Г1 Вовед Во Корпоративни Финансии

КОРПОРАТИВНИ ФИНАНСИИ
ПРВ ДЕЛ – ПРЕГЛЕД - ОСНОВНИ КОНЦЕПТИ

I. ВОВЕД ВО КОРПОРАТИВНИ ФИНАНСИИ
Економијата ја сочинуваат два дела:
прво, реална економија што ги проучува пазарот на
стоки и услуги, и
второ, финансиската (монетарна) економија што го
проучува употребата на парите и нивните деривати.
Финансиската економија ги опфаќа следните подрачја:
1. Монетарна економија – понудата на пари и политиката
на Централната банка;
2. Јавни финансии – јавните приходи и јавните расходи;
3. Лични или персонални финансии;
4. Управување со финансиите на претпријатијата, т.с. на
фирмите или корпорациите - корпоративни финансии.
ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 1
 Со јазикот на финансиите, сопстеникот на капиталот –
инвеститорот, инвестира во актива, како што се
залихи, машини, земја и работна сила;
 Износот на готовината што е инвестира во активата
мора да биде изедначена со износот на готовината
обезбедена преку финансирање;
 Кога ќе започне фирмата со продажба на своите
производи, таа ќе генерира готовина – како основа на
создавање на вредноста;
 Целта на фирмата е да создаде вредност за
инвеститорот – сопственикот на капитал;
 Вредноста се отсликува во рамките на билансот на
состојба

Управувањето со финансиите на корпорацијата значи
донесување на финансиски одлуки за три основни
финансиски проблеми:
1. Во која долгорочна актива фирмата треба да инвестира? –
инвестициона одлука;
2. Како може фирмата да се здобие со готовина за
потребните капитални трошоци? – финансиска одлука - од
тековните и долгорочните обврски, и капиталот;
3. Како на краток рок ќе биде управуван оперативниот
паричен тек? – девидендна одлука.
 Одговор на првото прашање се добива со увидот во
инвестирањето на корпорацијата или со увид во одлуките
за капиталното буџетирање.
 Одговор на второто прашање се добива од увидот во
капиталната структура и финансиски одлуки.
 Одговор на третото прашање е поврзан со нето обртниот
капитал на фирмата односно со неусогласеноста на
приливите и одливите
ФОН
на паричните текови.
Проф. д-р Б. Спиркоски 4
 Финансиските менаџери мора да се обидат да управуваат
со празнините во паричните текови.
 Гледано преку билансот на состојба, краткорочното
управување со паричните текови е поврзано со нето
работниот капитал на фирмата.
 Нето работен капитал на фирмата е разликата меѓу
тековната актива и тековната пасива.
 Проблемите со краткорочните парични текови произлегу-
ваат од несовпаѓањето на паричните приливи и одливи.

Структура на капиталот
Финансиските договори одредуваат како е поделена вредноста
на фирмата.
Луѓето или институциите што од фирмата купуваат должнички
хартии од вредност (т.е. позајмуваат пари) се наречени
кредитори1.
Имателите на делови од капиталот се наречени акционери.
Фирмата можеби првично обезбедила готовина за да
инвестира во својата актива повеќе преку издавање должнички
ХВ отколку капитал;
Одлуките за издавање должнички хартии од вредност и
капитал влијаат на тоа како е поделена питата.
Големината на питата ја претставува вредноста на фирмата на
финансиските пазари.
Вредноста на фирмата, V, може да ја претставиме
на следниот начин: V = В + Ѕ
 В е пазарната вредност на должничките ХВ и
 S е пазарната вредност на капиталот.
Начинот на кој е исечена питата влијае на нејзината вредност.
Финансиски менаџер
Финансиската активност најчесто се поврзува со висок
извршител во фирмата - потпретседателот и
финансискиот директор, и неколку извршители од
пониско ниво.
Како финансиските менаџери создаваат вредност? Одговорот
се состои во тоа дека фирмата треба:
1.Да се обиде да купи актива што генерира повеќе готовина
отколку што чини.
2.Да продава обврзници и акции и останати финансиски
инструменти што носат повеќе готовина отколку што чинат.
Ова значи дека фирмата треба да создава поголеми парични
текови отколку што користи.
Исплатите на имателите на обврзници и акции од фирмата
треба да се поголеми од нивните уплати во фирмата.
За да погледнеме како се прави ова ќе ги следиме паричните
текови од фирмата до финансиските пазари и назад.
Како финансиското подрачје е поставено во корпорацијата
Борд на директори
Извршен директор
Chief Executive Officer (CEO)
Потпреседател Потпреседател за финансии Потпреседател

