861-1919) Razmotri Tejlorom sistem posticanja produktivnosti Naputajui sistem diferencijalne stope Grant je doao na novu ideju Svaki radnik koji je ispinio normu za dan dobio je bonus za taj dan Supervizor zarauje bonus za svakog radnika koji je ispunio dnevnu normu, plus bonus ako svi radnici ispune dnevnu normu Crnom kredom biljeio kada je norma ispunjena, a crvenom kad nije

Frank i Lilijan Bilberet (1868 1924. i 1978-1972) Psifologija menad. Po njihovoj koncepciji i pokret i zamor su isprepleteni Koristei kameru utvrivali su najekonominije pokrete za posao Prema njihovom planu unapreenja radnik obavlja svoj posao, priprema se za komplikovaniji posao i obuava svog naslednika Naglasak su stavili i na naunu selkciju i razvoj radnika Pomou dizajna rada tragali su za najboljim nainom da se posao obavi

Henri Fajol (1841-1925) Smatra se osnivaem klasine kole menadmenta, ne zato to ga je prvi istraivao ve zato to ga je prvi sistematizovao Smatrao je da se zdrava menaderska praksa moe prikazasti odreenim pravilima koja se mogu indetifikovati i analizirati Sainio je detaljnu emu doktrine menadmentaStavom da menadment nije lini talenat ve vjetina dao je glavni doprinos menadmentu Da bi razvio nauku o menadmentu zapoeo je sa podjelom poslovnih operacija na uzajamno povezane aktivnosti: 1) tehnika - proizvodnja i izrada proizvoda; 2) komercijalna nabavka sirovina i prodaja proizvoda; 3) finansijaka sticanje i korienje kapitala; 4) bezbjedonosna zatita zaaposlenih i imovine; 5) raunovodstvena evidencija trokova, profita, izrada bilansa... 6) menaderska aktivnost Fajol je definisao i pet funkcija rukovoenje i upravljanja: planiranje, organizacija, nareenje, kordinacija i kontrola.

Marks Veber (1864-1920) Razvio teoriju biroktratskog menadmenta sa striktno definisanom hijerarhijom upravljana i preciznom regulativom linije vlasti

Meri Parker Folet (1868-1933) Vjerovala je da ovjek ne moe biti kompletan ako nije lan grupe Uzela je kao aksiomu Tejlorovu tvrdnju da rad i menadment dijele zajedniki cilj kao lanovi iste organizacije

ester Bernard ( 1886-1961) Formulisao teoriju o organizaciji ivota Prema Bernardu ljudi se udruuju u formalne organizacije da bi ostvarili ono to ne mogu pojedinano. Bernard je smatrao da je dunost rukovodioca organizacije da izgrauje osjeaj morala kod svojih zaposlenih.

AKTIVNOSTI MENADMENTA Poslovi i zadatci koje obavljaju menaderi su: planiranje, organizovanje, kadrovska politika, rukovoenje i kontrola Postoje tri osnovna nivoa menadera: vrhovni nivo (top menaderi), srednji nivo i mii (operativni) nivo menadera Vrhovni menader se bavi planiranjem i kontrolom cjelokupnok poslovanja,srednji nivo menadera se bavi organizovanjem i rukovoenjem, a operativni nivo se bavi rukovoenjem Aktivnosti menadera u procesu reprodukcije su razliite, pa se pojavljuju i razliita zvanja: 1. Operativni menader 5. Menaader proizvodne kontrole (U proizvodnim organiizacijama pjavljuju se menaderi pogona i direktori proizvodnje u oblasti usluga menaderi radnja, filijala i direktori) 2. Materijalni menaderi 6. Menader kvaliteta 3. Menader nabavke 7. Menader kapaciteta 4. Menader invetara 8. Linijski menader 9. Analitiar operativnog planiranja (opte planiranje, budet i kontrola operacija) 5. menader proizvodne kontrole

POSLOVI MENADERA

Menaderi visokog poloaja se vie bave politikom i planiranjem Nii i srednji linijski menad. se oglavnom bave dnevnim zaduenjma Menader ima prevashodni zadatak da istrai i izui: gdje se nalazi potencijalne poslovne mogunosti kako se one mogu iskoristiti kakve resurse trae iskoriavanje poslovnih mogunosti kako se mogu kontrolisati promjene Proces menadmenta je kompleksan i u njemu se meusobno prepliu brojni inioci koji moraju biti meusobno usklaeni Osnovni elementi ovog procesa su: ideje, stvari ili sredstva, ljudi i njihove poptrebe. Polazei od ideja njihovom razradom dolazimo do plana... Aktivnosti menadera u oblasti ljudi usmjerena su u tri pravca: 1.) Izbor strunih i odgovornih saradnika, 2.) Sprovoenje svega to je planirano i organizovano, 3.) Osiguranje izvrenja obaveza radne jedinice, kvalitet i kvantitet proizvodnog posla i odravanje kvaliteta ljudskih resursa.

Funkcije menadera: 1. planiranje; 2. organizovanje; 3. kadrovska politika 4. rukovoenje; 5. kontorla

MENADMENT I DRUGE POSLOVNE AKTIVNOSTI Menadment i rukovoenje Izmeu menadmenta i rukovoenja postoje razlike, pa samim tim i izmeu menadera i rukovodioca. Svaki menader nije rukovodilac i obrnuto Menader ima ovlaenja za upravljanje ljudima, procesima i resursima Menadertsvo je vezano za sam vrh hijerarhijske piramide Strategujski menadment ili top menaderi kreiraju politiku cijele kompanije i obezbjeuju joj mjesto u trinim uslovima privreivanja Rukovoenje je vezano za donoenje operativnih odluka, tekuih i dnevnih odluka Rukovodioci treba doslovno da sprovode zamisli menadera zbog ega imaju malo slobode u izboru ciljeva

Menadment i organizacija

Organizacija predstavlja povezanost ljudi radi ostvarivanja nekog cilja Zajedniki rad grupe ljudi uvijeg je efikasniji od pojedinanog rada Menader u sistemskom smislu odreuje organizaciju Organizacija je rezultat menaderskog rada, predvianja i vizionarstva zbog toga se ona mijenja i prilagoava menaderskim ciljevima Menadment je stalna i stabilna funkcija vlasnitva Ona se ne mijenja - mijenjaju se menaderske tehnike i metodi rada Svaki menader stvara onu i onakvu organizaciju koja mu najvie odgovara

Rukovoenje i poslovodstvo Termin rukovoenje ima druge kvalitete u odnosu na poslovoenje; 1. Rukovoenje je karakteristino za klasinu organizaciju i tradidicionalne sisteme, poslovoenje je vezano za nevlasniku org. 2. Rukovoenje se zasniva na vlasti ovjeka nad ovjekom, dok se poslovoenje zasniva na naelu istog statusa ljudi u organizaciji 3. Rukovoenje se zasniva na vlasti nad ljudima, stvarima i tehniko tehnolokim procesima, a poslovoenje je vladanje tehniko tehnolokim procesima 4. Poslovanje je model rukovoenja. Ono je izvedeno iz rukovoenja kao klasne funkcije (profesije) i predstavlja vii nivo kvaliteta u voenju organizacije Zajedniko za rukovoenje i poslovanje je: 1. Jedna i druga funkcija proizilaze iz vlasnitva nad sredstvima za proizvodnju. Rukovoenje je karakteristino za privatno vlasnitvo, dravno i mjeovito, a poslovoenje za drutvenu ili zajedniku svojinu 2. Rukovoenje i poslovoenje imaju istovjetne ciljeve

Menadment i preduzetnitvo Preduzetnitvo predhodi menadmentu. - mendment slijedi preduzetnitvo i ima zadatak da upravlja sa odreenim faktorima proizvodnje i povea njihovu efikasnost 2. Preduzetnitvo je izvorna funkcija. - preduzetnik postaje vlasnik odreenih faktora putem kupovine ili naslea, preduzetnitvo eleminie delegiranje - menaderska funkcija nastaje delegiranjem upravljanja od strane preduzetnika 3. Svaki preduzetnik u isto vrijeme moe da bude i menader, ali savki menader ne moe biti i preduzetnik 4. Preduzetnito je vezano za vlasnitvo, a menadment za upravljanje tuim kapitalom- Da bi preduzetnik uuspio, mora da zna da ne zna. 5. Preduzetnika djelatnost ima svoje zakonitosti, kao i to menaderska profesija ima svoje zakone i peioritete.
1.

Menadment i privredne aktivnosti

Menaderi su esto u sukobu sa proizvodnjom tehnikim sektorom: 1. Tehniki sektor eli stabilnu i stalnu proizvodnju - Menadment nastoji da na proizvodnju prenese zahtjeve trita 2. Proizvodnja odbija promjene one su neprijatelj rada i tradicije - Menadment smatra da su promjene sastavni dio ivota i rada jedne organizacije Proizvodnja polazi od toga da je ona centralna osa Menadment polazi od toga da je proizvodnja servis za zadovoljavanje potreba i zahtjeva potroaa Prema menadersko-markentikom shvatanju centralno naelo oko koga moraju da se mobiliu sve aktivnosti je - potroa

Menadment i planiranje

Planska sluba insistira na planskom nastupu na tritu, prema planiranom scenariju, u predvieno vrijeme i na predvienom mjestu Plan nastoji da odredi koliinu i dinamiiku proizvodnje Menadment ukazuje da vrsti planovi pripadaju prolosti Nivo zaliha je taj faktor koji diktira dinamiku proizvodnje Cijene su sledei element na kome se sukobljavaju plan i menadment - planska sluba insistira na planskim cijenama, a naroito na preciznom odreivanju cijene kotanja i prodajne cijene

Menadment i kadrovske aktivnosti

Kadrovska sluba nastoji da ima stalnu i stabilnu radnu snagu Menadment u prvi plan stavlja kvalitativnu stranu kadrova Kadrovska sluba u prvi plan stavlja sistematizaciju i opise poslova i zadataka Menadment smatra da su naprijed navedeni elementi manje vani od znanja, sposobnosti i vjetine koji kadrovi raspolau Sukob se produbljava kada kadrovska sluba stupi u koaliciju sa tehnikim sektorom i planskom slubom Menadment polazi od toga da organizaciju modelira trite Menadment insistira na katalokoj prodaji robe kupci ispostavlju zahtjeve u boji, obliku, tipu... Finansije imaju strategijsko mjesto u organizaciji Sve vie se izmedu finansija i menadmenta uspostavlja ravnotea

MENADMENT I SRODNE NAUNE DISCIPLINE Menadment u koristi izuavanja u drugim naunim disciplinama Logistika -je nauka u kojoj se izuava proces planiranja, obezbjeenja, kontrole i evidencije snadbijevanja materijalnim sredstvima,organizacija transporta, odravanja i razvoja preduzea Logistika je vjetina raunanja, sposobnost zakljuivanja i vjetina proraunavanja vremena i prostora koji realno uslovljavaju izvrenje nekog zadatka Zadatci poslovne logistike kao nauke sastoje se u: 1. Inetifikaciji i praenju kretanja svih elemenata ciklusa reprodukcije 2. Istraivanju i analizi indetifikovanih kretanja sa stanovitva ciljeva 3. Teoretskom uoptavanju zakonitosti ii principa odvijanja indetifikovanih tokova i preduzimanje mjera za uspjeno rjeavanje Zadatci poslovne logistike se sastoje u: 1. Snadbijevanju radnih mjesta sa svim to je potrebno za uspjeno izvravanje radnog zadatka; 2. efikasnom korienju faktora vrijeme; 3. primjeni logistikih modela, metoda i tehnika rada radi rjeenja problema u oblasti snadbijevanja 4. praenju i analizi podobnosti primijenjenih metoda i 5. obezjeivanje povratnog uticaja primjene logistikih metoda

Sagledavanje mogunosti poveanja poslovnih rezultata je cilj logistikih izuavanja Nauka i praksa logistike je utvrdila dva osnovna naina poboljanja poslovanja bilo kog sistema i pojedinca i to:

Korienje sopstevnih iskustava, dostignua i greaka Korienje iskustava i saznanja do kojih su doli drugi uupravljaki timovi i pojedinci u obavljanju istih ili slinih aktivnosti. - korienje sopstvenih iskustava i saznanja je najjeftnijije, ali sa stanovnitva trokova nanepovoljnije

Ekonomika preduzea - je nauna disciplina koja izuava ekonomske zakonitosti koje djeluju u poslovanju preduzea Poslovna ekonomija posebno izuava ulaganja u reprodukciju, odnose izmeu rezultata i ulaganja i faktore koji ih uslovljavaju Na ulaganja djeluju mnogi faktori ije je izuavanje neophodno za postizanje optimalnih rezultata Ekonomska aktivnost predstavlja svjesno djelovanje radnih ljudi na ostvarenju i proizvodnji novih upotrebnih vrijednosti, na njihovoj razmjeni radi raspodjele, tj njihove potronje Ciljevi poslovne ekonomije preduzea su u osnovi indentini sa ciljevima drutvene reprodukcije Ekonomika preduzea praktino izuava mjere kojima se utie na rezultate i ulaganja , a time i na kvalitet ekomonije Aktivnosti pred. treba posmatrati sa ekonomske i tehnoloke strane Opstanak preduzea je mogu samo ako ono rezultatima pokriva ili nadoknauje utoene vrijednosti. Ekonomika preduzea izuava postojee i pronalazi nove metode ijom primjenom se obezbjeuje uspjeh preduzea.

Opta ekonomija je ira nauka od ekonomike preduzea Ona izuava opte zakonitosti koje vladaju u proizvodnji, u drutvu u svim etapama njegovog razvitka Ekonomija izuava razvoj i funkcionisanje privrede u cjelini. Raunovodstvo - izuava postupke i procese u iskazivanju poslovnih dogaaja, kao iskazivanje i rezultata i poslovanja preduzea Privredno pravo - izuava naela pravnog regulisanja odnosa koji nastaju u poslovanju preduzea odnosno meusobna prava i obaveze preduzea kao poslovnih partnera Ekonomska geografija - je nauka o geografskoj lokaciji proizvodnih snaga i pojedinih privrednih subjekata. - zavisno od predmeta posmatranja ona je: opta i posebna Nauka o finansijama - izuava probleme javnih prihoda i rashoda, poreza i budeta Ekonomska statistika - je nauka o metodama i nainu prikazivanja ekonomskih pojava i zbivanja u drutvu. - Ona ima zadatak da zakonitosti ekonomskih zbivanja kvantitativno izrazi i dokae

MENADMEN ORGANIZACIONIH FUNKCIJA

POJAM ORGANIZACIONIH FUNKCIJA Proces poslovanja svakog preduzea podrazumijeva postojanje raznih oblika organizacionih funkcija Na organizacionu strukturu funkcija utiu mnogi faktori,kao to su: veliina, obim prometa, predmet poslovanja- kod trgovakih preduzea: broj prodavnica, teritorijalna udaljenost prodavnica, stovarita, veliina i kvalifikaciona struktura, raznovrsnost oblika prodaje itd. Sutina se svodi na izvrenje zadataka na svakom pojedinom radnom mjestu ( u odreenom vremenu, na odreenom mjestu, i pod odreenim uslovima) Nosioci izvrnih funkcija su lanovi radnog kolektiva, to znai oni isti ljudi koji su nosioci funkcija upravljanja i funkcije rukovoenje. Razlike izmeu nosioca izvrne funkcije i nosioca upravljake i rukovodilake funkcije postoje, ali ne u linostima. Razlike postoje u nainu na koji se linosti pojavljuju kao nosioci tih funkcija Nosioci izvrnih funkcija su lanovi radnog kolektiva pojedinano, svaki pojedinac na svom radnom mjestu obavlja tu funkciju.
1.

Svaki pojedinac na svom radnom mjestu obavlja tu funkciju izvravajui svoj sopstveni zadatak Raslanivanje ukupnog zadatka na veliki broj malih zadataka koji se izvravaju na razliitim radnim mjestima je ustvari, sprovoenje i organizovanje tehnike podjele rada. U organizacionom smislu, radna mjesta predstavljaju kanal kroz koji prolaze zadatci na putu njihova izvravanja Prema tome, sva radna mjesta zajedno, odnosi i veze koje postoje izmeu njih, ine strukturu izvrne funkcije

Funkcija izvravanja - je djelatnost koja se sastoji od niza meusobno povezanih i usklaenih izvrnih poslova kojima se ostavruje ukupni zadatak organizacije. Osnovna funkcija izvravanja je podsistem organizacionog sistema organizacije, a sekundarne funkcije, koje su rezultat raslanjivanja osnovne funkcije izvrenja, predstavljaju podsisteme u okviru izvre funkcije Sekundarne funkcije u izvrnoj funkciji su ustvari velike grupe poslova one se obavljaju u organizacionim jedinicama razliitog nivoa i u radnim zajednicama slubi (sektorima,slubama, referatima) Organizaciona jedinica je takva ekonomsko socioloka organizacija radnika koja na sebe preuzima racionalnu realizaciju jednog dijela poslovnog procesa. Organizaciona jedinica bez obzira na njen nivo, je nosilac odreene funkcije ili samo jednog njenog dijela (funkciju moe da obavlja i pojedinac na svom radnom mjestu) Kao sekundarne funkcije u okviru izvrne vlasti pojavljuju se: nabavna sluba, skladina funkcija, kadrovska funkcija i druge)

Funkcija upravljanja proizvodnjom - uglavnom se svodi na sledee: - palaniranje proizvodnje; - upravljanje procesom proizvodnje; - kontrola procesa proizvodnje; 1. Planiranje proizvodnje svodi se na rjeavanje dva problema: - ispravna procjena plateno sposobne tranje za odreenim proizv. - izrada odgovarajueg plana proizvodnje- koji zadovolja zahtjeve trita i rjeeva problem kvalitetnog upoljavanja kapaciteta i resursa. U sluaju rasta tranje, tehniki menadment ima sledeu mogunost - da isti broj radnika opsluuje vei broj maina; - da se angauju novi izvrioci; - uvoenje prekovremenog rada i rada u neradne dane; - pruanje pomoi od strane administrativnih radnika; - proces mehanizovanosti radnog procesa.

Upravljanje procesom proizvodnje - savremenom menadmentu dobija kvlitetno nove dimenzije:

1. 2.

3.
4. 5.

Osamostaljuje se radno mjesto, svako radi svoj posao i ne postoji tutorisanje rukovodioca nad radnicima Smanjuje se hijerarsijska piramida i uvodi organizaciona struktura, to omoguava da jedan menader upravlja sa vie radnika Omoguava se da radnici sami donose odluke u proizvodnji Prilikom donoenja odluka o proizvodnji trai se miljenje radnika, to dovodi inverzije (sputanja sa vrha na dno) upravljake moi Sve se vie stvaraju proizvodni sistemi koji mogu da daju male serije proizvodnje na istoj liniji, po cijenama masovne ili velikoserijske proizvodnje

Upravljanje procesom proizvodnje obuhvata:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

7.
8. 9.

Definisanje tehnike osnove proizvodnje ( vrsta maina, alata i probora za proizvodnju ili pruanje usluga) Upravljanje materijalima ( dinamika i nain dopreme materijala do proizvodnih linija i izmeu pojedinih taaka na proizvodnoj liniji) Studija rada ( metode rada, radna mjesta, utvrivanje vremenskih standarda i mjerenje fizikog obima proizvodnje) Kontrola proizvodnje ( uspostavljanje redosleda u tehnikotehnolokom procesu rada) Kontorlisanja zaliha materijala i preduzimanje mjera za rad bez zaliha Odravanje, remont i popravka sredstava za rad Uvoenje i primjena stimulativnih mjera Uspostavljanje evidencije o: broju ljudi, inovacijama,odravanju.... Primjena mjera higijenski tehnike zatite

OBLICI ORGANIZACIONIH FUNKCIJA

Poslovni uspjeh preduzea zavisi od nivoa organizacije rada i racionalnog korienja sredstava u tom pogledu posebnu ulogu i znaaj imaju organizacioone i poslovne funkcije One predstavljau skup povezanih i usklaenih poslova, odnosno radnih opreacija koje ine odreenu cjelinu i kao takve izvavaju jedan dio zadatka u okviru ukupnih zadataka preduzea. Vano je da se radi o meusobno povezanim poslovima. Veliki broj faktora opredjeljuje broj, nivo organizacije i poloaj pojedinih poslovnih funkcija u preduzeu- najvaniji su: -1. proizvodna funkcija, - 2. nabavna funkcija, - 3. prodajna funkcija, - 4. funkcija makrentinga, - 5. logistika funkcija, - 6. funkcija planiranja, - 7. finansijaka funkcija, - 8. funkcija poslovnoinformacionog sistema, - 9. istraivako razvojna fun. - 10. kadrovska funkcija - - 11. ostale poslovne funkcije

1.

