Dieta ketogjenike në

luftën kundër
kancerit.
 Dieta KETO rekomandon
marrjen e kalorive:
 75% nga yndyrat e mira
 20% nga proteinat
 5% nga karbohidratet
 Historiku
▪ Ajo që ne e njohim sot si dieta keto është zhvilluar si mjet klinik njëqind
vjet më parë. Gjithçka filloi në fillim të shekullit të 20-të, kur pacientët me
sëmundje të ndryshme u pa se përfitonin nga agjërimet e shkurtra.

▪ Mjekët vunë re se fëmijët me epilepsi pushuan së pasuri kriza pas dy ditësh

agjërimi absolut në një pikë kur trupat e tyre do të ishin detyruar të hynin
në një gjendje fiziologjike të njohur si ketozë.

▪ Ky fenomen besohet të jetë një përshtatje evolucionare e truit të njeriut për

të na ndihmuar në kohët kur ushqimi është i pakët.

▪ U zbulua se agjërimi gjithashtu kishte efekte pozitive në yndyrën e trupit të

tyre, sheqerin në gjak, kolesterolin dhe nivelin e urisë.
3
 historiku
▪ Në vitin 1921, Dr. R.M. Wilder nga Klinika Mayo propozoi një dietë për
trajtimin e epilepsisë – të cilën ai e quajti si një dietë ketogjenike – në të cilën
shumica e kalorive rrjedhin nga yndyra, duke imituar ndryshimet biokimike të
agjërimit.
▪ Sot, fëmijët rezistent ndaj barnave anti-epileptike këshillohen ende të ndjekin
dietat keto për të parandaluar krizat, sigurisht gjithmonë nën menaxhimin e
dietologëve të trajnuar mirë.
▪ Sipas Shoqatës së Epilepsisë, dieta keto konsiderohet të jetë një trajtim
mjekësor.
▪ Shkencëtarët dhe mjekët tani kanë filluar të eksplorojnë aplikime të tjera të
mundshme shëndetësore të dietës keto.
▪ Provat e fundit sugjerojnë se mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të diabetit,
sëmundjeve të zemrës, sindromës së vezores policistike (PCOS), sëmundjeve
neurologjike dhe kancerit, ndër të tjera.
4
 Studimi PURE

▪ Studimi Prospective Urban Rural Epidemiology (PURE) - një studim i madh

epidemiologjik i mbi 1,350,000 individëve të moshës 35-70 vjeç nga 18 vende
- tregon se reduktimi i karbohidrateve të rafinuara dhe rritja e yndyrave të
shëndetshme mund të jetë e dobishme për shëndetin e përgjithshëm.

▪ Rezultatet e studimit PURE treguan se konsumi i lartë i karbohidrateve

shoqërohej me një rrezik më të madh të vdekjes, ndërsa konsumi i yndyrave të
mira nuk ishin të lidhura me një rrezik më të madh të zhvillimit të sëmundjeve
kardiovaskulare, duke përfshirë sëmundjet e zemrës.
▪ Konsumi më i madh i yndyrave të ngopura u shoqërua me një rrezik më të ulët
të goditjes në tru.

5
 Si funksionon dieta Keto?
▪ Normalisht trupi ynë përdor sheqerin, i njohur gjithashtu si glukozë, për karburant.
▪ Megjithatë, ne nuk mund të prodhojmë glukozë në trupin tonë dhe kemi vetëm rreth
24-36 orë rezerva në indet tona të muskujve dhe mëlçisë.
▪ Pasi glukoza nuk është më e disponueshme nga burimet ushqimore dhe ne kemi
shteruar rezervat tona të brendshme, ne fillojmë të djegim yndyrën e ruajtur ose
yndyrën nga ushqimi ynë.
▪ Sigurisht, nëse konsumojmë më shumë karbohidrate sesa kemi nevojë për aktivitetet
tona të përditshme, glukoza shtesë ruhet si yndyrë trupore dhe rezulton në shtim të
padëshiruar të peshës, me të gjitha pasojat e padëshiruara shëndetësore.