за маркетинг Chief Financial Officer (CFO) за производство
Vice President- Должности: Vice President-
Marketing 1. Надгледување на финансиското планирање Prodaction
2. Корпоративно стратешко планирање
3. Контрола на корпоративниот тек на кешот
Благајник Контролор
Должности: Должности:
1. Управување со кешот 1. Даноци
2. Управување со кредит 2. Финансиски извештаи
3. Капитални расходи 3. Сметководство на трошоци
4. Финансиско планирање 4. Процесуирање на податоци
5. Управивање со девизниот курс
Извор:Keown,Martin, Petty, Scott,JR: Finance, Pearson, 2008, p 10
ПОТРЕБНИ ВЕШТИНИ ЗА ФИНАНСОВ ДИРЕКТОР НА
еFinance.com
Главен стратег: Финансовиот директор ќе треба да се
служи со актуелни финансиски информации при
брзото донесување на клучни одлуки.
Главен договарач: Финансискиот директор треба да
биде вешт со шпекулативен капитал, спојувања и
преземања, и стратешки партнерства.
Главен службеник за ризик: Ограничувањето на
ризикот ќе биде уште поважно, заради се поголемата
глобализација на пазарите и зголемувањето на
комплексноста на заштитните инструменти.
Главен за комуникации: Придобивањето на
довербата на Вол стрит и на медиумите е од суштинско
значење.
(2) (1)
Пазарите на
Капитал
(инвеститори
Операции ФИНАНСИСКИ
(4а) што
на фирмата МЕНАЏЕР
поседуваат
финансиски
имоти)
(3) (4б)
Улогата на финансискиот менаџер е интермедијална, тој се наоѓа меѓу
тековните операции на фирмата и пазарите на капиталот:
(1) кешот се зголемува со продажба на финансиски имоти на
инвеститорите;
(2) кешот се инвестира во операциите на фирмата и се користи за
купување на реални средства;
(3) новосоздаден кеш од операциите на фирмата;
(4б) кеш вратен на инвеститорите; и
(4а) реинвестиран кеш.

Интеракцијата меѓу финансиските пазари и корпорацијата
1. Почетно, корпорацијата ги
зголемува фондовите на
финансиските пазари со
продажба на акции и обврзници
Примарен пазар Инвеститори

Корпорација
Секундарен
пазар
Корпорацијата Кеш реинвестиран

инвестира во во корпорацијата
профитно-
генерирачките Тек на кеш од Распределен Акциите се
имоти операции кеш кон тргуваат меѓу
инвеститорите
инвеститорите
Даноци
2. Корпорацијата кога
инвестира во фондови 3. Тек на кеш од корпора-
што го зголемуваат Влада цијата кон инвеститорите
профитно генеричките и плаќање на даноци на
имоти – нови проекти државата
Извор:Keown,Martin, Petty, Scott,JR: Finance, Pearson, 2008, p 33
Сметководствен профит наспроти парични текови
Компанијата Мидленд преработува и тргува со злато.
На крајот на годината, продава 2.500 унци за еден
милион долари..
Компанијата го добила златото за 900.000 долари.
Златото, кога го купила, фирмата го платила во готово.
За жал, фирмата допрва треба да ги собере парите од
купувачите на златото.
Мидленд – Сметководствен Мидленд – Финансиски
поглед поглед
Биланс на успех Биланс на успех
Продажби 1,000,000 Готовински прилив 0
- Трошоци - 900,000 - Готовински одлив - 900,000
Профит 100,000 -900,000

Временски распоред на паричните текови
Вредноста на една инвестиција направена од фирмата
зависи од временскиот распоред на паричните текови.
Финансиски принцип - поединците претпочитаат
паричните текови да ги добиваат што порано.
Еден долар добиен денес вреди многу повеќе од еден
долар добиен следната година.
Фирмата мора да го земе предвид ризикот. Големината и
временскиот распоред на паричните текови обично не се
познати со сигурност.
Година Нов производ А Нов производ B
1 0$ 4.000$
2 0 4.000
3 0 4.000
4 20.000 4.000
Вкупно 20.000 $ 16.000$

