KULIAH 7

Penentangan Pentadbiran Brooke di Sarawak

Penentangan pemerintahan kerajaan Brunei telah

bermula- semasa Pengiran Mahkota menjadi Gebenor
bagi wilayah Sarawak di lantik oleh Sultan Omar Ali
Saifudin . Oleh kerana kezalimannya menindas orang
Melayu dan Dayak dengan mengenakan cukai yang
tinggi dan memaksa orang Dayak berkerja di
lombong antimoni dan lombong emas di Bau dgn gaji
yg rendah, memonopoli antimoni , ini akhirnya
menimbulkan kemarahan orang-orang Dayak .
Maka pada tahun 1836 tercetuslah pemberontakan
yang dipimpin oleh Datuk Patinggi Ali berketurunan
bangsawan Melayu ketutrunan Raja Jarum Tanah Jawa.
 Datuk Patinggi Ali seorang berjaya menyatukan orang Melayu dan
Dayak menentang Pengiran Mahkota. Mereka menuntut kenerdekaan
dari pengaruh Brunei. Mereka mendirikan kubu di Lidah Tanah. (Kucing)
Keadan huru hara ini menyebabkan Sultan Omar Ali Saifudin telah
menghantar bapa saudaranya Raja Muda Hashim (RMH) Bendahara
Brunei untuk menyelesaikan pemberontakan tersebut.
RMH yang mempunyai sifat lemah lembut, tidak berjaya menyelesaikan
pemberontakan tersebut yg kebetulan James Brooke tiba di Sarawak
ingin menemui RMH, pada masa itu RMH mengambil kesempatan
menerang punca huru- hara dan beliau sebenarnya tidak berminat
dgn perniagaan Brookr kagum walaupun RMH menghadapi masalah
perberontakan tetapi cergas dan bijaksana menghadapinya. 1

