Ang Kayarian

ng Balita
 KAYARIAN
KAYARIAN NG BALITA
NG BALITA

Tradisyonal/ Baligtad Mapanuri at

na Tagilo / Inverted investigative
Pyramid Reporting
 BALITA
Ayon sa
Ayon sa Saklaw
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
 PAMATNUBAY
Komvensiyunal Di- Komvensiyunal

Panggulat

6 na Panretorika Madulang Paglalarawan

tanong Pagkakatulad at Pagkakaiba

Panretorika
Pamatnubay na Tanong
Panretorika
Nabibiting Kawilihan
Panretorika
Tahasang sabi
Panretorika
Kasabihan
Panretorika Isang salita
Ang Kayarian ng Balita

• Ang kayarian ng isang balita ay

binabalangkas sa isang paraang
maaaring makatugon sa
kakulangan sa panahon ng
maraming mambabasa, at sa
masalimuot na suliraning
kinakaharap ng lipunan.
 KAYARIAN
KAYARIAN NG BALITA
NG BALITA

Tradisyonal/ Baligtad Mapanuri at

na Tagilo / Inverted investigative
Pyramid Reporting
Tradisyunal naanyo ng Balita/
Baligtad na tagilo
•  Nagtataglay ito ng mga
imformasyong isinusulat sa
simula sa isang paraang pasaklaw
at saka tinatalakay ang mga
detalye nito sa karugtong na mga
bahagi.
Mga katangian:

1. Binubuo sa unang pangungusap ang punong-

diwa ng pangyayari.
2. Karaniwan itong binubuo ng isa hanggang
tatlong pangungusap. at kung mahaba ang balita;
3. Maaaring masagot s apangkalahatang anyo ang
tatlo o apat na tanong s aisa, daalwa o hanggang
s abilang ng talatang kailangan para
maipaliwanag ang sagot sa lahat ng mga tanong,
ayon sa haba ng isang balita
 Mga katangian:
4. Ang pamatnubay, manuo man ng isa hanggang tatlong
talaan, ay ipinaliliwanag ang mga pangyayari sa susunod na
mga talataan, kung saan binabanggit ang mga detalye- ang
mga katunayan, ang mga patibay, ang mga sinasabi ng mga
kinapanayam, ang mga estadistika, at iba pang maaaring
makapagbigay-linaw sa isinasaad sa pamatnubay.
5. Ang katawan ay nasusulat sa isang paraang pahina nang
pahina ang kahalagahan.
Kahalagahan ng Paggamit ng Kayariang Tagilo

1. Madaling maintindihan ng mga mambabasa ang mahalagang

pangyayari sa balita sa simula pa lamang.
2. Sa panig naman ng eitor, madali niyang maisasagawa ang pagbuo
ng ulo ng balita, madali niyang maisagawa ang pagbabawas sa
hulihan ng balita uipang mapagkasiya niya ang s apahina ang balita
nang walang gaanong nababawas sa imformasyon.
 Madali niyang mailalagay sa magandang layout ang mga
kaugnay na larawang kaakit-akit.
2. Mapanuring Kayarian ng Balita at Investigative
reporting
 Isang mapanuring balita na bunga ng marubdob na pagsisiyasat
sa mga pangyayari na ginagawa ng isang tanging reporter.

 Hindi lamang siya nagbibigay ng sariling paliwanag sa mga

pangyayari gaya ng ginagawa niya sa mapanuring anyo kundi
lumalabas siya’t nagsisiyasat sa malalim na dahilan ng mga
pangyayari. nagtutungo siya sa mga ahensiyang may malaking
kaugnayan sa pangyayari.
Mga katangian:

1. Walang tiyak na formang gagamitin, walang tiyak na anyo ng

panimula, gayon din walang tiyak na wakas. Gayun pa man ang
simula ay dapat na kaakit-akit, may ipinahihiwatig na kapana-
panabik, may ‘sipa’, wika nga.