6
Si funksionon dieta Keto?
▪ Konsumin minimal i karbohidrateve, veçanërisht karbohidrateve të rafinuara.
▪ Shumë ushqime “të shëndetshme” me yndyrë të lartë si gjalpi grass-fed (nga
qumështi I lopëve të ushqyera me bar), avokado, ullinj, arrë kokosi dhe vajrat
e palmës, arrat dhe farat

▪ Sasi të moderuara të mishit (të ushqyer me bar), peshkut të egër, vezëve (pa 7

kafaz), lëngut të kockave, mishit të organeve dhe djathit,

▪ Sasi të menaxhuara me kujdes të perimeve me përmbajtje të lartë fibrash, me

pak karbohidrate, jo të rrezatuara, pa OMGJ, si lulelakra, brokoli, lakra,
spinaqi, kungull i njomë, lakra jeshile dhe zarzavate të tjera me gjethe.
 Si funksionon dieta Keto?
▪ Ushqimet e pasura me antioksidantë lejohen për sa kohë që nuk përmbajnë nivele të larta
sheqeri.
▪ Duke minimizuar karbohidratet, ne ndryshojmë karburantin që trupi ynë përdor për të
prodhuar energji, nga glukoza në yndyrë.
▪ Mëlçia jonë zbërthen yndyrën në acide yndyrore dhe glicerinë, të cilat zbërthehen më tej në
molekula kimike të njohura si ketone ose trupa ketonikë - dhe këto përdoren si lëndë djegëse
8
nga muskujt dhe indet e tjera në trupin tonë në vend të glukozës.
▪ Ketonet janë të afta të kalojnë barrierën gjak-tru dhe janë një lëndë djegëse e shkëlqyer për
qelizat e trurit.
▪ Kur nivelet e ketoneve në gjak arrijnë një pikë të caktuar, thuhet se trupi ynë hyn në një
gjendje ketoze, zakonisht 3-4 ditë pas eliminimit të karbohidrateve ose minimizimit të
konsumit të tyre.
▪ Është treguar se ketoza i ndihmon njerëzit të humbin peshën dhe yndyrën e tepërt trupore
me shpejtësi – së bashku me arritjen e shumë përfitimeve të rëndësishme shëndetësore .
“ ▪ Për të ruajtur
ketozën, marrja e
karbohidrateve
duhet të
kufizohet në më
pak se 50 gram
në ditë.

9
Meqenëse proteinat gjithashtu mund të ndahen në
glukozë në trupin tonë, konsumi i moderuar i
proteinave është një aspekt tjetër i kësaj diete.
Edhe marrja e frutave duhet të monitorohet me kujdes,
pasi shumë fruta janë shartuar për të shtuar ëmbëlsinë
e tyre dhe përmbajnë shumë sheqer.
 Çfarë është kanceri dhe çfarë
e shkakton atë?
▪ Kanceri përbën një grup sëmundjesh që ndajnë tiparin e përbashkët: të rritjes
jonormale të qelizave.
▪ Qelizat e kancerit ose qëndrojnë aty ku janë formuar ose përhapen në pjesë të
tjera të trupit.
▪ Qelizat normale dhe të shëndetshme në trupin tonë rriten dhe ndahen për të
formuar qeliza të reja, por vetëm kur trupi ynë ka nevojë për to. Kur këto
qeliza plaken ose dëmtohen, ato vdesin dhe qelizat e reja zakonisht zënë
vendin e tyre në mënyrë të rregullt.
▪ Kanceri e prish këtë proces të rregullt.
▪ Qelizat e vjetra dhe të dëmtuara të kancerit vazhdojnë të jetojnë kur ato duhet
të jenë të vdekura dhe qelizat e reja vazhdojnë të formohen edhe pse nuk janë
të nevojshme. Të gjitha këto qeliza, të reja dhe të vjetra, ndahen vazhdimisht
pa u ndalur duke formuar masa të qelizave anormale të njohura si tumore.

