ПРИМЕНА НА ЕНДОСКОП

И ОФТАЛМОСКОП
Да се потсетиме
• Тоталната рефлексија на светлината настанува при нејзиното простирање од оптички погуста во оптичкипореткасредина кога упадниот агол е
поголем од граничниот агол.Например, за вода-воздух тотална рефлексија настанува кога упадниот агол надмине вредност од 48° 35'.Кога
врз граничната површина меѓу оптички погуста и оптички поретка средина паѓа дивергентен сноп од зраци, какошто е прикажано на сл 1.
еден дел од зраците за кои α<αg се прекршуваат и поминуваат во поретката средина.

• Притоа, кога упадниот агол α расте, аголот на

•Вредноста на граничниот агол αg зависи од индексот на прекршување на со αg).
закон ако во него В, — 90° , односно
прекршување β расте побрзо. Во такви услови
најголема можна вредност што може да ја добие
аголот β е 90°. Упадниот агол, за кој прекршениот зрак
се лизга по граничината површина, (зракот А), се вика
граничен агол или агол на тотална рефлексија (на сл.1
е означен
двете За агли
средини. α<определува
αg ce αg упадната светлина
од Снелиус-Декартовиот
целосно се рефлектира од граничната површина,
(зракот В, сл. 1). За такви агли нема поминување на
светлината во оптички поретката средина.Појавата е
позната како тотална рефлексија.
• Појавата тотална рефлексија на светлината, кога светлината паѓа од оптички погуста во
оптички поретка средина, под агол поголем од граничниот, е искористена кај различни
призми чија намена е да ги отклонат зраците за 90°, 180° итн.Освен тоа, тоталната
pефлексија на светлината е искористена и кај оптичките влакна (фибер влакна). Тие
претставуваат тенки влакна (дијаметар од околу 5-10-10⁻⁶ m) направени од оптички
прosиpен материјал низ кој може да се распространува светлината.
• Оптичките влакна се користат исклучиво во снопови, а притоа секое поединечно
влакно ја пренесува сликата од мал дел на предметот што се набљудува. Внатрешноста
на оптичкото влакно,обично, е направена од кварцно стакло илинекој полимер, а
површината е прекриена со тенок слој од друг материјал со помал индекс на
прекршување. На тој начин се создадениуслови за тотална рефлексија. Кога светлината
паѓа во оптичкото влакно под агол поголем од αg претрпува многукратни рефлексии и
така се распространува по неговата должина . Притоа со оптичките влакна може да се
искривува патот на светлинскиот сноп.
• Во медицината оптичките влакна се користат за конструкција на едноскоп или фиберскопи.
Ендоскопот овозможува визуелен пристап на внатрешните органи (дишните патишта-
бронхоскоп, дигестивниот тракт - гастроскоп, грло - ларингоскоп, нос - риноскоп) .
Ендоскопот обично се состои од извор на светлина (He-Ne ласер) и два снопа од
рамномерно распоредени оптички влакна. Едниот сноп служи за осветлување на
испитуваниот орган и се состои од околу 6 000 опткчки влакна, додека другиот сноп е за
пренос на сликата и е изграден од околу 8 000 влакна. Системот за набљудување се состои
од објектив во вид на собирна леќа. Сликата може дасе набљудува со око со помош на
окулар или на монитор со помош на минијатурни камери. Снопот оптички влакна е сместен
во посебна заштитна цевка. Тука може да бидат и некои канали за довод на вода или воздух
или некој прибор за хирушка интервенција. Денес оптичките влакна наоѓаат широка
примена кај интегралната оптика за кодирање и пренос на информации, за побрзување на
компјутерските терминали и тн.Се смета дека ретината на окото е најсложената
високоорганизирана влакнесто-оптичка структура во денешно време, составена од 10⁸
оптички влакна.
• Ларингоскоп е медицински инструмент со огледало, светло, но исто така и вградена камера
што се користи за испитување на ларинксот. И покрај сите бројни технички уреди за
воспоставување алтернативни слободни дишни патишта, помошта на ларингоскопот
останува златен стандард, бидејќи огромното мнозинство на ендотрахеални интубации
вклучува употреба на ларингоскоп за набудување за време на овие интервенции.
Стандарден ларингоскоп овозможува директна ларингоскопија или визуелизација на
глотисот од страна на испитувачот. Од неговото воведување од Кирстејн во 1895 година,
стандардниот ларингоскоп стана најпопуларниот уред што се користи за интубација на
душникот. Денес, конвенционалниот ларингоскоп се состои од рачка што содржи батерии со
извор на светлина и збир на заменливи шпатули кои можат да се стерилизираат.Употребата
на стандарден ларингоскоп е крајно незгодна и обично не се изведува кај пациенти со свест
или кај пациенти со непроменет рефлекс.Ларингоскоп за интубација служи како средство за
ендотрахеална интубација за време на општа анестезија или терапија за вентилација
неопходна за време на хируршки процедури или во оториноларингологија, за да се испита и
изврши хирургија на ларинксот.
• Покрај конвенционалните ларингоскопи, развиени се и многу други уреди како
алтернативи на директната ларингоскопија. Историјата на овој метод е релативно
кратка. Во 1967 година, д-р Питер Марфи користел флексибилен фиброоптички