Proizvodna funkcija Proizvodnja je osnovna poslovna funkcija u preduzeima Proizvodnja se najee definie kao proces u kome se elementi rada, po dejstvom sredstava za rad i aktivnim ueem radne snage, pretveraju u upotrebna materijalna dobra Proizvodnje je poetna i jedna od najsloenijih faza drutvene repr. Proizvodnja ka proces stvaranja novih upotrebnih vrijednosti sastoji se iz tri faze: a) faza pripreme proizvodnje, b) faza tehnolokih procesa i c) faza tehnike kontrole a) Priprema proizvodnje je poetna faza koja se sastoji iz: tehnike pripreme, operativne pripreme i lansiranja dokumentacije Operativna priprema nadovezuje se na tehniku pripremu Na osnovu operativnog plana lansira se odgovarajua tehnika, knjigovodstvena i obraunska dokumentacija nju izdaje lansirska sluba: radni nalog, radna lista, nalog za izdavanje materijala, alata. b) Tehnoloka faza je najznaajnija faza, Ona predstavlja skup radnih operacija pomou kojih se mijenjaju hemijska, fizika i tehnika svojstva, oblik i veliina ulaznih elemenata (sirovina) c) Tehnika kontrola zavrna faza proizvodnje

2. Nabavna funkcija Obuhvata poetnu fazu procesa reprodukcije u preduzeu U proizvodnim organizacijana: sirovine, repometerijal, a kod trgovine: roba za prodaju Nabavna sluba treba da se pridrava odgovarajuih principa: 1.Da se uz ostale jednake uslove roba nabavlja iz to bliih izvora; 2. da se nabavke vre blagovremeno; 3. da se pojedinane nabavke kreu u ekonomski opravdanim koliinama; 4. da se zalihe robe formiraju na optimalnom nivou; 5. da se komparacijom ponuda biraju one sa najpovoljnijim cijenama; 6. da se koristi najpovoljniji transport sa gledita brzine i tarife; Funkcija nabavke obuhvata sledee aktivnosti: 1. istraivanje trita; 2. planiranje nabavke; 3. izbor dobavljaa i ugovaranje nabavke: 4. prijem naruene robe; 5. praenje zaliha; 6. voenje odgovarajue evidencije. Nabavka moe da se odvija: centralizovano na nivou preduzea, decentralizovano po organizacionim dijelovima ili kombinovano

3. Prodajna funkcija - predstavlja zavrnu fazu procesa reprodukcije Proizvodnja nije sama sebi cilj. Proizvedena dobra treba prodati, zadovoljiti potrebe potroaa, a proizvodnju uiniti korisnom. U trinim uslovima poslovanja prodaja je najznaajniji segment poslovne politike preduzea Danas se vie vjeruje da je lake proizvesti nego li prodati robu Svaka roba ima svog kupca Prodajna sluba obavlja sledee poslove i zadatke: 1. istraivanje trita; 2. planiranje prodaje; 3. odreivanje prodajnih cijena; 4. ekonomsku propagandu; 5. ugovaranje prodaje; 6. izvrenje prodaje; 7. voenje odgovarajue evidencije. Istraivanje trita i poslove ekon. propagande sluba markentinga, u sluaju da je nema sluba prodaje Rezultati istraivanja trita su osnova za izradu plana prodaje Odreivanje prodajnih cijena sloena i odgovorna obaveza prodajne slube. Sprovodi se uz uvaavanje spoljnih okolnosti: zakonski propisi; mjere ekonomske politike; stanje na prodajnom tritu;

i unutranjih faktora: stepen korienja kapaciteta; trokovi poslovanja; , utvrenje poslovne politike cijena proizvoda u preduzeu Operativne funkcije prodajnog poslovanja obuhvataju: a) zakljuivanje kupoprodajnog ugovora; b) isporuku ugovorene robe; c) fakturisanje prodate robe. Ugovorom se ureuje: predmet prodaje, koliina, cijena, vrijeme, mjesto i nain isporuke, uslovi plaanja i drugo.. Prodaja moe biti organizovana kao: direktna i indirektna Prodajna sluba moe biti organizovana: kao samostalna sluba ili kao sluba u okviru komercijalnog, odnosno markentikog sektora

4. Funkcija planiranja Preduzee je sloen sistem, a takvog ga ine: nivo organizovanosti, sistem upravljanja i rukovoenja, nain poslovnog funkcionisanja, Zbog toga se namee potreba uspjeravanja poslovanja, tj planiranja Osnovni ciljevi planiranja; 1. Utvrivanje optimalne proizvodnje i optimalne strukture poslovanja; 2. Traganje za optimalnim veliinama pojedinih elemenata reprodukcije, kao i optimalnog kvaliteta tih elemenata u datom periodu; 3. Otkrivanje, obuhvatanje planom i ukazivanje organima upravljanja na sve one interne i eksterne , prirodne, tehnike, drutvene i subjektivne faktore koje se mogu odraziti na reprodukciju; 4. Pruanje to potpunije i jasnije slike o uslovima i oekivanim rezultatima poslovanja preduzea u planiranom periodu Plan predstavlja skup ciljeva i zadataka koje preduzee treba da ostvari u odreenom vremenskom periodu, kao i metode i sredstva, odnosno uslove za ostvarivanje tih zadataka i ciljeva. Planiranje je jedan od segmenata procesa upravljanja

Da bi plan bio valjan neophodno je rukovoditi se sa metodolokim principima kao to su: 1. princip naunosti, 2. princip kompleksnosti; 3. princip realnosti; 4. princip kontinuiranosti; 5. princip fleksibilnosti; 6. princip istovremenosti Prema vremenskoj dimenziji planovi mogu biti tekui, odnosno; kratkoroni, srednjoroni i dugoroni. Kod planiranja poslovnih aktivnosti mogua su dva pristupa: a) koji polazi od raspoloivih resursa, odnosno mogunosti proizvodnje b) koji se bazira na mogunostima prodaje, takozvani trini pristup U uslovima trine privrede drugi pristup je realniji i objektivniji Neophodno je raspolagati informacijama o ponudi, tranji, cijeni proizvoda, kupovnoj moi potroaa, segmentaciji trita i dr.

5. Finansijska funkcija Njena je funkcija je u obezbjeenju potrebnih finansijskih sredstava za izvrenje planiranih aktivnosti preduzea, kao i staranje o njihovom efikasnom korienju. Finansijske aktivnosti u preduzeu odvijaju se preko sluni kao: 1. finansijska operativa; 2. knjigovodstvo; 3. obraun zarada radnika Najvaniji zadatci finansijske operative su: 1. izrada planova potrebnih fin. sredstava; 2. pribavljanje fin. sredstava; 3. usklaivanje dinamike priliva i odliva sredstava u skladu sa fin. planom; 4. isplata obaveza; 5. naplata potraivanja; 6. isplata zarada radnika; 7. poslovi likvidature i blagajne; 8. osiguranje imovine; 9. kontrola raspolaganja. Knjigovodstvena sluba vodi evidenciju o imovini preduzea, evidentira poslovne promjene i utvruje finansijski rezultat preduzea Knjigovodstveni poslovi se organizuju po pojedinim sektorima: 1. knjigovidstvo osnovnih sredstava; 2. materijalno knjigovodstvo; 3. knjigovodstvo obaveza i potraivanja; 4. pogonsko knjigovodstvo; 5. knjigovodstvo zarada radnika i 6. finansijsko knjigovodstvo Sluba za obraun zarada radnika vri obraun zarada i ostalih primanja na osnovu propisane evidencije o radu i postojeih optih akata kojim se ureuje ova oblast.

6. Istraivako razvojna funkcija Ovoj funkciji danas se poklanja velika panja Posebno u uslovima trinog privreivanja,velike konkurencije i oteenom plasmanu proizvoda Istraivanja i razvoj su dvije meusobno povezane, zavisne i uslovljenje aktivnosti Osnovni cilj ove funkcije je: 1. primjena novih tehnolokih dostignua; 2. uvoenje novih proizvoda; 3. usavravanje i poboljanje postojeih proizvoda; 4. iznalaenje mogunosti ire primjene postojeih proizvoda; 6. osvajanje novih trita i dr. Istraivanja mogu biti: fudamentalna i primjenjiva. Fundemantalna istraivanja dolaze do optih saznanja iz pojedinih oblasti Steena saznanja ine osnovu daljih aktivnosti u oblasti primjenjivog istraivanja- Rije je o uvoenju novih proizvoda, usavravanju postojeih proizvoda i njihovoj operativnoj konkretizaciji. Ustrojstvo istraivako-razvojnih poslova zavisi od: 1. veliine preduzea; 2. obima poslovanja; 3. djelatnosti; 4. finansijskih mogunosti; 5. kadrovske zastupljenosti; 6. obima istraivako razvojnih poslova U velikim sistemima ove poslove obavljaju naune jedinice - instituiti

7. Kadrovska funkcija

Kadrovska funkcija bavi se sprovoenjem kadrovske politike u pred. Rije je o veoma osjetljivom i delikatnom podruju Zadatci kadrovske slube su: 1.Izrada plana kadrova; 2. Prijem novih radnika; 3. kolovanje, usavravanje i unapreenje znanja radnika; 4. Iznalaenje stimulativnih modela nagraivanja; 5. Staranje o povoljnom radnom ambijentu; 6. Voenje evidencije iz oblasti rada i radnih odnosa. Poloaj kadrovske slube i njena unutranja organizacija zavisi od: a) Veliine preduzea; b) broja uposlenih radnika; c) organizacionog ustrojstva preduizea; d) materijalne moguinosti i e) specifinosti odvijanja aktivnosti u preduzeu.

8. Funkcija optih poslova

1.

2.

3. 4.

Ova sluba obavlja raznovrsne poslove iz kojih izdvajamo: Poslovi sekretarijata (administrativni poslovi): poslovi opte korespodencije - prijem i otprema pote; tehniki poslovi za poslovodne organe; poslovi arhive; poslovi ekonomata, razni poslovi pomonog osoblja.. Pravni poslovi (obavlja sluba pravnih poslova): ostvarivanje imovinskog prava preduzea u odnosu sa poslovnim partnerima; zastupanje preduzea pred sudovima i drugim dravnim organima; sastavljanje ugovora i njihova kontrola ispravnosti; tumaenje zakonskih propisa;davanje pravnih savjeta; pravno regulisanje odnosa izmeu preduzea i zaposlenih; pokretanje i voenje discioplinskih postupaka i ostale pravne radnje u preduzeu Zatita na radu :Zadatak ove slube je stvaranje povoljnog ambijenta za rad radnika i izvravanje postavljenih ciljeva Poslovi obezbjeenja imovine: poari, krae, provale i druga fizika oteenja predstavljaju stalnu opasnost po imovinu.

9. Ostale poslovne funkcije

U preduzeu se mogu organizovati i mnoge druge funkcije kao: Funkcija analize poslovanja; Funkcija unapreenja organizacije rada; Funkcija interne kontrole i dr. Sloeni uslovi privreivanja zahtijevaju stalno praenje i sagledavanje dinamike ostvarenja postavljenih ciljeva i zadataka u preduzeu To su operativne i tekue analize na osnovu kojih se preduzimaju mjere za unapreenje poslovanja Sloene i kompleksnije analize obavljaju posebne slube koje su pod ingerencijom direktora preduzea Unapreenje organizacije rada i poslovanja je stalni zadatak preduz. Jednom koncipirana organizacija rada i posl. ne moe imati statiki karakter Neophodna je elastina organizacija koja se moe u hodu mijenjati i Znatno sloeniji su poslovi uvoenja nove organizacije: 1. analiza postojeeg stanja; 2. predlog nove organizacije; 3. priprema za uvoenje nove organizacije i 4. uvoenje nove organizacije

MENADMENT NABAVNE FUNKCIJE Nabavka obuhvata skup operacija i poslova koju realizuje jedno preduzee u namjeri da upravlja materijalom i robom neophodnom za poslovanje Nabavka podrazumijeva: 1. kupovinu; 2. skladitenje; i 3. upravljanje zalihama Obaveza je slube nabavke da obezbijedi da se u potrebnom momentu raspolae sa robom i materijalom u odgovarajuim koliinama i kvalitetu Zalihe su skup robe koja je uskladitena od strane preduzee i dozvoljava da se poslovanje odvija, a ne eka proizvodnja ili isporuka od strane dobavljaa (zalihe tite od moguih ostupanja u prodaji) Postoji potreba upravljanja zalihama Nabavke treba da se realizuju na racionalan nain: a) precizan kvalitet i koliina; b) optimalna cijena; 3. utvreno vrijeme isporuke U nabavci je vano sledee: 1. nabaviti proizvode u koliini koje su potrebne; 2. ugovoriti plaanje sa max. odlaganjem u odnosu na rok ispopruke; 3. odloiti prijem robe do momenta kada je neophodno da se optimalizuje skladite i transport i indirektno odloi plaanje 4. precizno analizirati koliine robe bez mrtvih zaliha; 5. detaljno istraiti izvore nabavki sa uvoenjem novih dobavljaa.

Klasifikacija prema finansijskim sredstvima, - u finasijskom planu se definie vrijeme obrta koje obuhvata vrijeme od nabavke do prodaje, sa pregledom trokova i dobiti : 1. normalne nabavke koje se mogu realizovati dnevno; 2. spekuilativne nabavke i 3. nabavke za formiranje sigurnih zaliha ( definiu se posebnim finansijs. planom) 2. Klasifikacija nabavke prema vremenu prijema robe : 1. neregularna nabavka nepredviene kupovine; 2. nabavka sa fiksiranim rokovima isporuke 3. Klasifikacija nabavki prema uslovima isporuke: 1. kompletna isporuka po prevoznom sredstvu ili kontejneru; 2. grupna isporuka; 3. isporuka na osnovu definisane teine ili obima. 4. Klasifikacija prema nainu plaanja: 1. unaprijed plaena isporuka; 2. isporuka sa plaanjem pri preuzimanju; 3. isporuka sa odloenim plaanjem, na otvoreno ili uz garanciju Nabavna sluba je uvar sredstava preduzea. Kanali nabavke za proizvodnju mogu biti: direktna nabavka od proizvoaa ili preko posrednika
1.

Meuzavisnost nabavke i zaliha je vrlo izraena Planiranjem i kordinacijom politike manipulacije, u nabavci treba da se sa dobavljaem usaglasi veliina isporuke tj. pakovanje, paletizacija i kontejnerizacija. Nabavka treba da postigne dva cilja: 1. efikasno obezbjeenje robe koje su potrebne za normalno poslovanje i 2. uspjeno poslovanje sa stanovnita ekonominosti, kroz kontrolu finansijskih sredstava uloenih u nabavku Principi za postizanje najboljih rezultata nabavke: 1. redovno nabavljati u skladu sa potrebama preduzea; 2. nabavke bazirati na provjerenim karakteristikama robe; 3. nabavke izvriti na osnovu poznavanja trita, tj. uslova koje nudi ponuda i potranja; 4. nabavku izvriti od dobavljaa koji nudi povoljnije uslove za isti kvalitet, koliinu, cijenum vrijeme isporuke i plaanja; 5. nabavke treba da predvide budua kretanja na tritu Kadrovi nabavke obilaze: dobavljae, sajmove uzoraka, revije... Istraivanje trita nabavke Planiranjem nabavke predviaju se vrste robe, koliine robe i rokovi nabavke Plan nabavke sastavlja se na osnovu plana prodaje i fin. plana

Narudbenica predstavlja zahtjev potropau da isporui robu kako je dato u ponudi ili naknadno dogovoreno Na nabavnu politiku i odnose sa dobavljaem utiu inioci iz okruenja i unutranji inioci iz samog preduzea Djelovanje spoljnih faktora izraeno je kod izbora dobavljaa Broj dobavljaa moe da bude ogranien, pa sve do dobavljaa monopoliste

MENADMENT ZALIHA Zalihe imaju veliki znaaj jer odravaju ravnoteu izmeu nabavke i ponude, odnosno pomau odravanje kontinuiteta prodaje. Dranje zaliha predstavlja troak poslovanja (u zavisnosti od obima) Optimalni nivo zaliha treba da zadovolji: 1. regulisanje ritma nabavke i prodaje robe; 2. optimalizaciju prihoda; 3. obezbjeivanje od nepredvienih situacija (funkcija sigurnosti predostronost) Zalihe mogu biti: 1) minimalne, 2) optimalne, 3) signalne i alarmne, 4) prekomjerne, 5) nekurentne, 6) sezonske, 7) tranzintne, 8) sigurnosne, 9) izdvojene i 1o) zalihe za sluaj kriznih situacija Nedostatak zaliha prouzrokuje: 1. nezadovoljstvo potroaa, 2. promjena navike potroaa; 3. negativan utie na odnose sa dobavljaem, jer se ne sprovodi dinamika i obim nabavke Metode koje se koriste za vrednovanje zaliha su: 1. prihvatanje pravila da se posljednja roba koja ue prodaje prva, ( Na ovaj nain podie se vrijednost zaliha za procenat inflacije cijena koja je ugraena u zadnje nabavke) 2, prva roba koja je ula treba treba da prva izae 3. roba sa najviom cijenom prodaje se prva, 4. metoda koja se bazira na tome da se predpostavi troak ponovnog uspostavljanja zaliha ( vrijednosti se utvruju na osnovu tekuih cijena na tritu)

Upravljanje zalihama Upravljanje zalihama robe obuhvata politiku skladitenja i politiku zaliha Zbog vremenske i trine nepodudarnosti izmeu proizvodnje i potronje formiraju se zalihe, zbog savlaivanja te nepodudarnosti U proizvodnbjie se formiraju zalihe repomaterijala, poluproizvoda i nedovrene proizvodnje Zalihe gotovih proizvoda formiraju se i u proizvodnji i trgovini Trgovina spreava gomilanje zaliha u proizvodnji, stvarajui vlastite zalihe Preko zaliha vri se usklaivanje robnih i novanih tokova privrede Upravljanje zalihama obuhvata; 1. koliine zaliha, po periodima i asortimanu i 2. trokove zaliha Relevatne faktore formiranja zaliha moemo podijeliti na: objektivne (djeluju spolja: prirodni uslovi, trine nabavke i prodaje, razvoj nauke i teh., uslovi prodaje.. potrebe proizvodnje, nabavke, potrebe prodaje, lokacija, skladita, skladini prostor...) i subjektivne (organizacija rada i rukovoenja, skladini i transportsni radnici, struna sprema, poslovno iskustvo, stavovi..)

Funkcija skladitenja

Skladina funkcija obavlja poslove vezane za vremensku funkciju trgovine Osnovne funkcije ove slube su: 1. preuzimanje robe po dokumentaciji; 2. po koliini i kvalitetu; 3. smjetaj robe na odgovarajue mjesto u skladitu; 4. uvanje robe do vremena izdavalja kupcima ili prodavnicama U skladitu se vodi evidencija o ulazu i izlazu robe i o zalihama robe Po potrebi i: raspakivanje, ienje, dotjerivanje, prepakivanje robe..) Vodi se i evidencija ambalae posebno sopstvene Skladita u organizaciji izvravaju dvije osnovne funkcije: 1. ekonomsku (odravanje uz najmanje trokove potrebne koliine robe..) i 2 tehniku (briga da uskladitena roba se sauva od kvara, krae, loma, rastura..)

Ugovor o uskladitenju Je ugovor o obavljanju privrednih usluga u kome se jedna ugovorna strana - skladitar obavezuje da primi na uvanje odreenu robu i da preuzme potrebne ili ugovorene mjere radi njenog ouvanja u odreenom stanju, te da je preda na zahtjev druge ugovorene strane ostavodavca ili drugog ovlaenog lica, a ostavodavac se obavezuje da mu za to plati odreenu naknadu (proviziju). Po svojim pravnim karakteristikama ugovor o skladitenju spada u samostalne imenovane ugovore trgovakog prava, dvostrano obavezne, teretne ugovore, neformalne i formalne ugovore , po pravilu ugovore intuitu personae (dunost lineg izvrenja) Ugovor o uskladitenju je adhezioni ugovor lice koje hoe da zakljui ugovor o uskladitenju duno je da prihvati uslove uvanja robe koje je propisala privredna organizacija koja se bavi tim poslov. Izuzev smjeta i uvanja robe organizacije se moghu baviti i: utovar, istovar i pretovar robe, sortiranje, doprema i otprema robe, plaanje transportnih trokova.. Predmet ugovora o uskladitenju su stvari pokretne i nepokretne. Jedino se izuzimaju: ivotinje i biljke, novac, dragocjenosti i hartije od vrijednosti.