Корпоративна фирма
Фирмата претставува начин на организирање на
економската активност на многу поединци.
Основен проблем на фирмата е како да се обезбеди
готовина.
Корпоративниот облик на водење бизнис - е стандарден
метод за решавање на проблемите на кои се наидува при
обезбедувањето на големи суми на пари.
Сепак, бизнисите можат да бидат и во други облици.
Постојат трите основни правни облици на организирање
на фирмите.
Како овие фирми ги решаваат задачите во однос на
обезбедување големи суми на пари?

Фирма со единствен сопственик
Фирма со единствен сопственик е бизнис во сопственост
на едно лице.
Основни карактеристики на овој обликот на фирма:
1.Фирма со единствен сопственик е најевтиниот начин на
формирање бизнис.
2.Фирма со единствен сопственик е облик што не плаќа
корпоративни даноци на приход.Сиот профит се оданочува
како индивидуален приход.
3.Фирма со единствен сопственик има неограничена
одговорност за долговите и обврските на бизнисот.
Животниот век на обликот фирма со единствен сопственик
е поврзан со животниот век на сопственикот.
4.Бидејќи единствените вложени пари во фирмата се на
сопственикот, капиталот на фирмата е ограничен со
личното богатство на сопственикот.
Партнерство
Кои било две или повеќе лица можат да се здружат и да
формираат партнерство.
Постојат два вида партнерство: (1) неограничено партнерство
и (2) ограничено партнерство.
Основни карактеристики на партнерството:
1.Партнерствата обично се евтини и лесни за формирање.
2.Неограничените партнери имаат неограничена одговорност за
сите долгови. Ограничените партнери имаат ограничена
одговорност до висината на нивниот влог во партнертвото.
3.Неограничените партнерства престануваат да постојат во
случај еден од неограничените партнери да почине или се
повлече (ова не важи кога станува збор за ограничените
партнери).
4.Партнерствата се соочуваат со тешкотии во однос на
обезбедување големи суми на готовина.
Партнерство
5. Приходот на партнерството се оданочува како личен
приход на партнерите.
6. Управувањето е во рацете на неограничените партнери.
Обично е потребно мнозинство гласови кога станува збор
за важни работи.
За големите организации функционирањето во облик на
фирма со единствен сопственик или партнерство е тешко.
Основната предност на овие два облика се трошоците за
почнување со работата.
Неповолностите се и многу сериозни: (1) неограничена
одговорност, (2) ограничен животен век на фирмата и (3)
тешкотии при пренос на сопственоста (4) тешкотии во
обезбедувањето готовина.