2. Kapwa makabagong paraan, kapwa mahahaba, madetalye,

mapatibay, mapanipi at maistadistika.
Mga katangian:

3. Kapwa ito tumatalakay sa malulubhang pangyayari gaya ng mga

aksidente, sunog, pagnanakaw, kurupsiyon, panhoholdap,
panggagahasa, pagpatay, gayon din ng mga mapinsalang lindol,
bagyo at baha.

4. Pumapasok ang mga reporter na may natatanging

pinagpakadalubhasaann, gaya ng mga doctor na nagging
abogado,mga psikolohista, pisika, kimika, krininolohiya atbp.
 Popular sa larangang ito ng pagbabalita
sina Ms.Sheila Coronel at Ms.Jessica Zapfra,
kapwa nagging Editor-in-Chief ng Science
Scholar ng Philippine Science High School,
sa magkaibang panahon.
 Kahalagahan ng Mapanuring Balita
1. Natutulungan ng mga reporter ang mga mambabasa na
maunawaan ang mga puno’t dahilan ng malulubha at masasalimuot
na pangyayari, s apamamagitan ng kanilang madadaling unawaing
mga paliwanag.

2. Nakapagbibigay pa ng kasiyahan sa maraming mambabasa dahil

nabibigyan sila ng ganap na kaalaman sa lahat ng anggulo ng
pangyayari.
 BALITA
Ayon sa
Ayon sa Saklaw
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
Ayon sa
Nilalaman
1. Uri ng Balita ayon sa Saklaw.

 Ito ang uri ng balita na nakikilala sa dami ng pangyayaring

nakapaloob sa isang ulo.

a. Balitang iisahing pangyayari

Forma:
(1) Pamatnubay para sa isang pangyayari
(2) Mga detalye ng paliwanag
b. Balitang maraming pangyayari
Forma:
(1) Mapatnubay para s amaraming pangyayari. Ito ay
karaniwang mga pangyayaring magkakauri na naganap sa iisang
araw, nang hiwa-hiwalay ng lugar.
hal. HIwa-hiwalay na mga aksidente sa sasakyang
pampasahero, hiwa-hiwalay na mga sunog, hiwa-hiwalay na
panghoholdap, at ibp.
(2) Mga detalye ng paliwanag.
Tinatalakay ang mga detalye ng pangyayari, una-una, ayon sa
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.
2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman
a. Balita ng malulubhang pangyayari
(1) Balita ng maaksiyong pangyayari (action story)
 Sunog  Paglilitis
Krimen  Giyera
 Sakuna  Baha, bagyo, lindol
 Pagkamatay Isports
2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman
b. Balita ng siniping panyayari (quote story)
a. Balita ng magagaang pangyayari
(1) Pangyayaring panlipunan
(2) Talumpati
(3) Debate
(4) Mga Lathalain
 2. Uri ng Balita ayon sa nilalaman
c. Balitang nagbibigay-kabatiran, gaya ng mga balitang nahihinggil
sa kaunlaran o kahinaan ng pangyayaring:
(1) pampulitika (6) Pang-agham at teknolohiya
(2) panlipunan(7) pang-agrikultura
(3) panrelihiyon (8) pang-edukasyon
(4) pansining (9) pangkabuhayan
(5) pantransportasyon (10) pangkabutihang-asal
(6) pangnegosyp (11) pangwika
 PAMATNUBAY
Komvensiyunal Di- Komvensiyunal

Panggulat

6 na Panretorika Madulang Paglalarawan

tanong Pagkakatulad at Pagkakaiba

Panretorika
Pamatnubay na Tanong
Panretorika
Nabibiting Kawilihan
Panretorika
Tahasang sabi
Panretorika
Kasabihan
Panretorika Isang salita
 Ang Pamatnubay
 Ito ang salin s aFilipino ng Eng lead
 Ito ang paunang pangungusap o mga pangungusap, paunang
talataan o mga talaan, ng isang balita.
 Ito ang nagtataglay ng punong-diwa ng isang balita, lalo na sa
isang balitang nasa kayariang tagilo.
 Sinasagot sa panhgkalahatan-walang detalye- ang 6 na tanong na
Sino, Ano, Saan, Kailan, Bakit at Paano.
 2 uri ng Pamatnubay na tradisyunal na
umiiral sa Kasalukuyan:
(1) Pamatnubay na Komvensiyonal
(2) Pamatnubay na di-Komvensiyunal
 1. Pamatnubay na Komvensiyunal
(a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa anim na tanong.