U privrednom ivotu razlikujemo vie vrsta skladita: 1. Javna skladita - privredne organizacije koje se bave tue uvanjem robe kao zanimanjem. DIjele se na: opta i specijalizovana skladita. 2. Carinska skladita - osnovaju se u mjestima gdje se vri carinjenje robe. uvaju robu koja nije carinjena i pripremaju je za izvoz ili uvoz - carinsko skladite nije dio carinarnice, a ni posebna organizacija - ono se nalazi u sastavu organizacije koje se bavi skladitenjem - carinarnica je duna da vri nadzor nad carinskim skladitem u smislu potovanja propisa 3. Carinsko smjestite - mogu osnovati preduzea koja se bave izvozom i uuvozom - to je privremeni smjetaj necarinjne robe koju ova org. uvozi ili izvozi - Smestita se ne mogu osnivati ako u okolini postoje carinska skladita ili carinski magacini za smjetaj robe - Odobrenje za rad daje carinarnica koja i vri nadzor poslovanja 4. Konsignaciona skladita - se osnivaju za uvanje robe iz uvoza koja pripada inostranim firmama (roba nije ocarinjena) Odobrenje za osnivanje daju nadleni carinski organi 5. Trnice na veliko

Skladina organiz. je duna da objavi opte uslove poslovanja kako bi proizvodili pravno dejstvo prema potencijalnim ostavodavcima Voenje poslovnih knjiga - pored optih poslovnih skladitar duan da vodi i skladinu knjigu i matinu knjigu skladinih listova Prijem robe javna skladita su duna na osnovu samog zakona da prime odgovarajuu robu svakog ostavioca ako su ispunjeni propisani uslovi (obaveza nije apsolutna, ve je u funkciji mnogih uslova) Skladitar robu mora da pregleda i da o primjeenim manama odmah obavijestu ostavioca. Nedostatci koji se nijesu mogli primijetiti prilikom preuzimanja moraju se na pouzdan nain reklamirati najkasnije 7 dana od prijena robe uvanje robe Pod uvanjem robe podrazumijeva se niz radnji koje je duan da preduzme skladitar kako bi ouvao svojstvo robe i kad doe vrijeme predao je u ispravnom stanju deponentu Za tetu koja zadesi robu odgovara skladite Rok uvanja robe odreuje se ugovorom, a ako nije precizirano primijenie se odredba o rokovima koje sadri Opti uslovi poslovanja

Izvrenje naloga ostavioca - odnose se na pojedine radnje koje vri skladite na raun deponenta (nap. obavljanje carinskih poslova) Zatita interesa deponenta Izdavanje skladinog lista (skladinica) dokaz o redaji robe Skladini list je i hartija od vrednosti koja ima odreenu ulogu u prenosu stvarnih prava povodom robe na koju glasi Skladini list se sastoji iz jednog ili dva dijela Skladini list koji se sastoji iz dva dijela je podeseniji za cirkujaciju i za transakciju u vezi sa robom- on je prihvaen od veine zemalja. Ti dijelovi su perforirani (lako odvojivi) i mogu da cizkuliu zajedno ili odvojeno. Oni se nazivaju priznanica ili varant (zalonica) Kao hattija od vrijednosti moe da glasi na ime, po naredbi i na donosioca. S obzirom na to kako glasi, skladini list se razliito prenosi; na ime cesijom, po naredbi indosamentom, na donosioca - tradicijom

Skladinica je tradicionalna hartija od vrijednosti jer se njenim prenosom prenose odreenja stvarna prava- prenos indosamentom Pored toga to se moe prenijeti skladinica u cjelini mogue je izvriti prenos priznanice i zalonice odvojeno Ako je prenijeta smo priznanica, to je znak da je novi imalac priznanice stekao pravo svojine na robi, ali optereeno zalonim pravom. Da bi se toga optereenja oslobodio on mora da iskupi varant plaajui vrijednost vrijednost na koju je roba zaloena. Putem varanta omoguuje se zalaganje robe. Predaja robe Nakon isteka roka uvanja roba, skladite je duno da deponentu preda robu u stanju u kome je primljena na uvanje Trokove prijema i predaje stvari plaa deponent. Obaveze ostavotavca su: 1. plaanje naknade (skladinina) (Skladite ima zalono pravo na robu); 2. naknada trokova;( nuni i potrebni trokovi: plaanje prevoza, pedicije, osiguranja robe..) 3. preuzimanje robe (ako roba nije preuzeta u roku skladitar ima pravo da deponovanu robu proda. O javoj prodaji skladite je duno da obavijeti ostavioca.

MENAMENT FUNKCIJE PRODAJE

Zadatak prodajne slube je da prodajno poslovanje organizuje kako bi se ciljevi to uspjenije ostarili. Ova sluba mora poznavati: potrebe trita prodaje u pogledu : vrste robe, kvaliteta, asortimana, cijene i pakovanja Dobijene podatke proslijeuje nabavnoj slubi Na osnovu istraivanja trita: planira prodaju; izvrava prodaju; utvruje puteve prodaje; vri izbor tehnike prodaje; preduzima mjere za unapreenje prodaje; organizuje ekonomsku propagandu i vodi evidenciju prodaje Istraivanje trita prodaje vri se posebnim metodama Plan prodaje predvia obim, strukturu i kretanje prodaje u odreenom buduem vremenskom periodu. Plan prodaje se moe razraditi po podrujima,periodima, po kupcima i po putevima prodaje Kratkoroni planovi prodaje izrauju se za godinu dana, a potom se dijele na estomjesene, tromjesene, mjesene i dekadne - Dugoroni planovi izrauju se na period za 5 i vie godina

Ugovaranje prodaje obuhvata poslove koji su vezani za sklapanje ugovora o kupovini i prodaji Ugovaranje poslova u maloprodaji vri se u toku samog procesa kupoprodaje Izvravanje prodaje nastaje posle obavljenih poslova ugovaranja Putevi prodaje su: neposredna prodaja robe potroaima u prodavnicama, neposredna prodaja kupcima u stovaritima, prodaja putem trgovakih putnika, prodaja putem naruda kupaca, prodaja preko trgovakih predstavnita, prodaja na izlobama i sajmovima Tehnika prodaje obuhvata nain na koji se vri prodaja. - svaki put prodaje, a ima ih vie, ima svoju tehniku Unapreenje prodaje je aktivnost usmjerena na pronalaenje mogunosti za poveanje prometa, snienje trokova poslovanja, skraenje vremena prodaje i to boljeg zadovoljenja kupaca usluga koje im organizacija prua.. Unapreenje prodaje vri se preduzimanjem razliitih akcija: atraktivno prikazivanje robe i usluga; besplatno dijeljenje uzoraka, organizovanje raspodjele; struno opbrazovanje i usavravanje prodavaca itd

1. Ugovori o prodaji u privredi je takav ugovor kojim se sa jedne strane prodavac, obavezuje da stvar (robu) koju prodaje isporui (preda) drugoj ugovornoj strani kupcu, i da mu se prenese pravo svojine, a kupac se obavezuje da prodavcu plati cijenu u novcu i preuzme stvar. Subjekti trgovinske prodaje su trgovci koji obavljaju privrednu (trgovinsku) djelatnost Predmet trgovinske prodaje je roba, odnosno prenosivo imovinsko pravo Osnovne karakteristike ugovora o prodaju su; 1. uzajamnost (dvostrana obaveznost); 2. teretnost; 3. komutativnsot (promjenjivost); 4. kauzalnost ( uzrona povezanost) ; i 5. neformalnost Da bi ugovor proizveo odgovarajue pravno dejstvo potrebno je da postoje elementi ugovora: stvar i cijena; (osim kod prodaje u privredi kod koje se ugovorom ne mora odrediti cijena) Stvar je bitna stvar ugovora o prodaji Stvar mora biti u prometu Za stvar u ogranienom prometu vae posebna pravila

Prodavati se mogu kako postojee tako i budue stvari meutim stvar koja je predmet prodaje mora biti odreena Cijena je drugi bitan sastojak ugovora o prodaji Ona je suma novca koju koju ima da plati kupac prodavcu na ime naknade za stvar koju je od njega dobio Ako ugovor ne sadri dovoljno elemenata za odreivanje cijene on je bez pravnog dejstva To ne vai za ugovor u privredi kupac duguje onu cijenu koju je prodavac redovno naplaivao u vrijeme zakljuivanja ugovora (ako tekve cijene nema kupac e platiti razumnu cvijenu) Zakon o obligacionim odnosima definie razumnu cijenu - u protivnom to e uraditi sud imajui u vidu okolnosti konkretnog sluaj Predaja stvari - kao obaveza prodavca otvara vie pitanja Posebno vrijeme i mjesto predaje koje se utvruje ugovorom, a ako to nije predvieno ugovorom onda to pripada prodavcu Ako se datum predaje nije utvrdio, onda se to obavlja u razumnom roku

Mjesto predaje stvari - takoe se utvruje ugovorom U nedostatku takve odredbe u ugovoru, pravilo je da se stvar preda u mjestu u kome prodavac ima prebilavilte u vrijeme zakljuivanja ugora Mjesto predaje moe biti i mjesto gdje se stvar nalazi Ako je ugovorena predaja preko prevozioca ili otpremnika, a nije odreeno mjesto predaje, ima se uzeti da je mjesto predaje ono mjesto gdje je stvar data prevoziocu ili otpremniku Prodavac je duan stvar predati kupcu u ispravnom stanju Trokove vezane za predaju snosi prodavac, a sve ostale trokove koji se tiu prijema kupac

Odgovornost za materijalne nedostatke (fizike mane) - stvari odgovara prodavac bez obzira da li za njih zna ili ne zna Prodavac odgovara i za mane koje se pojave poslije prelaska rizika na kupca pod uslovom da su ove posledice uzrokovane prije prodaje kupcu (ne odgovara se za neznatne nedostatke) Zakon o oblikacionin odnosima utvruje postojanje materijalnog nedostatka u sledeim sluajevima: 1. odsustvo svojstva stvari potrebnih za njenu redovnu upotrebu ili promet; 2. odsustvo svojstrva stvari potrebnih za naruitu upotrebu zbog koje je kupac kupuje, a za njih zna iili je morao da zna prodavac; 3. odsustvo svojstva i odlika stvari koje su izriito ili preutno ugovorene ili propisane i 4. ako stvar ne odgovara modelu ili uzorku prema kome treba da bude isporuena prodavcu Prodavac odgovara za nevidljive nedostatke za vidljive ne odgovara Zakon utvruje obavezu kupca da stvar pregleda odmah po prijemu i da o naenim vidljivim nedostatcima obavijesti prodavca u roku 8 dana u protivnom gubi pravo koje mu pripada O skrivenim nedostatcima kupac je duan da obavijeti prodavca za 8 dana, a kod ugovora u privredi odmah, bez odlaganja Protokom vremena od 6 mjeseci po predaji stvari prestaje odgovornost prodavca za skrivene mane

Taj rok se moe produiti kod opravke stvari, zamjene dijelova i sl. Nesavjesnost prodavca omoguava kupcu da se koristi pravom na prigovor i kad stvar nije pregledao, odnosno nije u roku izvrio potrebnu reklamamaciju Kupac koji je uredno i blagovremeno obavijestio prodavca o mani ima pravo na nanadnu tete ili da: 1. da zahtijeva ispunjenje ugovora prodajom druge takve stvari bez mane ili otklanjanja name na prodatoj stvari; 2. da trai snienje kupovne cijene i 3. da izjavi da raskidfa ugovor Odgovornost za pravne nedostatke - ispoljava se u pravnom institutu zatite od evikcije (pravnog uznemiravanja kupca od strane treeg lica ije pravo ograniava kupevo pravo) Prodavac odgovara kupcu za pravne nedostatke ako na prodatoj stvari postoji neko pravo treeg lica koje iskljuuje, umanjuje ili ograniava kupevo pravo, a sam kupac za njih nije znao Prodavac e odgovarati za pravne nedostatke i ako objektivno za njih nije znao U pogledu obaveze kupca postoje dvije stvari; 1. obaveza isplate cijene i 2. obaveza preuzimanja stvari

Isplata cijene - kupac je duan da isplati cijenu odreenu ugovorom Ili na drugi nain Ugovorom se odreuje mjesto i vrijeme plaanja kupovne cijene Pored cijene kupac duguje i kamate za plodove koja je odreena ugovorom ili na drugi nain Kamata se duguje od dana prijema stvari Kada je ugovorena sukcesivna prodaja kupac mora plaati cijenu za svaku isporuku ako nije drugaije dogovoreno Kada je kupac dao avans prve isporuke naplauju se iz avansa Prezimanje stvari - oznaava njen prijem od strane kupca Odbijanje preuzimanja stvbari od strane kupca mogue je iz opravdanih i neopravdanih razloga I jedan i drugi razlog razlog izaziva odgovarajue pravne posledice

2. Ugovor o posredovanju - zakljuuje posrednik i nalogodavac Tim ugovorom posrednik se obavezuje da dovede u vezu nalogodavca sa treim licem u cilju zakljuivanja ugovora Ugovor o posredovanju spada u neformalne ugovore, pa shodno tome komitentov nalog moe biti dat:pismeno; usmeno, telefonom... U praksi nalog se najee daje pismenim putem U praksi postoji vie vrsta posrednika, pa i vie vrsta ugovora o posredovanju najee posrednici o kupoprodaji robe U stranim zemljama veliki znaaj imaju berzanski posrednici Poseban znaaj u savremenim uslovima imaju posrednici kod osiguranja, transportni posrednici, turistiki i pomorski Posredovanje razlikujemo od trgovinskog zastupanja i komisiona Zastupnik, pak, moe sklapati ugovore u ime i za raun nalogodavca Komisionar je ovlaen da zakljuuje ugovore u svoje ime i za raun komitenta Posrednik ima obaveze: 1. traenja prilike za zakljuenje ugovora; 2. obaveza obavjetavanja; 3. voenje posrednikog dnevnika; 4. izdavanje posrednikog lista

Traenje prilika za zakljuivanje ugovora U traenju poslovnog partnera komitent mora da postupa sa panjom dobrog privrednika, inae snosi odgovornost pri izboru poslovne veze Neuspjeh posrednika da nae dobru priliku ne dovodi do njegove odgovornosti Posrednik je obavezan da dri u tajnosti ugovore koji su zakljueni Obaveza obavjetenja O svim okolnostima koje je saznao u svojoj aktivnosti posrednik je duan da obavijesti nalogodavca Voenje posrednikog dnevnika - ako je posredovanje iz ugovora u privredi posrednik je duan da vodi posredniki dnevnik U posrednikom dnevniku se upisuju: oznaenje ugovornih strana; vrstu ugovora; njihove bitne elemente, te broj posrednikog lista koji je u vezi sa tim ugovorom posrednik izdao Posredniki dnevnik se moe koristiti u sluaju sudskog spora Izdavanje posrednikog lista - je ustvari izvod iz posrednikog dnev. Posredniki list izdaje posrednik poto je zakljuen posao Ugovor o posredovanju utvruje: a)naknadu i b) naknadu trokova

Isplata nadoknade Osnovna obaveza nalogodavca je plaanje nadoknade (provizija, kurtaa) Nagradu, po pravilu plaaju obje strane koje su radom posrednika zakljuile ugovor i to po pola raunajui ukupan iznos nagrade Iznos nadoknade regulie se ugovorom ili optim uslovima poslovanja Nagradu moe odrediti obiaj, a ako nema obiaja nagradu e odrediti sud vodei rauna o konkrednim okolnostima sluaja Naknada trokova Preavilo je da su trokovi uraunati u naknadu i ne mogu se posebno zahtijevati Kod ugovaranja naknade trokova moe se ii na odreene vrste trokova i iznosa naknade za njih

3. Ugovor o trgovinskom zastupanju (agenturi) Zakljuuju zastupnik (agent) i nalogodavac (komitent, principal) To je ugovor o obavljanju privrednih usluga u kome se zastupnik obavezuje da se stalno stara da trea lica zakljuuju ugovore sa njegovim nalogodavcem, i da u tom smislu posreduje izmeu njih i nalogodavca, kao i da po dobijenom ovlaenju zakljuuje ugovor sa treim licem u ime i za raun nalogodavca, a nalogodavac se obavezuje da mu za svaki zakljueni ugovor isplati nadoknadu Bitni elementi ugovora su: predmet zastupanja i obim ovlaenja Obim ovlaenja utvruje se ugovorom izmeu stranaka, a konstatuje se posebnim pismom koje se nazima punomojem Ono moe biti: generalno ili opte i specijalno, kao i ogranieno i neogranieno, to e zavisiti od volje ugovornih strana. Poto Zakon o obligacionim odnosima prihvata koncepciju formalnosti ugovora o trgovinskom zastupanju, on ima pravnu snagu tek kada je sainjen u pismenoj formi Ugovor o trgovinskom zastupanju treba razlikovati od ugovora o komisionu ili ugovora o posredovanju

Zastupnik obavlja posao zastupanja u ime i za raun nalogodavca, komisionar obavlja posao u svoje ime i za raun komitenta, a posrednik se bavi bavi iskljuivo dovoenjem u vezu komitenta sa treim licem u cilju zakljuenja ugovora Kod ugovora o zastupanju treba razlikovati dva odnosa: 1. mandatne prirode i zasniva se izmeu nalogodavca i zastupnika, a regulie se ugovorom o zastupanju (agenturi) 2. pravni odnos izmeu zastupnika (agenta) i treeg lica, i on je punomonike prirode u ovom sluaju zastupnik je duan da naglasi da ugovor sa treim licem zakljuuje u svojstvu agenta Ugovor o trgovinskom zastupanju prestaje: 1. raskidanjem ugovora koji je zakljuen na neodreeno vrijeme davanje otkaza; 2. raskidaljem ugovora bez otkaznog roka i 3. predstankom ugovora na odreeno vrijeme Svaka strana moe raskinuti ugovor i to krajem svakog kalendarskog tromjesea- saopten najmanje mjesec dana prije isteka tromjesea Ako je ugovor trajao 3 god.- 2 mjeseca prije isteka kalen. tromjesea Obaveze zastupnika su: 1. staranje o interesima nalogodavca; 2. uestvovanje u zakljuivanju ugovora; 3. uvanje poslovne tajne i 4. vraanje stvari datih na upotrebu

Zastupnici su duni da postupaju po principima pootrene odgovornosti, iji je osnov panja dobrog domaina Trgovinski zastupnik mora postupati po nalazima svog komitenta Ne smije prekoraiti dobijena ovlaenja Poto zastupnik posluje u ime i za raun komitenta, on ne smije postupati neutralno, ve je duan da titi interese komitenta Neophodno je da obavijesti svog komitenta o svim znaajnim promjenama na tritu Ne smije da radi za drugog koji je u konkuretskim odnosina sa njegovim komitentnom Kada je ugovor zakljuen agent ima obavezu da u ime komitenta sastavi zakljunicu u tri primjerka i da ih potpie u ime komitenta Nalogodavac ima prema zastupniku sledee obaveze: 1. davalje materijala i dokumentacije; 2. dunost obavjetavalja (stvar je nalogodavca da li e potpisati ugovor koji mu je pripremio zastupnik. Duan je da zastupnika o svojoj odluci obavijesti, kao i o svim promjenama u aktivnosti); 3. plaanje naknade ( Nalogodavac je duan platiti proviziju. Zastupnik ima zalogu na stvarima koje je primio za obavljenje posla-radi naplate svojih potraivanja 4. naknada trokova

4. Ugovor o komisionu je ugovor o obavljanju privrednih usluga u kome se jedna ugovorne strana komisionar, obavezuje da u svoje ime i za raun svog komitenta, zakljui neki privredni ugovor, a druga ugovorna strana nalogodavac (komitent) obavezuje se da za to plati odreenu nadoknadu (proviziju) Po svom karakteru ugovor o komisionu spada u dvostranoobavezne, imenovane neformalne, komutatitve i teretne ugovore S obzirom na naglaeni lini karakter odnosa komisionar -komitent, ovaj ugovor spada u ugovore intuitu personae Zakon o obligacionim odnosima prihvata koncepciju neformalnosti ovog ugovora Postojanje komisionog posla ukazuje da po pravilu postoje dva ugovora: 1. koji zakljuuju komitent i komisionar i 2. ugovor koji zakljuuju komisionar sa treim licem u cilju realizacije komis. posla Komitent i tree lice nisu u pravnom odnosu, oni nisu u funkciji povjerioca i dunika Pravna teorija, zakonodavstvo i poslovna praksa najvie koriste podjelu na : komisiona prodaja i komisiona kupovina

Komisiona prodaja - (prodajni komision) je vrsta komisionog ugovora koja se najvie koristi u robnom prometu To je ugovor izmeu komitenta i komisionara, kojim se komisionar obavezuje da proda robu komitenta treem licu Znaajno pitanje: Po kojoj cijeni moe komisionar prodati robu? Pravilo je da cijenu odreuje komitent- izuzev u iznimnim sluajevima Komisiona kupovina - je takav komisioni ugovor kod koga se komisionar prihvata obaveze da kupi za komitenta odreenu robu -Komisionar se pri tom mora prdravati datog naloga( vrsta, cena...) Komision del kredere - Kod ove vrste komisiona odgovornost komisiona je poveana. Naime, on odgovara za ispunjenje obaveza svog saugovaraa - U pitanju je jedna vrsta jemstva kojim komisionar garantuje komitentu da e posao sigurno izvriti - Poveana odgovornost za rezultat posla daje pravo komisionaru i na posebnu nadoknadu delkredere provizija - Ugovor o komisionu je tajan - Prestanak komisionog posla mogu se kvalifikovati kao: subjektivni i objektivni

