sa Filipino

at
Pagsasaling
-wika

A. Ang Pagsasalin
Habang ang wikang Ingles ang nananatiling
sa
Filipino
Mula
sa
prinsipal na wikang panturo sa mga
paaralan, itoy magpapatuloy na daluyan
Ingles
ng mga paniniwala, kaisipan at kulturang

dayuhan o banyaga.
Marami nang pagtatangka ang isinagawa
upang unti-unting mapalitan ng wikang
Filipino ang wikang Ingles bilang panturo
kahit sa mga antas elementarya at

A. Ang Pagsasalin
> Ang
mga delegado
sa sa
Kumbensyong
sa
Filipino
Mula
Konstitusyonal
noong
1972-1973
ay
pumapayag
na
sulatin
ang
Saligang
Batas
Ingles
sa KAstila at Ingles, huwag lamang sa

Filipino.
> Bahagi rin ng katitikan ng kumbensyon
ang pagbabawal sa paggamit ng wikang
pambansa
sa
oras
ng
kanilang

A. Ang Pagsasalin
D.O. No. 25, s. 1974 ang paggamit kapwa
sa
Filipino
sapanturo
sa Ingles
at Filipino Mula
bilang wikang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 52, s. 1987
Ingles
Patakaran sa Edukasyong Bilinggwal ng

1987
(naglalayong makapagtamo ang mga
Pilipino ng kahusayan sa Filipino at sa Ingles
sa pamamagitan ng pagtuturo at paggamit
ng dalawang wikang ito bilang midyum ng

Napakahirap Lutasing
Suliranin sa
Pagsasalin:
a.1.
Ang
dalawang
wikang
kasangkot sa pagsasalin ay
Magiging
madalisa
sana
ang pagsasalin kung
kapwa
umiiral
Pilipinas

ang Ingles ay hindi wikang umiiral sa ating

bansa.
Ang Filipino ay may sistema ng pagbaybay
na highly-phonemic na ang ibig sabihin ay

a.1. Ang dalawang wikang

kasangkot sa pagsasalin ay
kapwa
Ang ortograpiya ng Ingles ay historikal
sapagkat ang hinihiram na mga salita,
umiiral
sa
Pilipinas
kalimitan
ay
hindi
nagkakaroon
ng
pagbabago sa baybay o kung may
pagbabago man ay kaunting-kaunti lamang.
Kaya ngat sa pamamagitan ng anyo ng
salita o balangkas ng mga pantig nito,
madaling masasabi ng isang iskolar ng wika

 Sa bahaging ito unti-unting matatanto

kung bakit napakahirap manghiram ng mga
salita sa wikang Ingles sapagkat hindi
madaling asimilahin sa Filipino ang mga
salitang di konsistent ang ispeling.
Frigidaire
Pansinin na kung walang
pagbabago sa baybay, lilikha ito ng gulo sa
ating konsistent na sistema ng pagbaybay.
Smanatala, kapag naman binaybay nang
ayon sa sistemang ating sinusunod-

Ang
malaking
pagkakaiba ng Filipino at
Ang pagkakaibang ito ay kasinlawak ng
Ingles
sa
gramatika
at
sa
pagkakalayo sa kultura ng bansang Pilipinas at ng
America.
mga
ekspresyong

Nasusumpungan ang ganitong problema kahit

idyomatiko
ang direksyon ng pagsasalin ay mula sa isang di
a.2.

pa maunlad na wika tungo sa isang maunlad nang

wika.Bagamat ang problema sa pagkakaiba sa
gramatika ay hindi itinuturing na malubhang
problema ng mga dalubhasa sa pagsasalin, ang

a. 3. Kawalan ng tangkilik ng
Pamahalaan at mangyari pay
kakulangan
ng
salaping
Malinaw ang nakatadhana sa Artikulo
magagamit
sa
pagpapalimbag
XIV Seksyon 6 ng 1987 Konstitusyon na,
ngAng
mgawikang
salin pambansa ng Pilipinas ay
Filipino. Samantalang nililinang, ito ay
dapat payabungin at pagyamanin pa
salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas
at sa iba pang mga wika.

Ang

DECS man ay hindi rin kulang sa

mga patakaran. Mababanggit dito ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 52, s.
1987 na nauukol sa pagpapatupad ng
edukasyong bilinggwal.
>Maidaragdag pa rito ang dating
Linangan ng mga wika sa Pilipinas ay
isa nang Komisyon ngayon bilang pagalinsunod
sa
itinatadhana
ng

B. Ang Pagsasalin sa
Kautusang Pangkagawaran
Larangan
ng Agham
Blg.at
25, s.
1974
Teknolohiya
Ang
mga
asignaturang
araling
panlipunan/agham panlipunan, wastong paguugali,
edukasyong
panggawain,
edukasyong pangkalusugan, at edukasyong
pisikal
(social
studies/social
science,
character education, work education, health
education and physical education) ay ituturo