Корпорација
Корпорацијата е посебен правен ентитет, таа може да
набавува и разменува имот.
Корпорацијата може да склучува договори, како и да тужи и
да биде тужена.
Основачите мора да подготват Статут на корпорацијата и
збирка подзаконски акти - ги содржи следниве елементи:
1. Името на корпорацијата;
2. Претпоставениот животен век на корпорацијата (може да
биде вечен);
3. Целта на бизнисот;
4. Бројот на акции што на корпорацијата и е одобрен за издава-
ње, со изјава за ограничувањата и правата на одделните
видови акции;
5. Природата на правата доделени на акционерите;
6.ФОН
Бројот на членовите на првиот одбор директори.
 Корпорацијата опфаќа три низи различни интереси: (1) на
акционерите (сопствениците), (2) на директорите, и на (3)
врвниот менаџмент.
 Акционерите се тие што ги контролираат насоката на
корпорарцијата, политиките на корпорацијата и
активностите на корпорацијата.
 Акционерите ги избираат членовите на одборот на
директори, кои, пак, го избираат врвниот менаџмент.
 Членовите на врвниот менаџмент се корпоративни
извршители и управуваат со операциите на корпорацијата
на најдобар начин и интерес за акционерите.
 Корпорации, со мал број акционери, може да постои
големо преклопување на акционерите, директорите и
менаџерите.
 Во поголемите корпорации акционерите, директорите и
менаџерите се различни групи.
 Корпорацијата има неколку предности:
1. Бидејќи сопствеништвото кај корпорацијата е
претставено преку акции, тоа може лесно да биде
пренесено на нови сопственици.
2. Корпорацијата се карактеризира со неограничен животен
век. Бидејќи корпорацијата е независна од
сопствениците, смртта или повлекувањето на
сопственик не влијае на правното постоење на
корпорацијата.
3. Одговорноста на акционерите е ограничена со сумата
инвестирана во сопственички делови. На пример,
доколку еден акционер купил акции во вредност од
1.000$, потенцијалната загуба би била 1.000$.
 Корпоративниот приход се оданочува двојно како корпо-
ративен данок и приходот што акционерите го добиваат
во вид на дивиденда, со персонален данок на приход.
1.3 Целта на финансискиот менаџмент
Како можните финансиски цели, се наведуваат
следниве:
 Опстанок;
 Избегнување на финансиски неволји и банкрот;
 Победа на конкуренцијата;
 Максимизирање на продажбата или на пазарното
учество;
 Минимизирање на трошоците;
 Максимизирање на профитот;
 Одржување на стабилен пораст на заработката.
Сите цели можат да се групираат во две класи.
 Првата се однесува на профитабилноста,
 Втората група, меѓу кои се избегнувањето банкрот,
стабилноста, и сигурноста, на некој начин се
ФОН поврзани со контролата на ризикот.
Корпоративните финансии (КФ) се грижат за 1. стекнување,
2. финансирање и 3. управување со имотот на фирмата.
КФ донесување одлуки 1. за инвестирање, 2. финансирање
и 3. распределба на добивката во рамките на остварување
на основните цели на фирмата.
Основните цели можат да бидат:
1. Максимизација на профитот,
2. Максимизација на богаството на акционерите - максими-
зирање на цената на постојните обични акции,
3. Максимизација на продажбите,
4. Максимизација на растот на фирмата,
5. Максимизација на платите, и тн.
Сопственикот на капиталот, со инвестирањето превзема ризик
средствата да не му бидат вратени во првобитниот изност.
Инвеститорот, треба да добие соодветен надомест за
превземениот ризик за направената неизвесност.
Приносот што го остварува сопственикот на капиталот е
примарен мотив и примарна цел на секое инвестирање.
Како, целта на сопственикот на капитал ќе биде задоволена?
Преку 1. максимизација на профитот или преку 2. максими-
зација на богатството на сопствениците на капиталот.
КФ има за цел да го максимизира богадството на сопствениците
на капиталот, со 3. максимизација на вредноста на фирмата.
Пазарната вредност на акциите повеќе зависи од 1. долгороч-
ните перспективи и 2. перформанси на компанијата, отколку само
од тековните добивки.
 Целта на финансискиот менаџмент е да ја максимизира
тековната вредност на акцијата.
 Нема нејаснотии во овој критериум, и нема краткорочни
наспроти долгорочни аспекти.
 Експлицитно велиме дека нашата цел е да ја
максимизираме тековната вредност на акцијата.
 Акционерите во една фирма се сопственици на
преостанатата вредност.
 Тие имаат право единствено на она што ќе остане откако
вработените, добавувачите и кредиторите се исплатени.
 Ако која било од овие групи остане неисплатена,
акционерите не добиваат ништо.
 Корпоративните финансии се дефинираат како изучување
на односот меѓу деловните одлуки и вредноста на акцијата
во бизнисот.
Содржина на финансискиот менаџмент
Финансиски Принос и
извештаи ризик
Финансиско ИВЕСТИЦИСКО ФИНАНСИСКО

планирање ОДЛУЧУВАЊЕ ОДЛУЧУВАЊЕ
Финансиска Долгорочно Долгорочни Оптимали-
анализа финансиско извори на зација на
одлучување финансирање структурата
СПЕЦИЈАЛНИ (инвестирање) на
капиталот
ПОДРАЧЈА Краткорочни
Управување со извори на
Меѓународен обртни финансирање
Финансиски средства
менаџмент
Спојувања и ДЕВИДЕНДНО ОДЛУЧУВАЊЕ