1. Mohd Hasbie Sulaiman . 1989. Perjuangan Anti Cession

Sarawak ,
Kucing Semasa Press. Hal 3-5.
 Lawatan kedua James Brooke pada tahun 1840, keadaan
huru hara di Sarawak belum pulih RMH memujuk Brooke
membantunya menyelesaikan pemberontakan tersebut
dan jika berjaya RMH berjanji akan melantik beliau sebagai
Gebenor bagi wilayah Sarawak. Brooke bersetuju
permintaan tersebut
Brooke kemudiannya menyerang kubu pemberontakan itu
di Sekudis dangan kelengkapan moden dgn kapal Royalist.
Datuk Patinggi Ali pada tahun 1840 dan pengikutnya
terpaksa menyerah kalah dan menyerah kubu Belidah
kerana Brooke berjanji tidak akan menghukum mereka dan
berjanji akan melindungi mereka dari serangan Pengiran
Mahkota.
 Pengerin Mahkota kemudiannya merancang
komplot dengan pengikutnya 2500 org
Iban menyeberang Sungai Sarawak tetapi
komplot tersebut dpt dipatahkan. James
Brooke marah dan meminta RMH supaya
disingkirnya jawatan dan RMH sedar rakyat
Sarawak tetap menyokong supaya Pengiran
Mahkota disingkirkan. Beliau kemudian
memecat Pengiran Mahkota dari menjadi
Gebenor Sarawak.
 Pada masa itu James Brooke dilantik menjadi Gebenor
Sarawak -menguasai Tanjung Datu ke Batang Samarahan.
Ternyata James Brooke telah berjaya mengamankan Sarawak
dan menukar corak pemerintahan yg zalim kpd keamanan.
Brooke telah melantik semula ketua-ketua Melayu keturunan
Melayu yg dipecat oleh Pengiran Mahkota .
Setelah dilantik oleh RMH James Brooke, pada 24 Sept 1841,
James Brooke telah ke Brunei untuk mendapatkan
pengesahan dari Sultan Brunei dan pengiran tertinggi di
Brunei bermesyuarat untuk melantik James Brooke sebagai
Gebenor Sarawak .Sultan Brunei telah mengesahkan seara
rasmi perjanjian di buat oleh RMH . James Brooke dilantik
sebagai Gebenor Sarawak dgn syarat.
 Beliau dikehendaki menghantar upti sebenyak $ 2,500.00
setahun kpd Sultan dan warisnya
Segala adat istiadat dan agama penduduk tempatan tidak
boleh diganggu /campur tangan
Negeri Sarawak tidak boleh diserhkan kpd sesiapa tanpa
kelulusan Sultan Brunei.
Sebenarnya James Brooke bukan ditabal sebaai raja
pemerintah yg merdeka beliau hanya sebagai pegawai bagi
Sultan sebegaimana Pengiran Mahkota. Melalui perjanjian
itu, kekuasaan James Brooke adalah terhad hanya dlm
lingkungan wilayah Sarawak sahaja dan digelar sebagai Tuan
Besar bukan Raja dan Gebenor . Gelaran Raja diberi oleh
pemimpin Melayu Sarawak yg bermesyuarat 25 Oktober
1855 dgn Mr Spencer sebegai Konsul General Pulau Borneo.
 Wilayah Sarawak ketika itu diperintah
oleh Gebenor-Gebenor Melayu
Sharif Sahap- wilayah Sadong
Sharif Mukar- Skrang,
Sharif Jaafar- Lingga
Sharif Mashor Serikei
Sharif Nipa - Mukah
Sharif Osman Merudu
Perlantikan James Brooke bukan sahaja menyakiti hati P.
Mahkota tetapi gebenor Melayu , mereka bimbang
wilayah mereka akan diserang oleh James Brooke.
Penentangan Sharif Mashur terhadap
James Brooke 1810-1890
Sharif Manshor dilahir di Brunei 1810 beliau
telah menjadi Gebenor Serikei dan mempunyai
ramai pengikutnya kerana kebenraninya.
Beliau berjaya memikat hati orang ,Melayu
dan Melano di Igan dan apabila berpindah ke
Sarekei beliau berjaya mempengaruhi orang
Iban . Oleh kerana kebolehannya ,
ketampannya, menyebab beliau berjaya
menjadi pentadbir di daerah Rajang bagi
pihak kerajaan Brunei daripada Datu Abdul
Rahman.
 Brooke ketika itu berhadapan dgn
