Seminar Sisteme

Shfrytezimi
Hyrje n Linux dhe n programimin n BASh
Informatik Ekonomike
2017
Detyrimet e lendes
Per te vleresuar studentet merren parasysh:
1) Projekt/detyre kursi
2) Provimi i ndermjetem
3) Provimi perfundimtar.

Menyra e vleresimit.
1) Projekti ka 15 % te vleresimit.
2) Provimi i ndermjetem ka 10% te vleresimit
3) Provimi perfundimtar.ka 75% te vleresimit
 Historia e
UNIX/Linux
Unix eshte nje sistem shfrytezimi i zhvilluar rreth vitit 1969 ne
Laboratoret Bells.
Fillimisht eshte shkruar ne gjuhen C.
Unix eshte dizenjuar me qellim qe ti ofroje perdoruesve
funksionalitete per:
Te ndertuar mjete te reja lehtesisht
Te personalizuar shell dhe nderfaqen me perdoruesin
Te krijuar funksionalitete te reja duke pasur komandat
ekzistuese
Te krijuar komanda te reja qe bejne saktesisht cfare
nevojitet
Ne vitin 1990 Linus Torvalds ne Universitetin e Helsinkit leshoi
nje version falas te Unix.
Linux: mbi 300
distribucione!
Free Software

- Freedom 0: Per te ekzekutuar programe per cdolloj

qellimi
- Freedom 1: Per te studiuar dhe ndryshuar programin;
akses ne kodin burim
- Freedom 2: Per te shperndare kopje tek te tjeret
- Freedom 3: Per te shperndare kopje te modifikuara tek
te tjeret
Ku gjendet Linux?

Embedded
Devices Raspberry Tablets
Pi
Watches

Servers Desktops Supercomputer

Clusters Mainframes

Laptops Phones
Ne hapsire!

STRAND-1 Satellite powered by a Nexus One phone

running Android Linux
Launched for the UK Space Agency by the Indian Space
Agency on Feb 25, 2013
Instalimi
Pr t instaluar nj sistem t dyt shfrytzimi n
makinn tuaj, keni tre mundsi:

1. T instaloni Linux bashk me Windows (sistem

dual)
2. T instaloni nj makin virtuale (kshillohet
VirtualBox) dhe n t t vendosni Linux si OS.
3. T instaloni nj program q lejon ekzekutimin e
komandave t shell (p.sh. Cygwin).
Ubuntu 16.x
UNIX/LINUX Architecture
Sistemi i skedareve

Eshte nje strukture, ne te cilen ruhet i gjithe

informacioni ne kompjuterin tuaj.
Ka natyre hierarkike, ku cdo direktori
permban skedare ose direktori te tjera.
Ngjason me nje peme, e ne fakt cdo gje ne
Unix shihet si nje skedar.
Ne maje eshte direktoria rrenje (root), e
paraqitur nga simboli (/).
Ne nyjet pasardhese ndodhen direktori te tilla
si /bin, /dev, /home, etj.

11
Sistemi i skedareve

Diagrama me poshte tregon nje shembull te

struktures se skedareve.

bin/ home/ etc/ dev/

SSHleksione/
SSHseminare/

test1.sh test2.sh 12
Sistemi i skedareve

Ne sistemin Windows, shkronjat qe

perfaqesojne njesite kryesore jane A:, C:, etj.
Ne Linux, te gjitha pajisjet e kujteses jane ne
te njejten hierarki.

Windows perdor (\ - backslash) per te ndare

emrat e direktorive, kurse Linux perdor (/ -
slash).

Cdo skedari dhe direktorie ne Linux i

shoqerohen lejet (permissions) dhe
perkatesia (ownership). 13
 Cfare eshte shell

Shell eshte thjesht nje program qe qendron mbi

kernelin, i cili ofron nderfaqe bazike mes OS dhe
perdoruesit.

Eshte interpretues komandash. Lejon perdoruesin te

ekzekutoje sherbime te ofruara nga sistemi UNIX.

Ne formen e tij me te thjeshte, nje bashkesi komandash ne

nje skedar eshte nje program shell, qe lehteson rishkrimin e
ketyre komandave ne kryerjen e detyrave te ndryshme.

Si te mesoni cilin shell po perdorni

echo $SHELL
vazhdim

Skriptet shell mund te perdoren per te

pergatitur skedaret input, per monitorimin e
detyrave te sistemit, dhe per te perpunuar
output.
Eshte mjaft i dobishem ne krijimin e
komandave
Kursen kohe ne perpunimin e skedareve
Automatizon disa detyra rutine
Mund te automatizoje dhe pjesen e
administrimit te sistemit.
Bourne Shell dhe Bourne-Again
Shell
Eshte programi origjinal i UNIX dhe gjeresisht
i perdorur. Mund te filloni perdorimin e tij
duke shtypur "sh" ose "/bin/sh" ne command
prompt. Kjo nuk do te hape nje dritare te re,
por thjesht do te ndryshoje shellin tuaj aktual
ne Bourne shell.
Bourne shell lejon perdorimin e kushteve ne
formen e if/then/else, si edhe te cikleve (for,
while, and until).
Bourne shell perdor $ si simbol i promptit.

Bourne-Again shell eshte nje variant i Bourne 16

shell.
Perdoret gjeresisht ne Linux.
Komanda elementare

$ whoami
Komanda tregon kush eshte
perdoruesi

17
Komanda elementare

$ man
Afishon faqe te nje manuali on-line
Faqet jane te ndara ne grupe logjike te
quajtur seksione.

Shembull
$ man ls

#list directory content 18

Komanda elementare

$ date
Afishon daten dhe oren e sistemit
$ date r TestFile
Afishon modifikimin e fundit te skedarit
TestFile

$ pwd
Print Working Directory
Afishon pathin e direktorise tuaj

19
Komanda elementare

$ mkdir EmerDir
Krijon nje direktori te re ne direktorine
aktuale

$ cd EmerDir
Zhvendos promptin ne direktorine EmerDir

$ cd ..
Zhvendos nje nivel me perpara direktorise
aktuale
20

$ ls
Liston permbajtjen e direktorise aktuale
Komanda elementare

$ echo Ky eshte nje tekst

Afishon tekstin brenda thonjzave.

$ emerVariabli=4
Veprimi i vleredhenies

$ echo emerVariabli
Afishon tekstin emerVariabli. Kjo vlen edhe nese
komanda echo perdor thonjzat njeshe apo dyshe per
tekstet e saj.

$ echo $emerVariabli
Perdorimi i simbolit $ para emrit te variablit afishon 21
vleren e tij.