Πολιτιστική Πολιτική και

Πολιτιστική Διοίκηση
Συνοδευτικό υλικό για ενότητα Α
Ισιδώρα Θύμη, ΕΔΙΠ
2020-2021
Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

• Σύμφωνα με την Κόνσολα «πολιτιστική πολιτική είναι ένα σύστημα σκοπών, μέσω και φορέων, που συνδυάζονται σ’ ένα πρόγραμμα
για να επιτύχουν τη γνώση, ενίσχυση και διάδοση του πολιτιστικού φαινομένου μιας κοινότητας για μια δεδομένη χρονική περίοδο»
(Κόνσολα, 1988).

• Πολιτιστική πολιτική είναι ένα σύστημα σκοπών, μέσων και φορέων, που συνδυάζονται σε ένα πρόγραμμα για να επιτευχθεί η γνώση,
η ενίσχυση και η διάδοση του πολιτιστικού φαινομένου μιας κοινότητας για μια δεδομένη χρονική περίοδο.

• ΟΡΙΣΜΟΣ UNESCO: Η UNESCO ορίζει την πολιτιστική πολιτική ως ένα σύνολο κοινωνικών πρακτικών, συνειδητών και διακριβωμένων,
παρεμβάσεων ή μη παρεμβάσεων, με στόχο την ικανοποίηση κάποιων πολιτιστικών αναγκών με την υπέρτατη δυνατή χρήση όλων των
υλικών και ανθρώπινων πόρων, που μια δεδομένη κοινωνία διαθέτει σε μιαν ορισμένη χρονική στιγμή

• ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΗΣ: «πολιτιστική πολιτική είναι το συνολικό πλαίσιο που περιλαμβάνει τα μέτρα που παίρνει το κράτος σε εθνικό,
περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τον πολιτιστικό τομέα. Η πολιτική αυτή απαιτεί το σαφή καθορισμό των σκοπών και των
απαραίτητων μηχανισμών για το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγησή της» (Council of Europe, 1997).
Πολιτιστικοί Φορείς – Πολιτιστικοί Οργανισμοί

Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη Φορέας είναι  ένα διοικητικό όργανο, υπηρεσία ή οργανισμός, που έχει την ευθύνη για την
υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων ή για την κατάρτιση και την εφαρμογή προγραμμάτων: κοινωνικός / ασφαλιστικός
/συνδικαλιστικός / πολιτιστικός / πολιτικός (Μπαμπινιώτης, 2006, σελ.1894).

Ως πολιτιστικός φορέας ορίζεται κάθε ίδρυμα, οργανισμός ή πρόγραμμα δημοσίου συμφέροντος (αρχεία, βιβλιοθήκες,
αρχαιολογική, ιστορική-καλλιτεχνική, επιστημονική, αρχιτεκτονική, εθνογραφική και ανθρωπολογική κληρονομιά), του
οποίου στόχος είναι να διατηρήσει, να οργανώσει και να παρέχει πρόσβαση στον πολιτισμό και την πολιτιστική και
επιστημονική κληρονομιά (Ίδρυμα Λαμπράκη, 2005, σελ.14).

Περισσότερα στο http://nam.culture.gr/images/deam/docs/portal_quality.pdf

Οργανισμός είναι ένα αρμονικό σύνολο οργάνων που εκτελούν ορισμένες λειτουργίες (Χολέβας, 1995,
σελ.26). Οργανισμό μπορούμε να ορίσουμε μία ομάδα από δύο ή περισσότερους ανθρώπους που εργάζονται
για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού σύμφωνα με κάποιες καθιερωμένες σχέσεις (Κουτούζης, 1999, σελ.13).

Ως Πολιτιστικός Οργανισμός ορίζεται ο οργανισμός που διαθέτει συγκεκριμένες διαδικασίες διοίκησης,

λειτουργίες διαχείρισης και αρχές γενικού δημόσιου συμφέροντος για την παραγωγή, τη διαχείριση και την
προώθηση των πολιτιστικών αγαθών (Γκαντζιάς, 2008). Κάθε πολιτιστικός οργανισμός συνιστά ένα
επικοινωνιακό κύτταρο εξαιτίας των μηνυμάτων που προωθεί μέσα από τις δράσεις και τους χώρους του,
γεγονός που τον τοποθετεί στο επίκεντρο των επιστημονικών αναζητήσεων εξετάζοντας την ανάπτυξη
στρατηγικών και μεθόδων προσέλκυσης κοινού, ενδυναμώνοντας το εσωτερικό του περιβάλλον.
Με βάση το καθεστώς της κυριότητάς τους κατηγοριοποιούνται ως εξής:

1. Δημόσιος Φορέας : Στους Δημόσιους Πολιτιστικούς Οργανισμούς ανήκουν οι υπηρεσίες και τα τμήματα Δημοσίου, Υπουργεία,
ΝΠΔΔ , ΝΠΙΔ, κ.α.