masalah kerana kerajaan British kerana
British mencurigai tindakan beliau .
Maka Suruhanjaya di British ditubuhkan
untuk menyiasat James Brooke
menyalahgunakan kapal perang
menindas bumiputera di Sarawak,kerana
penduduk di Sarawak bukanlah lanun
tetapi mereka mempertahankan wilayah
dari dirampas oleh James Brooke.
 Berita pengistiharan James Brooke sebagai Gebenor
Sarawak 1841, telah menimbulkan kemarahan Sharif
Mashor dan beliau memerhati tindakan James Brooke
sama ada beliau berpuashati dgn wilayah yang
diserahkan kpdnya atau cuba mencabuli/memguasai
wilayah wilayah lain
Pada 1851, adik Sharif Manshor telah berkahwin dgn
anak perempuan Datuk Patinggi Ali pembesar kanan
James Brooke , Ini menjadikan James Brooke bimbang .
Kemarahan Sharif Manshor memuncak bila James
Brooke memarahi DatuK Petinggi Ghafur dikalayak
pembesar dan menuduh DPG memungut cukai lebih
tinggi terhadap penduduk tempatan.
 DPG kemudian bertekad untuk
membalas dendam dgn bantuan
Sharif Mashor , mereka merancang
untuk membunuh semua pegawai
James Brooke yg ada di Kucing
apabila James Brooke berada di luar
bandar Kucing kerana kes
perbicaraan Brooke di Singapura atas
tuduhan menindas rakyat Sarawak.
 DPG dan Sharif Mashor kemudian merancang pegawai
Brooke sementara Brooke membela diri di Singapura
kerana dituduh menindas rakyat Sarawak.
Akan tetapi rancangan ini diketahui Datuk Temenggong
disampaikpd John Spencer setiausha James Brooke, dan
akhir DPG diarah berangkat ke Mekah dn Sharif Mansor
berpatah balik.
Campur tangan Brooke bermula apabila berlaku
pertelingkahan tercetus di Mukah di antara Pengiran
Matusin dgn sepupunya Pengiran Arshad. Sharif Manshor
telah dijemput menyelesaikan perkelahian tersebut .
Pengiran Matusin membunuh Pengiran Arshad, kedua
pemimpin ini mempunyai pengikut yg ramai . SM telah
bertindak membela nasib yg terancam.
 SM dgn 1000 hulubalang terdiri Iban dari Kanawit dan
Saribas, mereka berjaya mengepung dan membunuh
ramai pengikut Pengiran Matusin. Pengiran Matusin
melarikan diri ke Kucing meminta bantuan James Brooke .
Ini memberi peluang kpd James Brooke membesarkan
wilayahnya.Brooke telah mengirim Johnston Brooke
membantu P. Matusin dan menyiasat kes tersebut di
Mukah, Mukah bukanlah di bawah James Brooke tetapi di
bawah pengiran Brunei .
Brooke kemudian menyalahkan Sharif Mansor dgn
menuduhkan campur tangan hal ehwal di Mukah dan
Brooke bertindak melucutkan jawatan sebagai Gebenor
Sarikei yang sandangnya. Beliu juga dituduh membekalkan
garam dan senjata kpd orang Iban yg tinggal di Sarawak.
 Walaupun Brooke tidak berhak mencampuri hal
ehwal di wilayah bukan beliau menjadi tuan
besarnya, tetapi atas sifat ingin meluaskan
wilayahnya, Brooke telah menemui Sultan
Brunei menjelaskan kononnya,bahawa beliau
diberi kuasa untuk mengamankan kawasan di
muara Sungai Rejang .
Pada tahun 1855, Brooke telah ke Brunei untuk
mendesak dan membuat permohonan kpd
Sultan memyerahkan wilayah tersebut. Ini
memanaskan hati Sharif Mashor.
 Desakan Brooke ini tidak dipedulikan oleh Sultan. Tetapi kerana
kurang tegasnya Sultan , dgn ugutan dan ancaman, Sultan
terpaksa menerima nya kerana James Brooke menyatakan
bahawa Charles Brooke telah dihantar ke Sarikei untuk
mendirikan kubu dan menyerang orang Iban jika mengganas
dan Sultan bersetuju tindakan Brooke dgn syarat Sharif Mashor
dilantik semula Gebenaor Sarikei.