B. Ang Pagsasalin sa
Sa katotohanan, ang dating kawanihan ng
Larangan
ng
Agham
at
Paaralang Bayan, ang ibat ibang sangay
panlalawigan at panlunsod, mga sentro ng
Teknolohiya

wika sa mga dalubhasaan at pamantasan

ay nakapagsimula na sa paghahanda at/o
pagsasalin ng mga kagamitang panturo sa
dalawang
asignaturang
agham
at
matematika.
Ngunit nang pairalin ang edukasyong

B.
Ang
Pagsasalin
sa
Sa liwanag ng mga tadhanang pangwika sa
Konstitusyon,
ang
kasalukuyangat patakarang
Larangan
ng Agham
bilinggwal ay dapat maging transisyunal, isang
Teknolohiya
pansamatalang dispensasyon na patungo sa
paggamit ng isang wika lamang (ng Filipino) sa
hinaharap bilang wikang panturo sa ibat ibang
asignatura, kasama na ang agham at matematika.

May mga nagpapalagay na upang ang Filipino,

bilang wikang pambansa, ay maging mabisang
kasangkapan ng edukasyon at ng iba pang
larangan,
kailangang
itoy
magamit
sa

B. Ang Pagsasalin sa
Sa kabilang dako, naniniwala naman ang iba
Larangan
ng
Agham
at
makawika na higit na makabubuti para sa
wikang
Filipino
ang
kasalukuyang
ayos
ng
Teknolohiya
patakarang bilinggwal. Ayon sa kanila, ibinigay
sa Ingles ang dalwang asignaturang teknikal,
ang agham at matematika, sa paniniwala ng
mga nagplanong nasabing patakaran na
sapagkat Ingles ang wikang panturo sa mga
asignturang teknikal, mananatili ito sa ting
bansa sapgkat ginagamit na midyum ng
paaralan sa pagdukal ng mga karunungang

B. Ang Pagsasalin sa
Samantala,
sapagkat
ang
Ingles
ay
ginagamit
na
wikang
Larangan
ng
Agham
at
panturo sa mga kurso o asignaturang teknikal, naniniwala
sila na itoy mananatilingwika ng mga Pilipinong
Teknolohiya
nakakataas ng kalagayan sa buhay ngunit maliit na

bahagdan lamang ng sambayanang Pilipino. Sa ganitong

ayos, ang Ingles ay magiging palayo nang palayo sa
dibdib ng bayan hanggang sa mahanay na lamang ito sa
ibang mauunlad na wikang makaiimpluwensya sa
ekonomiya ng ating bansa, tulad ng wikang Niponggo at
Tsino.

>Ang tunay na lakas, yaman, o kakayahan ng isang

wika ay higit na mapatutunayan sa pagsasalin ng mga

C. Panghihiram sa Ingles:
Mga Suliranin at
Alinsunod sa kasalukuyang Konstitusyon,
Mungkahing
Paraan
Pilipinas ay may dalwang opisyal na wika:

ang
una,
ang Filipino na may potensyal na yaman ngunit
hindi pa gaanong maunlad at kailangangkailangang pagyamanin at paunlarin nang husto
upang makaganap sa tungkulin ng isang tunay na
wikang pambansa; ikalawa, ang Ingles na wika ng
ating dating mananakop, isang wika ng maunlad
at malaganap sa daigdig, na nagsisilbing tulay sa

C. Panghihiram sa Ingles:
Mga Suliranin at
Ang Filipino, bilang wikang pambansa,
Mungkahing Paraan

ay

kailangang magpatuloy na umunlad.

Ang
palabaybayan
o
sistema
ng
pagbaybay ng wikang pambansa na
nagpakita ng kakayahan sa pag-asimila ng
mga
salitang-hiram
sa
Kastila
ay
kinakikitaan naman ng kahinaan sa pagasimila ng mga salitang hinihiram sa wikang

C. Panghihiram sa Ingles:
Mga Suliranin at
Sinasabing ganap nang naasimila ng Filipino
Mungkahing Paraan

ang isang salitang hiram sa Ingles kung ang

nasabing salita ay nahubdan nang mga
elementong banyaga at nabihisan nang
mga elementong naaayon sa ating sariling
sistema ng palatunugan, palabaybayan at
paraan ng paglalapi.
Halimbawa: flash at card (plaskard)

C. Panghihiram sa Ingles:
Mga Suliranin at
Paraan
Mungkahing
Ang palabaybayan ng Filipino

ay
konsistent samantalang ang Ingles ay
di-konsistent.
Ang wikang Filipino ay masasabing
krus-na-daan.

C.1. Kahulugan
ngpanghihiram
Panghihiram
Ang
ng salita ay
may malaking pagkakaiba sa
panghihiram ng isang bagay na
tulad ng Barong Tagalog.

