PM R 97/ 18 PM R 97/ 53

SARAWAK DI BAWAH PEMERINTAHAN BROOKE ( 1841-1941 ) 3. LATAR BELAKANG SEJARAH SARAWAK 3.1 Sarawak Pada Kurun ke 18. 1. Sarawak berada di bawah kesultanan Brunei sejak kurun ke 18 . 2. Sarawak berada di bawah pimpinan Datu Patinggi Ali. 3. Pada tahun 1830-an Orang Melayu Brunei telah berhijrah ke lembah Sungai Sarawak untuk mengusahakan perlombongan antimoni. 4. Pangeran Mahkota telah dilantik oleh Sultan Brunei , Sultan Omar Ali Saifuddin ) sebagai wakil baginda di Sarawak 5. Antara tugas penting Pangeran Mahkota adalah i. menguatkan kekuasaan kesultanan Brunei di Sarawak ii. memastikan Brunei terus memonopoli hasil bumi dan kekayaan Sarawak. 6. Pangeran Mahkota telah menjadikan Kuching sebagai pusat pentadbirannya. 7. Beliau terkenal sebagai pengasas bandar Kuching. 8. Penduduk Sarawak tidak menyukai corak pemerintahan Pangeran Mahkota disebabkan oleh tindakan beliau i. mengenakan cukai yang tinggi ii. melaksanakan kerahan tenaga 9. Pada tahun 1837 berlaku penentangan yang diketuai oleh Datu Patinggi Ali untuk membebaskan Sarawak daripada pemerintahan Kesultanan Brunei. 10. Sultan Brunei telah menghantar Pangeran Muda Hashim bagi mengembalikan keamanan di Sarawak. Tahun 1840 Sarawak berada di bawah Pemerintahan Kesultanan Brunei ( dari pantai utara di Borneo utara hingga ke Tanjung Datu. ) Keluarga Brooke.

1841 1941

1941 1945 Pendudukan Jepun 3.2 Kedatangan James Brooke ke Sarawak 1. Raja Muda Hashim yang dihantar ke Sarawak oleh Sultan Brunei tidak berjaya mengekalkan keamanan di Sarawak. 2. Pada tahun 1836 , James Brooke tiba di Sarawak dengan kapalnya The Royalist. 3. Pangeran Muda Hashim telah meminta bantuan James Brooke dan menjanjikan jawatan Gabenor jika beliau berjaya menamatkan pemberontakan Datu Patinggi Ali. Jawatan Gabenor diberikan kepada James Brooke jika 4. Pada tahun 1841 , James Brooke telah menandatangani Perjanjian dengan Raja Muda Hasim berjaya menamatkan pemberontakan. 5. Pada tahun 1842 Sultan Brunei telah mengadakan perjanjian dengan James Brooke Raja Muda Hashim bersetuju menyerahkan Sarawak dan jajahannya kepada James Brooke James Brooke akan diberi kuasa untuk mengutip Syarat-syarat cukai di kawasan yang diserahkan kepadanya. perjanjian antara James Brooke bersetuju membayar ufti sebanyak $ James Brooke 2500 setahun kepada Sultan Brunei. dengan Pangeran James Brooke bersetuju menghormati adat dan Muda Hashim undang-undang orang Melayu di Sarawak.