превземања Распределба на резултатот
(девидендна политика)
Извор: С.Арсов:Финансиски менаџмен, Економски факултет Скопје, 2008, стр.7

Текови на средства во фирмата според проф. С.Арсов
Текови од оперативни активности Текови од финансиски
активности
Купувачи
Вкупни приходи
Готови Продажба на обврзници/Користење кредит

производи Вкупни расходи
Финансирање
Трошоци на
П со долгови
Отплата на долг и камата
продажба
Производство
во тек Општи трошоци на
производство А Продажба на сопствени акции
Финансирање
со сопствен
Трошоци за работна
Исплата на девиденда капитал
сила
и откуп на акции од
Залихи на материјали Р сопствена емисија
Текови од инвестициони активности Инвестирање во хартии од вредност
Фиксни (постојни)
средства И Наплата на девиденда
Долгорочни
финансиски
пласмани
и продажба на хартии
од вредност
Извор: С.Арсов, 2008, стр.9
Бизнисот започнува со паричен износ кој се трансформира во
постојани средства, суровини и материјали, се плаќа и работна
сила и започнува процесот на производство – ( П - С - П1)
Вложените средства се трансформираат во готови производи од
чија продажба повторно се добиваат зголемени парични
средства што се вложуваат повторно во нов циклус.
Тековите на готовите пари се движат низ три сегменти:
1. Готовински текови од оперативни активности – лева страна,
2. Готовински текови од финансиски активности – десна страна,
3. Готовински текови од инвестициони активности – подолу.
Паричните текови на сликата за тековите на средствата во
фирмата се прикажани со полни линии, а другите облици на
средства со испрекинати линии
Десет правила за донесување на финансиски одлуки,
односно за разбирање на деловните финанси:
1. Расчекорот меѓу ризикот и профитот – ние не сакаме да
превземеме дополнителен ризик ако не очекуваме да биде
компензиран со дополнителен профит;
2. Временската вредност на парите – денар примен денеска
вреди повеќе отколку истиот да го примиме во иднина;
3. Кешот – не профитите – е кралот;
4. Растечкиот тек на кешот – е единствен што ги менува
сметките, односно проценките;
5. Правец кон конкуретни пазари – зошто е тешко да се
најде профитабилно очекувачки проекти?
6. Ефективни пазари на капитал – пазарите се брзи и
цените се вистинити;
7. Проблемот на застапникот – менаџерите не сакаат да
работат за сопствениците на фирмита ако тоа не е во нивен
најдобар интерест;
8. Даноците влијаат на бизнис одлуките;
9. Вкупниот ризик не е еднаков – некој ризик може да биде
диверзифицираан, а некои не можат;
10. Моралното однесување значи - прави ги вистинските
работи, меѓутоа моралната дилема секогаш е финансиска.
Овие принципи повеќе се општи здраворазуми искази, отколку
теоретски искази.
Нивното користење упатува на логичко однесување - ги
истакнува нивните импликации врз донесувањето на
финансиските одлуки.
Сите техниките и инструментите што се користат во ФМ се
мотивирани на овие 10 принципи.
За Мilton Friedman парите се:
1. се еден од облиците на имот, ако се разгледуваат од
аспектот на крајниот сопственик на имотот - поединецот,
2. од аспект на претпријатието - парите се капитално добро.
За Friedman постојат пет различни облици на имоти, а секој
облик на имот има свој сопствен принос:
М (mоnеу) - пари дефинирани како форма на побарување, или како
единица на стока што е општоприфатена за плаќање на обврските;
В (bonds) - обврзници, дефинирани како право на одреден фиксен
номинален износ на доход - камата;
Е (еquites) - акции кои се дефинирани како право на одредено
соодветно учество во добивката на претпријатието - девиденда;
G (non-human goods) - физички добра во кои не е вклучен
човечкиот капитал – недвижности - рента;
Н (human capital) - човечки капитал - плата.
1.4 Агенциски проблем и контрола на корпорацијата
Видовме дека финансискиот менаџер им служи на
интересите на акционерите преку донесување одлуки што ја
зголемуваат вредноста на акциите.
Во големи корпорации дали менаџментот ќе се однесува
согласно најдобрите интереси на акционерите?
Агенциски односи
Односите меѓу акционерите и менаџментот се наречени
агенциски односи.
Ваквиот однос постои кога некој (управителот) ангажира
некој друг (агент) да ги претставува неговите интереси.
Во ваквите односи, постои можност за конфликт на интереси
помеѓу управителот и агентот. Таквиот конфликт се нарекува
агенциски проблем.
Начинот на плаќање на агентот е еден од факторите што
влијаат врз агенциските проблеми.
Цели на менаџментот
Доколку менаџментот не ја спроведе инвестицијата,
акционерите можат да пропуштат добра шанса.