C.2. Mga Uri

Mapapangkat
sa
tatlo
na
tulad
ng
ng sumusunod ang mga uri ng
Panghihiram
panghihiram:
a. Panghihiram na Dyalektal
Ang ganitong panghihiram ay
nagaganap lamang sa ibat ibang

a. Panghihiram na Dyalektal
Bawat

uri ng Tagalog ay alam nating may

kakanyahan-maaaring sa sistema ng paglalapi, sa
balangkas ng mga pangungusap, sa kahulugan ng
mga salita, atbp. Gayunpaman, sa ibat ibang uri ng
Tagalog ay may isang higit na tinatanggap ng
nakararami, kayat siyang maituturing na pinakanorm o pinakainstandard. At ito ay ang uring
ginagamit sa pinakasentro ng sibilisasyon. Kaya
ngat
sinasabing
ang
Tagalog-Maynila
ang
pinakainstandard.

Tulad

ng paglaganap ng kultura, sa kabuuan, ang

b. Panghihiram na Kultural
Ang

ganitong panghihiram ay laganap sa ibat

ibang wika ng isang bansa o sa mga wika ng
mga bansang nagkakaroon ng ugnayan.
Halimbawa

1- panghihiram ng Filipino ng mga

slaita sa ibat ibang wika sa kapuluaan na
kargado ng kultura, tulad ng pinakbet. saluyot,
dinengdeng sa Ilocano.

Halimbawa

2 panghihiram ng Filipino sa ibat

ibang wika ng daigdig, na tulad ng mami,
syopaw, karate, dyip, notbuk, kurikulum,

c. Panghihiram na Pulitikal
Nagaganap

ito kapag dalawang wika ang

umiiral sa isang pamayanan o sa isang bansa.
Karaniwang nagaganap ang ganito sa mga
bansang nasasakop o nasakop ng higit na
makapangyarihang bansa. Ang agos ng
panghihiram na pulitikal ay isang direksyon
lamang-mula sa wika ng sumasakop o
sumakop patungo sa wika ng nasasakop o
nasakop.
Dalawa ang uri ng paglaya: paglayang

C.3. Ilang
a. Ang bansang pinanghihiram
ng
Obserbasyon
sa
mga salita ay karaniwang higit na
Panghihiram
maunlad at makapangyarihan sa bansang
nanghihiram. Bihirang-bihirang mangyari
ang kabligtaran nito.
Sa kabilang dako, natural na natural
sa mga Pilipino ang manghiram sa
wikang Ingles.

 Kung

sa pagsasalita sa Filipino ng isang tao,

halimbawa ay karinggan siya ng mga salita o
pariralang
Ingles,
ang
gayon
ay
nangangahulugan lamang ng dalwang bagay:
labis na nahantad ang taong ito sa wikang Ingles,
at
ginagamit
paminsan-minsan
upang
iparamdam sa nakaririnig na siyay nag-aral.

Kung may mga salitang Filipino man na

nakasama na ngayon sa mga diksyunaryong
Ingles na tulad ng Webster, ang gayon ay gimik
lamang ng isang imperyalistang bansa na tulad

C.3. Ilang
Obserbasyon
sa
b. Kapag ang isang bansa ay matagal
panahong nahantad sa kultura at
Panghihiram

na
buhay-intelektwal ng ibang bansa, ang
wika ng bansang ito ay nahaluan nang
labis-labis ng mga salitang hiram sa
bansang nakaiimpluwensya.

C.3. Ilang
Obserbasyon
sa
c. Kapag ang isang lahi ay nahirati o
namihasa
sa paghihiram ng mga salita
Panghihiram

buhat
sa
wika
ng
bansang
nakaiimpluwensya rito, nanghihiram ito
kahit may mga salita sa sariling wika ng
kakahulugang-kakahulugan
ng
mga
hinihiram.

C.3. Ilang
Obserbasyon
sa
d. Ang isang karunungan ay higit na
mabisang
naipahahayag ng isang tao sa
Panghihiram
pamamagitan ng wikang ginamit niya s
apagdukal ng nsabig karunungan.

C.3. Ilang
Obserbasyon
sa
e. Sa palasak na panghihiram, ang set ng
mgaPanghihiram
tunog at sistema ng paglalapi ng wikang
nanghihiram ay karaniwang nadaragdagan ng
mga tunog at mga panlaping buhat sa wikang
panghihiram. Kung hindi gaanong palasak ang
panghihiram, ang mga tunog ng wikang
nanghihiram
ang
siyang
karaniwang
napapalitan ng kahawig ng mga tunog ng

C.3. Ilang

Subalit
kung labis-labis ang
Obserbasyon
sapagkakahantad ng
bayan sa wikang pinanghihiraman, may mga
Panghihiram
makahulugang
tunog o ponema na halos hindi

namamalayang naparagdag sa set ng mga

ponema ng wikang nanghihiram. Gayunpaman,
pansining
itoy
nagaganap
sa
loob
ng
napakahabang panahon.