11
 Çfarë është kanceri dhe çfarë e
shkakton atë?
▪ Mendimi mjekësor konvencional i bazuar në kërkime të gjera
shkencore gjatë dy- tre dekadave të fundit thotë se mijëra lloje të
ndryshme gabimesh në ADN - duke përfshirë të ashtuquajturat
mutacione pikash, amplifikimi dhe fshirja - janë përgjegjëse për
formimin e kancerit.
▪ Disa nga këto gabime besohet se ndodhin në gjenet në ADN-në tonë
që kontrollojnë mënyrën se si funksionojnë qelizat tona, veçanërisht
se si ato rriten dhe ndahen.
▪ Këto gabime besohet se ose ndezin "onkogjenët", të cilët nxisin
rritjen e kancerit, ose çaktivizojnë "gjenet shtypëse të tumorit", të
cilat veprojnë për të parandaluar rritjen e kancerit.
12
Kërkesat metabolike për kancerin

▪ Shumica e gabimeve të ADN-së që çojnë në kancer duket se

modifikojnë metabolizmin qelizor në qelizat e kancerit, duke
synuar disa rrugë sinjalizuese.

▪ Metabolizmi është një term që përdoret për të përshkruar

reaksionet kimike që ndihmojnë për të mbajtur gjallë qelizat
tona dhe, si rrjedhojë, trupin tonë.

▪ Shumë nga këto ndryshime metabolike janë absolutisht

thelbësore për formimin dhe mbijetesën e qelizave
kancerogjene. 13
▪ Për shembull, qelizat e kancerit që ndahen me shpejtësi kanë tre kërkesa themelore metabolike pa të
cilat nuk mund të jetojnë:

1. Ato duhet të prodhojnë shpejt, shumë ATP, për të mbështetur kërkesat e tyre të larta për energji.
Adenozinë trifosfati, i njohur gjithashtu si ATP, është një përbërës që siguron energji për të drejtuar
qindra mijëra procese biokimike në qelizat e gjalla. E gjetur në të gjitha format e jetës, ATP shpesh
përmendet si "monedha" e energjisë kimike që fuqizon aktivitetin metabolik.

2. Qelizat e kancerit duhet të vazhdojnë të prodhojnë shumë "makromolekula" strukturore, të cilat janë 14
të nevojshme për ndërtimin e më shumë qelizave kancerogjene ndërsa tumori rritet.

3. Qelizat kancerogjene duhet të ruajnë me kujdes “statusin redoks”. Statusi Redox është ekuilibri midis
oksidantëve dhe antioksidantëve. Oksidantët, duke përfshirë radikalet e lira dhe specie të tjera kimike
"reaktive", prodhohen vazhdimisht në çdo qelizë të gjallë si një nënprodukt i aktiviteteve metabolike.
Disa sisteme antioksidante kanë evoluar në trupin tonë për të luftuar në mënyrë specifike veprimet e
dëmshme të këtyre oksidantëve.
Që qelizat të ruajnë një status të shëndetshëm, oksiduesit dhe
antioksidantët duhet të jenë në ekuilibër me njëri-tjetrin.
Kur ky ekuilibër anohet drejt një gjendjeje të oksiduar, ai çon
në stres oksidativ, në të cilin një tepricë e oksidantëve mund të
dëmtojë strukturat qelizore dhe të ndikojë në shëndetin e
qelizës.
Edhe qelizat e kancerit duhet të mbrohen nga kjo.
 Metabolizmi në kancer:
"Efekti Warburg"