PM R 94 / 15

6. Berdasarkan perjanjian ini Sultan Brunei telah mengesahkan James Brooke sebagai Raja Sarawak. 7. Menjelang tahun 1846 , Sultan Brunei telah menyerahkan Sarawak kepada James Brooke . 3.3 Perluasan kuasa keluarga Brooke di Sarawak 1. Sebagai seorang Gabenor , James Brooke berjaya memulihkan keamanan di Sarawak. 2. Pada tahun 1846 , Sultan Brunei menyerahkan kawasannya di Sarawak kepada James Brooke.. 3. Pada tahun 1848 , Pulau Labuan telah diambil oleh James Brooke bagi pihak Inggeris. 4. James Brooke telah mengistiharkan dirinya sebagai raja dan seterusnya mengasaskan pentadbiran keluarga Brooke di Sarawak. 5. Perluasan kuasa oleh keluarga Brooke dijalankan secara berperingkat-peringkat. 6. James Brooke telah mendesak Sultan Brunei melepaskan wilayah yang masih dimilikinya. 7. Pada tahun 1853 James Brooke telah menguasai Batang Lupar , Saribas , Sungai Kerian dan Sadong . 8. Pada tahun 1861 , Sungai Rajang , Mukah dan Sarikei jatuh ke tangan James Brooke. 9. Pada tahun 1868 Charles Brooke telah mengantikan James Brooke sebagai Raja Sarawak. 10. Charles Brooke telah menandatangani perjanjian dengan kerajaan British untuk mengukuhkan kedudukannya di Sarawak pada tahun 1888. 11. Kepentingan Perjanjian 1888 kepada Sarawak. Sarawak menjadi negeri naungan British British bersetuju memberikan perlindungan kepada Sarawak sekiranya diserang oleh musuh.
Kepentingan Perjanjian British dengan Charles Brooke 1888

Perluasan kuasa keluarga Brooke di Sarawak

1841
Dari Tanjung Datu hingga kawasan antara Sungai Samarahan dengan

1846 PERLUASAN KUASA 1853 JAMES BROOKE

Sarawak diserahkan kepada James Brooke oleh Sultan Brunei

1861
Mukah , Sungai Rajang, Kanowit dan Sarikei

Batang Lupar , Sadong , Sungai Kerian dan Saribas

PERLUASAN KUASA CHARLES BROOKE

KELUARGA BROOKE TAHUN PEMERINTAHAN

1883
Wilayah dari Tanjong Kedurung ke Baram

1885
Sungai Trusan Dan Limbang

1890

Lawas

1841 1868 Brooke

James

3.4 Perubahan di Sarawak semasa pemerintahan Brooke ( 1841-1941 ) 3.4.1 Perubahan Pentadbiran 1. Kerajaan Sarawak diketuai oleh Keluarga Brooke yang diberi gelaran Raja Putih Sarawak. 2. Antara perubahan pentadbiran yang diperkenalkan ialah : i. mengamalkan sistem pemerintahan raja berkuasa mutlak. ii ii. peranan pembesar Melayu dalam pentadbiran dikekalkan seperti Datu iii Patinggi , Datu Temenggung ,Datu Bandar dan Datu Imam. iv 3. Sarawak dibahagikan kepada beberapa bahagian iaitu Bahagian Pertama , Bahagian Kedua , Bahagian ketiga , Bahagian keempat dan Bahagian kelima. 4. Residen mengetuai peringkat bahagian yang bertanggungjawab bagi pihak Raja Brooke. Majlis Bahagian Residen ( Pengerusi ) Ketua-ketua Tempatan ( Pegawai Anak Negeri )

PM R 95/ 56

5. Raja Brooke dibantu oleh Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri . Raja Sarawak Residen Bahagian Pertama Diketuai oleh Pembesar Residen tempatan Raja Sarawak Pemerintah tertinggi kerajaan Sarawak meluluskan undang-undang dan peraturan yang berkaitan Memberi peluang kepada dengan pembesar tempatan memberikan pendapat mereka

Majlis Tertinggi

Majlis Majlis Bahagian Negeri

6. Struktur pentadbiran di peingkat Bahagian Sarawak ialah: RESIDEN Penolong Residen Pegawai Daerah ( diwujudkan 1920 ) Penolong Pegawai Daerah Pegawai Anak Negeri
PMR9 5 Menasihati Residen dalam pentadbiran 54 Memungut cukai Mengetuai Angkatan

Bertanggungjawab kepada Raja Brooke

Ketua Kampung ( Tuai Rumah )