SM dilantik semula sebagai Gabenor Sarikei, dan dinasihat
berbaik-baik dgn keluarga Brooke tetapi Sharif Mashor bertekad
untuk menghapuskan pengaruh Brooke jika ada peluang
SM mendapat tahu bahawa James Brooke meminta kerajaan
British mengiktiraf Sarawak sebagai negeri merdeka di bawah
naungan British . Dan menuntut beliau sebagai pemerintah yg
sah . SM bertekad akan mempertahan supaya bumi Sarawak
tidak dikuasai oleh Brooke .
 Charles Johnston Brooke telah berangkat ke Mukah bagi
menyelesaikan kes pertelingkahan P. Matusin dgn Pengiran
Nipa . SM dijemput bersama dgn CJB . CBJ di Mukah telah
menghukum Serail yg dituduh menembak bendera Sarawak
di luar perairan Sarawak. Beliau SM kesal tindakan tersebut
dan menasihati Serail mengadap Sultan Abdul Mumin dan
mengadu tindakan CJB terhadapnya. Akhir CJB menyerhkan
kes tersebut kpd Sultan. Ini mengembirakan SM
SM dan Datuk Patinggi Gafur (DPG) sentiasa tidak
berpuashati terhadap Brooke yg sentiasa meluaskan
wilayahnya dgn alasan bahawa orang tinggal berhampiran
Sarawak disifatkan sebagai lanun, perompak . Tuduhan ini
telah menimbulkan tidak puashati orang Melayu, Iban dan
pemimpin seperti SM , DPG .
 SM dan DPG sebenar disokong pembesar Melayu yg
lain untuk mempertahankan wilayah daripada dijajah
oleh Brooke. Mereka merancang memberontak
menghancurkan pemerintahan Brooke. Mereka
menunggu peluang Brooke bercuti,. Tindakan mereka
supaya mengadakan serangan serentak di Kanowit,
Sarikei, Lundu, dan Kucing.
Mereka menganggap pemberontakan ini akan
memudahkan mereka membunuh pegawai Brooke dan
orang yg menyokongnya dan bertujuan untuk
menakutkan mubaligh Kristian dan pedagang asing .
Malangnya rancangan ini tergendala apabila CJB
mengetahui rancangan ini
 Petempuran I berlaku di Kanowit pada tahun 1859
yang mengorban Fox dan Steel. CJB dan Brooke
menuduh peristiwa ini angkara si SM tetapi tidak
segera bertindak. CJB telah menghukum
pemberontak dan merubohkan kubu pertahanan di
Kanowit dan Kabah sebelum kembali ke Kucing.
Kubu di Kanowit didirikan semula oleh penyokong
Brooke iaitu Datuk Patinggi Ali. Setiba di Kucing,
CJB mendapat tahun DPG merancang
pemberontakan dgn sokongan org Iban. CJB
bermesyuarat memutuskan bahawa DPG di
dibuang negeri ke Singapura.
 Si SM tidak berputus asa , beliau merancang semula
strategi dgn.
I. DPG dirancang berangkat ke Singapura dan kemudian
ke Pontianak memimpin rakyat menentang Belanda
kemudian masuk ke Sarawak membantu SM.
II.Seorang pemimpin Brunei Tajang akan menyamar
Pengiran Mahkota melawat Sadong di sambut Datuk
Bandar Kassim ( adik DPG mengumpul org Melayu
dan Dayak Lundu, Landak, Sanggau dan Pontianak
menyerang org Eropah
III.Masa kekacauan berlaku SM akan membawa bekalan
untuk membunh org Eropah dam Booke.
 DPG dan Tajang memulakan gerakan
ini pada 1860 tapi di tangkap oleh
Belanda . SM telah masuk ke Sungai
Sarawak dan berjaya menembak
angkatan Brooke yg belayar ke
Semunjang. SM terpaksa melarikan
diri kerana serangan tentera CJB yg
terdiri org Melayu dan mereka tidak
tergamak membunuh SM kerana
penghormatan sebagai keturunan
 SM balik ke Sarikei dan kemudian CJB
arahkan Abang Ali mengusir SM. SM
terpaksa undur ke Igan tetapi di
kepung semula oleh CJB da n bejaya
meroboh rumah kediamannya dan
harta . SM terpaksa berundur P.
Nipah ke Mukah.
 Penentangan Rentap