Maraming panlaping Kastila ang nakapasok sa

ating wikang pambansa, tulad ng -ero(a) ,
-ilyo(a),
-ito(a),
gaya
ng
makikita
sa

C.3. Ilang
Obserbasyon
sa
f. Kung ang palabaybayan ng wikang
Ingles
ay konsistent o ponemiko na tulad ng
Panghihiram
sa Filipino, walang magiging problema sa
panghihiram ng mga salita. Lahat ng wika ay
may kani-kaniyang sariling sistema ng
palabaybayan.
Kung sabagay, unti-unti nang pumapasok
ang mga anyong tuwiran nang hiniram sa

C.4. Mga Antas

Kung hahatiin
natin sa dalawa ang mag
ng
Panghihiram
salitang ginagamit sa Filipino-mga batayang
salita (content words) at mga salitang
pantulong (function words)-madali nating
mapatutunayan na karaniwang hinihiram ang
mga batayang salita at bihira ang mga
pantulong.

C.4. Mga Antas

Ang
mgaPanghihiram
salitang pantulong ay ang maliliit
ng
na mga kataga, tulad ng mga pangatnig,

pang-ukol at pantukoy na ang tungkulin sa

pangungusap ay makapagpadulas o maging
pananda sa uri ng kasunod na salita.
Ang pinakahuling hinihiram ng isang wika
buhat sa ibang wika ay ang mga panlapi.

D. Panghihiram ng
mga Katawagang

Pang-agham:
Isangmahigit 20
Isa itong pag-aaral na isinagawa
taon na ngayon ang nakakaraan.
Pag-aaral
Gayunpaman, hanggang sa kasalukuyan ay
mapatutunayang totoo pa rin ang
natuklasan sa nasabing pag-aaral.

Pinag-aralang mga Uri ng

Salin:
Salitang Kastila na hindi binago ang ispeling
(S-1) hal. liquido
Salitan Ingles na hindi binago ang ispeling
(E-1) hal. liquid
Salitang Kastila na binaybay ayon sa
Abakada (S-2) hal. likido
Salitang
Ingles na binaybay ayon sa
Abakada (E-2) hal. likwid

Sa kinalabasan ng sarbey,
masasabing sa kabuuan, ang 240
Tagasagot ay nagpakita ng pagkiling
sa
mga sumusunod:

Panghihiram
ng salita na binaybay nang
ayon sa sistemang sinusunod sa Filipino, na
kung ano ang bigkas ay siyang sulat;
Panghihiram sa halip na paglikha;
Kung ang katawagang Ingles ay may
katumbas sa Kastila, iyon ang hinihiram, sa
halip na hiramin ito nang tuwiran;

Sa kinalabasan ng sarbey,
masasabing sa kabuuan, ang 240
Tagasagot ay nagpakita ng pagkiling
sa
mga
Higit
nasumusunod:
naiibigan ang mga salitang palasak
na sa bibig ng bayan, maging katutubo,
likha, o sa kahit saang wika hiniram;
Limitadong panghihiram hanggat maaari;
lumikha lamang kung sadyang kailangangkailangan;
Magkatulad ang preperensya o juri ng mga
salitang pinili ng mga Tagasagot sa

Sa kinalabasan ng sarbey, masasabing sa

kabuuan, ang 240 Tagasagot ay nagpakita
ng pagkiling sa mga sumusunod:
* Hanggat maaari ay gagamitin ang palasak nang
ginagamit na mga katawagang katutubo, kung mayroon,
bago tangkaing manghiram sa mga banyagang wika;
* Kung maaaring manghiram kapwa sa Kastila at sa
Ingles, siyang gagamitin ang salitang Kastila, maliban
kung palasak nang ginagamit ang salitang Ingles;
* Kung hindi maiiwanan ang paglikha ng salita,
hanggat maaari ay kailangang ang isa sa mga bahagi ng
salita ay buong salitang-ugat na ang kahulugan ay
tumutugon sa kahulugan ng katawagang tinutumbasan,

Sa kinalabasan ng sarbey, masasabing sa

kabuuan, ang 240 Tagasagot ay nagpakita
ng pagkiling sa mga sumusunod:
* Maaaring gamitin ang mga salitang galing

sa ibang wika sa Pilipinas o sa ibang wikang

banyaga, bukod sa Ingles o Kastila, kung ang
naunang mga tuntunin ay hindi magamit sa
dahilang walang salitang makukuha o malilikha.