Ugovorom o komisionu komisionar prima na sebe: 1. Ispunjavanje naloga komitenta - je osnovna obaveza komisionara Teorija i praksa poznaju tri vrste naloga komitenta: 1. impreativni ( ne dozvoljava komissionaru da od njega ostupi); 2. demostrativni (komisionar moe obavljati posao u granicama komitentovih ovlaenja) i 3. fakultativni nalog (ovlauje komisionara da od naloga ostupi ako to nalau interesi komitenta) 2. Obavjetavanje komitenta o toku posla - o mjerama koje je preduzeo; o mogunostima ispunjenja naloga; o zakljuenju posla sa treim licem; duan je da informie komitenta da je tree lice izvrilo svoju obavezu.. 3. Zatita interesa komitenta - Komisionar mora da uva robu sve do prodaje treem licu, odnosno komitentu, zavisno od toga koji je komision u pitanju: prodajni ili kupovni komision 4. Polaganje rauna o radu i prenoenje rezulta posla na komitenta - Polaganje rauna o radu u stvari znai obraun izmeu komisionara i komitenta sa ciljem likvidacije odnosa koji je nastao komisionim ugovorom

Kao dvostrani ugovor komisioni posao stvar je obaveze i za komitenta: 1. Plaanje naknade - provizija je nagrada komisionaru za obavljeni posao po pravilu se odreuje u procentima od vrijednosti posla, ali se moe odrediti i kao fiksna suma nesrazmjerno visoka nadoknada moe biti smanjenja od strane suda Poveana provizija plaa se kod delkredere 2. Naknada trokova - pravo na naknadu trokova ima komisionar i onda kada posao nije doveo do rezultata pod uslovbom da je on preduzeo sve mjere da doe do uspjeha

6. IZBOR LOKACIJE PREDUZEA Lokacija preduzea je obino odluujui faktor za uspjeh ili propast preduzea Razliite vrste preduzea imaju imaju brojne zahtjeve prema tritu i lokaciji Analiza trita spreava otvaranje prodavnica ili proizvodnih pogona na pogrenim mjestima Sredstva koja se angauju za analizu trita treba smatrati investicijama i treba da bude kontinuirani proces Pri izboru mjesta za lociranje .maloprodaje, veleprodaje ili uslunog preduzea treba procjeniti sledee faktore: 1. lokalna ekonomska baza; 2. stanovnito i trendovi prihoda; 3. demografski podatci o kupcima i konkurenciji; 4. stavovi i uslovi ivotne sredine... Kupovna mo stanovnitva je od velikog znaaja za menadera u maloprodaji i uslunim djelatnostima za donoenje odluke o lokaciji Konkurencija moe da bude dobra ili loa za poslovanje u zavisnosti od vrste preduzea i kompetetnosti menadera Kod odreivanja mjesta za maloprodaju treba poi od mjesta koje e biti najdostupnije potroaima (razlikovati veleprodaju i maloprodaju)

Lokacije u maloprodaji Iskustvo razvijenih zemalja pokazuju da komercijalni radius iznosi 200 m. za prehrambene proizvode, 400 m. za proizvode trajnih potronih dobara, a za specijalne proizvode, dijelove i sklopove oko 2500 metara Svjetske tedencije pokazuju da e se izvriti postepeno dislociranje prodajnog prostora van postojeih trgovinskih centara na odreenim udaljenostima, povezanim saobraajnim komunikacijama Razvoj saobraajnica, nedostatak parking prostora, visoke cijene poslovnih prostora ...razlozi za razvoj maloprodajnih objekata na periferiji Izrada centara po mogunosti treba da bude jeftina i zasnovana na najnovojim tehnikim mogunostima. Tokovi ulaza i izlaza roba nikada se ne ukrtaju Osnovni sadraji prodajnog centra su: 1. prostor za trgovinsku djelatnost; 2. prostor za ugostiteljsku djelatnost; 3. prostor za zanatsku djelatnost; 4. prostor za ostale uslune djelatnosti 5. prostor za interne potrebe u cilju upravljanja i odravanja objekta; 6.prostor za glavne saobraajnice

7. MENADMENT FINANSIJSKE FUNKCIJE Finansijsko raunovodstvena funkcija sastoji se iz dva dijela: 1.finansijska funkcije (finansijska operativa) i 2. raunovodstvene funkcije (finansijska evidencija) Unuteranja organizacija fin. raunovodstvene funkcije (sektora) sastoji se od veeg broja uih organizacionih jedinica: finansijske operative; finansijske evidencije; finansijskog knjigovodstva; knjigovodstva osnovnih sredstava; knjigovodstva zarada; finansijske kontrole i finansijske analize Finansijska operativa: 1.) pribavlja fin. sredstva za normalno poslovanj, 2.) koristi novana sredstva, 3.) usklauje priliv i odliv novanih sredstava, 4.) regulie novane tokove i prati fin. odnose u preduzeu, 5.)kontrolie upotrebu novanih sredstava, 6.)obavlja poslove likvidature i blagajne Kontrola upotrebe novanih sredstava je dvostruka: upotrebu novanih sredstava kontroliu organi - spoljne i unutranje kontrole Likvidatura u okviru finansijske operative utvruje ispravnost dokumenata na osnovu kojih se vri isplata, odnosno uplata Ispravnost dokumenta se ocjenjuje sa: formalne, raunske i zakonske strane

Finansijska evidencija obuhvata: 1.) finansijsko knjigovodstvo (vodi glavnu knjigu u kojoj su objedinjene sve analitike evidencije, evidenciju prihoda i raspoda i da utvruje periodine i zavrne raune) ; 2.) robno knjigovodstvo (obavlja sve promjene na trgovinskoj robi, materijalu i ambalai u naturalnim i vredonosnim pokazateljima. Prua podatke o prometu i stanju zaliha i mora biti usklaeno sa skladinom evidencijom); 3.) knjigovodstvo kupaca i dobavljaa (evidentira promjene kod dunika i povjerilaca koje mora da bude usklaeno sa knjigovodstvom poslovnih partnera); 4.) knjigovodstvo osnovnih sredstava (vodi analitiku evidenciju svih osnovnih sredstava i treba da pokazuje njihovu nabavnu cijenu, otpis,otuenja i gdje su locirana) ; 5.) knjigovodstvo zarada (evidentira lina primanja radnika, vrijeme provedeno na radu i uinke- obraun linih primanja i doprinosa i ukazuje potroake i druge kredite..)i druga knjigovodstva... Finansijska kontrola - vri ispitivanje tekueg poslovanja preduzea i njenih dijelova Finansijska kontrola moe biti tekua i naknadna Naknadna kontrola vri se putem godinjeg inventarisanja

8. MENADMENT KADROVSKE FUNKCIJE Kvalitet obavljanja kadrovskih poslova zavisi od ljudi koji rade na tim poslovima Oni treba da poznaju ne samo probleme vezane za kadrove nego i ekonomiku i organizaciju rada Zadatci kadrovske funkcije u preduzeu su: 1. sistematizacija radnih mjesta; 2. projektovanje profila strunosti; 3. definisanje potrebe za kadrovima; 4. planiranje obrazovanja kadrova; pribavljanje, izbor, uvoenje u posao i prilagoavanje kadrova radu; 5. praenje razvoja i unapreenja kadrova; 6. praenje fluktuacije (kolebanja) kadrova; 7. obrazovanje, osposobljavanje, usavravanje i prekvalifikacija; 8. istraivanje motivacije; 9. informisanje kadrova; 10. kulturno uzdizanje kadrova; 11. praenje zatite na radu; 12. praenje standarda radnika; 13. briga o zdravlju i rekreaciji radnika; 14. poslovi u vezi odlaska radnika u penziju.

Formiranje radnih kolektiva Formiranje radnog kolektiva je kompleksan zadatak Osnovu za formiranje radnog kolektiva predstavlja- aktuelizovana sistematizacija i procjena radnih mjesta Ukljuivanje novih radnika se rjeava pravilnim izborom Ocjenom linosti utvruje se profil radnika, da li njegove strune, fizike i ostale osobine odgovaraju zahtjevima radnih mjesta Testovi se sve vie upotrebljavaju kao instrument ocjene linosti Vea je vrijednost testa od intervjua, ako je dobro postavljen Razlikuju se testovi: sposobnost; psiholoki testovi; socioloki testovi; zatim grupni i pojedinani testovi; pismeni testovi itd. Pored intervjua i testova esto je neophodno izvriti i medecinsko ispitivanje

Organizovanje radnih mjesta Radno mjesto je u stvari prostorno ogranien dio preduzea na kome se nalaze potrebna sredstva i predmet rada i gdje jedan ili vie radnika obavljajui odgovarajui posao izvravaju pojedinani zadatak Radno mjesto ine: 1. radnik; 2. sredstva za proizvodnju i 3. prostor za rad sa odgovarajuim radnim uslovima Ako nedostaje bilo koji element ne postoji radno mjesto Radnim zadatkom odreuje se ono to radnik treba da postigne Horizontalnom podjelom rada se konkretuzuju pojedinani zadatci radnika Projektovanje radnog mjesta je vrlo sloen i odgovoran zadatak, jer on u krajnjoj liniji zavisi kako e se i s kakvim uspjehom odvijati poslovni proces Neophodno je to detaljnije i tanije utvrditi pojedinani zadatak koji na odgovarajuem radnom mjestu treba izvriti Radno mjesto treba tako organizovati da se na njemu obavlja samo onaj rad koji je propisan i koji je osloboen svih sporednih ili nepotrebnih poslova

Radno mjesto ne smije biti izolovano mora biti povezano Prilikom formiranja radnog mjesta vano je drati se organizacionih pravila koja se odnose na sredstva za proizvodnju: 1. maine treba postaviti da se osigura max. preciznost rada; 2. pokretni dijelovi maina moraju imati dovoljno prostora za kretanje; 3. radno mjesto mora biti osigurano i snadbijeno zatitnim sredstvima; 4. sve to je potrebno za nesmetano obavljanje rada treba da se pravovremeno dostavlja na radno mjesto i da se nalazi na dohvat ruke; 5. mora se obezbijediti dovoljno mjesta za odlaganje alata, materijala ili poluproizvoda; 6. ne treba drati nikakve suvine ili nepotrebne stvari; 7. radna dokumentacija treba biti tako postavljena da se radnik moe njome koristiti Procjena radnih mjesta predstavlja komparativnu klasifikaciju radnih mjesta nezavisno od radnika koji na njima rade Procjena radnih mjesta je postupak kojim se za sva radna mjesta odreuje njihova vrijednost i na osnovu toga klasifikuju u pojedine grupe Procjena se odvija tako da se pojedina radna mjesta svrstavaju po odreenim kriterijuma u pojedine kategorije, i to po jednom unaprijed utvrenom rasporedu koji se ostvaruje u tri faze:1. popis i opis radnih mjesta; 2. analiza i stepenovanje radnog mjesta; 3. bodovanje- rangiranje radnog mjesta

9. MENADMENT FUNKCIJE OPTIH POSLOVA - U grupu optih poslova spadaju poslovi od interesa za cijelu organizaciju Obavljanje ovih poslova doprinosi da sekundarne izvrne funkcije mogu normalno funkcionisati U grupu optih poslova spadaju poslovi sekretarijata i pravni poslovi Sekretarijat obuhvata: sve poslove opte korespodencije i sve tehnike poslove vezane sa korespodencijom Sekretarijat kao organizaciono-tehniko tijelo poslovnih organa vri poslove pripreme materijala za radne sastanke, sjednice, zakazivanje poslovnih razgovora i sastanaka... Sekretarijat moe obavljati i poslove ekonomata nabavka potrnog materijala, brigu oko odravanja zgrade, odravanje kompjutera... U poslove ekonomata ubrajamo: 1. poslovi opte korespodencije; 2. poslove arhive; 3. poslove koje obavlja kao organizaciono tehniko tijelo poslovodnih organa; 4. poslove rasporeivanja pomonog osoblja; 5.poslove ekonomata; 6. poslove koordinacije u grupi optih poslova; 7. poslove informisanja U pravne poslove ubrajamo: 1. tumaenje zakona i ocjena zakonitosti pri donoenju odluka; 2. poslovi zastupanja pred sudovima; 3. poslovi regulisanja odnosa izmeu preduzea i lanova radnog kolektiva; 4. pokretanje i voenje disciplinskih postupaka; 5. poslovi u vezi sastavljanja kupoprodajnih ugovora i kontrole valjanosti ugovora...

10. MENADMENT RAZVOJNE FUNKCIJE Unapreenje organizacije jedan je od stalnih zadataka preduzea Organizacija se mora stalno mijenjati, unapreivati i usvravati kako bi se prilagodila novonastalim promjenama U sklopu pripreme za uvoenje nove organizacije potrebno je: 1. utvrditi organizacione probleme; 2. definisati ciljeve nove organizacije; 3. predvidjeti nain sprovoenja nove organizacije; 4. odrediti strune kadrove; i 5. obezbjediti kontrolu sprovoenja Nakon izvrene analize druga faza u pripremi za uvoenje nove organizacije je izrada nacrta nove organizacije, prije svega kadrovske i materijalne prirode U radu treba oekivati potekoe poput otpora pojedinih radnika... Organizacija treba da bude postavljena elastino U cilju sprovoenja, odravanja i unapreenja organizacije rada koriste se odreena srestka kao: organizacione eme(grafiki prikaz organizacione struktute ili njenih pojedinih org. jedinica) ; pravilnici trajnije reguliu organizaciju) i pomona sredstva (razni cilkulari, obrasci, kartoteka i razna mehanika sredstva)

Sluba za razvoj preduzea zahtijeva veliku sistematinost, poznavanje problema i odgovarajui kadar Planiranje je rad na izradi plana u kome organizacija procjenjuje s jedne strane drutvene potrebe, a sa druge svoje mogunosti iz ega proistie postavljanje ciljeva, obima prometa i meusobnih odnosa radi ostvarivanja postavljenih ciljeva Osnovi planiranja treba da budu: 1. naunost; 2. puna zaposlenost (ljudi i kapaciteta); 3. dohodovnost; 4. ekonominost ( omoguiti najpovoljniji odnos izmeu efekata i ulaganja) Sluba planiranja u okviru svog rada na izradi plana, u skladu sa potrebama trita i mogunostima ima sledee zadatke: 1. da izdvoji perspektivne od tekuih zadataka; 2. da pripremi predloge perspektivnih i tekuih planova razbijenih na krae periode (perspektivne na godinje, a tekue na tromjesene, mjesene i dekadne) 3. da organizuje rad na izradi tekueg godinjeg plana organizacije i usklaivanje planova nabavke, prodaje, kadrova i drugih poslova)

11. MENADMENT ORGANIZACIONE STRUKTURE PREDUZEA Organizacija je proces kojim se uspostavlja odreena nova ili mijenja, odnosno usavrava,postojea organizaciona struktura, tj utvruje se odreeno organizaciono stanje Organizaciona struktrura rezultat je procesa izgradnje organizacije, bez obzira da li se radi o izgradnji nove ili organizaciji postojee org. Proces izgradnje nove organizacije sastoji se u svrsihodnom spajanju, a proces reorganizacije postojee organizacije u svrsihodnom ukljuivanju svih inilaca proizvodnje u novu harmoninu cjelinu Proces izgradnje organizacije poinje nabavkom i prikupljanjem inilaca proizvodnje, a zavrava se uspostavljanjem organizacione strukture Organizaciona struktura moe se definisati kao sveukupnost veza i odnosa izmeu pojedinik inilaca proizvodnje. U elemente organizacione strukture mogu se ubrojati: 1. organizacija sredstava za proizvodnju i racionalno ureenje prostora; 2. organizacija radne zajednice, 3. organizacija unutranjih odnosa i 4. utvrivanje vremenskog rasporeda posla

Organizacija sredstva za proizvodnju Zavisi od vrste i tipa proizvodnje Vrsta i tip proizvodnje odreeni su ciljevima organizacije Vaki tip proizvodnje ima odgovarajuu opremu, a tako i specifinu organizaciju uslovljenu, rasporedom i ritmom proizvodnje Izbor opreme predstavlja i organizacioni problem, ne samo u fazi nabavke nego i fazi postavljanja i korienja Oprema u prvom redu treba: 1. da omoguuje postizanje utede u vremenu ili u radu; 2. da osigura veu preciznost, 3. da ima tano zahtjevi reim i stepen rada; 4. da ne zahtijeva pretjerane popravke i odravanje Prema svrsi kojoj slue razlikuje se vrste opreme: 1. sredstva za rad koja se upotrebljavaju u neposrednom procesu proizvodnje; 2. oprema za dobijanje i prenos energije; 3. kontrolni i mjerni instrumenti 4. transportna sredsta i ureaji; i ostala oprema Treba nastojati da raspored opreme bude to optimalniji, a to zavisi faktora, a najvaniji su; 1. precizno definisanje proizvodnog procesa; 2. detaljno razraeni tehnoloki postupci; 3. vrsta opreme; 4. raspoloivi prostor

Postoje tri klasina rasporeda opreme: linijski; grupni i kombinovani U linijskom rasporedu maine su poreane prema toku tehnolokog procesa, odnoso toku mainskih operacija Primjenjiv kod lanane proizvodnje Grupni raspored maine svrstane prema svojim proizvodnim ili tehnolokim karakteristikama (krivudavo pretanje predmeta rada) Kombinovani raspored - kombinacija linijskog i grupnog rasporeda Korienje ukupnog kapaciteta opreme zavisi od: 1. sihronizacije pojedinih maina; 2. sihronizacije tehniolokog postupka; 3. vrste i priticaja (dotur) predmeta rada; 4. kvaliteta i strune opbuenosti rada... Uvoenje mehanizacije i automatizacije korienja opreme dobija veliki znaaj

Korienje predmeta rada Organizacioni problemi vezani za predmete rada odnose se: 1. izbor premneta rada; 2. pravovremeno i ujednaeno snadbijevanje radnih mjesta; 3. odreivanje pravilnog redosleda i broja radnih operacijha; 4. uskladitenja; 5. nomeklatura i evidencija itd U izboru pretmeta rada moramo se sluiti istarivanjem trita, a donoenje konane odluke uslovljeno je: 1. mogunou upotrebe za odreenu vrstu proizvodnje; 2. komparativnim trokovima nabavke; 3. visinom trokova prerade i obrade; 4. trajnou predmeta rad idt Posebno je vano pitanje pravovremenog i sihronizovanog snadbijevanja drugim reprodukcionim materijalom Isto tako vaan je i problem odreivanja redosleda i broja operacija na predmetima rada Organizacija uskladitenja obuhvata one probleme koji se odnose na uskladitenje materijala, predmeta rada i gotovih proizvoda Bitno je obezbijediti dobrui preglednost: primljene i izdate robe; stanje zaliha i naruene koliine koje se oekuju itd. Pod nomeklaturom i oznaavanjem materijala podrazumijeva se grupisanje materijala po odreenom brojanom sistemu, koji mora zadovoljiti zahtjeve: da grupie materijal prema skladitima; prema granama; djelatnosti; obliku itd

Korienje transportnih sredstava Unutranji transport obuhvata kretanje predmeta i sredstava rada u procesu proizvodnje Organizacija unutranjeg transporta skrauje: vrijem prevoza; smanjenje trokova obrade; pridonosi brem i normalnijem odvijanju procesa proizvodnje Na racionalnu organizaciju transporta utie: raspored prostorija i raspored radnih mjesta; izbor pravca kretanja; izbor transportsnog sredstva Pravci kretanja predmeta rada mogu biti- vertikalni i horizontalni Izbor transportnog srestav treba efikasno rijeiti. Izbor zavisi od: 1.tipa proizvodnje i vrsta usluga; 2. radnim karakteristikama transportsnog sredstva; 3. trokovima nabavke i eksplatacije itd.... Transportna sredstva se mogu grupisati na: mehanika i runa U mehanika pokretna sredstva ubrajamo ona koja se slobodno kreu po saobraajnicama, kao elektrodizalica ili motorna kolica, viljukari, vagoneti U mehanika stabilna tran. sredstva: sve vrste btransportnih traka odnosno konvejera

Konvejer je najsavrenije sredstvo unutranjeg transporta kod prevoza velikih koliina s vrlo brzom uestalnou U posljednje vrijeme u unutranjem transportu velikih koliina sve vie se se upotrebljavaju palete ili kutije od drveta, plastine mase ili sl, tano odreenih dimenzija ( koriste se viljukari) Potrebno je da preduzea usvoje jedinstven tip paleta, kako bi se one mogle zamjenjivati i uzajamno koristiti Kontejneri su posebna vrsta sredstava za masovni transport po sistemu od skladita do skladita To su otvorene ili zatvorene posude namijenjene prenosu robe Postoje obini i specijalni kontejneri Izrauju se od razliitih materijala

