FELSEFE PERFORMANS

AD:DERYA
SOYAD:DİNÇER
SINIF11/C
NO:61
KONU:HAREZMİ
• Harezmî, IX. yüzyılda yaşayan ve cebir alanında ilk defa eser yazan
Müslüman Türk bilginidir. Harezmî 780 yılında Harezm’de doğdu.
Daha sonra ilim öğrenmek amacıyla, kendi döneminin ilim merkezi
olan Bağdat’a gitti.

• Abbasi Halifesi Me’mun, Bağdat’ta kurduğu kütüphanenin

(Darülhikme) idaresini kendisine verince, matematik ve astronomi
kaynaklarını uzun süre inceleme imkanı bulmuştur.

• Bağdat’taki bilimler akademisi Darülhikme’de görev alan Harezmî,

matematik, astronomi ve coğrafya alanında değerli çalışmalar yaptı.
• Harezmî, ilk defa, birinci ve ikinci dereceden denklemleri
analitik metotla; bir bilinmeyenli denklemleri de cebirsel ve
geometrik metotlarla çözmenin kural ve yöntemlerini tespit
etti.
• . Matematikte ilk kez sıfır rakamını kullanan Harezmî, cebir
bilimini metodik ve sistematik olarak ortaya koydu.
Kendisinden önceki cebire ait konuları, yine ilk kez ‘cebir’ adı
altında sistemleştirdi.
• Harezmî, matematik, astronomi ve coğrafya alanında çok
sayıda eser yazdı. Yeryüzünün çapına ait hesaplarını Kitâbu
Sûreti’l-Arz adlı kitabında topladı. Bu eserde, Nil Nehri’nin
kaynağını açıklayan Harezmî, Batlamyus’un astronomik
cetvellerini de düzeltti.
• Güneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı Zîcü’l-Harezmî
adlı eserinde ise, astronomi için gerekli trigonometri bilgi ve
cetvellerini de verdi. Harezmî, 850 yılında Bağdat’ta vefat etti.

• Horasan bölgesinde bulunan Harzem’de temel eğitimimini alan

Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin
varlığını öğrenir. İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir
aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini
gerçekleştirmek için Bağdat’a gelir ve yerleşir.

• Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem’un

Harezmi’deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi
tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski Hint medeniyetlerine
ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi’nin idaresinde
görevlendirilir.
• Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin
tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt’ül
Hikme’de görevlendirilir.

• Böylece Harezmi, Bağdat’ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli

bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur. Burada hayata ait bütün
endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına
başlar.
• Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan
Harezmi, Şam’da bulunan Kasiyun Rasathanesi’nde çalışan bilim
heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu
ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi
Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistan’a
giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir.
• Harezmi’nin latinceye çevrilen eserlerinden olan ve ikinci dereceden bir
bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceleyen
El-Kitab ‘ul Muhtasar fi’l Hesab’il cebri ve ‘l Mukabele adlı eseri şu cümleyle
başlar :

• “Algoritmi şöyle diyor: Rabbimiz ve koruyucumuz olan Allah ‘a hamd ve

senalar olsun”

• Bugünkü bilgisayar bilimi ve dijital elektroniğin temeli olan 2′lik(binary) sayı

sistemini ve 0(sıfırı) bulmuştur.

• Cebir sözcüğü de Harezmi’nin “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-

Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden
gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı
olma özelliğini taşımaktadır.
• Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini
oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları
ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı
sisteminin (bkz. onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır.

• Harezmi’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero

Indorum adıyla Latince’ye tercüme edilmesi sonucu,
sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı
dünyasına sunulmuştur. Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı
kitabı, matematik tarihinde birinci ve ikinci dereceden
denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir.
• Bu nedenle Harezmî “cebirin babası” olarak da bilinir. İngilizce’deki
“algebra” ve bunun Türkçe’deki karşılığı olan “cebir” sözcüğü, Harezmî’nin
kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan
“el-cebr”den gelmektedir.

• Algoritma sözcüğü de Harezmî’nin Latince karşılığı olan “Algoritmi”den

türemiştir ve yine İspanyolca’daki basamak anlamına gelen “guarismo”
kelimesi Harezmî’den gelmektedir.
• ESERLERİ

• Matematik ile alakalı eserleri

• El- Kitab’ul Muhtasar fi’l Hesab’il Cebri ve’l Mukabele

• Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind

• El-Mesahat

• Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu

Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı
sisteminin (bkz. onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır. Harezmî’nin bu konuda yazdığı
kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince’ye tercüme edilmesi sonucu,
sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur.
• Astronomi ile alakalı eserleri

• Ziyc’ul Harezmi

• Kitab al-Amal bi’l Usturlab

• Kitab’ul Ruhname

• Coğrafya ile alakalı eserleri

• Kitab surat al-arz

• Tarih ile alakalı eserleri

• Kitabûl Tarih
• dersimiz.com