7. Majlis Negeri Sarawak 1. Pada awalnya bertujuan untuk membawa semua ketua kaum bumiputera dalam satu perjumpaan yang besar. 2. Majlis Negeri bersidang tiga tahun sekali. 3. Majlis Negeri penting kerana mereka akan mendengar ucapan dasar Raja Brooke , menyuarakan pandangan dan bertukar-tukar fikiran. 4. Persidangan yang pertama diadakan diBintulu pada tahun 8 September 1867. 5. Tidak mempunyai peraturan yang tetap. 6. Jumlah ahli tidak ditetapkan . 7. Pada mulanya hanya rakyat bumiputera sahaja boleh menjadi ahli. 8. Perlembagaan 1941 1. Charles Vyner Brooke telah mengistiharkan perlembagaan Sarawak baru bagi Sarawak pada 24 September 1941 2. Perlembagaan 1941 penting kepada Sarawak kerana i. Ianya merupakan perlembagaan bertulis yang pertama di Sarawak.

3. 4. 5. 6. 7.

ii. Mengariskan pemberian pemerintahan sendiri kepada Sarawak. Prinsip delapan perlembagaan ini menegaskan tentang kerajaan sendiri kepada Sarawak. Charles Vyner Brooke akan menyerahkan kuasanya kepada rakyat Sarawak melalui Majlis tertinggi dan Majlis Negeri. Perlembagaan 1941 tidak sempat dilaksanakan kerana Jepun telah menyerang dan menduduki Sarawak. Pada tahun 1946 Sarawak diserahkan kepada kerajaan British untuk memerintah Sarawak secara langsung. Charles Vyner Brooke bersetuju menyerahkan Sarawak kepada kerajaan British apabila beliau diberikan pampasan .
PERUBAHAN DALAM PENTADBIRAN

1. SISTEM BERAJA DIPERKENALKAN 2. RAJA BROOKE DI BANTU OLEH RESIDEN DAN PEMBESAR TEMPATAN 3. MAJLIS TERTINGGI , MAJLIS NEGERI DAN MAJLIS

3.5 Perubahan Ekonomi 3.5.1 Pertanian dan perhutanan 1. 2. 3. Tanaman dagangan diperkenalkan bagi mengantikan tanaman sara diri . Pelbagai kaedah dan teknik penanaman moden digunakan. Tanaman tradisional seperti lada hitam , sagu , gambir dan kelapa ditanam secara meluas untuk tujuan eksport . JENIS TANAMAN PERKEMBANGANNYA

1. Lada Hitam. pada abad ke 19. Kuching.

3. Getah

Penting selepas keluaran sagu merosot Kawasan utama di sekitar kawasan Tanaman baru untuk tujuan Ditanamdagangan secara giat dengan kemasukan dijalankan secara kecil-kecilan Sarawak menjadi pengesport kerana kedua besar-besaran tidak digalakkan. Kawasan utama di sekitar kawasan kuching

eksport buruh Cina. penanaman terbesar ladasecara hutam

dan Sarikei

3.5. 2. Perlombongan JENIS PERLOMBONGAN 1. Antimoni PERKEMBANGANNYA Penting sejak abad ke 19 Kawasan utama di Bau Di eksport ke Singapura. kilang melebur antimoni terdapat di Bau dan Kuching Emas antimoni merosot .
2.

