Tretja dhe thithja ne traktin GI

G.I. Secretion & Absorption: the Balance Sheet

8.9 L
1.4 L From large intestine Total absorbed
by intestine
Intestinal Morphology
Intestinal Villi and Microvilli
• Ushqimet që ne konsumojmë, klasifikohen si:
karbohidrate, yndyrna, proteina dhe vitamina e
kripëra minerale.
• Ato nuk mund të thithen përmes mukozës
gastrointestinale pa iu nënshtruar procesit të
tretjes më parë.
• Kështu, tretja i shndërron karbohidratet,
yndyrnat dhe proteinat në pjesëza të vogla të
përshtatshme për t’u thithur.
• Procesi bazë i tretjes është hidroliza. Pothuaj të gjitha karbohidratet
e marra me dietë janë polisaharide ose disaharide, të cilat janë
kombinime të monosaharideve të lidhura me njëri-tjetrin me
kondensim.
• Kjo do të thotë që një jon H+ zhvendoset nga një monosaharid dhe
një jon hidroksil OH- zhvendoset nga një mnosaharid tjetër.
• Dy monosaharidet lidhen me njëri-tjetrin pikërisht në vendet ku u
shkëputën jonet përkatëse, ndërsa jonet hidrogjen dhe hidroksil
lidhen për të dhënë një molekulë uji.
• Kur karbohidratet zbërthehen në monosaharide, enzimat digjestive
u kthejnë polisaharideve jonet hidrogjen dhe hidroksil, duke i ndarë
polisaharidet në monosaharide. Ky proces quhet hidrolizë.
• Enzimë
• R” - R’ + H2O → R”OH + R’H, ku R”-R’ është një disaharid.
• Pothuaj të gjitha yndyrnat e dietës janë trigliceride
(trigliceridet janë yndyrna neutrale), të cilat janë
kombinim i tre acideve yndyrore të lidhura me një
molekulë gliceroli.
• Kondensimi (formimi i triglicerideve) cliron tre
molekula uji.
• Tretja e triglicerideve konsiston në procesin e
kundërt; enzimat digjestive u kthejnë triglicerideve
tre molekula uji duke dhënë tre molekula acidesh
yndyrore dhe një molekulë glicerol.
• Përsëri procsi quhet hidrolizë.
• Proteinat formohen nga aminoacide të cilat lidhen
me njëri- tjetrin me lidhje peptidike. Në këtë lidhje,
një jon hidrogjen largohet nga aminoacidi dhe një jon
hidroksil largohet nga aminoacidi tjetër, duke i lidhur
aminoacidet në një zinxhir proteinik. Tretja e
proteinave bëhet nën veprimin e enzimave
proteolitike, të cilat u kthejnë proteinave nëj jon
hidrogjen dhe një jon hidroksil duke i ndarë në
aminoacide të veçanta. Pra, tretja e të gjitha llojeve
të proteinave përfshin të njëjtin proces bazë,
hidrolizën. Të gjitha enzimat digjestive janë proteina.
Tretja e karbohidrateve
•
Karbohidratet e dietës.
Dieta e njeriut përmban tre lloje karbohidratesh:

• sukroza, që njihet si sheqer,

• laktoza që gjendet në qumësht,
• dhe amidoni (niseshteja), të cilat janë polisaharide të mëdha
dhe gjenden në ushqimet joshtazore, vecanërisht në drithrat.
• Karbohidratet e tjera merren në sasi më të vogël dhe janë :
amilaza, glikogjeni, alkooli, acdidi laktik, acidi piruvik, pektina,
dekstrina, dhe karbohidrate të tjera në sasi më të vogël në
mish.
• Dieta jonë ushqimore përmban edhe e cila është një
karbohidrat që nuk tretet në traktin gastrointestinal të njeriut
sepse nuk ka enzima që t’a tresin atë
 Tretja e proteinave

• Proteinat e dietës. Proteinat e dietës

formohen nga zinxhirë të gjatë poliopeptidikë
aminoacidesh, të cilët lidhen me njëri-tjetrin
me lidhje peptidike.
• Në stomak sekretohet pepsina, e cila është një enzimë
petidike që vepron në pH 2.0-3.0 dhe është inaktive në pH
afro 5.0.
• Në stomak sekretohet sasi e konsiderueshme acidi klorhidrik.
Ky acid klorhidrik sekretohet nga qelizat parietale të stomakut
me një pH 0.8, por duke u bashkuar me përmbajtjen e
stomakut dhe sekrecionet e tjera nga gjendrat e tjera të
stomakut, pH shkon në 2.0-3.0.
• Një nga veçoritë e pepsinës është aftësia e saj për të tretur
kolagenin, i cili është një albuminoid që nuk tretet nga
enzimat e tjera. Kolageni është përbërës i indit lidhor të
mishit, prandaj, që enzimat digjestive të tresin proteinat e tij
duhet që pepsina të ketë tretur kolagenin.
• Pepsina vetëm sa e fillon procesin e tretjes së proteinave, ajo
tret vetëm 10-20 % të tyre
Tretja e proteinave
 Tretja e yndyrnave
• Yndyrnat e dietës. Pjesa më e madhe e yndyrnave në dietë
janë yndyrnat neutrale, që njihen si trigliceride.