▪ Otto Heinrich Warburg (1883-1970) ishte një fiziolog dhe mjek gjerman, i cili mori
çmimin Nobel në Fiziologji në vitin 1931. U nominua 47 herë për çmimin Nobel gjatë
karrierës së tij.
▪ Në vitet 1920, Warburg kreu eksperimente në të cilat mati konsumin e oksigjenit dhe
prodhimin e laktatit në feta/prerje tumorale. Çuditërisht, edhe në praninë e oksigjenit,
qelizat tumorale në rritje të shpejtë konsumuan glukozë në një shkallë shumë të lartë në
krahasim me qelizat normale dhe prodhonin laktat.
▪ Warburg propozoi që ky proces, të cilin ai e quajti "glikolizë aerobike", ishte shkaktuar
nga dështimi i metabolizmit mitokondrial në qelizat e kancerit.
▪ Më tej, ai pretendoi me guxim se glikoliza aerobike ishte në fakt shkaku i vërtetë i
formimit të qelizave kancerogjene.
16
 Metabolizmi në kancer: "Efekti
Warburg"

▪ Çdo qelizë normale në trupin tonë prodhon disa molekula ATP nga vetëm një
molekulë glukoze - dy përmes glikolizës, dy përmes ciklit të acidit trikarboksilik
(TCA) dhe 34 përmes një procesi të njohur si fosforilimi oksidativ në mitokondri.
▪ Mitokondritë janë gjeneruesit kryesorë të energjisë në qelizat e trupit tonë dhe
luajnë një rol të spikatur në aktivitetet antioksidante dhe buferimin e kalciumit.
▪ Numri i mitokondrive të pranishme në çdo qelizë lidhet drejtpërdrejt me kërkesat
e saj metabolike dhe mund të variojë nga 1 mitokondri e vetme në mijëra prej
tyre. Në fakt, mitokondritë u mundësojnë qelizave të gjenerojnë deri në 15 herë
më shumë ATP sesa do të mundnin.

17
 Metabolizmi në kancer: "Efekti Warburg"

▪ Mitokondritë gjenerojnë specie reaktive të oksigjenit (ROS) gjatë aktiviteteve të tyre metabolike.
Në qelizat normale, prodhimi i ROS dhe eliminimi i tyre nga antioksidantët mbahen në ekuilibër.
Një incidencë më e lartë e gabimeve ose mutacioneve në ADN-në mitokondriale është vërejtur në
shumë kancere njerëzore, me gjasë si rezultat i prodhimit të pakontrolluar të ROS dhe stresi
oksidativ.
▪ Si rezultat, qelizat e kancerit nuk janë në gjendje të prodhojnë ATP nëpërmjet fosforilimit
oksidativ në mitokondri dhe në vend të kësaj përdorin prodhimin e ATP vetëm nëpërmjet
glikolizës, edhe kur nivelet e oksigjenit janë normale. Ky është “efekti i Warburgut” .
▪ Megjithëse prodhimi i ATP nga glikoliza është më i shpejtë, ai është shumë më pak efikas për sa i
përket asaj se sa ATP mund të gjenerohet për njësi të glukozës së konsumuar.
▪ Gjithashtu, glikoliza kërkon një furnizim anormalisht të lartë të glukozës për të përmbushur
nevojat e rritura të energjisë, makromolekulare dhe redoks të qelizave kancerogjene.
18
Disa ekspertë tani mendojnë se metabolizmi i dëmtuar i energjisë mund të
jetë faktori i përbashkët përcaktues në pothuajse të gjitha kanceret,
pavarësisht nga origjina e tyre.

Ata besojnë se kanceri, në vend që të shkaktohet nga gabimet në ADN,

është në thelb një sëmundje metabolike e shkaktuar nga një ndërprerje në
aftësinë e një qelize kanceroze për të marrë energjinë që i nevojitet nga
frymëmarrja mitokondriale si një qelizë normale.

Këta ekspertë besojnë se mutacionet e ADN-së, rritja e pakontrolluar qelizore

dhe shenja të tjera dalluese të kancerit janë pasojë, jo shkaku i metabolizmit
të dëmtuar të energjisë. Ata sugjerojnë se shkalla e dobët e suksesit në
"Luftën kundër kancerit" ka të bëjë me dështimin e mjekësisë së zakonshme
për të njohur mosfunksionimin mitokondrial si shkakun themelor të kancerit.