POSLOVNA POLITIKA PREDUZEA

1. PRINCIPI POSLOVNE POLITIKE PREDUZEA Poslovna politika preduzea predstavlja skup raznih mjera koja preduzea donose i realizuju radi ostvarivanja svojih programskih aktivnosti Ostvarivanje programskih ciljeva na veem nivou omoguava stvaranje vie proizvoda i usluga, a time i podmirivanje potreba linih, zajednikih i optih, koje stalno rastu Po svom sadraju poslovna politika obuhvata: 1. koliinu i asortiman proizvodnje; 2. nabavnu i prodajnu orjentaciju; 3. obezbjeenje i troenje finansijskih sredstava; 4. odreivanje politike cijena; 5. investicije; 6. tehnoloki proces; 7. razvoj; 8. sistem upravljanja i rukovoenja; 9. raspodjelu; 10. politiku kadrova organizacije itd. Po obuhvatnosti poslovna politika moe biti unutranja i spoljna Unutranja pos. politika obuhvata: oblasti organizacije proizvodnje; finansiranja; kadrova itd Spoljna poslovna politika odraava se na: politiku cijena; nabaveke; politiku realizacije proizvoda i usluga itd Osnovne funkcije su: 1. funkcija nabavke; 2. proizvodnje; 3. prodaje; 4. finansija; 5. kadrova; 6. investicija i td

Sve ove parcijalne poslovne politike treba uskladiti u kvantitativnom, kvalitativnom, prostornom i vremenskom smislu Poslovna politika predstavlja i racionalnu politiku:nabavke, prodaje, finansiranja, evidentiranje poslova i drugo. U formiranje poslovne politike polazi se od: objektivnih (uslovi privreivanja, i subjektivnih uslova (radni kolektiv sa svojim organima upravljanja i rukovoenja) Prirodni uslovi (poljoprivreda, umarstvo...) Trite je osnovni spoljni faktor koji bitno utie na poslovni uspjeh Razvoj nauke i tehnologije Institucionalni uslovi obuhvataju cjelokupnost pravnih propisa, kojima se reguliu drutveni odnosi i uslovi privreivanja Cilj poslovne politike preduzea je da optimalno uskladi inters pojedinca, preduzea i interese drutvene zajednice kao cjeline. Zadatak poslovne politike je da doprinese ostvarivanju ciljeva poslovanja preduzea Zbog toga preduzee prvo definie ciljeve, pa onda politiku Pravilno postavljena poslovna politika treba da omogui: da se ciljevi postignu uz manji utroak ljudske i pogonske energije, vremena, prostora, sirovina i finansijskih sredstava

1. Kreiranje poslovne politike preduzea Kreiranje poslovne politike uslovljeno je objektivnim i subjektivnim uslovima u kojima obavljaju svoju djelatnost Subjektivni (unutranji) faktori nalaze se u samom preduzeu Objektivni faktori su: prirodni uslovi, trite, drutvena organizacija proizvodnje, razvoj teh. i nauke, institucionalni uslovi i javno mijenje Prirodni (kao najoptiji) uslovi za rad preduzea: prirodna bogastva, - konfiguracija i sastav zemljita, biljni i ivotinjski svijet, klima, rude i izvori energije Najvaniji spoljni faktor je trite Uticaj na poslovanje preduzea trite vri kroz svoenje individualnog radnog vremena na drutveno potrebno radno vrijeme Redosled aktivnosti na sprovoenju poslovne politike: 1. davanje incijative; 2. definisanje problema; 3. analiza problema; 4. razmatranje alternativnih rjeenja; 5. donoenje odluke; 6. sprovoenje odluke u ivot; 7. kontrola izvrenja odluke

Kratkoronom poslovnom politikom odluuje se o bliim ciljevima ostvarenja programske orjentacije: najee mjere za poveanje proizvodnje, usluga, prodaje, snienje zaliha, trokovi poslovanja ... Dugoronom poslovnom politikom se ostvaruju ciljevi na dui rok :investiranje, razvoj, kadrovi i dr. Osnovni principi formiranja poslovne politike su: 1.maksimiziranje rezultata poslovanja preko produktivnosti, ekonominosti i rentabilnosti; 2. obezbjeivanje daljeg razvoja; 3. stabilnost u postizanju predvienih ciljeva; 4. saradnja preduzea sa drugim organizacijama u okviru grupacije, grane, i ire u privredi Pri utvrivanju poslovne politike potrebno je razmotriti i ograniavajue faktore, kao to su; finansijska sredstva, sirovine... Zadatci kontrole i analize su da se sagleda ostvarivanje ekonomskih principa poslovanja Metode kojima se vri analiza i kontrola ekonomije su: 1. metode ciljeva poslovne politike sa stanovita interesa drutva, kolektiva i pojedinca; 2. ispitivanje mjere poslovne politike sa stanovita ekonomskih principa reprodukcije; 3. kvalitetne analize rezultata reprodukcije; 4. analiza operativne kontrole izvrenja postavljenih zadataka

2. INFORMACIJE U POSLOVNOJ POLITICI Informacije treba da budu: objektivne; tane i razumljive Informacije treba da daju odgovor: ta da se radi, ime i kako i ko Po svom sadraju informacije mogu biti: 1. ekonomske (podatci o potranji proizvoda odreenih preduzea; o proizvodima koji mogu zamijeniti te proizvode; cijenama..) 2. tehnoloke (istraivako razvojne djelatnosti i njihove rezultate) 3. institucijalne informacije (su neophodne za operativno i plansko predvianje i odluivanja poznavanje sistemskih zakona) Informacije se pojavljuju kao:makro ekonomske, mikro ekonomske, retrospektivne i perspektivne Sa stanovita preduzea najvanije su informacije koje se odnose na: poslovnu i razvojnu politiku i na raspodjelu ostvarenih rezultata Prema strukturi informacije mogu biti :ekonomske, pravne i tehnike Vremenski: dnevne, nedeljne, mjesene, godinje Informacije se dijele na: interne i eksterne, zatim - usmene i pismene Informacija je podloga za djelokrug rada rukovodstva na planiranju, organizovanju, aktivnom uestvovanju i kontrolisanju

Informacioni sistem mora biti vrsto vezan sa osnovnim ciljevima poslovanja preduzea, s nejenom politikom, strategijom rukovodstva Tehnologijom informativnog sistema se moe upravljati 2.1. Informacije potrebne markentingu: 1. informacije o radnim rezultatima poslovne aktivnosti - promjena dobiti ( mogu se pripisati cijenama) - promjene u proizvodnji na osnovu kojih markenting moe da planira sve kratkorone i dugorone izmjene plana prodaje - izvjetaji o kvalitetu kao znak stalnosti kvaliteta proizvoda 2. Informacije o stanju isporuka 1. ugovorene isporuke; 2. stanje kupeve narudbine; 3. djelomine isporuke (ove isporuke treba izbjegavati jer izaziva dopunski administrativni posao) 3. Informacije o stanju zaliha 1.Gotova roba i roba u procesu proizvodnje; 2. zalihe i isporuke sa skladita; 3. rashodovne zalihe (prodaja po niim cijenama)

4. Informacije o opremi i korienju kapaciteta - mogunosti proizvodnje (osoblje merkentinga treba da je informisano o svoj novoistaliranoj opremi, poboljanju proizvodnje, dodatnom prostoru..) - korienju opreme - ekonomine proizvodne serije (prodaji su potrebne informacije o minimalnim ekonominim proizvodnim serijama) 5. Informacije o predvienoj prodaji Godinji plan prodaje treba razbiti na mjesene dijelove. Mjesene potrebne koliine se upotrebljavaju za izradu mjesenih termin planova. To se odnosi na: Vremensko odreenje planova prodaje. Mjesene koliine prodaje moraju biti dostavljene proizvodnji prije poetka fiskalne godine. - Prodaja treba da razbije ukupne koliine na mjesene Pouzdanost planova Reviziju planova usled promjenjivih uslova na kojima se zasnivaju predvianja prodaje, potrebe svakog fiskalnog kvartala moraju biti preispitane od strane prodaje kako bi se izvrile izmjene

6. Informacije o kvalitetu proizvoda: Specifikacije - Prodaja treba da obezbijedi dobijanje detaljnih specifikacija (podataka) od naruioca ukljuujui i crtee, potreba za testiranjem, nain upotrebe, dimenziju, boju, koliinu... Tolerancija - Od prodaje se zahtijevaju informacije o prihvataljivim granicama kvaliteta proizvodnih tolerancija Upotreba proizvoda Kompletni podatci o tome kako se od strane korisnika upotrebljava proizvod Primjedbe korisnika Proizvodnji se dostavljaju kompletne kopije o ispitivanju korisnika, kao i druge informecije o mogunosti proizvoda da odgovori potrebama kupca 7. Informacije o promjenama potreba potroaa Kratkorone analize trita Dugorone analize trita

3. POLITIKA OBEZBJEENJA FINANSIJSKIH SREDSTAVA Finansijska politika kao dio politike preduzea ima sledee zadatke: 1. Osiguranje finansijskih sredstava u potrebnoj koliini, u najpovoljnijem roku po najpovoljnijim uslovima uz najnie trokove 2. Najracionalnije korienje raspoloivih sredstava uz njihovo puno angaovanje, voenje politike likvidnosti i ubrzanje cirkulacije sred. 3. Osiguranje kontuirane kontrole i analize poslovanja pomou finansijskih sredstava Pribavljanje potrebnih fin. sredstava moe se ostvariti izdvajanjem dijela dohodka u fondove i pozajljivanje od banaka i drugih Korienje kredita u znaajnoj mjeri optereuje trokove poslovanja Racionalno korienje sredstava doprinosi njihovom smanjenju, a time i poveanju rentabilnosti poslovanja Bitno je i pitanje nivoa veliine zalihe Preduzee treba da se opredijeli za odreenje vrste potroaa Uslovi da bi se donijela pravilna odluka cena su: 1. poznavanje trokova proizvodnje; 2. poznavanje ranijeg kretanja cijena; 3. trinih okolnosti; 4. potrebne koliine; 5. mogunosti proizvodnje od strane proizvoaa i dr.

4. MOGUNOSTI USKLAIVANJA INIOCA PROCESA REPRODUKCIJE Organizacione promjene mogu biti izazvane i grekama odnosno disfunkcijama u organizaciji koje su nastale zbog neusklaenosti izmeu i unutar inilaca proizvodnje ili zbog toga to je postojee organizaciono stanje neprikladno za realizaciju ciljeva. Greke odnosno disfunkcije u organizaciji su pojave koje naruavaju skladno i efikasno djelovanje inilaca proizvodnje u ispunjavanju zadataka Greke su obino posledica neznanja, odnosno nedovoljnog organizacionog znanja lanova kolektiva, posebno rukovodeeg kadr Ima meutim greaka koje nastaju zbog pretjerane organizovanosti, kada se nastoji svi odnosi i veze fiksirati Naruavanje organizacione discipline znaajan je uzrok organizacionih poremeaja, koji imaju iste efekte kao org. greke Rast preduzea zahtijeva prilagoavanje i dopunjavanje postojee i stvaranja nove organizacije. Da bi se sa organizacijom moglo poeti, mora se doi do saznanja da se odreeno organizaciono rjeenje mora mijenjati ili da se neki novi odnosi i postupci moraju organizaciono regilisati

Kada se definiu organizacioni problemi, moe se odrediti zadatak koji treba obaviti definisanje zadatka vana faza rjeavanja problema Odluka je zavrni akt definisanja zadatka Odluka obino sadri: 1. definiciju problema, koja treba biti precizna; 2. zadatak koji se rjeenjem eli ispuniti; 3. nain na koji treba rijeiti definisani problem; 4. potrebna sredstva za izradu predloga; 5. rok do kojega treba izraditi predlog. Snimanje i analiza stanja vaan je dio ukupnog procesa rjeavanja problema Snimanje se obavlja prikupljanjem injenica i informacija da bi se dobila realna slika o postojeoj organizaciji Potrebno je prikupiti podatke o: 1. poloaju i rasporedu maina, uskim grlima, rasporedu radnih mjesta; 2. brojnom stanju radnika, kvalifikacionoj strukturi; 3. saobraajnom putu izmeu pojedinih radnih mjesta; 5. zadatcima, odgovornosti pojedinih organa; 6. sadraju dokumenata itd Sledea faza istraivanje mogunosti za rjeenje organizacionih problema Uloga profesionalnog organizatora dolazi do izraaja

Vrednovanje varijanti obavlja se tsko da se sve alternative paralelno i detaljno obrade primjenom metodologija Predlog za rjeavanje organizacionih problema mora biti kompleksan i sadrati sve relevantne podatke o postojeem stanju organizacije s naznakom dobrih i loih strana i njihovim posledicama Po prihvatanju organizacije slijede pripreme za njeno sprovoenje: 1. Pripreme materijalnog karaktera (nova oprema, proirenje prostora...) 2. pripreme kadrova; 3. pripreme odgovarajuih organizacionih dokumenata; 4. efikasno praenje, kontrola sprovoenja organizacije

5. PLANIRANJE AKTIVNOSTI PREDUZEA Planiranjem se vri svjesno usmjeravanje razvoja privrednog poslovanja preduzea za naredno vremensko razdoblje Zadatci planiranja u preduzeu su: 1. predvianje uslova pod kojim preduzee pristupa ostvarenju planiranih zadataka i to: 2. uslovi unutar preduzea; 3. uslovi izvan preduzea; 4. predvianje ostvarivanja dohodka i njegove raspodjele Planovi preduzea moraju biti usklaeni sa potrebama trita, realnim mogunostima preduzea i njegovim viegodinjim razvojem Planovima preduzea konkretizuje se poslovna politika preduzea Interes drutvene zajednice je da preduzee posluje u skladu sa smjernicama odreenim drutvenim planovima i da blagovremeno izmiri svoje obaveze prema drutvu Podjela planova vri se: 1. ko donosi planove; 2. za koji vremenski period; 3. koju oblast poslovanja obuhvata Prema duini perioda za koji se izrauju: 1. perspektivni (pet, sedam, deset i vie godina) i 2. tekui ( ne due od godinu dana) Razrada tekueg plana na polugodinje, tromjesene i mjesene spada u domen osnovnog planiranja Operativni planovi (izvrni planovi) utvruju se za period krai od jedne godine i slue kao instrument i putokaz za konkretne akcije

6. PLANIRANJE REPOMATERIJALA U procesu kruenja sredstava preduzea nabavka ini prvu fazu U uslovima razvijenog trita uloga nabavne slube se ne iscrpljuje u obezbjeivanju potrebne koliine robe. Uspjene odnosno uspjene nabav. odraavaju se na uspjeh prodaje Svako preduzee podeava ciljeve navake svojim potrebama i mogunostima i situaciji na tritu Racionalna politika nabavke treba da bude proeta principima: 1. Da se nabavka vri kod najpovoljnijih dobavljaa; 2.da se nabavlja roba koja svojim kvalitetom odgovara potroaima; 3. da se nabavka vri u pravo vrijeme i uz najpovoljnije cijene; 4. da se poslovanje obavlja u skladu sa poslovnim mortalom Nabavna sluna obavlja tri grupe poslova: 1. pruavanje trita; 2. izvrenje konkretnih nabavki i 3. voenje evidencije nabavki Trite nabavke sainjavaju podruje na kome se nalze izvori robe koju preduzee eli da nabavi Nabavna sluba ne smije se osloniti na samo jednog dobavljaa Nabavna cijena predstavlja jedan od znaajnih faktora

Nia nabavna cijena ne mora biti i najpovoljnija za kupca Nia nabavna cijena omoguava odreivanje nie prodajne cijene Nabavka mora biti usmjerena na postizanje najekonominijih i najracionalnijih izvora nabavke. Izmeu dobavljaa koji imaju istu potrebnu robu treba se opredijeliti za onoga koji pri istoj cijeni i kvalitetu nudi najpovoljnije isporuke i plaanje Pravilno poslovanje zahtijeva da se ne nabavljaju vee koliine robe nego to je potrebno za prodaju u odreenom vremenskom razmaku Da bi se izbjegle negativne posledice za svaku pojedinu vrstu robe utvruju se minimalne i maksimalne zalihe na lageru Na veliinu porude odnosno zaliha djeluje vie faktora: 1. mogunost snadbijevanja; 2. tedencija kretanja cijena na tritu; 3. priroda robe; 4. mogunost promjena potreba i ukusa potroaa; 5. odnos izmeu trokova nabavke i trokova oko uskladitenja ; 6. raspoloivi smjetajni prostor; 7. finansijske mogunosti preduzea ... Ako su izvori nabavke udaljeni i skopani sa veliki transportim trokovima i rizikom, ekonomski je opravdano stvarati vee zalihe

7. REKLAMACIJE I ODNOS PREMA KUPCIMA Uspjeh ili neuspjeh kod kupaca neposredno se odraava na poloaj preduzea, pa je u obstranom interesu da se u granicama zakonskih propisa i poslovnog morala pomau i da sarauju. Poslovne veze prodavca i kupca ne smije se svesti na trenutni akt kupoprodaje robe Reklamacija se dostavlja u roku od 3 dana po prijemu robe Ukoliko se prijemom ustanovi da roba odstupa od ugovora, uzansi, uzoraka, faktur itd. kupac treba da reklamira blagovremeno i sa dokumentacijom Kupci se mogu obetetiti na vie naina: bonifikacijom (tj. Izvjesnim otpisom od prodajne cijene); besplatnom opravkom;povraajem stare i lansiranjem nove robe koja odgovara odredbama ugovora. Upustva predstavljaju oblik zatite potroaa i faktor unapreenja prodajnog poslovanja Garancije i servisno odravanje predstavljaju dvije meusobno povezane, ali vremenski odvojene prodajne usluge Garancija dobija svoj pravni izras u tzv. garantnom listu Proizvoa treba da obezbijedi odravanje prodatih proizvoda u toku vijeka trajanja Instaliranje i montaa proizvoda po dogovoru Prodaja na kredit predstavlja jednu od prodajnih usluga

8 POLITIKA NABAVKE ROBE Nabavka stvari predstavlja poetnu fazu reprodukcije Nabavka obuhvata niz poslova: 1. utvrivanje nabavne politike; 2. istraivanje trita nabavki; 3. izrada plana nabavke; 4. prouavanje i izbor najpovoljnijeg dobavljaa; 5. naruivanje robe; 6. dopremanje robe; 7. prijem naruene robe; 8. skladitenje... Menadment nabavki obuhvata: 1. utvrivanje politike i strategije nabavki; 2. planiranje nabavki; 3. istraivanje trita; 4. naruivanje i prijem robe u skladite Za uspjenu politiku i strategiju nabavke bitno je: 1. politika i strategija nabavki mora biti u finkciji poslovnosti i razvijanja poslovnih odnosa po prioncipu savjesnosti; 2. pol. nabavki zavisna je od nabavne snage preduzea; 3. treba dosledno potovati princip odgovarajueg kvaliteta; 4. treba utvrditi sadanje i budue trite; 5. u nabavci primarno mjesto dobija ekskluzivnost; 6. cijena nije najvaniji faktor; 7. efikasno upravljanje nabavkama: 8. insistiranje na rokovima isporuke Nabavna sluba mora da odgovori zahtjevima proizvodenje: 1. promjenjivost proizvodnje; 2. proizvodnja po narudbi; 3. kvalitet

9. POLITIKA PRODAJE ROBA I USLUGA Politika prodaje sastoji se u odreivanju principa kojih se treba pridravati u radu i izboru sredstava za postizanje to uspjenije prodaje robe Planom prodaje postavljaju se konkreti zadatci koje je potrebno ostvariti u odreenom vremenoskom periodu Izradi realnog plana predhodi temeljna analiza Koriste se podatci koje obrauje statistika i podatci dobijeni istraivanjem trita prodaje Plan prodaje za tekuu godinu bazira se na rezultatima iz predhodne godine, korigovanim za procenat porasta koji se predvia drutvenim planom i optim kretanjima u privredi. Planiranje prodaje vri se: 1. po vrstama i grupama artikla; 2. po teritorijalnim podrujima; 3. po pojedinim oblicima prodaje Plan preduzea i planovi pojedinih jedinica razrauju se na krae vremenske jedinice na osnivu sledeih principa i postupaka: 1. prouavanja trita prodaje; 2. izrade plana prodaje; 3. organizacija i kontrola rada pojedinih oblika prodaje robe prodajne mree; 4. pregovaranje s kupcima i zakljuivanje kupoprodajnih ugovora; 5. voenje korespodencije sa kupcima; 6. voenje razne evidencije prodaje; 7. davanje dispozicija (naloga) skladinoj slubi za isporuku; 8. fakturisanje i 9. obrada reklamacija