Magagawang simple ang mga tuntunin sa itaas

sa pamamagitan ng paggamit ng mga
sumusunod na tatlong paraan:
Paraan I Pagkuha sa katumbas sa KAstila ng hiniram
na salitang Ingles at pagbaybay dito nang ayon sa
palabaybayang Filipino. Kung hihiramin, halimbawa, ang
salitang electricity, kunin ang katumbas nito sa Kastilaelectricidad at pagkatapos ay baybayin ito nang
elektrisidad

Iba pang halimbawa:

Ingles

Kastila

Filipino

population

populacion

populasyon

liquid

liquido

likido

delegate

delegado

delegado

biology

biologia

byolohya-biyolohiya

mathematics

matematica

matematika

cemetery

cementerio

sementeryo

ceremony

ceremonia

seremonya

Magagawang simple ang mga tuntunin sa itaas

sa pamamagitan ng paggamit ng mga
sumusunod na tatlong paraan:
Paraan II Panghiram sa katawagang Ingles at
pagbaybay dito nang ayon sa palabaybayang Filipino.
Ang paraang ito ay karaniwang isinasagawa (a) kung
hindi maaari ang Paraan I, at (b) kung walang
katutubong salita na magagamit bilang salin ng
katawagang Ingles.
Halimbawa:
Ingles

Filipino

Christmas Tree

Krismas Tri

Magagawang simple ang mga tuntunin sa itaas

sa pamamagitan ng paggamit ng mga
sumusunod na tatlong paraan:
Paraan III Panghiram sa katawagang Ingles
nang walang pagbabago sa ispeling. Ginagamit
lamang ang paraang ito kapag ang hinihiram na
salita ay malayo ang bigkas sa ispeling o kaya ay
sa pangngalang pantangi, gayundin sa mga
salitang hiram sa ibat ibang katutubong wika sa
Pilipinas na may unikong katangian. Dito rin sa
paraang ito magagamit ang mga letrang wala sa
20-letra ng dating Abakada.

Ilang halimbawa:
lingua franca
Manila Zoo
chess
golf
Juan dela Cruz

Frigidaire
coke
visa
Quezon City
Villa Caridad

E. Ang
Maugnaying
Filipino ng NSDB

Marahil ay makabuluhang talakayin dito ang

isinagawang pagbuo ng Lupon sa Agham ng mga salitang
pang-agham ng National Science Development Board sa
pangunguna ni Dr. Rogelio Relova at Engr. Gonsalo del
Rosario. Tinangka ng Lupon na bumubo ng mga
katawagan o terminolohiyang pang-agham sa Filipino na
may internal consistency o pagiging maugnayin.
Ginugulan ng Pamahalaan ang proyektong ito. Lansakan
ang ginawang paglikha ng lupon ng mga terminolohiyang
pang-agham, isang paraang maituturing na salungat sa
normal na pagpapaunlad ng wika. Hindi masama ang
lumikha subalit isang katotohanang hindi mapasusubalian

a. Mga Kahinaan ng
Maugnayin
Ang
paglikha ng mga terminolohiya buhat sa
Filipino at sa ibang katutubong wika sa
Pilipinas ay walang sistema.
Lumikha pa ng mga katawagan gayong may
mga salita para sa mga ito na palasak na sa
bibig ng bayan.
Ang paghiram ng mga salita at panlapi sa
ibang katutubong wika at pagkatapos ay

a. Mga Kahinaan ng
Maugnayin
Maraming likhang salita ang

lubhang
mahaba, kakatwa, walang kahulugan kahit
sa mga napakahusay sa Filipino, at
nakapipilipit ng dila.
Ang pagbuhay ng mga patay nang salita.
Namamatay ang isang salita kung wala nang
gumagamit nito, kung hindi na ito kailangan
sapagkat may kapalit nang ibang salita na

b. Mga Kalakasan ng
Maugnayin
May mga likhang salita ang Maugnayin

na tumatama sa pangangailangan ng
inilunsad ng Pamahalaan na pagpaplano ng
pamilya. Likas na sa mga Pilipino, lalo na sa
matatanda, ang paggamit ng eupemistiko o
patalinghagang mga salita.
Ang Maugnayin ay nakapipigil sa labis na
panghihiram sa ibang wika, lalo na sa Ingles
na labis na nakaiimpluwensya sa wikang

b. Mga Kalakasan ng
Maugnayin
Ang panghihiram ng Maugnayin sa ibat ibang
wikang katutubo ay ikinatutuwa ng mga di-Tagalog,
lalo na ng mga nagsasabing ang wikang
binabansagan nating Filipino, sa katitihanan, ay
wikang Tagalog lamang. Halos natitiyak natin na
hindi mabubuhay ang karamihan, kundi man lahat,
ng mga salitang artipisyal na ipinasok sa wikang
Filipino ng Maugnayin ngunit ang gayong sistema
ay may epektong sikolohikal sa mga di-Tagalog na
nadadala pa rin ng tinatawag na ethnic loyalty o