Rentap atau Libau merupakan pahlawan Dayak

terkenal menentang pemerintahan Brooke Rentap
bermaksud Shaker of the World yang dikenali juga
sebagai Raja Darat atau Raja Ulu.
Penentangan Rentap kerana tindakan Brooke yang
eliminating menghaspuskan Iban di Skrang kerana
dituduh bergiat dalam perlanunan. Sebagai
tindakabalas Rentap bertindak menentang Brooke
dgn menyerang kubu Brooke di Sungai Skrang
-dipanggil Nanga Skrang
James Brooke kemudian membakar kampong
Rentap
 Rentap kemudian melarikan diri ke Bukit
Sadok dan mendirikan kubu selepas
belikau dikalahkan oleh Brooke dio Sungai
Lang Ulu Skrang pada tahun 1854.
Pada tahun 1861, selepas beberapa kali
penenetangan, akhirnya Brooke
mengalahkan Rentap pada tahun 1861
sehingga Rentap melarikan diri ke Sungai
Entabai dan meninggal di sana dgn
slogan Rentap Agi Idup , Agi Ngelaban
 Penentangan Rentap

Mulai 1852 merupakan era baharu

dlm pentadbiran Brooke kerana
Brooke cuba menguasai sungai
Samarahan kerana kewasan tersebut
merupakan kawasan kegiatan lanun
yang boleh menjejaskan perdagangan.
Tindakan Brooke untuk mewujudkan
keamanan di kawasan yang didiami
oleh org Melayu dan Dayak.
 Di Skrang dan Saribas terdapat mempunyai dua
kelompok iaitu kelompok yang menyokong
pemerintahan Brooke dan kelompok yang masih
mengamalkan budaya asal seperti kegiatan lanun
dan memenggal kepala yang tidak mematuhi
undang-undang. Kumpulan tersebut diketuai oleh
Rentap
Rentap mengetuai gerakan menentang Brooke
keran tidak berpuas hati terhadap kutipan cukai
yang dikenakan oleh Brooke yang menjejas
sumber pendapatan ketua dalam kalangan orang
Iban menjadi punca penentangan beliau.
 Kubu Brooke di Sungai Skrang di serang oleh Rentap , akhirnya kubu kuat Rentap
di Bukit Sadok diserang dgn meriam menyebabkan Rentap terpaksa berundur ke
Hulu Entabai di Kanowit dan pada tahun berikut ia meninggal dunia.
Baring Gould.2007. A History of Sarawak Under its Two White Rajahs
1839-1908.
Pada tahun 1893- orang Iban di bawah pimpinan Banting bertindak menentang
Brooke . Beliau merupakan Penghulu orang Iban di Hulu Sungai Batang Lupar
kawasan Hulu Air . Barang yang dibawa oleh Banting seperti tajau, dan perkakas
tembaga dikenakan dari Kalimantan dikenakan denda oleh pegawai Brooke
kerana dikatakan gagal membayar cukai . Brooke kemudiannya mengistiharkan
bahawa hulu Sungai Batang Lupar tidak boleh didiami oleh penduduk , tetapi
tidak diendahkan oleh Banting . Banting merancang menyerang Brooke tetapi
beliau menerima serangan balas askar Brooke . Penentangan ini tamat bila
Banting bersetuju betrdamai dgn Brooke.
Baring Gould.2007. A History of Sarawak Under its Two White Rajahs
1839-1908. Chapter 6 : The Chinese Rebellion , and Secret Societies.
 Penentangan Orang Cina