2. Ιδιωτικός Φορέας κερδοσκοπικού χαρακτήρα: Εδώ ανήκουν αίθουσες τεχνών, γκαλερί, εταιρείες οργάνωσης πολιτιστικών
εκθέσεων κ.α.

3. Ιδιωτικός Φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα: Εδώ ανήκουν τα κοινωφελή ιδρύματα, πολιτιστικοί σύλλογο, αστικές μη
κερδοσκοπικές εταιρείες κα. (Κορρές, 2002, σελ.16-20, Ζούνης, 2008).

Ενδεικτικά μερικές βασικές κατηγορίες πολιτιστικών οργανισμών είναι: τα μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι Πινακοθήκες, κρατικές
σκηνές, Σχολές, ορχήστρες, βιβλιοθήκες και αρχεία, ωδεία, πολιτιστικοί οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης, ,ιδιωτικά
ιδρύματα τραπεζών κ.α.
Για εμπεριστατωμένη μελέτη διαβάστε περισσότερα στο κεφ.1 του βιβλίου Πολιτισμική Διαχείριση και
Περιφερειακή Ανάπτυξη στο e-class καθώς επίσης και τις ενότητες – τι θεωρούνται πολιτιστικά αγαθά – κατηγορίες
πολιτιστικών αγαθών πώς ταξινομούνται – πολιτιστικές βιομηχανίες.

Διαβάζοντας τα θα κατανοήσετε γιατί η παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών συμβάλλει στη μεγιστοποίηση του
πολιτιστικού κεφαλαίου μιας χώρας, ενισχύει την πολιτιστική ταυτότητα και εικόνα της κοινωνίας της.
ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Πώς μπορούμε να ορίσουμε – να διακρίνουμε τις έννοιες αυτές? Διακρίνονται εν τέλει? Κατά καιρούς τους
έχουν αποδοθεί διαφορετικές σημασίες. Πολλές φορές χρησιμοποιείται αντί του πολιτισμού η συγγενής του
λέξη κουλτούρα. Μέσα από το πέρασμα των χρόνων πολλοί όρισαν την κουλτούρα ως «παιδεία (Μάριος
Πλωρίτης) ή ως πνευματική καλλιέργεια, ως πνευματικός πολιτισμός.

Η έννοια του πολιτισμού προέρχεται από το ρήμα εκπολιτίζω και η μετοχή πολιτισμένος προερχόμενοι από τα
αγγλικά και γαλλικά (civilize-civilized και civiliser-civilise αντίστοιχα) όλα προέρχονται από τη λατινική λέξη για
τον πολίτη civis. Όλα τα παράγωγα μας παραπέμπουν στην ευπρέπεια, την κοσμιότητα, την ευγένεια τρόπων ,
στοιχεία της αυλικής αριστοκρατίας για να περιγράψουν τους τρόπους τους και να δείξουν την ανωτερότητά
τους έναντι των κατώτερων στρωμάτων.
Συχνά, συναντάμε τον όρο ‘culture’ με τη λέξη κουλτούρα. Παραμένει αμετάφραστος χωρίς να του αποδίδεται
η λέξη καλλιέργεια. Από την άλλη τον χρησιμοποιούμε και σαν εναλλακτική του όρου «πολιτισμός»,
παρατηρούμε δηλαδή ένα πρόβλημα ασάφειας διατύπωσης. Σε αυτό που θα μπορούσαμε να καταλήξουμε
είναι στην διεθνή βιβλιογραφία όπου η διάκριση είναι η εξής:

Άλλοτε με την λέξη civilization αναφερόμαστε τον οικονομοτεχνικό πολιτισμό (υλικό, επιστήμη και τεχνολογία)
και culture ηθικο -πνευματικό πολιτισμό (θρησκεία, παιδεία, φιλοσοφία κλπ).

Περισσότερα στο Κεφ. 1 του βιβλίου Πολιτισμική Διαχείρισή και Περιφερειακή Ανάπτυξη
(Ε.Μπιτσάνη,2004) που είναι αναρτημένο στο e-class.
ΤΕΧΝΗ – ΚΟΣΜΟΣ ΤΕΧΝΗΣ

«Η ποίηση είναι απαραίτητη – μόνο ας ήξερα για τι». Μέσα από αυτό το επίγραμμα του Ζαν Κοκτώ, που
αναφέρεται στο βιβλίο του Έρνς Φίσερ (1984), φαίνονται οι επί σειρά αιώνων διαφωνίες για το τι είναι τελικά
τέχνη.

Ζαν Κοκτώ(1889-1963), Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ζωγράφος.