F. Ang Alpabetong
Filipino
at
a. Bilang
Pagsasaling-wika
Angng
Alpabetong
Filipino
ay
binubuo
ng
mga
28 letra. Sa 28 letrang ito ng ALpabeto, ang
20 letra
lamang ng dating Abakada ang
Letra
gagamitin sa mga karaniwang salita.
Samakatwid, mananatili ang tuntuning kung
ano ang bigkas ay siyang sulat, at kung ano
ang sulat ay siyang basa.

b. Gamit ng Walong
Ang
walong dagdag na
(C, F, J, , Q, V, X,
Dagdag
namga letra
mga
Z) ay gagamitin lamang sa:
Letra
(1)
pantanging ngalan ng tao, lugar, produkto,
pangyayari, gusqali, atbp.
(2) mga salitang teknikal na hindi kara-karakang
maasimila dahil kapag binaybay nang ayon sa ating
sinusunod na sistema ng pagbaybay ay malalayo na sa
orihinal na anyo sa Ingles, kayat nagkakaroon ng
tinatawag na visual repulsion sa mambabasa
(3) mga salitang may unikong katangiang kultural
muloa sa ibat ibang katutubong wika.

b.1. Mga letrang

Kapag
sinama
c at
f ang mga ito sa pagbaybay

ng mga karaniwang salita, ang Kastilang

cafe, halimabawa ay magkakaroon ng apat
na ispeling baryant ng *kafe-cafe-capekape-; gayundi nag Ingles na coffee ay
magkakaroon
nf
*cofi-copi-kofi-kopi.
Kalituhan sa ispeling ang magiging resulta
nito sapagkat sino ang magsasabi na kape
at kofi, halimbawa, ang siyang tamang

b.1. Mga letrang

Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang c
c
at
f
tinutumbasan ng k o s, batay sa kung

ay
anong patinig ang kasunod-k kung ang kasunod
ay alinman sa a,o,u; s kung alinman sa e, i,
gaya ng:
*cabinet cabinet
* comics komiks
kurikulum

* central - sentral

* circuit sirkwit

* curriculum

Ang f (at pati na ang ph) ay tinutumbasan ng p

tulad ng:

b.2. Letrang j
Hindi rin magiging pratikal na gamitin ito
sa mga karaniwang salita sapagkat sa Ingles
ay hindi laging j ang nagrereprisinta o
kumakatawan sa tunog na /j/, gaya ng
makikita sa mga sumusunod:
Tanggapin kaya ang:
/j/ - j sa jeep
*jem?
dg sa budget

*jip?
*bajet?

g sa gem
di sa soldier

b.2. Letrang j
Bukod dito ang j ay /h/ ang tunog kapag sa
Kastila hinihiram ang salita, tulad ng cirujano,
voltaje, jabonera, viaje, jinete, jueteng, junta atbp.
At hindi rin maiiwasan ang paglitaw ng mga
ispeling baryant na makagugulo sa ating konsistent
na sistema ng pagbaybay, tulad ng dyip-jip,
badyet-bajet.
Sa kasalukuyang alpabeto, ang j ay
karaniwang tinutumbasan ng dy, tulad ng:
jeep = dyip

janitor = dyanitor

b.3. Letrang .
Bihirang gamitin ang letrang ito sa mga karaniwang
salita. Ang totoo, bihirang makinilya ang may ganitong
tipo. Sa kompyuter ay wala nito. Makikita lamang ito sa
mga pangngalang pantangi, tulad ng Pea, Rum Caa,
Santo Nio.
Kung ginagamit man sa wikang Chavacano ang
letrang ito sa mga karaniwang salita, hindi dapat na
Filipino ang sumunod sa gayong ispeling. Ang ng mga
karaniwang salita ay tinutumbasan sa Filipino ng ny,
gaya ng canon = kanyon, pao = panyo, pia = pinya,
bao = banyo, doa = donya, atbp. Hindi rin magiging
praktikal na gamitin ang sa pagbaybay ng mga

b.3. Letrang .
At gaya ng nasabi na, walang makapipigil kung ang
mga hiram na salita sa Kastila na naasimlia na ayon sa
baybaying Filipino ay ibalik ng ibang tagagamit ng wika
sa orihinal na ispeling, tulad ng ibinigay na mga
halimbawa.
At kung may mga pangkat-etniko mang gumagamit
ng sa mga karaniwang salita, tulad ng Itbayat (ipin)
hindi ito sapat na dahilan upang gamitin na sa mga
karaniwang salita ang nasabing letra. Hindi lohikal na
sumunod ang Filipino sa sistema ng pagbaybay ng mga
minor na pangkat-etniko ng bansa, lalot iisiping ang kanikanilang gamit ng ay mga labi lamang ng pagtuturo

