1.

UD: Aintzin Erregimenaren

krisia

DBH 4
Aroia K.
Vicens Vives
Ikasiko duguna

- XVIII. mendeko egituraren errepasoa: gizartea, politika, ekonomia.

- Merkataritza trianguluarra eta ondorio sozialak.
- AEB independentzia
- Ilustrazioa eta despotismo ilustratua zer diren eta nola eragin zuten
Antzin Erregimena aldatzen.
- Espainian Borboien etxearen finkapena.
- Rokokoaren eta Neoklasizismoaren ezaugarri nagusiak
XVIII. MENDEA
GIZARTEA POLITIKA EKONOMIA
Estamentuzkoa: Absolutismo monarkikoa: Nekazaritzan oinarrituta.
erregeak botere osoa zuen eta Manufaktura- eta merkataritza-
Pribilegiodunak eta pribilegio jainkoak eman zion boterea. jardueren (distantzia luzeko itsas
gabeak (nobleak, eliza eta herri merkataritza batez ere)
xehea). Ingalaterran: parlamentarismoa garapenak aberastasun-iturri
berri batzuk sortu zituen.
Burgesiak, goraldian zegoen
klaseak, lortu zituen jarduera
horietako etekinak.
Aintzin erregimenaren ezaugarriak
ESP. XVIII. mendearekin,
1. Monarkia absolutua. dinastia berria: Borboiak.
2. Estamentuzko gizartea
3. Nekazaritza eta jaurgoan oinarrituta

Krisia

XVIII. M

ZERGATIK KRISIA? - Ekonomia hazkundea eta burgesiaren indarra, AEB

independentzia eta ilustrazioaren ideiak.
MERKATARITZA. Burgesiaren etekinak
1. Etxekoa ekonomia. AUTOHORNIKUNTZA.
2. Manufakturak. Lantegiak.
3. Merkataritza koloniala. Merkataritza triangeluarra.
a. Kolonia eta metropoliak
b. Esklabo trafikoa
c. Manufakturak eraman Afrikara, Afrikatik Amerikara esklaboak, eta Amerikatik
Europara manufakturak eta produktuak.
Esklabutza rutak eta intentsitatea
 ILUSTRAZIOA
- XVIII. mendean garatu zen mugimendua eta gizarte-antolamendurako beste modu berri
bat proposatzen zuen. Merituetan oinarrituta.
- Burgesiak eta zenbait noblek ideia hauek bat egin zuten. Emakume batzuek ideiak
zabaltzen lagundu zuten eta zientzian parte hartu zuten.
- Ideiak:
- ARRAZOIMENEAN fedea zuten. Argiaren mendea
- Aurrerapen zientifikoak eta jakintzaren hedapena.
- Erlijio tolerantzia defendatzen zuten.
- Ikuspegi baikorra zuten.
- Aurrerapenaren ideian sinesten zuten: arrazoimenak eta giza borondateak gizartea hobetuko zuela uste
zuten. Autore batzuk:
- Ekonomian zioten Estatuak ez zuela arauik ezarri behar. Diderot
Voltaire
- Politikan → botere banaketa: judiziala, betearazlea eta legegilea. Emilie du Chatelet
- Subiranotasun nazionala aldarrikatzen zuten: boteraren sorburua herriak zuela. Xabier Munibe
Mary Somerville
 Despotismo ilustratua
Monarka batzuek, autoritatea beti gordetaz, erreforma
batzuk egin zituzten, absolutismoaren eta ilustrazioaren
ideiak elkartuz. Adb: Karlos III.a Espainian edo Katalina
Handia Errusian.

Gizartea modernizatzen saiatu ziren, industria garatu.

“DENA HERRIARENTZAT BAINA HERRIA

GABE”. Herriaren alde egiten zuten baina beraien
pribilegiokin eta herriari hitz egiten utzi gabe.
Euskal lurraldetan ideia ilustratuak Xabier Munibek sartu zituen
(Peñafloridako kondea) eta Euskal Adiskideen Elkartea sortu
zuen, zientzia eta ezagutza garatzeko. Bergaran Europa mailan
famatua zen eskola bat sortu, Bergarako Errege Mintegia eta
bertan adibidez, Elhuyar anaiek Wolframioa aurkitu zuten.
AEB INDEPENDENTZIA
- Britaniarren koloniak ziren eta ez zuten
parlamentuan ordezkaririk.
- 1773. urtean ingeles konpainia bati eman
tearen monopolioa eta Bostonen Tearen
Matxinada gertatu zen Jurgi III.a erregeak
armada bidali eta gatazka armatua piztu zen.
- 1776/07/04 Filadelfian 13 kolonietako
ordezkariak bildu eta AEB Independentzia
Deklarazioa idatzi.
- Britania Handiak 1783an AEBren
independentzia onartu.
 AEB eta egitura berri bat
- 1787an KONSTITUZIOa idatzi eta 1789an George
Washington izendatu zuten presidente.
- KONSTITUZIOA:
- BOTERE BANAKETA:- Betearazlea (presidentea, 4 urtero
bozkatua, gizon zuri jabeek).
- Judiziala (Auzitegi Gorena)
- Legegilea (Kongresoa: senatua +
ordezkarien ganbera). Legeak eta
aurrekontuak bozkatu.
- ERREPUBLIKA FEDERALA: Estatuek autonomia zuten
baina kanpo politika, armada… berdina.
- SUBIRANOTASUN NAZIONALA: Herritarrek hautatu
presidentea.
- ESKUBIDE ADIERAZPENA: prentsa, erlijio askatasuna...
Eta Espainian zer?
- 1700. urtean Karlos II.a hil eta Filipe V.a Borboikoa frantziarra, erregearen hiloba
izendatu errege. Baina ONDORENGOTZA GERRA piztu zuen (1700-1713), Britania
Handiak eta Austriak ez zutelako onartzen Borboi bat Espainian agintzea, horrek
suposatuko lukeelako Frantzia eta Espainiaren arteko aliantza.
- Gerra zibila ere izan zen.
Filipe V.a (Borboia) Karlos Austriakoa (Austria Etxekoa)
FRANTZIA BRITANIA HANDIA, PORTUGAL, AUSTRIA
GAZTELA ARAGOI (KATALUNIA)

- 1713 Utrechteko Ituna, Filipe V.a errege izendatu. Nola Aragoi beraien aurka
borrokatu, foruak kendu zizkieten. Itunean Gibraltar eta Menorca Britaniari eman.
- Filipe V.ak zentralizazioa prozesua martxan jarri zuen (Planta Berriko Dekretuak) eta
probintziatan banatu zuen Espainia.
 KARLOS II SORGINDUA

AUSTRIAKO KARLOS
ARTXIDUKEA
FILIPE V.a

vs.
FRANTZIA AUSTRIA
+ INGALATERRA
GAZTELA +
ARAGOI
ARTEA: ROKOKO ETA NEOKLASIKOA
ROKOKO NEOKLASIKOA

Aristokraziaren artea eta Frantzian Ilustrazioarekin, eta arkeologia

sortu. aurkikuntzek artea berri bat bultzatu,
begirada mundu klasikoan ipiniz.
Kolore argiak XIX.mende hasieran hedatu zen.
Sentsuala eta amodioaren gaia Rokokoaren gehiegikeriaren ondoren,
Ornamentazioa asko eta lerro sinpletasunera itzuli zen.
uhinduak. Burgesiaren artea.
Jauregiak nabarmendu. Eraikin publikoak nabarmendu:
museoak, liburutegiak...
Zein da zein?