Ова е еден пример на агенциски трошок.
Изразот агенциски трошоци се однесува на трошоците што
произлегуваат од конфликтот на интереси меѓу акционерите и
менаџментот.
Овие трошоци можат да бидат индиректни или директни.
Индиректен агенциски трошок е пропуштена можност, слична
на таа што претходно ја опишавме.
Директните агенциски трошоци се појавуваат во две форми.
Првиот вид е корпоративен трошок што му оди во прилог на
менаџментот, но е на сметка на акционерите. (купување на
авион)
Вториот вид директен агенциски трошок е трошокот што
произлегува од потребата за надгледување на работата на
менаџментот.
ФОН (надворешна ревизија).
Дали менаџерите го застапуваат интересот на
акционерите?
Дали менаџерите ќе се однесуваат согласно најдобрите
интереси на акционерите ќе зависи одмдва фактора.
Прво, колку тесно се поврзани целите на менаџментот со
целите на акционерите?
Второ, можат ли менаџерите да бидат заменети доколку не-
ги следат целите на акционерите? Ова е поврзано со
контролата на фирмата.
Менаџерите често ќе имаат значителен економски мотив да
ја зголемуваат вредноста на акциите од две причини.
Прво, надоместокот на менаџментот - врвниот менаџмент,
обично е во тесна врска со финансиските перформанси, а
неретко и конкретно со вредноста на акциите.
Вториот мотив на менаџерите е поврзан со можностите што
ги нуди работното место.
Контрола на фирмата
Контролата на фирмата, во основа, е во рацете на
акционерите. Тие го избираат Одборот на директори, кој од
друга страна ги ангажира и отпушта менаџерите.
Важен механизам со кој незадоволните акционери можат да го
сменат постојниот менаџмент се нарекува борба преку
полномоштва.
Полномоштво е овластување да се гласа во име на некој друг.
Борбата преку полномоштва се одвива кога одредена група
собира полномоштва за да го смени одборот на директори и со
тоа да го смени и постојниот менаџмент.
Друг начин на замена на менаџментот е со преземање.
Фирмите што се лошо управувани се попривлечни за купување
од успешните и добро управувани фирми, заради поголемиот
потенцијал за профит.
Оттаму, одбегнување на преземањето од страна на друга
фирма
ФОН е уште еден мотив за д-р
Проф. менаџерите
Б. Спиркоски да дејствуваат во 34
насока на интересите на акционерите.
 Заклучок - акционерите ја контролираат фирмата и дека
максимизирањето на богатството на акционерите е
основната цел на корпорацијата.
Иматели на интерес
 Нашата досегашна дискусија имплицира дека менаџментот и
акционерите се единствените заинтересирани за одлуките на
фирмата.
 Ова секако е преголемо поедноставување,имено
вработените, купувачите, добавувачите, па дури и владата
имаат финансиски интерес во фирмата.
 Земени предвид заедно, овие различни групи се наречени
иматели на интерес во фирмата.
 Имател на интерес е секој што не е акционер или кредитор, а
потенцијално има право на паричните текови на фирмата.
 Таквите групи, исто така, ќе се обидат да ја преземат контро-
лата над фирмата, најверојатно на штета на сопствениците.
1.5 Финансиски пазари
Фирмите им нудат два типа ХВ на акционерите.
Должничките ХВ се договорни обврски за исплата на
корпоративниот заем.
Капиталните ХВ се делови од обични и приоритетни акции
што претставуваат недоговорни побарувања на остаточните
парични текови на фирмата.
Обврзниците и акциите што се продаваат јавно од страна на
фирмата понатаму се предмет на тргување на финансиските
пазари.
Постојат два вида финансиски пазари: пазари на пари и
пазари на капитал.
Пазари на пари се пазари на должнички ХВ што ќе бидат
исплатеки на краток рок (обично во рок пократок од 1 год.).
Пазарите на капитал се пазари на долгорочните должнички
хартии од вредност (со рок на достасување подолг од една
година)
ФОН и на капиталнитеПроф.
хартии од вредност.
д-р Б. Спиркоски 36
 Изразот пазар на пари се однесува на група слабо поврзани
пазари. Тоа се дилерски пазари.
 Дилери се фирми кои континуирано котираат со цени за кои
се спремни во секое време да ги купат или продадат
инструментите на пазарот на пари за сопствени цели и на
свој ризик.
 Брокерот за ХВ е агент на клиентот при купувањето или
продавањето обични акции на повеќето берзи; агентот
всушност не ги поседува ХВ.
 Во сржта на пазарите на пари се банките на пазарите на
пари (ова се големи банки), дилерите на државните хартии
од вредност (големите банки), и многу парични брокери.
 Пазарните брокери се специјализирани за пронаоѓање
краткорочни пари за заемопримателите и пласман на парите
на заемодавателите.

