HÂREZMÎ

Hârizmî tam adıyla Ebû Ca'fer

Muhammed bin Mûsâ el-
Hârizmî, Matematik, gökbilim, 
coğrafya ve algoritma alanlarında
çalışmış Fars[1][2] bilim insanı.[3]
 Hârizmî 780 yılında Harezm
 bölgesinin Hive  şehrinde
dünyaya gelmiştir.
Horasan bölgesinde bulunan Harezm'de temel
eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında
Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını
öğrenir. İlmî konulara meraklı olan Harezmi bu
konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için 
Bağdat'a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri
himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem'un
Harezmi'deki ilim kabiliyetinden haberdar
olunca onu kendisi tarafından Antik Mısır, 
Mezopotamya, Yunan ve Hint 
medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş
Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde
görevlendirilir.
 ÇALIŞMALARI
El-Harezmī'nin matematik,
coğrafya, astronomi ve
haritacılığa katkısı, cebir ve
trigonometride yeniliğin temelini
oluşturdu.
• Harezmî, ilk defa, birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik
metotla; bir bilinmeyenli denklemleri de cebirsel ve geometrik
metotlarla çözmenin kural ve yöntemlerini tespit etti.

• Matematikte ilk kez sıfır rakamını kullanan Harezmî, cebir bilimini

metodik ve sistematik olarak ortaya koydu. Kendisinden önceki cebire
ait konuları, yine ilk kez ‘cebir’ adı altında sistemleştirdi.

• Harezmî, matematik, astronomi ve coğrafya alanında çok sayıda eser

yazdı. Yeryüzünün çapına ait hesaplarını Kitâbu Sûreti’l-Arz adlı
kitabında topladı. Bu eserde, Nil Nehri’nin kaynağını açıklayan
Harezmî, Batlamyus’un astronomik cetvellerini de düzeltti.
•Matematik alanındaki çalışmaları cebrin temelini oluşturmuştur. Bir dönem
bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine
basamaklı sayı sisteminin (onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır. Harezmî'nin
bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latinceye
tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı
dünyasına sunulmuştur.

• Harezmi’nin Zij al-Sindhind adlı eseri ayrıca sinus ve kosinüs trigonometrik

fonksiyonlarının tablolarını içerir. Küresel trigonometri ile ilgili bir tez de
kendisine atfedilir.

• Batlamyus’un Coğrafyası’ndaki yerlerin koordinatlarını temel almakla birlikte,

Akdeniz, Asya ve Afrika için var olan değerleri geliştirerek sunmuştur. Halife el-
Memun tarafından dünyanın çevresini belirlemek ve bir dünya haritası hazırlamak
için görevlendiliren 70 kadar coğrafyacıya eşlik edip ve projeye yardım etmiştir.
•Harezmi’nin Zīj el-Sindhind Siddhanta'nın
adlı eseri, takvimsel ve astronomik
hesaplamalara dayanan,içerisinde bir sinus
değeri tablosu ile birlikte 116 adet takvimsel,
astronomik ve astrolojik veriyi barındıran,
yaklaşık 37 bölümden oluşan bir çalışmadır.
Bu, Zijes olarak bilinen ve Hint astronomik
yöntemlerine dayanan birçok Arapça
Zijes'den ilkidir. Çalışma güneşin, ayın ve o
dönemde bilinen beş gezegenin hareketlerini
gösteren tablolar içerir. Bu eser İslam
astronomisinde dönüm noktasını
oluşturmuştur.
Corpus Christi College MS 283'den bir
sayfa. Harizmi'nin Zij'inin (astronomik
tablo) Latince çevirisinden bir sayfa.
 YAHUDİ TAKVİMİ
•Harezmi içlerinde (Risāla fi istikhrāj ta’rīkh al-yahūd)
başlıklı bir yahudi takvimi tezi’ninde bulunduğu birçok
farklı eser yazmıştır.19 yıllık ara geçiş döngüsü olan
metonik döngüyü tanımlar; Tishrei'nin ayın ilk gününde
haftanın hangi gününde düşeceğini belirleme kuralları;
Anno Mundi veya Yahudi yılı ile Seleukos dönemi
arasındaki süreyi hesaplar; İbrani takvimini kullanarak
güneş ve aya ait ortalama boylamın belirlenmesine ilişkin
kurallar verir. Benzer bulgular, el-Bîrûnî ve Maimonides'in
eserlerinde bulunmuştur.
 ESERLERİ
Matematik ile ilgili eserleri
•El- Kitab'ul Muhtasar fi'l Hesab'il Cebri ve'l Mukabele
•Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind
•El-Mesahat

Coğrafya ile ilgili eserleri Astronomi ile ilgili eserleri

•Kitab surat al-arz •Zîc-ul Harezmî
•Kitab al-Amal bi'l Usturlab
•Kitab'ul Ruhname
Tarih ile ilgili eserleri
•Kitab'ul Tarih
AYNUR DEMİR 7/E 133