Çdo molekulë trigliceridi është e përbërë nga një bërthamë

gliceroli dhe tre molekula acidesh yndyrore

• Me dietë ne marrim sasi të vogla fosfolipidesh, kolesteroli, dhe

kolesterol esteresh.
• Fosfolipidet dhe kolesterol esteret përmbajnë acide yndyrore,
prandaj ato konsiderohen yndyrna.
• Kolesteroli është një sterol që nuk ka acide yndyrore, por sillet
si të ishte i tillë; derivon nga yndyrnat dhe metabolizohet në të
njëjtën mënyrë si ato. Prandaj, edhe kolesteroli konsiderohet
yndyrë.
Hidroliza e yndyrnave neutrale e katalizuar nga lipaza.
• Emulgimi i yndyrnave nga kripërat biliare dhe lecitina.
• Hapi i parë i tretjes së yndyrnave është shndërrimi i pikave të
mëdha të yndyrës në më të vogla dhe të tretshme në ujë, në
mënyrë që enzimat digjestive të veprojnë mbi to.
• Ky proces quhet emulgim i yndyrnave, dhe realizohet pjesërisht
nga përzierja mekanike që ndodh në stomak por kryesisht nga
efekti i bilës.
• Lëngu biliar përmban kripëra biliare dhe lecitinë të cilat janë
shumë të rëndësishme në procesin e emulgimit.
• Kripërat biliare dhe lecitina kanë dy pole: një pol hidrofob shumë
i tretshëm në yndyrna, dhe një hidrofil shumë i tretshm në ujë.
Kjo bën që të ulet tensioni sipërfaqësor, duke bërë shndërrimin e
yndyrnave në pjesëza të vogla.
• Lipaza pankreatike është e tretshme në ujë dhe lidhet me
yndyrnat në sipërfaqen e tyre, prandaj roli i kripërave biliare
është shumë i rëndësishëm në tretjen e yndyrnave.
Tretja e triglicerideve. Tretja e triglicerideve bëhet e mundur nga
veprimi i lipazës pankreatike dhe lipazës enterike që sekretohet nga
enterocitet. Produktet përfundimtare të tretjes së triglicerideve janë
acidet yndyrore të lira dhe një 2-monoglicerid.
Tretja e estereve të kolesterolit dhe fosfolipideve.
• Pjesa më e madhe e kolesterolit në dietë gjendet në formën e
estereve të kolesterolit, të cilat janë kombinime të kolesterolit të lirë
me një molekulë acidi yndyror. Esteret e kolesterolit dhe fosfolipidet
hiodrolizohen nga kolesterol ester hidrolaza dhe fosfolipaza A2.
• Produktet e hirolizës së yndyrnave lidhen me kripërat biliare, kripërat
biliare kanë dy pole; poli hidrofob dhe poli hidrofil. Poli hidrofob
vendoset në kontakt me pikëzat e yndyrës që përmbajnë acide
yndyrore të lira, glicerol, kolesterol e fosfolipide, duke e lënë polin
hidrofil në kontakt me ujin.
• Kështu formohen micelat, të cilat janë pikëza të vogla sferike.
Micelat janë shumë të rëndësishme për transportimin e yndyrnave
dhe thithjen e tyre nga mukoza e zorrës së hollë.
 Veçoritë e sipërfaqes thithëse të zorrës së hollë.
• Ndërtimi anatomik.
• Sasia totale e lëngjeve që thithen në zorrë është e barabartë me sasinë e lengjeve
të marra me ushqim (afro 1.5 L) plus lëngjet e sekretuara në traktin
gastrointestinal (afro 7L), në total afro 9L, nga të cilat vetëm 1.5 L thithen në
zorrën e hollë.
• Pjesa tjetër kalon valvulën ileocekale, për t’u thithur në zorrën e trashë.
• Në stomak nuk thithen lëngje sepse mungojnë vilet, të cilat janë karakteristike
për sipërfaqet thithëse. Në stomak mund të thithen sasi të vogla substancash
lipo-solubile si alkooli dhe disa medikamente si aspirina.
• Sipërfaqja thithëse e mukozës së zorrës së hollë – vili.
• sipërfaqja thithëse e mukozës së zorrës së hollë me plikat e shumta të mukozës
që e rrisin shumë sipërfaqen thithëse të saj me rreth 10 herë.
• Çdo qelizë epiteliale përbëhet nga një “kufi furçor”me rreth 1000 mikrovile , me
1 mikrometër gjatësi dhe 0.1 mikrometër diametër. Kombinimi i plikave, vileve e
mikrovileve e rrit sipërfaqen thithëse me rreth 1000 herë, duke e bërë sipërfaqen
thithëse afro 250 m2, pak a shumë sa sipërfaqja e një fushë tenisi.
Sipërfaqja thithëse e zorrës së hollë
 Organizimi funksional i një vilusi.
A. Prerje gjatësore e vilit, B. Prerje tërthore e vilit