Примарен пазар: нови издавања
Примарниот пазар служи за првична продажба на државни и
корпоративни хартии од вредност.
Продажбата на примарните пазари на должничките и
сопственичките ХВ корпорациите можат да ја вршат на два
начина: (1) јавна понуда и (2) приватен пласман.
Повеќето јавнопонудени корпоративни должнички и
сопственички ХВ доаѓаат на пазарот потпишани од страна на
синдикатот на инвестициони банки.
Потпишаниот синдикат ги купува новите ХВ од фирмата на
своја сметка и подоцна ги препродава по повисока цена.
Јавно издадените должнички и сопственички хартии од
вредност мора да бидат регистрирани во Комисијата за хартии
од вредност и берза.
Делумно заради избегнување на овие трошоци, приватните
пласмани на должнички и сопственички ХВ се продаваат преку
приватни
ФОН преговори со големи финансиски
Проф. д-р Б. Спиркоски институции. 38
Секундарни пазари
Трансакциите на секундарните пазари вклучуваат продажба
од еден сопственик или кредитор на друг.
Секундарните пазари овозможуваат пренос на сопственоста
на корпоративните ХВ.
Секундарните пазари се многу важни за големите корпорации,
бидејќи го олеснуваат примарниот пазар на ХВ.
Дилерски пазари наспроти аукциски пазари
Постојат два вида секундарни пазари: дилерски пазари и
аукциски пазари. Дилерите купуваат и продаваат за себе, на
сопствен ризик.
Брокерите и агентите ги поврзуваат купувачите и
продавачите, но тие не го поседуваат средството што е
предмет на купопродажба.
Дилерските пазари за акции и долгорочни должнички ХВ се
наречени пазари преку шалтер (over–the-counter ОТС).
 Најголем број на тргувања со должнич ХВ се случуваат на
пазарот преку шалтер, односно електронски.
 Аукциските пазари се разликуваат од пазарите на дилери во
два дела.
 Прво, Аукцискиот пазар или размена има физичка локација
(како Вол стрит).
 Второ, на дилерскиот пазар, повеќето купувања и продажби
се вршат од страна на дилерот.
 Основната цел на аукцискиот пазар, од друга страна, е да ги
спои тие што сакаат да продадат со тие што сакаат да купат.
Дилерите имаат ограничена улога.
Тргување со корпоративни хартии од вредност
 Со деловите од капиталот на повеќето големи фирми во САД
се тргува на организирани аукциски пазари.
 Најпознат таков пазар е Њујоршката берза (New York Stock
Exchange, NYЅЕ), на која се тргува со повеќе од 85 проценти
од сите тргувани акцииПроф.
ФОН на д-р
аукциските
Б. Спиркоски пазари. 40
Тргување на берза со котирани акции
Аукциските пазари се разликуваат од дилерските пазари во
две нешта.
Прво, тргувањето во дадената аукциска размена се случува
на едно место во просториите на берзата.
Второ, трансакциските цени на акциите со кои се тргува се
речиси истовремено достапни и познати на јавноста преку
компјутер или некое друго средство.
Њујоршката берза е една од најпознатите и најважните берзи
на хартии од вредност во светот.
Сите трансакции со котираните акции се случуваат на
посебно место во просториите на берзата наречено пост (роѕt).
Специјалистите се срцето на берзата.
Специјалистите ја преземаат улогата на купувач за
инвеститорите, доколку тие сакаат да продаваат, и на
продавач, доколку сакаат да купуваат.