Penting selepas pengeluaran Syarikat Borneo mengusahakan

lombong emasnya di Bau dengan menggunakan kaedah dan teknik moden . 1. Kerajaan Brooke tidak menggalakkan kemasukan pelaburan asing ke Sarawak. 2. Kegiatan ekonomi di Sarawak di monopoli oleh Syarikat Borneo dan orang Cina. 3. Syarikat Borneo telah menyediakan bantuan kredit dan teknikal terutama dalam sektor pertanian dan perlombongan. 4. Bank yang pertama di buka pada tahun 1924 iaitu The Chartered Bank of India , Australia and China . 5. Singapore and Sarawak Steamship Company merupakan syarikat perkapalan utama 6. Syarikat The Royal Dutch Company telah melabur di dalam usaha cari gali minyak di Sarawak. 3.5.3 Perubahan Sosial 1. Kemajuan ekonomi di Sarawak telah memberi kesan kepada perubahan sosial. 2 Perubahan dalam bidang pendidikan 2.1 Sekolah-sekolah Melayu kerajaan di peringkat rendah telah ditubuhkan pada tahun 1883.

2.2 Sekolah Inggeris telah diberi bantuan oleh kerajaan terutama di kawasan bandar seperti Sekolah Saints Thomas di Kuching. ( Sekolah Inggeris pertama di Sarawak ) 2.3 Sekolah Inggeris turut ditubuhkan oleh golongan mubaligh kristian. 2.4 Saudagar Cina pula telah menubuhkan Sekolah Cina yang memberi tumpuan kepada perkembangan di negara China. 3. Perubahan dalam sistem perhubungan dan pengangkutan. v 3.1 Perkembangan sistem perhubungan tertumpu di bahagian pertama vi 3.2 Jalan raya dan jalan kereta api di bina di sekitar bandar Kuching. vii 3.3 Pengangkutan air penting di Sarawak kerana sebahagian besar daripada viii penduduk bergantung kepada sungai utama seperti Sungai Rajang dan Sungai ix Baram. x 3.4 Syarikat-syarikat perkapalan berkembang pesat di Sarawak kesan daripada xi perkembangan ekonomi. xii 3.5 Perkhidmatan udara dimulakan bagi menghubungkan kawasan Kuching dengan xiii kawasan lain seperti Singapura. xiv 3.6 Pada tahun 1897 , perkhidmatan telegraf diadakan di antara bandar Kuching xv dengan Singapura. xvi 3.7 Hospital pertama di bina di Kuching dan Sibu. xvii 3.8 Pasukan keselamatan yang dikenali sebagai Sarawak Rangers telah ditubuhkan xviii untuk menjaga keamanan dan keselamatan penduduk. xix 4 Pembentukan masyarakat majmuk 4.1 kemasukan orang Cina ke Sarawak telah mewujudkan masyarakat majmuk di Sarawak 4.2 Setiap kaum mempunyai petempatan dan aktiviti yang berbeza.
KAUM PEKERJAAN PETEMPATAN UTAMA JENIS

Cina Bandar-bandar utama Peniaga , pedagang 5 Kesan-kesan daripada perubahan politik , ekonomi Sibu , Bintulu & Miri dan sosial di Sarawak

5.1 Penguasaan Keluarga Brooke di Sarawak selama 100 tahun dari 1841 1941. 5.2 Rakyat tidak mendapat faedah sepenuhnya daripada perkembangan ekonomi kerana pembangunan hanya tertumpu di Bahagian Pertama sahaja terutama di bandar Kuching. 5.3 Perpaduan sukar dicapai kerana Raja Brooke mengamalkan dasar pecah dan perintah yang membahagikan masyarakat mengikut jenis kegiatan ekonomi dan kawasan petempatan 5.4 Kekayaan hasil bumi dan ekonomi Sarawak dikuasai oleh British dan pelabur Barat. 5.5 Pendudukan Jepun di Sarawak menyebabkan Perlembagaan 1941 tidak dapat dilaksanakan . 5.6 Pada tahun 1946 Sarawak secara rasmi diserahkan kepada Kerajaan British oleh keluarga Brooke.

INTIPATI DARIPADA BAB 3 3.1 Latar belakang Sejarah Sarawak

Sarawak berada di bawah kesultanan Brunei sejak kurun ke-18 Pangeran Mahkota yang dilantik sebagai wakil sultan Brunei telah bertindak menindas penduduk tempatan. Pemberontakan penduduk yang diketuai oleh Datu Patinggi Ali telah menimbulkan huru hara di Sarawak.