Megjithatë, të tjerë ende mendojnë se gabimet e ADN-së janë me të vërtetë

shkaku kryesor i kancerit dhe dëmtimi i metabolizmit mitokondrial në rastin
më të mirë ofron avantazhe dytësore të mbijetesës për qelizat e kancerit.
Ndërsa ky debat vazhdon, cila është rëndësia e metabolizmit të dëmtuar mitokondrial në qelizat
e kancerit me dietën keto?

Dieta keto vendos qelizat e kancerit të varura nga sheqeri në një disavantazh të konsiderueshëm duke synuar
në mënyrë specifike efektin Warburg dhe duke i privuar ato nga burimi i preferuar i karburantit.

Kjo dietë e pasur me yndyrë dhe me karbohidrate të ulët redukton nivelet e glukozës në qarkullimin e gjakut,
duke rritur nivelet e trupave të ketonit dhe duke nxitur ketozë.

Si rezultat, qelizat e kancerit – të cilat mund të përdorin vetëm glukozën, por jo ketonet, për karburant – janë të
uritur nga energjia, ndërsa qelizat normale janë në gjendje të përshtatin metabolizmin e tyre për të përdorur 20
ketonet për karburant dhe të jetojnë mirë.

Më tej, si prodhimi i ROS ashtu edhe stresi oksidativ parashikohet të rriten në qelizat e kancerit kur përballen
me dietën keto, duke i dëmtuar ato ndërsa përpiqen të prodhojnë ATP-në e tyre nëpërmjet metabolizmit të tyre
të dëmtuar mitokondrial.
 
Bazuar në këtë logjikë, dieta keto duket të jetë një qasje e sigurt, e lirë, lehtësisht e zbatueshme dhe efektive
për të shënjestruar në mënyrë selektive qelizat e kancerit.
Studime të shumta tregojnë se dieta keto redukton rritjen e
tumorit dhe përmirëson mbijetesën te kafshët me modele të
kancereve të shumëfishta, së bashku me rritjen e efekteve të
formave të tjera të terapisë kundër kancerit.
Në mënyrë të ngjashme, agjërimi është treguar se rrit reagimin
ndaj kimioterapisë, së bashku me reduktimin e disa prej
efekteve anësore në modelet paraklinike të terapisë së kancerit.
 Studime për dietën ketogjenike

▪ Në vitin 2008, studiuesit testuan efektet e një diete ketogjenike pa karbohidrate (NCKD) në lidhje me dietat perëndimore dhe
me pak yndyrë në rritjen e kancerit të prostatës në 75 minj me imunodefiçencë të rëndë. Pavarësisht konsumimit të kalorive
të barabarta, minjtë NCKD u panë të humbnin deri në 15% të peshës së tyre trupore në krahasim me minjtë e ushqyer me
dietë me pak yndyrë ose me dietë perëndimore. Më tej, madhësitë e tumorit të prostatës ishin 33% më të vogla në minjtë
NCKD në krahasim me minjtë e ushqyer me një dietë perëndimore. Minjtë NCKD gjithashtu mbijetuan më gjatë nga të
gjithë.

▪ Studime të tjera kanë treguar gjithashtu efektet antikancerogjene të një diete keto në kombinim me kufizimin e kalorive. Një
kombinim i tillë uli shkallën e rritjes së një lloji të kancerit të fëmijërisë të njohur si neuroblastoma dhe gjithashtu zgjati
mbijetesën tek minjtë. Është interesante se këto qeliza neuroblastoma treguan nivele të ulëta të metabolizmit mitokondrial
siç parashikohej nga efekti Warburg.

▪ Në mënyrë të ngjashme, minjtë me një lloj tumori të trurit të njohur si glioma malinje jetuan më gjatë kur ushqeheshin me
një dietë keto, në krahasim me kafshët e kontrollit në një dietë standarde. Kombinimi i dietës keto dhe terapisë me rrezatim
u pa si shtesë, duke treguar se ketoza rrit ndjeshëm efektet antitumorale të rrezatimit.