Котирање
За акциите со кои се тргува на организирана берза, се вели
дека котираат на таа берза.
За да котираат, фирмите мора да задоволат одредени
минимуми на критериуми, што се однесуваат, на пример, на
големината на капиталот и бројот на акционери.
Овие критериуми се разликуваат од берза до берза.
Њујоршката берза има најстроги критериуми од сите берзи во
САД. На пример, за да котира на Њујоршката берза,
компанијата треба да има јавно поседувани акции со пазарна
вредност од најмалку 100 милиони долари.
Котираните компании се соочуваат со барања за значајно
разоткривање.
Законот, подобро познат како „Сарбоксс, има за цел да ги
заштити инвеститорите од корпоративни злоупотреби.
Пазарни вредности на запишаните ХВ на NYSE
Број на запишани Пазарна вредност (во

Крај на година компании трилиони $)
Запишани акции на
NYЅЕ
2005 2.779 21,2$
2004 2.768 19,8
2003 2.750 17,3
2002 2.783 13,4
2001 2.798 16,0
2000 2.862 17,1
Пазарна вредност (во
Крај на година Број на издавања трилиони $)
Запишани обврни-
ци на NYЅЕ
2005 971 1,0$
2004 1.059 1,1
2003 1.273 1,4
2002 1.323 1,4
2001 1.447 1,7
2000 1.627 2,1

Резиме и заклучоци
1. Корпоративните финансии имаат три главни области на
интерес:
а. Капитално буџетирање: Какви долгорочни инвестиции
треба да преземе фирмата?
б. Структура на капиталот: Од каде фирмата ќе обезбеди
долгорочио финансирање за да ги плати своите
инвестиции? Исто така, каков сооднос на задолжување и
сопственички капитал треба да користи како основа за
работните активности?
в. Управување со работниот капитал: Како треба
фирмата да управува со секојдневните финансиски
активности?

2. Целта на финансискиот менаџмент во профитните
бизниси е да донесува одлуки што ја зголемуваат вредноста
на акцијата, или поопшто кажано, ја зголемуваат пазарната
вредност на капиталот.
3. Корпоративниот облик на организација е супериорен во
однос на другите облици кога станува збор за обезбеду-
вање парични средства и пренесување на сопственоста, но
има и значаен недостаток: двојно оданочување.
4. Постои можност за конфликти меѓу акционерите и
менаџмен-тот во големите корпорации. Овие конфликти ги
нарековме агенциски проблеми и дискутиравме како тие
можат да се контролираат и намалат.
5. Предностите на корпоративната форма се уште понагла-
сени со постоењето на финансиските пазари. Финансиските
пазари функционираат како примарни и секундарни пазари
за корпоративните хартии од вредност и можат да бидат
организирани како дилерски или аукциски пазари.

Г1 Вовед Во Корпоративни Финансии

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Г1 Вовед Во Корпоративни Финансии

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

КОРПОРАТИВНИ ФИНАНСИИ

ПРВ ДЕЛ – ПРЕГЛЕД - ОСНОВНИ КОНЦЕПТИ

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 2

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 5

Потпреседател Потпреседател за финансии Потпреседател

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 10

Примарен пазар Инвеститори

Корпорацијата Кеш реинвестиран

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 12

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 13

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 14

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 17

Финансиско ИВЕСТИЦИСКО ФИНАНСИСКО

Спојувања и ДЕВИДЕНДНО ОДЛУЧУВАЊЕ

Извор: С.Арсов:Финансиски менаџмен, Економски факултет Скопје, 2008, стр.7

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 25

Готови Продажба на обврзници/Користење кредит

Текови од инвестициони активности Инвестирање во хартии од вредност

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 37

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 41

ФОН Проф. д-р Б. Спиркоски 44

You might also like