b.4.
Letrang
Nasasaad sa isang istaylbuk ng isang eksklusibong
q.
pamantasan na mananatili ang letrang Q sa mga
hihiraming salita na taglay ang letrang Q na may tunog
ng /kw/,tulad ng quartz, quiz, quadratic, quantum.
Malaking gulo rin ang idudulot nito sa palabaybayang
Filipino sapagkat hindi sakop ng tuntunin ang mga
salitang tulad ng quorum, quota, queso, taquilla, porque,
querida, quimico(a), quincena, antique atbp. Ikalawa,
ang q ay hindi pa rin kumakatawan sa isang ponema sa
Filipino. Sapagkat hindi pa ito nakokontrast sa k , hindi
na naman maiiwasan ang paglitaw ng mga ispeling
baryant na lubhang makapagpapagulo sa napakaayos na

b.4.
Letrang
Sa
kasalukuyang
alpabeto
ang
mga
hiram
na
q.
karaniwang salita na may letrang q ay
tinutumbasan ng k at iniaayon ang iba pang
bahagi ng salita sa konsistent na sistema ng
pagbaybay, tulad ng korum, kota, keso, takilya,
porke, kerida, kimiko(a), kinsenas, antik. Ang
quartz, quiz, quadratic, quantum ay maaaring
hiramin
nang
walang
pagbabago.
Kung
napapangitan sa kwarts, kwis, kwadratik,
kwantum,
salungguhitan;kung
lilimbagin,

b.5. Letrang v.
Sa kasalukuyang alpabeto, ang letrang ito ay
tinutumbasan ng b sa pagbaybay ng mga karaniwang
salita, tulad ng:
Tanggapin kaya
ang:
vacation bakasyon
vacationing nagbabakasyon

vekeyshon?
vekeyshoning?

vampire bampira

vampayr?

variable baryabol

veyryebel?

vehicle behikulo

vehikel?

b.5. Letrang v.
Bihira pa ang nagsasabi ng nagvevekeyshon; sa
halip nagbabakasyon. At hindi pa rin nagkokontrast ang
v at b. Kapag pumasok na sa Filipino ang mga pares ng
salitang tulad ng van::ban, vase::base, vat::bat,
vent::bent, atbp, maaari nang gamitin marahil sa mga
karaniwang salita ang v. Gaya ng nasabi na,
magugunitang ang patinig noong hindi pa tayo nasasakop
ng mga Kastila ay pinapangkat lamang sa tatlo-a, i, u
Ngunit nang pumasok na ang mga pares ng salitang tulad
ng mesa::misa, oso::uso, mora::mura, benta::binta
(venta::vinta) naging lima na ang ating mga patinig dahil
sa nahiwalay na ang e at o, naging lima na ang ating

b.6. Letrang x.
Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang x
ay tinutumbasan ng ks, tulad ng sexy=seksi,
examine=eksamen, boxing=boksing.
Tulad ng iba pang mga letrang pinaguusapan, hindi rin magiging praktikal na panatilihin
ang x sa pagbaybay ng mga hiram na karaniwang
salita upang kumatawan sa tunog na /ks/.
Napakaraming istruturang ks sa mga salitang
Filipino, tulad ng buksan, tukso, maliksi, taksil
atbp.

b.6. Letrang x.
Kung kumatawan sa /ks/ ang x sa mga
karaniwang salita, anong tuntunin ang makapipigil
upang ang mga halimbawang salita ay hindi
baybayin nang *buxan, tuxo, malixi, taxil? Kung
gagawa naman ng tuntunin na ang x ay
gagamitin lamang sa mga karaniwang salitang
hiram at ang ks ay sa mga salitang katutubo,
bibihira sa mga tagagamit ng wika ang sinusuri pa
kung saan hiniram ang mga salitang kaniyang
isinusulat. Anupat kung gustong panatilihin ang

b.7. Letrang z.
Tulad ng j at iba pa sa mga letrang pinag-uusapan,
ang /z/ ay hindi lamang kinakatawan ng z, gaya ng
makikita sa mga sumusunod:
Tanggapin kaya ang:
/z/- z sa zone
zaylofon?

zon?

x sa xylophone

cz sa czar
sizors?

zar?

ss sa scissors

Sa kasalukuyang alpabeto ang z ay tinutumbasan ng

s tulad ng: cruz=krus-kurus, zapatos=sapatos,
lapiz=lapis, buzzer=baser, zero=sero, zigzag=sigsag Kung

c. Mga hakbang sa
c.1.
Ang unang pinagkukunan ng mga salitang
Panghihiram

maaaring
itumbas
ay
ang
leksikon
kasalukuyang Filipino, kung mayroon.
Halimbawa:
Hiram na Salita
rule
ability

Filipino
tuntunin
kakayahan

skill

kasanayan

east

silangan

ng

c. Mga hakbang sa
c.2. Sa panghihiram ng salita na may
Panghihiram

katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang

preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa
bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa
Filipino.
Halimbawa:
Ingles
Kastila
Filipino