Prouavati tranju robe na tritu znai pratiti i ispitivati potrebe i zahtjeve kupaca Osim sezonske oscilacije postoje znatne razlike u potroakoj potranji i u toku mjeseca; nedelje i dalje Ne treba zanemariti ni poveanje tranje u vrijeme praznika U izotrenom konkurenciji potroa e povjerenje ukazati preduzeu koje prodaje; robu koja spoljnim izgledom, kvalitetom i cijenom najbolje odgovara njegovim zahtjevima Politika prodaje robe predstavlja dio opte politike preduzea Preduzee podeava ciljeve politike prodaje; svojim potrebama; finansijskim mogunostima i situaciji na tritu Racionalna politika prodaje postavlja ove pojedinane ciljeve principe) : 1. da je prodaje roba koja odgovara eljama i potrebama kupca; 2. da se prodaja orjentie na to iri krug kupaca; 3. da se vodi politika prodajnih cijena koja e stimulisati prodaju; 4. da se trokovi propagande dovedu u sklad sa rezultatima koji se postiu u prodaji; 5. da se primjenjuju oni naini i oblici prodaje koji donose najbolje rezultate u prodaji; 6. da se utvrde sve mjerte koje doprinose ubrzanju obrta sredstava; 7. da se prodajno poslovanje odvija u skladu sa poslovnim moralom

Ciljevi poslovne politike konkretizuju se u planu prodaje, a ostaruje ih prodajna sluba preduzea Kao dio prodajne politike, politika cijena obuhvata mjere koje treba preduzeti i principe koji se valja drati pri formiranju prodajnih cijena koje odgovaraju potrebama trita, a istovremeno obezbjeuju pokrie trokova poslovanja i ostvarenje najoptimalnijeg dohodka. Na formiranje pojedinih cijena utiu: cijena kotanja, trite i ekonomska politika zemlje Cijena kotanja utie u dvojakom pravcu: 1. ona predstavlja donju granicu prodajne cijene 2. njena visina direktno utie na nivo prodajne cijene Trine prilike predstavljaju faktor koji bitno utie na formiranje gornje granice cijene: 1. kolika je ponuda (broj ponuaa, konmkurencija, koliina i cijena..); 2. kolika je tranja tog artikla broj i struktura kupaca...) Ponuda i potranja bitne za formiranje cijena Zbog unapreenja prodaje veleprodajna preduzea kupcima daju povoljnije uslove, kao nap.:1. roba se isporuuje franko stanica; 2. osim osnovnog opteg rabata prizneje i poseban, takozvani koliinski rabat i superrabat

10. POLITIKA SKLADITENJA PROIZVODNJE Skladite je fiziko mjesto u kome se odvija upravljanje robama koje su uskladitene. Potrebno je da postoje odgovarajui uslovi dobri manipulativni putevi, koji dozvoljavaju brz ulaz i izlaz robe Optimalno korienje skladinog prostora Razvoj regalnog tipa skladita doveo do ekonominog iskorienja prostora i do standardizacije paleta i drugih tipova ambalae Skladitenje, kao proces, se sastoji od odlaganja i uvanja robe na odgovarajuem mjestu, dok se eka nalog za isporuku U zadatak skladitenja mogu se navesti sledei poslovi i odgovornosti: 1. skladitenje na tehniki i fiziki odgovarajui nain; 2. zatita robe od krae, oteenja i nedozvoljene upotrebe; 3. kontrola izlaza robe; 4. racionalna upotreba skladinog prostora Po izgledu i opremljenosti razlikujemo: 1. zatvorena skladita ( ulaz i izlaz robe vri se uz odgovarajua dokumenta. Postoji sistem fizike zatite, postoji sistem provjere zaliha..) 2. otvorena skladita ( otvoren pristup robi) 3. regalno paletna skladita ( zatvore skladita i razlikuju se od obinih po nainu odlaganja roba po principu slobodnog paletnog mjesta)

Moderna skladina oprema ukljuuje: palete, police za otvoreni i zatvoreni prostor, kao i metalne i drvene kutije Pravila kojih se treba pridravati u definisanju rasporeda robe: 1. roba koja se najvie kree se odlae blie izlazu; 2. roba velike teine se odlae na mjesto koje zhtijeva najmanje transportnog rada; 3. roba male tei se odlae na vee visine; 4. zapaljivi materijali i opasne robe se odlau u dio skladita koje je pripremljeno za to; 5. robe velikih dimenzija sa sopstvenom zatitom se moe odlagati na otvorenom prostoru; 6. roba koja zahtijeva posebnu vrstu zatite mora biti odloena u skladu sa tim zahtjevima Distributivna skladita - velika skladita koja mogu biti nezavisne zgrade ili sastavni dio nekog trgovinskog objekta: U ovim objektima roba se rasporeuje: 1. vioj zoni ( odlau se robe manje teine i sa manjim kretanjem); 2. srednjioj zoni ( robe sa naveim kretanjem) i 3. nioj zoni (zbog svoje teine ne mogu biti odloene na druga mjesta) Funkcije kladita su sledee: 1. prijem i indetifikacija robe; 2. skladitenje, to obuhvata odlaganje robe i preuzimanje odgovornosti za robu; 3. isporuka robe.

11. POLITIKA ISTRAIVANJA TRITA Osnovni cilj prodajne politike je: a) izvri prodaju prozivedene robe i b) ostvari povoljan finansijski rezultat Prodajnom politikom treba: 1. pronai pravi asortiman na koji e kupac reagovati; 2. pronai kvalitet koji zadovoljava zahtjeve kupca; 3. odabrati tehnike faktore proizvodnje koji obezbjeuju proizvodnju uz predhodna dva uslova, uz najmanju moguu cijenu kotanja i 4. ubijediti kupca da je takav proizvod neophodan Istraivanje prodajnog trita treba da odgovori na sledee pitanja: 1. ta treba da se prodaje; 2. gdje treba da se prodaje; 3. kome treba da se prodaje; 4. kako treba da se prodaje; 5. kada treba da se prod.; Istraivanjem trita postiu se sledei efekti: 1. uspostavlja se kontakt sa kupcem; 2. omoguava se iznalaenje efikasnijih sredstava u borbi sa konkurencijojm; 3. omoguavaju se racionalniji metodi plasmana robe; 4. ublaava se rizik pogrene orjentacije u investiranju; 5. otkrivaju se novi proizvodi, ili nova trita za postojee i nove proizvode; 6. stiu se saznanja o tehnikom progresu; Istraivanje ivotnog ciklusa vrlo znaajno - faze: 1. uvoenje: 2. rast; 3. zrelost i 4. opadanje

12. POLITIKA KVALITETA PROIZVODA I USLUGA Kvalitet sainjavaju razliita svojstva proizvoda koji imaju znaaj sa stanovita upotrebne vrijednoti i spoljnog izgleda Potroai ele da dobiju robu takvog kvaliteta koja odgovara njihovim potrebama i njihovoj kupovnoj moi Na toj osnovi deferenciraju se kupci: 1. kojima je prioritet kvalitet i 2. kojima je prioritet prodajna cijena Zatitni znak odreene firme moe presudno da utie na odluku kupca koji se ne razumije u tehnika svojstrva robe; Pitanje kvaliteta je povezano sa izgledom i ambalaom Posebno interesovanja za oblikovanje proizvoda pokazuju inostrana trita Spoljni izgled moe da bude presudan faktor prodaje. Uspjeh se ne moe postii bez stalnog kreiranja proizvoda i usavravanja njihovog spoljnog izgleda

13. POLITIKA CIJENA PROIZVODA I USLUGA Prodajne cijene su ispunile misiju ako su utvrene na nivou koji istovremeno obezbjeuje normalan tok reprodukcije i rentabilno poslovanje Prodajne cijene se utvruju kalkulacijom Porez na promet predstavlja sastavi dio prodajne cijene u trgovini Donja granica prodajnih cijena limitirana je trokovima proizvodnje, (u trgovini nabavke) uveanim za iznos efektivnih trokova koji su nastali u vezi sa prodajom robe Uklapanje i prilagoavanje cijena sastoji se u manervisanju rasporedom predviene razlike do prodajne cijene na pojedine proizvode Pod optimalnom prodajnom cijenom podrazumijevamo cijenu koja djeluje na izmjenu tranje u korist preduzea uz obezbjeivanje potrebnog nivoa rentabilnosti Rentabilnost predstavlja prodajnu cijenu koja obezbjeuje nadoknadu utroenih vrijednosti i linih dohodaka i odreenu razliku do prodajne cijene koja je potrebna za formiranje fondova

Rabat pojavno ima oblik, popusta, koji prodavac odobrava kupcu u procentima od prodajne cijene. Rabat je istrument prodaje i prodajne politike proizvodnog preduzea Pomou rabata prodavac eli da ubrza realizaciju i obrt angaovanih sredstava Sa stanovita kreiranja prodajne politike poseban znaaj ima koliinski rabat ( procenat rabata je obino progresivan i zavisi od koliine nabavke) Koliinski rabat kao komercijalni instrument ima ekonomski smisao kako za proizvoae, tako i za kupce njihovih proivoda Stimuliu se kupvi da ukrupnjavaju porudbinu i poveavaju nivo zaliha Vansezonski rabat - komercijalni istrument proizvoakih organizacija koji dovodi do diferenciranja prodajnih cijena Najee se primjenju kod odjee i obue i drugih proizvoda sezonske potronje Rabat za kupca predstavlja nadoknadu za angaovana obrtna sredstva

14. POLITIKA PRIVREDNE PROPAGANDE Propaganda je sredstvo koje podstie prodaju i drutvenu reprodukciju uopte Propaganda postie na racionalno poslovanje Informativnost kao bitno svojstvo propagande privrednih subjekata, treba da omogui kupcima da se upoznaju sa svojstvima proizvoda koji se propagiraju Nosioci propagande treba da se rukovode principima: istinitosti; privlanosti i ekoniminosti Istinitost je moralna vrlina i vrlina od ekonomskog znaaja Davanjem garancije privredna organizacija pojaava povjerenje i istinitost propagande Tekst propagandne poruke ne smije kupca da dovede do zablude Propag. akcije treba da su zasnovana na principima ekonominosti Intezitet propagande treba da zavisi od proizvodnog kapaciteta organizacije, od obima prodajnog reona, od snage konkurencije.. Propagiranje proizvoda treba se raditi kontinuirano i u odreenim vremenskim razmacima Prodavnice moraju imaju: 1. privlaan spoljni izgled; 2.fukcionalno i estetsko unutranje ureenje: 3. pravilan odnos prema potroau

15. POSLOVNI MORAL I MENADMENT Monopolski poloaj ima privredni subjekt koji u trgovini odreenom robom ili vrenjem usluga ne jedinstvenom tritu odnosno na dijelu tog trita nema konkurenciju pekulacija je sticanje neosnovane imovinske koristi izazivanim poremeajima u snadbijevanju trita ili nepravednim poveanjem cijena Zatita konkurencije Zakonom o zatiti konkurencije utvrena je zatita konkurencije na tritu radi obezbjeivanja ravnopravnosti uesnika na tritu Povredom konkurencije smatraju se: 1. sporazumi kojima se bitno spreava, naruava ili ograniava konkurencija; 2. zloupotreba dominantnog (monopolistikog) poloaja; 3. koncentracija kojom se bitno spreava, ograniava ili naruava konkurencija, prije svega stvaranjem, odnosno jaanjem dominantnog poloaja na tritu Doninantan poloaj - na relevantnom tritu ima uesnik na tritu koji posluije nezavisno od drugih uesnika na tritu, odnosno koji donosi poslovne odluke ne vodei rauna o poslovnim odlukama svojih konkurenata, dobavljaa, kupaca i krajnjih korisnika njegove robe ili usluga

Uesnik na tritu moe, a ne mora da ima dominantan poloaj ako je njegov udio na relevantnom tritu vri od 40%, uzimajui u obzir udjele koji na tom tritu imaju njegovi konkurenti i snagu njegovih potencijalnih konkurenata, kao i eventualni dominattni poloaj kupaca Kolektivni dominantni poloaj mogu imati dva ili vie nezavisnih uesnika na tritu koji su na relevantnom tritu povezani ekonomskim vezama, tako da zajedniki djeluju kao jedan uesnik na tritu (kolektivna dominacija udio na tritu vei od 50%) Zloupotreba dominantnog poloaja je zabranjena Koncentracija uesnika na tritu nastaje u sluajevima: 1. statusnih promjena uesnika na tritu u smislu zakona kojim se ureuju privredna drutva; 2. sticanja neposredne ili posredne kontrole jednog ili vie uesnika na tritu nad drugim uesnikom na tritu ili njegovim dijelom; 3. osnivanja i zajednikog kontrolisanja novog uesnika na tritu od strane najmanje dva nezavisna uesnika na tritu, koji posluju na dugoronoj osnovi, koji ima sve funkcije nezavisnog uesnika na tritu i pristup na tritu Koncentracija uesnika na tritu sprovodi se po pribavljenom odobrenju koje na zahtjev uesnika na tritu izdaje posebna Komisija za zatitu konkurencije

Nelojalna konkurencija i pekulacija - Pravo nelojalne konkurencije utvreno je normama Zakona o trgovini i Zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju a) Nelojalna konkurencija Prema zakonu o trgovini nelojalna konkurencija je radnja trgovca koja je protivna dobrim poslovnim obiajima i kojom se nanosi ili moe nanijeti teta drugom trgovcu, drugom pravnom licu i kupcu, odnosno potroau, nap; 1. reklamiranje, oglaavanje ili nuenje robe navoenjem podataka kojim se stvara, ili se moe stvoriti, zabluda o toj robi...; 2. iznoenje neistina i ocrnjavanja drugog trgovca; 3. prodaja robe sa oznakama ili podacima koji stvaraju, ili mogu stvoriti, zabunu u pogledu porijekla, kvaliteta..; 4.prikrivanje mana robe; 5. oglaavanje prividne rasprodaje..; 6. neovlaenja upotreba zakonom zatienih spoljnih oznaka drugog trgovca koji se stvara ili moe stvoriti zabluda b) pekulacija data definicija 1. prikrivanje robe, ograniavanje ili obustavljanja prodaje robe; 2. uslovljavanje kupovine jedne robe kupovinom druge; 3. oteavanje ili onemoguavanje prodaje robe; 4. zakljuivanje fiksnih ugovora ..; 5. nepridravanje rokova isporuke...; 6. neprdravanje redosleda isporuke

Ograniavanje jedinstvenog trita - smatra se opti ili pojedinani pravni akt ili radnja dravnog organa, trgovca, preduzea i drugog pravnog lica kojom se ograniava razmjena robe i slobodnog nastupanja na tritu ili na drugi nain naruava konkurencija Prema Zakonu o trgovini aktima i radnjama kojima se ograniava jedinstveno trite smatra se: 1. radnje kojima se trgovac dovodi u neravnopravan poloaj onemoguavanje irenja prodajne mree, prisiljavanje na prodaju robe..; 2. druge radnje koje dovode ili mogu da dovedu do naruavanja konkurencije Sankcije mogu biti: 1. graansko pravne ( sankcija nitavnost imenovanih monopolistikih sporazuma, kao i nitavnost tzv. vezanih poslova kupovina i nitavnost fiksnih ugovora); 2. upravno pravne; 3. krivino pravne Nadleni upravni organ (trina inspekcija i sl.) vri inspekcijski nadzor nad primjenom Zakona o trgovini i naruavanje slobodne konkurencije, te u vezi sa tim moe preduzeti odreene upravne mjere (privremena zabrana rada trgovcu koji ne ispunjava propisane uslove za obavljanje odreene djelatnosti i dr. U sluaju naruavanja slobode konkurencije, predviene su i odreene krivino-pravne sankcije; krivina djela i privredni prestupi ili prekraji

POSLOVNA POLITIKA PREDUZEA

1.

PRINCIPI POSLOVNE POLITIKE PREDUZEA Poslovna politika preduzea predstavlja skup raznih mjera koja preduzea donose i realizuju radi ostvarenja svojih programskih aktivnosti. Mjere imaju veliki znaaj i za drutvenu zajednicu Po svom sadraju poslovna politika obuhvata: 1. koliinu i asortiman proizvoda; 2. nabavnu i prodajnu orjentaciju; 3. obezbjeenje i troenje finansijskih sredstava; 4. odreivanje politike cijena; 5. investicije; 6. tehnoloki proces; 7. razvoj; 8. sistem upravljanja i rukovoenja; 9. raspodjelu, 10. pol. kadrova... Po obuhvatnosti poslovna politika moe biti: unutranja i spoljnja Poslovna politika predstavlja i racionalnu politiku nabavke, prodaje, finansiranja, evidentiranja poslova... U formiranju poslovne politike polazi se od objektivnih i subjektivnih uslova Trite je osnovni spoljni faktor koji bitno utie na poslovni uspjeh Formiranje poslovne politike je dug i stalan posao koji zahtijeva kontinuitet u radu pun angaman svih nosilaca

Analiza i kontrola ostvarenja ciljeva poslovne politike predstavlja posebnu aktivnost kojom se omoguava provjera injeninog stanja u procesu reprodukcije: Metode kojima se vri analiza i kontrola ekonomije su: 1. metode ciljeva poslovne politike sa stanovita interesa drutva, kolektiva i pojedinca; 2. ispitivanje mjera poslovne politike sa stanovita ekonomskih principa reprodukcije; 3. kvalitetne analize rezultata reprodukcije; 4. analize operativne kontrole izvrenja postavljenih ciljeva

1.

INFORMACIJE U POSLOVNOJ POLITICI Informacije treba da budu: objektivne, tane i razumne Informacije treba da daju odgovor na pitanje; ta da se radi, kako, ime i ko U posl. politici poseban znaaj imaju sistemske informacije koje treba da daju dodatna saznanja lanovima kolrktiva Po svom sadraju informacije mogu biti: ekonomske, tehnoloke i institucionalne Sa stanovita preduzea najvanije su informacije koje se odnose na poslovnu i razvojnu politiku i na raspodjelu ostvarenih rezultata Vremenski mogu biti: dnevne, nedeljne, mjesene, tromjesene i godinje Informacije se dijele na: interne i eksterne Po metodama informisanja mogu biti: usmene i pismene

Bitan uslov za uspjeno informisanje je selekcija informacija po nivoima odluivanja Informacioni sistemi imaju veliku ulogu u korienju fizikih, funansijskih i personalnih izvora Najei siptomi potreba za informacionim sistemom u proizvodnom sistemu su: - veliki odnos indirektnih trokova u poreenju sa direktnim - esti manjkovi na svim nivoima snadbijevanja - drugaiji ciklus proizvodnje u odnosu na pripremu i fabrikaciju - este izmjene planova i termina - nizak stepen standardizacije - nezadovoljavajue korienje maina - loi ili nepostojei standardi normativi rada - veliki prekovremeni rad - nizak obrt zaliha

2.1. INFORMACIJE POTREBNE MARKENTINGU 1. Informacije o radnim rezultatima poslovne aktivnosti (promjene dobiti, promjene u proizvodnji, izvjetaj o kvalitetu) 2. Informacije o stanju isporuka (ugovorene isporuke, djerlomine isporuke) 3. Informacije o stanju zaliha ( gotova roba i roba u procesu proizvodnje, zalihe i ispopruke sa skladita, rashodovane zalihe) 4. Informacije o opremi i korienju kapaciteta (mogunost proizvodnje,korienje opreme, ekonominost proizvedene serije) 5. Informacije o predvienoj prodaji - godinji plan prodaje treba razbiti na mjesene dijelove - pouzdanost planova - reviziji planova

6. Informacije o kvalitetu proizvoda - neophodno dobiti specifikaciju od naruioca poeljno sa crtrom, testiranjem, nainom upotrebe, bojom, koliinom.. - od prodaje se zahtijeva informacije o prihvatljivim garancijama kvaliteta proizvodnih tolerancija - upotreba proizvoda - proizvodnji se dostavlja kopije izvjetaja prodavaca o primjedbama potroaa 7. Informacije o promjenama potreba potroaa - kratkorona analiza trita - dugorone analize trita

3. POLITIKA OBEZBJEENJA FINANSIJSKIH SREDSTAVA Finansijska politika kao dio pos. politike ima sledei zadatak: 1. Osiguravanje finansijskih sredstava u potrebnoj koliini, u najpovoljnijem roku i povoljnim uslovima, uz najnie trokove 2. Najracionalnije korienje svih raspoloivih sredstava 3. Osiguranje kontinuirane kontrole Pribavljanje potrebnih fin. sredstava moe se osigurati: izdvajanjem dijela dohodka u fondove i pozajmljivanjem novanih sredstava od banaka i drugih Potrebno je teiti formiranju sopstvenih obrtnih sredstava Racionalno korienje sredstava postie se poveanjem kojeficijenta obrta, a bitna je i veliina nivoa zaliha - pitanje odreivanje cijena u najtjenoj je vezi sa odreivanjem politike proizvoda i kvaliteta proizvoda Preduzee treba da se opredijeliza odreene vrste potroaa Prodajne cijene treba da pokriju trokove proizvodnje i da omogue dohodak radi stvaranja uslova za poveanje materijalne osnove i line potronje