Pagsagot sa tanong na Sino?

 Tinatanong dito ay tao, ngalan ng tao, kaya sa ganitong uri ng
pamatnubay ay pangalan ng tao, bago ang paliwanag hinggil sa
kanya.
 (a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa
anim na tanong.
Pagsagot sa tanong na Ano?
 Ang isinasaad nito ay bagay, isang bagay hindi ng tao (subalit
maaaring hinggil sa tao) na mahalaga sa pangyayari. Marahil ay
mainam na itanong sa sarili ang ganito: “Ano’ng bagay na
nakatampok s apangyayari?”

Pagsagot sa tanong na Saan?

 Ang hinihinghing tugon nito ay panahon o oras
 (a) Pamatnubay na karaniwang sumasagot sa
anim na tanong.

Pagsagot sa tanong na Saan?

 Ang pamatnubay na pangungusap ay malinaw na
pinangungunahan ng pagsasaad ng lugar o pook.
Pagsagot sa tanong na Bakit?
 Nagpapahayag ito ng sanhi o dahilan kung bakit naganap ang
isang pangyayari.
Pagsagot sa tanong na Paano?
 Ang pamatnubay ay nagpapahayag sa simulant pa lamang ng
mga pangyayari. Paano nangyario ang isang bagay.
 Paalala ni G. Jose Castro Luna

1. Talasan ang mga mata sa mga detalyeng di-

mahahalaga at huwag mag-atubiling alisin iyong una.
2. Ilahad (nang maikli) ang mahahalagang datos
3. Sabihin ng tuwiran. Huwag sayangin ang panahon s
apagsasaad ng mga detalyeng nabanggit na sa una.
 Halimbawa A:

Tatlong katao ang namatay-Lourdes Mejia Garcia, 30; Juana

Garcia, 15; Jose Mari Garcia, 13- at dalawa ang nakaligtas-
Francisco Guerrero, 38; piloto ng eroplano, taga-Argentina, at
kasalukuyang naninirahan sa 149 G. Soriano, San Juan, Rizal; at
Elena Obiduya, 11-sa bumagsak na eroplano sa palaisdaang Camus
sa pagitan ng Caloocan at Malabon, Rizal, kahapong ika-5:45 n.h
dahil sa kinapos sa gasoline, kaya’t napilitang bumaba at sa
pagkawala ng control ay bumagsak na una ang nguso.
 Halimbawa B:

Tatlong katao ang namatay at dalawa ang nakaligtas sa

bumagsak na eroplano sa palaisdaang Camus sa pagitan ng
Caloocan at Malabon, Rizal, kahapong ika-5:45 n.h.
Nakilala ang mga biktima sa pangalang Lourdess Mejia
Garcia; Juana Garcia, 15 at Jose Mari GHarcia, 13.
Nakaligtas sina Francisco Guerrero, 38, piloto ng eroplano,
taga-Aregentina at naninirahan sa 149 G. Soriano San Juan,
Rizal at Elena Obiduya, 11
•
 Halimbawa B:

Ang eroplano na may isahang motor ay isang PIC-D-515.