Filipino

Ingles
litro

Kastila

check

cheque

tseke

liter

litro

liquid

liquido

likido

education educacion

c. Mga hakbang sa
c.3. Kung walang katumbas sa Kastila o kung
Panghihiram
mayroon man ay maaaring hindi mauunawaan ng
nakararaming tagagamit ng wika, hiramin nang tawiran
ang katawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mga
sumusunod na paraan:
c.3.1. Kung konsistent ang ispeling ng salita, hiramin
ito nang walang pagbabago.
Halimbawa:
Ingles

Filipino

Ingles

Filipino

reporter

reporter

editor

editor

soprano

soprano

alto

alto

c. Mga hakbang sa
c.3.2. Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita,
Panghihiram
hiramin ito at baybayin nang konsistent sa pamamagitan
ng paggamit ng 20 letra ng dating Abakada.
Halimbawa:
Ingles
Filipino

Filipino

Ingles

control

control

meeting

leader

lider

teacher

truck

trak

nurse

score

iskor

linguist

miting
titser
nars
linggwist

c. Mga hakbang sa
c.3.3.
Gayunpaman,
may
ilang
salitang
hiram
Panghihiram
maaaring baybayin sa dalawang kaanyuan,

na
ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit.
Halimbawa:
barangay

barangay

kongreso

kongreso

tango

tango (sayaw)

kongresista

konggresista

bingo

bingo

c. Mga hakbang sa
May
mga
salita
sa
Ingles
(o
sa
iba
pang
Panghihiram
banyagang wika) na maaaring pansamantalang
hiramin nang walang pagbabago sa ispeling, tulad
ng mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling
o malayo ang ispeling sa bigkas na kapag
binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay hindi na
mabakas ang orihinal na Ispeling nito kayat
tinatanggihan ng paningin ng mambabasa.
Halimbawa:
coach
rendezvous
habeas corpus

sandwich

pizza pie

c. Mga hakbang sa
Pansamantalang
hihiramin nang walang pagbabago
Panghihiram

sa ispeling ang ganitong mga salita sapagkat baling araw,

malamang na ang iba sa mga ito ay baybayin nan g
tagagamit ng wika nang ayon sa palabaybayang Filipino.
Pansinin na ang sandwich, clutch, brochure, doughnut,
coup detat, pizza pie ay sinisimulan nang baybayin
nang ganito sa ilang pahayagang Filipino: sandwits,
klats, brosyur, donat. Ang iba naman tulad ng coach,
champagne, habeas corpus ay maaaring manatili sa
orihinal na baybay. Maraming mga hiram na salita na
sapagkat sa paglakad ng panahon ay bayan lamang ang

c. Mga hakbang sa
Panghihiram
Mga salitang pang-agham at teknikal.
Halimbawa:
calcium
visa

x-ray
xylem

quartz
zinc oxide

xerox
disc jockey

c. Mga hakbang sa
Panghihiram
c.3.4.
Mga
salitang
hiram

sa
ibang
katutubong wika na nagtataglay ng unikong
katangiang
kultural.
Gayunpaman,
walang
magiging problema kung iayon man kaagad ang
ispeling ng mga ito sa palabaybayang Filipino
sapagkat kitang-kita naman na ang ispeling ng
mga wikang katutubo ay isinunod lamang sa
palabaybayang Kastila.
Halimbawa:
caao

= kanyaw

hadji = hadyi

masjid

c. Mga hakbang sa
Panghihiram
c.3.5. Mga simbolong pang-agham.
Halimbawa:
Fe (iron)
(salt)

H2O (water)

C (carbon)

NaCl

d. Simulain ng
Likas
na nangyayari sa anumang
Pagtitipid

antas ng wikapalatunugan (o ponolohiya), palabuuan (o morpolohiya),

palaugnayan (o sintaks)- ang pagtitipid. Kung may mga
letra sa isang salita na maaaring alisin nang hindi naman
nagbabago ang kahulugan nito, alisin na lang.
Nagbabago ang bigkas ng isang hiram na salita
sapagkat ang nasabing salita ay hinihiram natin hindi
para sa pakikipagtalastasan sa mga katutubong
tagapagsalita ng wikang pinanghiraman kundi para sa
ating kapwa Pilipino. At kapag nabihisan na natin ng
palatunugang katutubong atin ang isang hiram ng salita,

d. Simulain ng
Pagtitipid
Sa antas man ng palaugnayan ay natural na
nangyayari ang pagtitipid. Sa katotohanan ay wala
pang salita, parirala, o pangungusap ng dating
maikli ay humaba. Lagi na ang kabaligtaran nito.
Sapagkat kung ang lahat ng bagay sa daigdig ay
dapat gamitan ng angkop na pagtitipid, di lalo na
ang wika na gamit ng tao sa bawat sandali.