22
 Studime për dietën ketogjenike
▪ Në një studim laboratorik të vitit 2013, u tregua se dieta Keto ul ndjeshëm glukozën në gjak, ngadalëson rritjen e tumorit dhe rrit kohën e
mbijetesës me 56.7% te minjtë me kancer sistemik metastatik. Kanceret metastatike janë kancere që mund të migrojnë nga vendi i origjinës në
zona të tjera të trupit nëpërmjet qarkullimit të gjakut ose limfës.

▪ Kombinimi i dietës keto me terapinë hiperbarike të oksigjenit u pa se çonte në një reduktim të mëtejshëm të glukozës në gjak, ulje të masës së
tumorit, dhe një rritje prej 78% në kohën mesatare të mbijetesës së këtyre minjve, në krahasim me grupin e kontrollit. Terapia me oksigjen
hiperbarik përfshin frymëmarrjen e oksigjenit të pastër në një dhomë ose tub nën presion dhe është një trajtim i mirëpërcaktuar për
sëmundjen e dekompresionit pas zhytjes në skuba. Terapia me oksigjen hiperbarik përdoret gjithashtu për të trajtuar infeksione serioze,
flluska ajri në enët e gjakut dhe plagë që nuk shërohen si rezultat i diabetit ose dëmtimit nga rrezatimi.

▪ Në një studim të vitit 2015, minjtë që merrnin një kombinim të oksigjenit hiperbarik dhe suplementeve dietike të ketonit treguan një reduktim
të qartë të shkallës së rritjes së tumorit dhe metastazave. Këta minj jetuan dy herë më shumë se kafshët e kontrollit.
▪ Suplementet dietike të ketoneve kanë treguar se ulin shkallën e rritjes dhe mbijetesën e qelizave kancerogjene me shumë metastaza të
implantuara tek minjtë dhe zgjat jetëgjatësinë e tyre, edhe në prani të glukozës së lartë.

▪ Një meta-analizë e 12 studimeve mbi efektet e dietave keto në modelet e kancerit të miut doli në përfundimin se "ekziston një efekt i
përgjithshëm vonues i rritjes së tumorit të KD-ve të pakufizuara (dietat keto) te minjtë".
23
A ka efekte negative dieta keto?
Dietat Keto shfaqin disa efekte anësore, duke përfshirë letargjinë, të përzierat dhe të vjellat për shkak të
intolerancës ndaj dietës, veçanërisht te fëmijët, të cilët gjithashtu mund të shfaqin sheqer të ulët në gjak dhe
të përziera. Në përgjithësi, këto janë simptoma të “gripit keto” dhe janë një reagim afatshkurtër ndaj
ndryshimit drastik në dietë.

Tek të rriturit, shqetësimi i GI është një efekt anësor i zakonshëm për shkak të përmbajtjes së lartë të yndyrës
në dietë. Një studim pilot mbi dietat keto raportoi një rritje të konsiderueshme, progresive të niveleve të
24
kolesterolit pas një viti. Në disa raste, u panë humbje dramatike në peshë dhe mosfunksionim të mëlçisë.

Studimet kanë raportuar gjithashtu mangësi në minerale si seleni, bakri dhe zinku në pacientët në dieta keto.
Është e rëndësishme të mbani mend se konsumimi i mjaftueshëm i ushqimeve të pasura me minerale dhe
plotësimi i mineraleve ka të ngjarë të jetë i nevojshëm gjatë dietës.

Mjeku ose dietologu vendos nëse duhet filluar dieta keto, veçanërisht nëse personi është diagnostikuar me
kancer. Fakti është se plane të ndryshme diete funksionojnë mirë për njerëz të ndryshëm dhe mjeku ose
dietologu përcakton nëse dieta Keto mund të ndihmojë në arritjen e qëllimeve specifike shëndetësore.
Faleminderit!
25