Orang-Orang Cina di Sarawak juga turut menentang

pentadbiran Brooke , kerana orang Cina yg datang ke Sarawak
membentuk kongsi Gelap dari kaum Hakka dibawah pimpinan
Liu Shanbang yang menjalankan kegiatan lombong antimoni
di Mau San, Bidi, Tondong dan Paku di daerah Bau dekat
Kucing. Lombong emas di Bau merupakan sumber pendpatan
kpd Brooke .
Oleh kerana berkembang kongsi gelap dan jenayah, maka
Brooke memperkenalkan beberapa peraturan , iaitu pihak
kongsi gelap dikehendaki membayar cukai kepala
mengikut bilangan penduduk yang dibawah naungannya,
tidak dibenar mengimport /berdagang candu, arak dan
tidak dibenarkan mengeksport emas dan brg lain ke luar
negara.
 Sekatan yg dikenakan oleh Brooke ini
menimbulkan rasa tidak puas hati pelombong Cina
. Maka pada Februari 1857, Liu Shabang telah
megetuai pelombong Cina seramai 500 org
bersenjata menyerang dan mengepong dan
menyerang Kucing .
Dalam pentempuran itu, 5 org Eropah dan 1 org
pegawai British terbunuh. Kediaman Brooke yang
dikepung menyebabkan Brooke hampir terbunuh
dgn bantuan org Melayu dan Dayak , Serangan in
akhirnya ditewaskan .
 SM ke Brunei menjelaskan kpd Sultan apa yg berlaku di
Sarawak dan menafikan tuduhan Brooke yg secara
kebetulan masa itu perlantikan Gabenor British di
Labuan G. W. Edwardes menjadi konsul di Brunei.
Edwardes berpandangan tindakan Brooke telah
mencemar British di Borneo. SM memaklumkan bahawa
tujuan Brooke meluaskan wilayah seluas mungkin di
Sarawak.
Akhirnya Edwardes telah ke Mukah untuk mengahalang
tentera Brooke menghukum pengikut SM. Tindakan
Edwardes ini membangkitkan kemarahan keluarga
Brooke dan Brooke memujuk kerajaan British menukar
Edwardes berkhidmat ke lain tempat.
 Brooke dan Konsul baru St. John Spencer memujuk
Sultan Brunei menyerah Mukah kpd Brooke .
Sultan menasihat P. Nipah supaya tidak
menentang Brooke dan SM telah berhijrah ke
Singapura.
Brooke telah menghantar angkatan tentera yg
besar mengawal Mukah dan satu pentadbiran
baru dibentuk. Pada tahun 1861, Mukah ke
Kundurong diserhakan secara rasmi kpd Brooke
oleh Sultan Abdul Mumin dan berakhirlah
kekuasaan SM dan beliau meninggal pada 1890 di
Singapura.
 Sebab Penentangan
Perlaksanaan Cukai kepala dan tindakan
Brooke yang cuba meluaskan wilayahnya
yang bukan di bawah kekuasaan tetapi
dibawah pengiran Brunei.
Kes-kes yang timbul yang dianggap oleh
Brooke mengancam keamanan dan
menjejaskan perdagangan
Pemimpin ini bimbang kehilangan wilayah
yang dikuasai Sarikei, Mukah .
 Mengapa Penentangan ini
Gagal
Kurang isu kebangkitan lebih kpd isu
kepentingan pemimpin SM dan pembesar lain
yag hilang hak pemilikan wilayah
Brooke mempunyai kekuatan kekuatan kerana
disokong oleh org Melayu dan Dayak yg setia
kpdnya
Peralatan ketenteraan bantuan kapal perang
dari Inggeris berpengkalan di Labuan-
menyokongnya.
Penentangan bersifat tempatan dan isu adlah
kerana kepentingan pembesar yg terjejas.
 2. Penentangan terhadap
SBBU
PENENTANGAN MAT SALLEH 1894-1905
Penentangan Mat Salleh terhadap SBBU kekacauan
selama 60 tahun SBBU mentadbir, yang berkeaadaan
aman.
Mat Salleh dianggap oleh Sabahan bukan pemberontak
tetapi sebagai pejuang.SBBU pentadbirnya yang bersikap
terbuka dgn pentadbiran tempatan.
Namun begitu pada tahun 1893, kedudukan kewangan
SBBU agak tidak stabil kerana berlebih belanja tanpa
mematuhi peraturan perbelanjaan.
W.C.Cowie dilantik sebagai pengurus SBBU memutuskan
untuk tidak sekadar menjalankan pentadbiran tanpa
keuntungan.
 Dent menentang idea tersebut dan meletak
jawatan dan Cowie, dan P. Beaufort dilantik
sebagai Gebenor.
Cowie untuk membangunkan ekonomi, beliau
melancarkan jalan keratapi dari Teluk Brunei ke
Pelabuhan Cowie dan talian telegraf dari Sandakan
ke Labuan.
Projek ini melibatkan perbelanjaan yg besar . Untuk
itu cukai perlu dikenakan iaitu cukai ke atas beras
dengan 5 % cukai yang menimbulkan tidak puas
hati orang Cina melalui Majlis Penasihat.
 Ketua Anak Negeri dan Perwakilan Orang
Cina telah membuat bantahan ke London
membantah kenaikan cukai ke atas beras
Ini satu sebab yang mereka menyokong
penentangan Mat Salleh dan cukai kepala
telahpun dikutip oleh wakil Gebenor Baufort.
Cowie percaya bahawa penentangan Mat
Salleh sebagai anti kerajaan dan
menghukum Mat Salleh dan ingin berunding
dgn Mat Salleh 1898.
 Kronologi Penentangan Mat Salleh
Timbul konflik Mat Salleh dgn kerajaan apabila
2 peniaga Iban dibunuh oleh pengikut Mat
Salleh. Mat Salleh enggan bertemu dgn polis
SBBU
17 Ogos 1895 Mat Salleh dgn pengikutnya
berkumpul di Buli Sim-Sim Sandakan termasuk
Ketua Anak Negeri membuat aduan -kerani di
Jambongan dan membuat petisyen terhadap
cukai kepala , cukai laluan boat dan cukai
peribumi.
 Kemudian pengikut datang semula dengan senjata tidak mematuhi
peraturan membawa senjata dan diarah supaya pulang setelah menunggu 2
hari. Pengikut diberitahu supaya membawa aduan secara formal tetapi Mat
Salleh berlainan pendekatannya.
Khbar angin menyatakan Mat Salleh pengikut berhasrat menghancur
Sandakan
20 Ogos 1895 Mat Salleh dan pengikutnya meninggalkan Sandakan. Mat
Salleh dikatakan menyembunyikan 4 orang dtuduh membunuh Iban
29 Ogos 1985- Resident Barrunt dan Ajuntant Polis telah menunggu Petrel
untuk menangkap penjenayah membunuh Iban
30 Ogos 1985- Pasukan Polis telah ke Jambongan meminta Mat Salleh
menyerah 4 dituduh membunuh Iban dan Mat Salleh perlu ke Sandakan .
Mat Salleh memaklumkan melalui utusannya menyatakan yang tertuduh tidak
mahu menyerah diri. dan menyatakan ia akan ke Sandakan dgn botnya
sendiri. Kemudian Barraout,Jones dan Hj Abdul Rahim pergi untuk menahan
mereka, tetapi Mat Salleh telah membina kubu. Berlakulah pertempuran,
salah seorang pengikut Mat Salleh terbunuh dan yg lain cedera.
Penentangan Rundum
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU
 KULIAH 7
Penentangan Pentadbiran Brooke dan SBBU