4. MOGUNOSTI USKLAIVANJA INIOCA PROCESA REPRODUKCIJE - Organizacione promjene rezultat su prvenstveno promjena u djelovanju unutranjih i optih faktora - - Organizacione promjene mogu biti izazvane i grekama odnosno disfunkcijama u organizaciji koje su nastale zbog neusklaenosti izmeu i unutar inioca proizvodnje - - do promjena moe doi i zbog skokovitog rasta koji je u toku ili se oekuje - Greke, odnosno disfunkcije u organizaciji su pojave koje naruavaju skladno i efikasno djelovanje inilaca proizvodnje u ispunjavanj zadataka - Najee su greke koje nastaju zbog nepravilnog rasporeda radnika, nepravilnog i nejasnog rasporeda dunosti, ovlaenja - Ima greaka koje nastoaju i zbog pretjerane organizovanosti - Naruavanjem organizacione discipline znaajan je uzrok organizacionih poremeaja, koji imaju iste efekte kao i organizacione greke

Da bi se sa organizacijom moglo poeti mora se utvrditi postojanje disfunkcija u postojeoj organizaciji, doi do saznanja da se odreeno organizaciono rjeenje mora mijenjati ili organizaciono regulisati Zati se mora odrediti zadatak koji treba obaviti Definisanje zadatka u sebi nosi odluku o pokretanju postupka Odluka obino sadri: a) definiciju problema; b) zadatak koji se rjeavanjem eli ispuniti; c) nain na koji treba rjeavati problem; d) potrebna sredsta; e) rok do koga treba izvriti.. Snimanje i analiza stanja vaan je dio ukupnog procesa rjeavanja organizacionih problema Kada se zavri snimanje i analiza postojeeg stanja poinje sledea faza istraivanje mogunosti za rjeenje problema Uloga profesionalnog organizatora dolazti do izraaja Vrednovanje varijatni obavlja se tako da se sve alternative paralelno i detaljno obrade primjenom prikladne metodologije i onda meusobno uporeuju i nakon toga se izvri izbor

Pri prihvatanju organizacije slijede pripreme za sprovoenje: 1. pripreme materijalnog karaktera ( da se nabavi nova oprema, proiruje prostor, podeavaju radni uslovi...) 2. priprema kadrova 3. priprema odgovarajuih organizacionih dokumenata 4. efikasno praenje, kontrola sprovoenja organizacije

5. PLANIRANJE AKTIVNOSTI PREDUZEA Planiranjem se vri svjesno usmjeravanje razvoja privrednog poslovanja preduzea za naredno vremensko razdoblje Zadatci planiranja u preduzeu su: 1. predvianje prometa i elemenata koje treba angaovati odnosno utroiti za promet planirane koliine robe 2. predvianje uslova pod kojima preduzee pristupa ostvarenju planiranih zadataka, i to: a) uslovi unutar preduzea b) uslovi izvan preduzea 3. predvianje ostvarenja dohodka i njegove raspodjele na dio koji pripada zajednici i dio koji ostaje preduzeu za plate i fondove Planovi preduzea moraju biti usklaeni sa potrebama trita, realnim mogunostima preduzea i njegovim viegodinjim razvojem Preduzea usklauju svoje planove sa drutvenim planovima kojima se vri usmjeravanje razvoja privrede.

Podjela planova vri se prema osnovnim kriterijumima: - ko donosi planove - za koji vremenski period a) perspektivni planovi za 5, 7, 10 i vie godina) b) tekui planovi za period ne dui od godinu dana - koju oblast poslovanja obuhvataju Svi ovi planovi mogu biti svodni i parcijalni Razrada tekueg godinjeg plana na polugodinje, tromjesene i mjesene spada u domen osnovnog planiranja. Dalja podjela i razrada na mjesene, dekadne, dnevne spada u operativno planiranje

6. PLANIRANJE REPOMETERIJALA U procesu kruenja sredstava preduzea nabavka ini njegovu prvu fazu Zadatci nabavne slune mnogo su sloeniji i odgovorniji od obezbjeivanja potrebne koliine robe Pod politikom nabavke podrazumijevamo principe kojih se treba pridravati u nabavci robe, kao i izbor metoda i mjera koji obezbjeuju ostvarenje ciljeva koji odgovaraju potrebama preduzea i drutvene zajednice. Racionalna pol. nabavki treba da bude proeta principima Nabavna sluba obavlja tri grupe poslova: prouavanje trita, izvrenje konkretnih nabavki i voenje evidencije U uslovima dobro snadbjevenog trita poveavaju se zahtjevi kupaca u pogledu kvaliteta i asortimana proizvoda Pri izboru dobavljaa nabavna cijena svakako predstavlja jedan od znaajnih faktora, ali ne i odluujui Neophodno je izvriti minimalne i maksimalne zalihe na lageru

7. REKLAMACIJE I ODNOS PREMA KUPCIMA Poslovne veze izmeu prodavca i kupca ne smije se svesti na trenutni akt kupoprodaje robe. Kupca treba redovno obavjetavati o programima proizvodnje... Obostrano zadovoljstvo Reklamacija se dostavlja u roku od tri dana po prijemu robe i odnosi se uglavnom na koliinu i kvalitet robe Postupak preuzimanja robe: kvalitativnom i kvantitativnom prijemu robe Kod opravdanih reklamacija prodavac treba da udovolji stranci Kupci se mogu obetetiti: bonifikacijom (otpisom od prodajne cijene),besplatnom opravkom; povraajem stare i lansiranjem nove robe koja odgovara odredbama ugovora Upustva predstavljaju oblik zatite potroaa i faktor unapreenja prodajnog poslovanja Garancija i servisno odravanje predstavljaju dvije meusobno povezane, ali vremenski odvojene prodajne usluge Garancija dobija pravni izraz u tzv. - garantnom listu

8. POLITIKA NABAVKE ROBE Nabavka stvari predstavlja poetnu fazu reprodukcije Nabavka obuhvata; utvrivanje nabavne plitike; istraivanje trita nabavki; izrada plana nabavke; tranje i prouavanje i izbor najpovoljnijih ponuaa, ranuivanje robe, dopremanje, prijem naruene robe, skladitenje.... Menadment nabavki obuhvata: a) utvrivanje politike i strategije nabavki; b)planiranje nabavke; c) istraivanje trita; d)naruivanje i prijem robe u skladita Za uspjenu politiku i strategiju nabavke bitno je sledee: 1) politika i strategija nabavki mora biti u funkciji poslovnosti po principu savjesnosti; 2) pol. nabavki je zavisna od nabavne snage preduzea; 3) treba dosledno potovati princip odgovarajueg kvaliteta; 4) treba utvrditi sadanje i budue trite; 5) u nabavci primarno mjesto dobija eskluzivnost 6) cijena nije najvanija pouzdanost i kvalitet; 7) kupac treba da ima vie dobavljaa: 8) potovanje roka isporuke Nabavna sluba mora da odgovori zahtjevima: promjenjivost proizvodnje; proizvodnja po narudbi; kvalitet

9. POLITIKA PRODAJE ROBE Prodajna politika preduzea konkretizuje se u planu prodaje Izrada realnog plana prodaje uslovljen je temeljnim pripremama Plan prodaje za tekuu godinu bazira se na proglogodinjim rezultatima, korigovanim za procenat porasta koji se predvia drutvenim planom i optim kretanjima u privredi Plan prodaje vri se: a) po vrstama i grupama artikala; b) po teritorijalnim podrujima; c) po oblicima prodaje Upoznavanjem trita prodaje preduzee je u mogunosti da nabavku robe usmjeri sa stvarnim mogunostima plasmana i prodaje Prouavati tranju robe na tritu znai ispitivati potrebe i zahtjeve kupaca Osim sezonske oscilacije postoje znatne razlike u potroakoj tranji u toku mjeseca, nedelje i dalje Na formiranje prodajnih cijena utie: cijena kotanja; trite i ekonomska politika zemlje

Racionalna politika prodaje predstavlja ove principe: - da se prodaje ona roba koja svojom vrstom, asortimanom i kvalitetom odgovara potrebama i eljama potroaa: - da se prodaja orjentie na to vei krug stalnih kupaca; - da se vodi takva politika prodajnih cijena koja doprinosi ubrzanju i poveanju prodaje roba; - da se racionalnim izborom sredstava i naina voenja ekonomske propagande trokovi oko toga dovedu u sklad sa rezultatima koji se postiu u prodaji; - da se primjenjuju oni oblici i naini prodaje koji u najveoj mjeri doprinose uspjehu prodaje; - da se utvrde sve mjere koje doprinose ubrzanju obrta sredst. - da se prodajno poslovanje odvija u skladu sa poslovnim moralom

10. POLITIKA SKLADITENJA PROIZVODA Skladite je fiziko mjesto na kome se odvija upravljanje robama koje su skladitene. Optimalno korienje skladinog prostora zavisi od povrine i obima skladita Razvoj regalnog tipa skladita doveo je do ekonominog iskorienja prostora i do standardizacije paleta .. Da bi se manipulacija robom obavljala to lake Pojam isporuke podrazumijeva stavljanje robe na raspolaganje prodajnoj slubi nakon prijema naloga na najbri mogui nain Po izgledu i opredjeljenosti skladinog prostora, skladita se mogu klasdifikovati na: zatvorena; otvorena i regalna Distributivna skladita su velika skladita koja mogu biti nezavisne zgrade ili sastavni dio nekog trgovakog objekta U ovim objektima roba se rasporeuje u tri zone: via, srednja i nia zona

11. POLITIKA ISTRAIVANJA TRITA Osnovni cilj prodajne politike se manifestuje u tenji svake privredne organizacije: 1. da izvri prodaju proizvedene robe i 2. da ostvari povoljan finansijski rezultat Prodajom robe treba: 1. pronai pravi asortiman na koji e kupac reagovati; 2. pronai kvalitet koji e zadovoljiti zahtjeve kupca; 3. odabrati proizvodnju koja e zadovoljiti predhodne stavove uz najmanju moguu cijenu kotanja i 4. ubijediti kupca da mu je takav proizvod neophodan. Istraivanjem prodajnog trita treba da odgovori na pitanja: 1. ta treba da se prodaje; 2. gdje treba da se prodaje; 3. kome treba da se prodaje; 4. kako treba da se prodaje; 5. kada treba da se prodaje Istraivanje ivotnog ciklusa proizvoda je vrlo znaajno. Proizvod prolazi kroz sledee faze razvoja: uvoenje; rast; zrelost i opadanje Lansiranju novih proizvoda treba da predhodi svestrano tehniko istraivanje i istraivanje trita

12. POLITIKA KVALITETA PROIZVODA I USLUGA Kvalitet sainjavaju razliita svojstva proizvoda koja imaju znaaj sa stanovita upotrebne vrijednosti i spolkjnog izgleda Diferenciraju se kupci: kojima je priorotet kvalitet, odnosno prodajna cijena Zatitni znak odreene firme moe presudno da utie na odluku kupca koji se ne razumije u tehnika svojstva robe Pitanje kvaliteta je usko povezano sa izgledom i ambalaom Privredne organizacije koje izvoze robu se prilagoavaju uslovima spoljnog trita Spoljni izgled moe da bude presudan faktor prodaje

13. POLITIKA CIJENA PROIZVODA I USLUGA Prodajne cijene istovremeno djeluju na proizvodnju i prodaju i na trokove proizvodnje Prodajne cijene e ispuniti misiju ako: istovremeno obezbjeuju normalan tok reprodukcije i rentabilno poslov. Prodajne cijene se utvruju kalkulacijom Osnovu za formiranje prodajnih cijena kalkulativnim putem ine trokovi proizvodnje uveani za razliku do prodajne cijene Osnovu za formiranje prodajnih cijena u trgovini ini nabavna vrijednost uveana za iznos razlike u cijeni Porez na promet ini sastavni dio prodajne cijene u trgovini Donja granica prodajnih cijena limitirana je trokovima proizvodnje uveanim za iznos efektivnih trokova koji su nastali u vezi sa prodajom robe Prodajne cijene imaju i svoju gornju granicu U okvirima koji su objektivno dati privredna organizacija vri uklapanje i prolagoavanje prodajnih cijena

Pod optimalnom prodajnom cijenom podrazumijevamo cijenu koja djeluje na izmjenu tranje u korist preduzea, uz obezbjeenje potrebnog nivoa rennabilnosti Rentabilnost prestavlja prodajnu cijenu koja obezbjeuje nadoknadu utroenih vrijednosti i linih dohodaka i odreenu razliku do prodajne cijene koja je potrebna za formiranje fondova Rabat prestavlja oblik popusta, koji prodavac odobrava kupcu u proncentima od prodajne cijene Rabat je istrument prodaje i prodajne politike preduzea Koliinski (superrabat) se daje kupcima koji odjednom, ili eventualno u odreenom periodu kupe robe iznad odre. nivoa Vansezonski rabat

14. POLITIKA PRIVREDNE PROPAGANDE Propaganda je sredstvo koje postie prodaju i drutvenu reprodukciju uopte Pronaganda postie na racionalno poslovanje Informisanost kao svojstvo propagande treba da omogui kupcima da se upoznaju sa svojstvima proizvoda koji se propagiraju Psiholoki pritisak dopustiv je i opravdan samo onoliko koliko doprinosi otklanjanju tetnih i razvijanju kulturnih navika potroaa Nosioci reklame i propagande treba da se rukovode raznovrsnim principima: moralne, psiholoke i ekonomske propagande istinitost, privlanost i ekonominost Istinitost je moralna vrlina i vrlina od ekonomskog znaaja Tekst propag. poruke ne smije da dovede u zabludu potroaa Propagandne akcije treba da su zasnovane na principu ekonominosti Intezitet propagande treba da zavisi od proizvodnog kapaciteta organizacije, od obima prodajnog reona koji preduzee obuhvata, od snage konkurencije koju treba da savlada...

Propagiranje proizvoda treba da se vri kontinuirano i u odreenim vremenskim razmacima Veleprodajna preduzea moraju da imaju dobro organizovanu slubu ekonomske propagande Treba misliti i o sledeem: 1. Privlaan spoljni izgled prodavnica 2. Funmkcionalno i estetsko unutranje ureenje i i raspored robe u prodavnici treba da stvore prijatnu atznosferu 3. Pravilan odnos prema potroau

15. POSLOVNI MORAL I MENADMENT Monopolski poloaj ima privredni subjekt koji u trgovini odreenom robom ili vrenjem usluga na jedinstvenom tritu,odnosno na dijelu tog trita, nema veu konkurenciju pekulacija je sticanje neosnovane imovinske koristi izazivanim poremeajima, u snadbijevanju trita ili neopravdanim poveanjem cijena Ovo dovodi do sledeih posledica: a) stvaranje vjetakih nestaica b) obustava ili smanjenje obima proizvodnje, prodaje roba ili vrenjem usluga kojim se izaziva vea nestaica c) sporazumijevanje o cijenama d) isporuivanje robe,, odnosno izvrenje usluga, poslije ugovorenog roka po cijenama viim od ugovorenih e) Oteavanje ili onemoguavanje kupovine robe f) Nametanje dodatnih uslova u ugovoru

ZATITA KONKURENCIJE Zakonom o zatiti konkurencije ureena je zatita konkurencije na tritu radi obezbjeivanja ravnopravnosti uesnika na tritu Povredom konkurencije smatraju se akti i radnje privrednih subjekata na tritu i to: 1. sporazumi kojima se bitno spreava, ograniava ili naruava konkurencija; 2. zloupotreba monopolistikog poloaja; 3. koncentracija kojom se bitno spreava, ograniava ili naruava konkurencija.. Akti koji za cilj ili posledicu imaju ili mogu imati bitno spreavanje, ograniavanje ili naruavanje konkurencije, jesu sporazumi, ugovori, pojedine odredbe ugovora, izriiti ili preutni dogovori, usaglaene prakse, odluke i udruenja uesnika na tritu Ovi sporazumi zabranjeni su i nitavni

Dominantan poloaj na relevantnom tritu ima uesnik koji posluje nezavisno od drugih uesnika na tritu, odnosno koji donosi poslovne odluke ne vodei rauna o odlukama svojim konkurenata Uesnik na tritu moe, a ne mora, da ima dominantan poloaj ako je njegov udio na relevatnom tritu vei od 40% Kolektivni dominantni poloaj mogu imati dva ili vie nezavisnih uesnika na tritu koji su povezani ekonomskim vezama, tako da zajedniki djeluju na tritu - udio vei od 50% Koncentracija uesnika na tritu sprovodi se po pribavljenom odobrenju koje na zahtjev uesnika na tritu izdaje posebna komisija za zatitu konkurencije Nelojalna konkurencija - Prema Zakonu o trgovini nelojalna konkurencija jeradnja trgovaca koja je protivna dobrim poslovnim obiajima i kojoj se nanosi ili se moe nanijeti teta drugom trgovcu, drugom pravnom licu i kupcu, odnosno potroau

PEKULACIJA Prema Zakonu o trgovini pekulacija je sticanje neosnovane imovinske koristi izazivanjem poremeaja u snadbijevanju trita ili neopravdanim poveanjem cijena pekulacijom se smatraju: 1. prikrivanje robe 2. uslovljavanjem kupovine jedne robe kupovinom druge 3. oteavanje ili onemoguavanje prodaje robe 4. zakljuivanje fiktivnih ugovora o kupovini ili prodaji robe i o vrenju trgovinskih ugovora i drugih fiktivnih ugovora 5. neprdravanje redosleda isporuke roba OGRANIAVANJE JEDINSTVENOG TRITA smatra se opti ili pojedinani pravni akt ili radnja dravnog organa, trgovca, preduzea i drugog pravnog i fizikog lica kojom se ograniava razmjena robe i slobodno nastupanje na tritu ili na drugi nain naruana konkurencija

Sankcije koje se izriu za radnje naruavanja slobode konkurencije: One mogu biti: graansko-pravne, upravno-pravne, krivino pravne Poseban vid zatite predstavljaju odluke sudova asti pri pojedinim privrednim komorama Osnovna graansko-pravna sankcija je nitavnost imenovanih monopolistikih ugovora

MENADMENT U PROIZVODNJI

1. POJAM I VRSTA PROIZVODNJE U teoriji i praksi posveuje se sve vea panja problematici proizvoda, to dovodi do stalnih inovacija u oblasti proizvoda i sve veeg prenoenja konkuretskih oblika na sam proizvod Proizvod je sredstvo pomou kojeg se povezuju interesi i ciljevi privrednog subjekta i potroaa. Ponua u osnovi ima reproduktivne ciljeve i kombinuje ih sa ostalim ciljevima, kao to su socijalni, drutveno-razvojni... Potroa ima instrumentalne i psiholoke ciljeve Proizvod treba posmatrati kao skup fizikih, uslunih i simbolikih obiljeja od kojih se oekuje da kupcu prue zadovoljstvo, odnosno upotrebnu vrijednost Osnovna obiljeja proizvoda su: 1. dizajn; 2. kvalitet; 3. marka i etiketiranje; 4. funkcionalnost; 5. pakovanje; 6. garancija i postprodajni servisi; 7. pravna zatita proizvoda i 8. lokacija proizvoda

OBILJEJA PROIZVODA Ime ili marka proizvoda je u sutini ime koje svaki proizvoa daje svom proizvodu radi raspoznavanja Marka proizvoda najee se sastoji od rijei ili brojeva lakih za pamenje, a te rijei odnosno brojevi treba da diferenciraju proizvod, po nekim svojstvima, od konkurentskih Kvalitet proizvoda posmatra se kroz prizmu pouzdanosti trajnosti proizvoda Pakovanje proizvoda od funkcije zatite proizvoda prerasta u funkciju indetifikacije proizvoda i propagande Proizvod je dinamika struktura koja je podlona drutvenim promjenama Sva istraivanja koja se sprovode u vezi sa proizvodom, imaju konaan cilj saznanje kako e reagovati potroa Polazna taka je da se svi elemeti martenting miksa, strategije markentinga, politike proizvoda kao i ponaanje konkurentskih proizvoaa odraavaju u sledeem:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Motivima za kupovinu; 2. saznajnim procesima u vezi sa proizvodom; 3. kriterijumom izbora; 4. stavovima prema proizvodu; 5. namjerama kupovine; 6. povjerenje u proizvod; 7. povjerenje u proizvoaa; 8. zadovoljstvu proizvodom Ovaj skup elemenata predstavlja totalnu percepciju proizvoda