3.2 Kedatangan James Brooke ke Sarawak Raja Muda Hashim yang ditugaskan ke Sarawak oleh Sultan Brunei gagal memulihkan keamanan .. Beliau telah membuat tawaran kepada James Brooke. Pada tahun 1841 , perjanjian telah di buat antara James Brooke dengan Pangeran Muda Hashim. Pada tahun 1846 Sultan Brunei telah menyerahkan Sarawak kepada James Brooke. 3.3 Perluasan Kuasa Keluarga Brooke Mulai tahun 1841 , Raja Brooke telah mula memperluaskan kuasanya. Pada tahun 1848 , Pulau Labuan telah diambil oleh James Brooke bagi pihak Inggeris. Pada tahun 1853 , James Brooke telah menguasai Lupar , Saribas , Sadong dan Sungai Kerian. 3.4.Batang 2 Perubahan Ekonomi 3.4 Perubahan yang berlaku akibat kemajuan ekonomi Tamnaman tradisional seperti lada hitam , sagu , gambir dan kelapa ditanam secara meluas untuk tujuan eksport. Usaha cari gali minyak semakin penting selepas hasil antimoni , arang batu , emas dan raksa berkurangan 3.4.3 Perubahan Sosial Kemajuan ekonomi telah memberi kesan kepada perubahan sosial. Penubuhan sekolah Melayu kerajaan dan bantuan kepada sekolah Inggeris di bandar. Syarikat perkapalan dan perkhidmatan telegraf berkembang di

LAMAN WEB

Virtual Encyclopaedia History

TAHUN

TAJUK

NO SOALAN 54

1995

peranan Pegawai Anak Negeri dalam pentadbiran Charles Brooke di Sarawak sebab-sebab James Brooke mendapatkan nasihat daripada pembesar tempatan

56

18

- PENTING PMR 1995-2000 TOPIK sebab utama mengapa Pangeran Indera Mahkota tidak disukai oleh pembesar Sarawak faktor-faktor yang menyebabkan Dato Patinggi Ali memberontak di Sarawak pada tahun 1836 tujuan utama sultan Brunei melantik Pangeran Mahkota sebagai wakilnya di Sarawak sebab berlakunya perubahan peranan Majlis Negeri Sarawak pada tahun 1941

53

1996

20 28 18

1997

SOALAN OBJEKTIF KLON PMR 1995 / 54 Soalan 1 berdasarkan maklumat di bawah Seorang pegawai tempatan telah dilantik oleh Raja Brooke untuk membantu residen di peringkat bahagian. Apakah tugas utama pegawai tersebut? A. menjadi penasihat kepada Residen dalam pentadbiran. B. dipertanggungjawabkan menguruskan kewangan negeri C. mengawal dan menentukan kadar cukai D. mengetuai mahkamah Anak Negeri KLON PMR 1995 / 56 Soalan 2 berdasarkan senarai di bawah DATU PATINGGI DATU BANDAR DATU TEMENGGUNG

Mengapakah ketiga-tiga tokoh di atas penting kepada pentadbiran Raja Putih di Sarawak? A. B. C. D. sebagai penasihatnya dalam hal ehwal pentadbiran untuk mengekalkan keamanan di Sarawak membolehkan dasar perluasan kuasa dilaksanakan berhasrat untuk menyerahkan kembali pentadbiran Sarawak kepada penduduk

xx tempatan. KLON PMR 1997 / 18 3. Pada tahun 1827 Sultan Omar Ali Saifuddin telah menghantar Pangeran Mahkota ke Sarawak sebagai wakil baginda. Berikan sebab-sebab Pangeran Mahkota tidak disukai oleh penduduk Sarawak? I. II. III. IV. memonopoli kegiatan perdagangan di sarawak mereka dikenakan cukai yang tinggi tenaga mereka digunakan tanpa upah mereka dilarang membuka kawasan hutan untuk pertanian B. I DAN IV C. II DAN III D. III DAN IV