Τέχνη θα μπορούσαμε να πούμε είναι τι βλέπει ο καθένας και πώς αντιλαμβάνεται τα ερεθίσματα που θέλει
να μεταδώσει ο καλλιτέχνης, σύμφωνα με τα βιώματά του. Η γκουέρνικα του Πικάσο αναγνωρισμένο έργο
τέχνης παγκοσμίως είναι βέβαιο ότι δεν το αντιλαμβάνεται ο καθένας από την ίδια οπτική γωνιά, δεν
αμφισβητεί κανείς όμως ότι είναι Τέχνη.

Ο Σεφέρης είχε αναφέρει « Η ερμηνεία κάθε έργου είναι ερμηνεία του εαυτού μας, όχι εκείνου που το
δημιούργησε, αλλά εκείνου που το διαβάζει, το βλέπει ή το ακούει» (από την συνέντευξη του Έλληνα
Ζωγράφου Ι.Μόραλη στην εφημερίδα το ΒΗΜΑ (Μάρτιος,1997)
Ξεκινώντας μία αναδρομή από την αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα και προχωρώντας στους πρώτους μετά
Χριστό αιώνες διαπιστώνουμε ότι αρχικά η Τέχνη είχε την έννοια της τεχνικής και της δεξιοτεχνίας, οι
καλλιτέχνες θεωρούνταν μιμητές της πραγματικότητας, συνεπώς τεχνίτες.
Μετά τον 15ον αιώνα η παράδοση αυτή ανατρέπεται και νέα καλλιτεχνικά ρεύματα και νέες μορφές τέχνης
κάνουν την εμφάνισή τους (αυτοβιογραφία, αυτοπροσωπογραφία, πνευματική ιδιοκτησία), όπου ο
καλλιτέχνης αντιμετωπίζεται ως σπουδαίος δημιουργός.
Οι πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα αποτελούν μία από τις πιο πλούσιες περιόδους σε ότι αφορά τους
νεωτερισμούς και τις αναζητήσεις στο καλλιτεχνικό πεδίο.
Κατά τον 19ον και 20ον αιώνα η έννοια της Τέχνης μεταβάλλεται πλέον σημαντικά. Ο ρομαντισμός
εξαπλώνεται δυναμικά σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, κύριοι εκφραστές του, όπως αναφέρουν οι Πασχαλίδης και
Χαμπούρη-Ιωαννίδη (2002), οι αδελφοί Φρήντριχ και Άουγκουτ Σλέγκερ καθώς και Σάμιουλε Κόλριτζ και Τόμας
Καρλαύλ, με βασικό σύνθημα την απελευθέρωση του Καλλιτέχνη από κάθε κανόνα, σύμβαση ή πρότυπο.
Σημείο αναφοράς αυτής της περιόδου είναι η ανάπτυξη των θεσμών που συγκροτούν την αγορά έργων τέχνης
καθώς και η καθιέρωση νόμων περί προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών.
(τα ανωτέρω στοιχεία αντλήθηκαν από Πασχαλίδης και Χαμπούρη-Ιωαννίδη , 2002 -Οι διαστάσεις των
Πολιτιστικών Φαινομένων, (Τόμος Α), ΕΑΠ
Ο κόσμος της τέχνης θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα σύνολο ανθρώπων αλλά και οργανισμών που κύρια μέριμνά
τους είναι η δημιουργία, διακίνηση και αξιολόγηση των έργων τέχνης, σε αυτό το δίκτυο δύναται να εντάσσουμε τους
καλλιτέχνες, συλλέκτες και κριτικούς μέχρι γκαλερί, μουσεία και διάφορους κοινωφελής ή μη οργανισμούς που έχουν
δημιουργηθεί για την προστασία και ανάδειξη της τέχνης.

Η δημιουργία ενός καλλιτέχνη η αναγνώρισή του και η μετέπειτα διακίνηση των έργων του κινείται γύρω από μία αγορά και
όπως κάθε αγορά υπάρχει προσφορά και ζήτηση. Η αγορά των έργων τέχνης είναι ότι πιο σημαντικό στην διακίνηση και
στην καθιέρωση του καλλιτέχνη. Το σύστημα αυτό βασίζεται τόσο τους καλλιτέχνες όσο και στους επιμελητές, παραγωγούς,
γκαλερίστες που παίζουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Πελάτες σε αυτή την αγορά είναι είτε ιδιώτες είτε το κράτος, είτε
διάφορες οργανώσεις και ιδρύματα.