IVOTNI CIKLUS PROIZVODA Proizvod prolazi kroz odreeni ciklus: - uvodna faza - faza rasta i razvoja - faza srelosti i stabilizacije i - faza opadanja U svakoj od navedenih faza proizvodnja mora da se ponaa na drugaiji nain i koristi drugaiju strategiju i taktiku Preduzea treba da podre fazu rasta proizvoda: - pronalaenje novih potroaa; - stvaranje novih mogunosti upotrebe proizvoda kod ve postojeih potriaa i - stvaranje vee frekvencije korienja proizvoda

RAZVOJ PROIZVODA Osnovni ciljevi razvoja proizvoda su: 1. efikasno odravanje trinog uea; 2. uvoenje novog proizvoda uz korienje situacije degresije trokova; 3. irenje trita na novesegmente uslovljeno rastom dohotka stanovnitva; 4. nova tehnika i tehnoloka otkria koja omoguavaju uspjean rast, odnosno nie trokove poslovanja i veu rentabilnost poslovanja i 5. pritisak konkurencije. Razvoj procesa prolazi kroz pet faza: 1. faza prelimenarne ocjene ideje; 2. faza poslovne analize ideje; 3. faza razvoja proizvoda; 4. faza testiranja i 5. faza komercijalizacije i uvoenja proizvoda

MOGUNOSTI IZBORA SISTEMA PROIZVODNJE Prva faza projektovanja sistema proizvodnje je utvrivanje tipa proizvodnje koji treba primijeniti 1. Izrada pojedinanih proizvoda Preduzea koja koriste ovaj tip proizvodnje naginju specijalizaciji ili primjeni naruitih tipova proizvodne opreme ili postupaka Naruene koliine, rokove isporuke, detaljne specifikacije proizvoda i ostale instrukcije obezbjeuje kupac Mogue je razlikovati sledee mogunosti: a) jedna narudbina u maloj koliini; b) polustandardne narudbine, c) proizvodnja po narudbi ili polustandardna proizvodnja 2. Serijska proizvodnja slina je pojedinanoj proizvodnji, samo to je broj proizvedenih dijelova vei. Proizvoa proizvoda u serijama se oslanja na zadovoljstvo kupaca radi dobijanja ponovnih narudbi Veliina serije zavisi od poreenja trokova postrojenja sa trokovima dranja serije proizvoda na skladitu, dok ne bude upotrebljena

PROIZVODNI SISTEMI Poslije donoenja odluke o tehnikim proizvodnim operacijama procesa, sledei je korak planiranje sprovoenja tih odluka U industriji uobiajno je da je to faza izrade dispozicije i da se tretira kao isto tehniki, specijalistiki zadatak Rukovodstvo preduzea treba da donese vane odluke za planiranje dispozicije: 1. definisanje ciljeva rasta; 2. plan iznoenja proizvoda na trite UVOENJE AUTOMATIZACIJE U PROIZVODNJI Uvoenje automatizacije u proizvodne procese ima velike prednosti. One se ogledaju u sledeem: 1. manji izdatcti; 2. krae vrijeme pripreme; 3. bolji kvalitet; 4. smanjenja potreba za radnom povrinom; 5. kraa vremena uvounja proizvodnje; 6. smanjenje meu faznih zaliha; 7. povean kapacitet; 8. manja fabrika admionistracija; 9. poveana bezbjednost

PROIZVODNE AKTIVNOSTI PREDUZEA Uspjeno kreiranje proizvodnje i usluga je uslov stvaranja dohodka i proirenja materijalne osnove preduzea Menaderi trita treba da ustanove ko su potencijalni kupci i zato kupuju odreeni proizvod, a rukovodioci markentinga treba da implementiraju te podatke Markenting treba da dovede pravi proizvod na pravo mjesto, u pravo vrijeme i po pravoj cijeni IZBOR DIZAJNA PROIZVODA Dizajn se definiie kao stvaralaka aktivnost iji je cilj da odredi finalne kvalitete industrijski proizvedenih predmeta.. Dizajn predstavlja: vizuelno, funkcionalno i kvalitativno oblikovanje U svojoj sutini industrijski dizajna podrazumijeva humanizaciju sve izraenijeg tehnikog progresa

PROPAGIRANJE POSLOVNIH AKTIVNOSTI Ekonomska propaganda je skup djelatnosti pomou kojih ponua proizvoda, ili usluga, saoptava prodajne poruke stvarnim ili potencijalnim potroaima korienje plaenog medija radi djelovanja na sklonost, stavove i akcije tih potroaa

OSNOVNI PRINCIPI POSLOVNE KULTURE MENADERA

1. POSLOVNO PONAANJE Dobri poslovni maniri predstavljaju u sutini komercijalnu pripremu prihvatljivog ljudskog ponaanja Svako pravilo u privatnom ponaanju ima svoj ekvivbalent u poslovnom ponaanju Jedan od osnovnih zadataka razvoja svake linosti je uspjena socijalizacija uklapanje u drutvenu zajednicu Zato je potrebno prihvatiti norme i pravila ponaanja koje zajednica propisuje Ponaanje se ugrauje u samu ovjekovu linost i postaje njen sastavni dio dobro ponaanje nije samo pitanje spoljane forme, ono odraava i unutranju linost ovjeka U okviru pravila o ophoenju ulaze i izvjesni estetski momenti: napr. ta moemo u pojedinim prilikama da poklonimo prijateljima; pri oblaenju paziti na boje koje se slau... Poznavanje ovih pravila nije garancija da e se ovjek ponaati kao se to od njega oekuje, neophodno je da stalnim vjebanjem ovlada pravilima ponaanja, da oni postanu sastavnio dio nas samih

2. MORAL U NEMADMENTU Etiko ponaanje ovjeka odreeno je prije svega vaspitanjem i obrazovanjem, socijalnim prilikama, pripadnitvom odreenom staleu ili grupi, moralnim razvojem drutva i karakterom normiranja drutvenih odnosa Moral ima klasni karakter u svim epohama razvoja ljudskog drutva Dananji tempo ivota i uslovi za zadovoljavanje ivotnih potreba i navika dovode u velikoj mjeri pojedince u izazov ponaanja suprotnog moralnim pravilima Treba potiskivati poroke i zamijeniti ih upornou, potenjem... Postojanost namjere je tajna ivota uspjeh je trijumf upornosti, a postojanost i upornost su etike vrline, a to znai da bez etinosti nema ni uspjenosti Kod menadera izuzev autokontrole najvanija osobina je moral Izuzev potenog odnosa menadera prema radnim obavezama i odgovornostima u preduzeu vano je initi prave i pravine postupke i prema okruenju Pitanje drutvene odgovornosti znaajni kriterij rada

3. MO PRINCIPA MENADERA Mo principa poiva na potovanju i uvaavanju koji vam drugi ukazuju i koje vi ukazujete drugima Mo zasnovana na principu dovodi do divnih odnosa koje doivljavamo sa bliskim saradnicima, lanovima porodice i prijatelj.. Postoji kontrola i kod moi zasnovane na na principu, ona je unutranja to je samokontrola Svako od nas moe da razvija mo principa u svom ivotu Ugled je mo

4. RADNE OSOBINE MENADERA Veoma vane u formiranju linosti menadera, a njih ine: 1. Ambicija i upornost Ambicija u normalnim granicama je podstrek za rad, usavravanje.. Pretjerana ambicija raa egoizam i staranje o sopstevnim interes. Svako treba da zavoli svoj posao (entuzijazam i upornost) 2. Stalno uenje Napredak nauke i tehnologije postavlja sve vee zahtjeve radnicima Poznavanje stranih jezika

3. Smisao za incijativu
Obino se za radne zadatke dobijaju upustva od nadlenih Ukoliko imate vie smisla za incijativu, toliko e va rukovodilac vie utedjeti na vremenu i materijalu Smisao za incijativu treba da ima svoje granice Posao na svoju ruku moe da dovede do neeljenih efekata 4. Sposovnost prilagoavanja Neophodna kada ljudi izlazei iz kolskog ambijenta, poinju da rade i stupaju potpuno novu i nepoznatu sredinu U organizaciji nijedna jedinica nije tako samostalna da b i mogla da obavlja posao bez saradnje sa ostalim jedinicama Umjesto kritike veoma esto je potrebna podrka 5. Osjeanje odgovornosti Morate biti svjesni odgovornosti koje ste preuzeli kada ste stupili u radnu organizaciju Svaki va propust (ne/namjeran) moe da nanese tetu preduzeu Odgovornost posebno neophodna kada znate da vas predpostavljeni ne kontrolie Odgovornost ima veze i sa privatnim ivotom (disciplina i nain ivota)

6. Lojalnost prema preduzeu Zaposleni imaju odgovarajue obaveze i odgovornost prema preduzeu Rije je o lojalnosti prema zajednici Svaka organizacija ima svoje specifine interese poslovne tajne 7. Tanost preciznost i pamenje Jedno od osnovnih pravila poslovnog ponaanja svakako je on o koje propisuje tanost na poslu i u poslovnim odnosima Prvi ispit tanostio pridravanje propisanog radnog vremena Svaki zadatak treba obavljati ne sasmo na vrijeme, ve sa najveom panjom i precizno (nap. tanost i preciznost apotekara) Pamenje moe biti uroeno, a moe se i vjebati Pravilo je da je bolje svaku stvar, koja vam moe zatrebati, zapisati, nego se pouzdati u uroenu sposobnost pamenja 8. Greke na poslu Treba se prvo skoncentrisati na glavne stvari, pa tek onda rjeavati sporedne Kad primijetite da ste pogrijeili nema mjesta panici, odmah obavijestiti predpostavljenog Neophodno je mirno primiti kritiku, bez polemisanja

5. POSLOVNE KOMUNIKACIJE U usmenoj komunikaciji znaajno je kako se realizuje izlaganje Nije vano samo to se kae, nego i kako se kae Usmena komunikacija moe biti u vidu: 1. profesionalnih razgovora ili sastanaka; 2. govora; 3. diskusija; 4. debata i 5. prigodnih govora Izlaganja e biti drugaija ako je rije o profesionalnim razgovorima , u odnosu na debate ili prigodne govore Govorom treba definisati odreeni cilj na taj nain to informiui istzovremeno i motiviemo sluaoce. U govoru pored logikog niza, bitnu ulogu igraju emocija, duh i razum, ali i volja. Pored emocije govornik unosi i svoj stav Diskusija se realizuje poslije odreenog govora, poslije uvodne rijei Ne treba dugo da traje, mora da iskljui subjektivizam i osnai samo neki od bitnih argumenata za odreeni zakljuak. Debata dozvoljava govorniku vie vremena i prostora za iskaz Rije je o dijalokom organizovanju usmene komunikacije Prigodni nastupi treba da se bave trenutnim situacijama doputa se odreen nivo emotivnog naboja, isticanja pojedinih osbina...

Metodi izlaganja govornika mogu biti: 1. itanje (najnepoeljniji nain izlaganja. itanje utie na slabljenje vizuelnog kontakta sa sluaocima. Veoma je vano da je govornik i autor teksta.); 2. usmeno izlaganje sa koncepatom (trai da se jasno u fazi pripreme obezbijedi odreeni koncept (podsjetnik) izlaganja). ; 3. usmeno izlaganje bez koncepata (provokativno izlaganje i u osnovi podlona improvizaciji. Osnovna slabost je to se govornik prilikom izlaganja moe vezati za samo nekoliko informacija) ; 4. usmeno izlaganje zatvorenog tipa sa diskusijom (ne postoji mogunost prekida govornika dok traje izlaganje); 5. usmeno izlaganje otvorenog tipa sa meupitanjima (dosta sloeno i zahtijeva od govornika ne samo veliku koncentraciju, nego i vladanje injenicama); i 6. usmeno izlaganje konverzacija (sa ugraenim pitanjima) (sloen vid izlaganja: Vodi se dijalog u kome, govornik kao voditelj razgovora ima prvenstvo. Tekoa u tome to broj pitanja nije ogranien)

6. METODE IZLAGANJA MENADERA Saeto, duhovito i zanimljivo voditi konverzaciju, ili govoriti na nekom skupu, ili javnom mjestu posebna je vjetina Kao to ima raznih drutvenih situacija, tako ima i raznih vrsta govora: od obinog svakodnevnog, do strunih i ozbiljnih govora Svaki razgovor treba da se obavi uljudnim rijeima esto je vea vjetina dobro sluati, nego dobro govoriti Brbljivost - je ne samo pomanjkanje dobrog ukusa, ve i mana Ako vodite razgovoro sa osobom koju ste tek upoznali , najbolje je da odabertete optu temu, a da izbjegavate razgovor line prirode Mnogi se upuste u razgovor o temi o kojoj slabo znaju
Stav i miljenje lake e se prihvatiti ako su izreeni umjerenim glasom

Prava je vjetina pronai mjeru u prianju ala i viceva Izbjegavajte upotrebu slobodnih rijei i psovki Drugome se nikada ne kae da lae ve da se vara Kada o nekom govorite recite njegovo ime, a ne on ili ona Ne istiite u razgovoru suvie sebe i ne uzbuujte se toliko da tom vaeg razgovora postane povien i uan

Strane rijei nemojte upotrebljavati ako niste sigurni u njihovo znaenje i pravilan izgovor Nastojte da rijei potapalice izbacite iz vaeg govora esto upotrebljavajte rijei: hvala, izvolite, molim, oprostite Ne upadajte drugima u rije, ne omalovaavajte sagovornika, ne itiite svoje kolovanje, porijeklo, drutveni poloaj. Ne govorite pomou ruku, ne dodirujte svoje sagovornike rukama u toku razgovora, ne doaptavajte se u drutvu.

8. RETORIKA U IZLAGANJU MENADERA Retorika je vjetina koja nas ui da lijepo umjereno izraavamo svoje misli, ali i umjee fukcionalnog djelovanja govora Ako se obezbjedi odreeni odnos izmeu govornika i sagovornika, onda je retorika kao vjetina uvjeravanja veoma pozitivna Govornik mora: 1. da pristane na ravnopravan odnos sa sluaocem; 2. da govori iz svog linog uvjerenja; 3. da garanutuje da nee primijeniti nikakve sankcije protiv sluaoca(auditorjuma) ako ga ne uspije uvjeriti

Slualac mora: 1. biti sposoban za ravnopravan razgovor; 2. biti spreman da promijeni svoje miljenje ako ga govornik uvjeri u drugaije; 3. biti spreman da postupi prema novom miljenju Govor je multimedijalno izraavanje. Pored jezikih znakova, tu su jo i ljudski glas, gest, mimika, ponaanje govornika i sagovornika Javno istupanje je poseban nain i oblik govora, jer ga definie odgovornost za javnu rije, obraanje javnosti, vjetina komuniciranja Govori se i da bi se uticalo na sagovornika Trema igra veliku ulogu kod govornika Podruje savremenog govornikog izuraavanja moemo podijeliti na etiri osnovne grupe: 1. razgovori ili dijalozi - ine retorike vrste u kojima sudjeluje nekoliko, najmanje dva govornika (slubeni ragovori, ankete, intervjui, debate..) 2. kratki moniolozi monolog je svaki dui razgovor jednog lica upuen drugim licima (predavanja, referat, izvjetaj, saoptenje,a moe biti pripovjedanje..) Kratki monolozi: uvodna rije, uvodno izlaganje, izjava, vijest... 3. Govori su u naelu dui monolozi i obrauju temu kompleksnije

Osnovni im je oblik da su samostalne retorike cjeline, i kad su kratki Govor je naruiti oblik usmenog monolokog izlaganja pred sluaocima cilj mu je ubjeivanje i pridobijanje slualaca Dijelovi govora: 1. uvod; 2. izlaganje; 3. obrazloenje; 4. zakljuivanje Govori mogu biti: politiki, nauni, sudski, religiozni 4. Posebne vrste govora - razvile su se ili u sklopu savremenih medija ili su specifina. To su: voditeljtsvo; najava-obavjetenje; prevoenje; prenos; pripovjedanje i recitovanje Razgovori ili dijalozi mogu biti: 1. slubeni razgovori - su najmasovnija retorika vrsta; 2. ankete redstavljaju kratak azgovor izmeu anketara i ankentiranog, 3. intervju - jedan pita, a drugi odgovara; 4. debate sagovornici zauzimaju suprotna polazita i zastupaju suprotne stavove Monolozi su govor jednog lica upuen drugim licima: 1. uvodna rije; 2. uvodno izlaganje; 3. izjava - kratka informacija odgovorne linosti..; 4. vijest - iznosi samo bitne podatke na razumljiv kratak nain. Mora odgovoriti na pitanja: ko, gdje, ta i kako; 5. diskusija to je govor u malom sa sledeim dijelovima: titulisanje; uvod, izlaganje; obrazloenje; zakljuak i zahvalnost na panji; 6. komentar: 7. izvjetaj - nalazi se izmeu vijesti i kometara

8. GOVOR KAO METOD IZLAGANJA Govornik u svom usmenom izlaganju i komunikaciji koristi glas Glas se sastoji od boje, jaine, brzine izgovaranja i pauza 1. Boja glasa je stvar prirode svakog govornika, ono to je odlika njegovog organa; 2. jaina glasa; 3. snaga i jaina govora oslikava temperement, uzbuenje.. 4. brzina izgovorenih rijei; 5. ton govornika; 6. tehnika disanja i govora; 7. stav i pogled govornika - po pravilu govornik treba da stoji, meutim na poslovnim sastancima on po praavilu govori sa mjesta sjedei. Pogled govornika treba da sagovornika gleda ui oi; 8. izgled i dranje tijela govornika - dranje gov ornika treba da bude mirno i staloeno; 9. gestovi i mimika - i kada ovjek ne govori, on pokretom tijerla komunicira sa drugim ovjekom. Izraz lica iskazuje radost, bol, tugu,ravnodunost, prezir, strah...

9. PRINCIPI PISMENE KOMUNIKACIJE 1.Kultura pisane rijei Stil kojim piete u velikoj mjeri utie na uspjeh u poslu Morate voditi rauna da Vas onaj kome piete shvati na pravi nain Potovanje bontona u pisanoj rijei prije nego li napiete razmislite dobro o onome kome piete U praksi su mogue sledee greke: 1. pismo nije naslovljeno na korektan nain; 2. pismo je predugo i tehniki previe sloeno; 3. stil pisanja nije prilagoen temi na koju se odnosi 2. Sadrina poslovne korespodencije Stepen povjerljivosti - u veini poslovne korespodencije jedan pojedionac obraa se drugom bez ogranienja u pogledu njene povjerljive prirode Ako autor eli da njegovo pismo otvori odreenja osoba, treba da naznai lino ili privatno Najvii stepen povjerljivosti strogo povjerljivo Kako nasloviti pismo - prvo pravilo da ime i adresa primaoca bude uvijek tano napisani

Veina poslovne korespodencije obavlja se u formi Potovani gospodine/ S potovanjem, sa tekstom pisma u prvom licu mnopine ei i fleksibilniji stil je Potovani gospodine..gdje se pominju imena u primaoca i autora pisma. Ova pisma treba pisati uvijek u prvom licu jednine Formalni i neformalni stil Slanje kopija Odgovori na pisma 3. Interna pota i cirkulari - su opravdani ako: 1. ako elite da ostavite pisani trag o nekoj odluci..;2. prezentirate neki predlog ili program koji treba paljivo prouiti, ili koji treba da se ukljui nekoliko osoba koji rade u raznim slubama;3. tema o kojoj piete zahtijeva da se o njoj razgovara van radnog vremena

10. MENADER U POSLOVNOM RAZGOVORU Poslovni razgovor je u funkciji ostvarenja odreenog poslovnog cilja, esto i odreene poslovne politike To je prilika da se poslovni ljudi meusobno bolje upoznaju, da se oslune i ono to se drugim sredstvima ne moe dobiti i tako utvrdi i dopuni odreena informacija Poslovni razgovor sadri vie bitnih injenica, kao to su: 1. Vrijeme trajanja razgovora - ne treba ni ubrzavati, ali i ne usporavati komunikaciju; 2. Prostor u kome se odvija poslovni razgovor treba da bude marketinki tako ujednaen da afirmativno govori o firmi, pokazuje odreeni imid domaina i dozvoljava mogunost punog komuciranja, posebno usmenog; 3, Gramatika poslovnog razgovora obuhvata sve elemente kultivisanog govora, ali i one koje razmatra retorika; 4. Znaaj poslovnog razgovora - jasno je istaknut i definisan njegovim ciljem i zadatcima; 5. Funkcija poslovnog razgovora -: a) pokretanje, usmjeravanje i koordiniranje poslova; b) odravanje poslovnih kontakata i razmjena informacija; c) posticanje za inovaciju u svim oblastima drutvenog ivota; 6. Forma i usmjeravanje poslovnog razgovora - po formi i usmjeravanju poslovni razgovori mogu biti: 1. javni i drutveni; 2. nauni i nauno istraivaki; 3. privredni; 4. trgovinski; 5. propagandi