Umalis ito sa Cuyapo, nueva Ecija, s aganap na ika-5:25 n.h.
patungong Maynila.
Lumalabas sa pangunahing imbestigasyon nna ang eroplano
ay kinapos ng gasoline kaya ito’y napilitang lumapag sa mababaw
na lugar ng palaisdaan.
Bumagsak ang eroplano nang una ang nguso.
 1. Pamatnubay na Komvensiyunal

(b) Pamatnubay na Panretorika

1. Pamatnubay sa pariralang pawatas

hal. Ang lumuwas ng Maynila nang walang
sapat na salaping dala ay isang karanasang
mapait alalahanin.
 (b) Pamatnubay na Panretorika

2. Pamatnubay na pariralang pandiwari

hal.
a. Katatapos pa lamang ng bagyo, nang
bihlang iguho ng mabangis na lindol ang Ruby
Tower.

b. Patawid na siya ng ilog nang bigla siyang

sagpangin ng higanteng buwaya.
 (b) Pamatnubay na Panretorika

3. Pamatnubay sa Pariralang pang-ukol

Hal.
Sa ngalan ng mga magbubukid, hiningi
kahapon ng dalawang senador na taga-
Gitnang Luzon na ibalik ang P44.8 milyong
pondo ukol sa Reforma sa Lupa na inalis ng
Kamara sa Pambansang Badyet.
 (b) Pamatnubay na Panretorika
4. Pamaynubay sa sugnay na pang-abay

hal.
Habang sila’y masayang nagkukuwentuhan, ang salarin
ay dahan-dahang pumasok sa pintuan at matapos na
makuha ang dalawang relong Rolex sa ibabaw ng
tukador ay mabilis na lumabas.
 (b) Pamatnubay na Panretorika

5.Pamatnubay sa Sugnay na Pangngalan.

Hal.
Kung paano nakasam sa talaan ng mga pagkakalooban
ng Pangulo si Manero ay siyang hindi malaman.
 2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-
karaniwan

(a). Paggulat
 Kalimitan itong isang pangungusap na maikli, subalit may di-
karaniwang pahatid.
hal.
Hindi sila maliligtas?
O Kaya’y
Puwede nang magpakasal ang dalawang bakla!
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan

b) Madulang Paglalarawan
hal.
Isang masayang tagpo ang nasaksihan kaninang umaga sa
tahanan nina Arnel at Cristy Cristobal sa Cubao nang muli nilang
makapiling ang kanilang dalawang taong gulang na anak na
lalaking siyam na buwang nawawala.
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan
(c) Pagpapakita ng Pagkakatulad at Pagkakaiba
hal. Magsinlakas ang dalawang bagyong sumalasa sa HIlagang
Luzon kamakailan.
(d) Pamatnubay na tanong.
hal. Naniniwala ba kayong may multo?; Alam ba ninyo kung bakit
ang mga mayayaman sa PIlipinas ay lalong yumayaman,
samantalang ang kita ng ordinaryong pamilya ay hindi lumalaki?
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan

(e) Nabibiting Kawilihan

 Pinananabik nito ang mambabasa upang masigla nilang
ipagpatuloy ang pagbasa.
hal.
Hindi mo dapat ipagwalang bahala ang kapangyarihan ng
apoy.
Ito ang napatunayan ni G. Mariano dela Cruz, 56, kontatista ng
mga gusali, nang ang kanyang konkretong bahay sabPinaglabanan,
San Juan, M.M. ay igupo ng apoy.
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan
(f) Tahasang sabi
 Ito’y isang makabuluhang pangungusap na sinipi at ginagamit
na panimula ng isang balita.

hal. “Malaki ang maitutulong sa buong populasyon kapag

naaprovahan ang panukalang-batas sa MECARE Philippine
Medicare Care Act- sa Kongreso.”
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan

(g) Kasabihan
 GInagamit ng ilang editor na pamatnubay na pangungusap ang
isang angkop at makabuluhang kasabihan upang magkaroon ng
bagong “putahe”, wika nga.
hal.
Walang matimtimang birhen sa matiyagang manalangin.
2. Pamatnubay na di-Komvensiyunal o di-karaniwan

(h) Isang salita

 Karaniwang binubuo ito ng salitang pandamdam.
• hal. Daga! Pumatay ng tao.
MARAMING SALAMAT
SA PAKIKINIG! 
Inihanda ni: Carmie T. Infante
BSED-Filipino