Καθοριστικό ρόλο στην ευρεία ανάδειξη-αναγνώριση ενός καλλιτέχνη ή καλλιτεχνικού ρεύματος διαδραματίζει και ο κόσμος
της τέχνης.
Λαϊκός Πολιτισμός –Παράδοση
Τομείς Λαϊκού Πολιτισμού
Τομείς Σύγχρονου Πολιτισμού

(ανατρέξτε σελ. 45-84 βιβλίου Πολιτισμική Διαχείριση και

Περιφερειακή Ανάπτυξη Ε.Μπιτσάνη, αναρτημένο στο e-class)
Τομείς Λαϊκού Πολιτισμού
Χορός, Μουσική, Έθιμα, Πανηγύρια,
Γιορτές, Παραδοσιακοί Γάμοι,
οικογενειακά γλέντια, καφενεία,
αποκριές, Πάσχα, Δρώμενα
Πηγή: Διαδίκτυιο
1.Καθαρά Δευτέρα Νέδουσα Αλαγονίας
2.Οι Γενίτσαροι της Νάουσας με τις φουστανέλες, τα φλουριά και τις προσωπίδες τους. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ
ΤΣΑΦΟΣ)
• Πηγή: Διαδίκτυο Kalbeliya Λαϊκός Χορός Χορός Rajasthan Χορεύτρια
• https://
gre.worldtourismgroup.com/8-folk-dances-from-rajasthan-you-should-k
now-about-11416
• Θεωρείται από την UNESCO ως άυλη κληρονομιά, η Kalbeliya εκτελείται από τις γυναίκες της ομώνυμης φυλής.
Γυναίκες που καταστρέφονται σε παραδοσιακές φορεσιές, που είναι ανγκράχι (ζακέτα), odhani (πέπλο) και μαύρη
στροβιλισμένη ghagra (μακριά φούστα) και χορεύουν αισθητά και ερειπωμένα στη μουσική που παίζουν οι άντρες
χρησιμοποιώντας παραδοσιακά όργανα όπως το dholak (τύμπανο χεριών με δύο κεφαλές), khanjari (όργανο
κρουστών) και χοίροι (όργανο ξυλογλυπτικής). Οι χορευτικές κινήσεις είναι ως επί το πλείστον φίδι, επομένως
αναφέρεται επίσης ως «Χορός χορού του φιδιού» ή «χορός Sapera».
Πολιτιστική διαδρομή

Περισσότερο από ένας προορισμός ... Είναι ένας άλλος τρόπος να δεις τον κόσμο!!!!!!

Αναδεικνύεται η πολύπλευρη πολιτιστική πραγματικότητα. Οι πολιτιστικές διαδρομές συνδέουν τα πολιτιστικά

αγαθά μεταξύ τους.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης: όρισε τις Πολιτιστικές Διαδρομές ως ένα συνεργατικό έργο πολιτιστικού,

εκπαιδευτικού και συνάμα τουριστικού χαρακτήρα, το οποίο στοχεύει στην ανάπτυξη και προώθηση μιας

διαδρομής ή σειράς διαδρομών, βασισμένες σε μια ιστορική διαδρομή, μια πολιτιστική έννοια ή χαρακτηριστικό,

διεθνικής σημασίας για την κατανόηση και το σεβασμό των κοινών ευρωπαϊκών αξιών (Council of Europe)
Οι πολιτιστικές διαδρομές αποτελούν εργαλείο ανάπτυξης πολιτιστικού τουρισμού και για την ενίσχυσή τους
έχει δημιουργηθεί από το 1998 το European Institute of Cultural Routes – Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για τις
πολιτιστικές διαδρομές( http://www.culture-routes.net).

Μέσω της πολιτιστικής διαδρομής υπάρχει μία σύζευξη της πολιτιστικής κληρονομιάς με την περιφερειακή –
τοπική ανάπτυξη.

Η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί τον κατάλληλο φορέα για την άσκηση πολιτιστικής πολιτικής, αφού
βρίσκεται πιο κοντά στην τοπική κοινωνία και στον πολίτη, αφουγκράζεται τις ανάγκες του και μέσα από
δράσεις στοχεύει στην ενεργοποίησης της συμμετοχής του και στην ενθάρρυνση πρωτοβουλιών.
Μελέτες περίπτωσης και άρθρα περί πολιτιστικών
διαδρομών που θα σας βοηθήσουν στην μελέτη
• ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ (https://olivetreeroute.gr/)

• Σχολιασμός άρθρου περί πολιτιστικών διαδρομών (https://www.citybranding.gr/2012/12/blog-post_19.html

• Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού : Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές σε ψηφιακή έκδοση (

https://en.calameo.com/read/004470083f8fc78227961)
Οι ανωτέρω συμπληρωματικοί σχολιασμοί καθώς και ότι άλλο υλικό
αναρτάται για την Ενότητα Α, εντάσσονται στην μελέτη του Πρώτου
Κεφαλαίου του βιβλίου της Καθηγήτριας Ε.Μπιτσάνη “Πολιτισμική
Διαχείριση και Περιφερειακή Ανάπτυξη” (2004) που είναι αναρτημένο
στο e-class και θα σας βοηθήσουν στην ολοκλήρωση της Πρώτης
Εργασίας που θα σας δοθεί.

Ι.Θύμη