A. I DAN II

KLON PMR 1997 / 53 Soalan 4 berdasarkan pernyataan di bawah. Pangeran Raja Muda Hashim dihantar ke Sarawak setelah Pangeran Mahkota gagal menamatkan pemberontakan Datu Patinggi , Orang Bidayuh dan Orang Melayu. Mengapakah Orang Bidayuh bangkit menentang Pangeran Mahkota? A. Tanah mereka dirampas oleh Pangeran Mahkota B. Mereka dipaksa bekerja melombong antimoni tanpa di bayar upah C. pembinaan jalan raya melalui kawasan perkuburan nenek moyang mereka. D. dipaksa membeli barang makanan dengan harga yang tinggi

KLON PMR 1998 / 20 Soalan 5 berdasarkan rajah di bawah

KERAJAAN PUSAT DI BRUNEI PERINGKAT JAJAHAN ( WAKIL YANG DILANTIK PEMBESAR TEMPATAN

Berdasarkan rajah di atas , apakah tugas utama wakil Sultan Brunei di Sarawak? A. mengekalkan keamanan di Sarawak B. memajukan ekonomi Sarawak C. menjaga kepentingan ekonomi Brunei di Sarawak D. memastikan penduduk tempatan tidak menentang kesultanan Brunei. KLON PMR 1999 / 28 Soalan 6 berdasarkan maklumat di bawah Pada 24 September 1941 , Charles Brooke telah membawa satu perubahan dalam pentadbiran di Sarawak. Apakah tujuan utama Charles Brooke mengambil tindakan sedemikian? A. B. C. D. untuk memperkukuhkan penguasaannya di Sarawak untuk menyerahkan Sarawak kepada kerajaan British untuk memastikan Sarawak terselamat daripada campurtangan asing untuk membawa Sarawak ke arah berkerajaan sendiri.

KBKK : MEMBUAT PENILAIAN Soalan 7 berdasarkan senarai di bawah Antimoni Emas Raksa Arangbatu Apakah kesan langsung daripada kemerosotan hasil keempat-empat galian di atas? A. Kegiatan carigali minyak semakin pesat B. Tanaman dagangan berkembang C. kemerosotan ekonomi Sarawak D. kejatuhan harga galian tersebut KBKK : MEMBUAT HUBUNGKAIT Soalan 8 berdasarkan maklumat di bawah.
THE ROYAL DUTCH COMPANY

Apakah aktiviti utama syarikat tersebut di Sarawak? A. membuka ladang getah secara besar-besaran B. melibatkan diri dalam kegiatan perkapalan C. memberikan pinjaman dan nasihat kewangan

D. terlibat dalam usaha cari gali minyak KBKK : MEMBUAT PERSAMAAN Soalan 9 berdasarkan senarai di bawah
RAJA BROOKE TEMPATAN RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA PEMBESAR

Berdasarkan senarai di atas apakah persamaan ketiga-tiga tokoh di atas? A. Ahli Majlis Negeri C. merangka perlembagaan 1941 B. Anggota Majlis Tertinggi D. membuat undang-undang

KBKK : MENGENALPASTI FAKTA UTAMA 10. Perlembagaan 1941 menegaskan pemerintahan sendiri akan diberikan kepada rakyat Sarawak melalui Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri. Antara berikut yang manakah merupakan perubahan dalam peranan Majlis Negeri? I. II. III. IV. berkuasa meluluskan undang-undang berkuasa mentadbir hal ehwal kewangan berkuasa memilih ahli Majlis Tertinggi menentukan bidang kuasa residen B. I DAN IV C. II DAN III D. III DAN IV

A. I DAN II