инструмент - холедохоскоп - за контрола на дишните патишта за време на назална
интубација под општа анестезија. Првиот, вистински фибриоптички ларингоскоп бил
користен во 1973 година.Флексибилен фибероптички бронхоскоп или риноскопМоже
да се користи за дијагностицирање или за интубација на душникот. Се користи кога е
невозможно да се пријави ендотрахеална интубација со помош на класичен
ларингоскоп под контрола на окото (директна ларингоскопија) или „слепо“.Пациентот
може да остане свесен за време на постапката, така што може да се забележат гласни
набори за време на фонацијата. Хируршки инструменти што поминале низ фибероскоп
може да се користат за извршување на процедури како што се биопсии на сомнителни
маси. Овие инструменти станаа неопходни во оториноларингологијата, пулмологијата и
анестезиологијата.
• Бронхоскопот е крут метален тубуларен инструмент со ладно осветлување на врвот, и
дополнителна опрема, која се вметнува преку устата во гркланот, душникот и
бронхиите. Дополнителната опрема во бронхоскопот овозможува собирање
примероци од биопсија на ткива, секрети, бактерии, отстранување на туѓи тела итн.
• Покрај крутите метални бронхоскопи, денес се повеќе се дизајнираат и користат
флексибилни, флексибилни бронхоскопи. Овие современи бронхоскопи се опремени
со фото-кино камера, што овозможува снимање на промените во душникот и
бронхиите за време на бронхоскопија за документација или за наставни цели, за
едукација на студенти и лекари
• Бронхоскопот може да се користи во сите случаи во кои дишните патишта не се
стеснуваат со дијаметар помал од дијаметарот на најмалку достапната бронхоскопска
цевка.
• Постојат различни видови на гастроскопи.Стандардните гастроскопи имаат дијаметар ≤10 mm со
инструментален канал од 2,8 mm
• Гастроскоп со голем работен канал со димензии 3,8-4,2 мм е корисен при сериозно акутно
крварење од горниот ГИ.
• Гастроскоп со двоен канал на инструменти е исто така корисен кај пациенти со акутно крварење од
горниот ГИ. Може да се користи и со минипроблем за проценка на субмукозни лезии
• Гастроскопите од мал калибар се корисни за да поминат низ стриктури. Овие можат да бидат
трансназни видеоендоскопи или гастроскопи со тенок калибар (4,9-5,9 мм).
• Гастроскопите не можат да го испитаат ГИ трактот дистален до дуоденумот поради нивната
должина. Недостатокот на анатомска фиксација на тенкото црево над дуоденумот предизвикува
„јамка“ на стандардните ендоскопи, што спречува подлабока интубација. Овие ограничувања се
надминуваат со ентероскопи, дизајнирани за длабока интубација и испитување на тенкото црево.
Ентероскопите се ендоскопи кои гледаат напред, но се значително подолги од гастроскопите и
имаат уреди дизајнирани да помагаат во интубација на јејунумот и илеумот. Овие уреди можат да
бидат во форма на ракави, надвојници или балони на надувување.
• Ендоскопите потпомогнати од балони користат надвојување или систем со еден или
дво-балон монтиран на крајниот крај. Кога се надуени, балоните имаат за цел да го
закотват ендоскопот во позиција за време на вметнувањето, за да се овозможи
плетење на цревата преку оската на ендоскопот, со што се намалува формирањето на
јамка и се овозможува поголема длабочина на вметнување. ентероскоп имаат по еден
балон. Откако ќе помине низ главната дуоденална папила, балонот со прекумерна
цевка е надуен за да се одржи стабилна позиција и ентероскопот е напреднат.
Последователно, балонот со ентероскоп е надуен, балонот со прекумерна хидрофонка
е надуен и прекумерната цевка е напредната до врвот на ентероскопот. Конечно, двата
балони се надуени истовремено и целиот апарат внимателно се повлекува за да се
наметне тенкото црево над апаратот. Повлекувањето против закотвување го исправува
обемот со намалување на петелките. Претходните чекори потоа се повторуваат.
Ендоскопија со двоен балон може да се направи или антеградна или ретроградна.
Неговата употреба е ограничена со често долгото процедура, потребата за асистент и
потребата за анестезија (обично длабока седација).
• Сферните огледала имаат широка примена во техниката, стоматологијата,
• Сферните огледала имаат широка примена во техниката, стоматологијата,
науката, сообраќајот и секојдневниот живот. Тие се користат кај направи за
науката, сообраќајот и секојдневниот живот. Тие се користат кај направи за
осветлување, како на пример, микроскопи, во медицината при набљудување
осветлување, како на пример, микроскопи, во медицината при набљудување
грло, нос, уво и око, за конструкција на оптички инструменти, кај рефлектори и
грло, нос, уво и око, за конструкција на оптички инструменти, кај рефлектори и
фарови за да се добие паралелен сноп светлина и за други најразлични цели.
фарови за да се добие паралелен сноп светлина и за други најразлични цели.
Бидејќи на малата површна од испакното огладало може едновремено да се
Бидејќи на малата површна од испакното огладало може едновремено да се
видат намалени ликови на голем број предмети, тие се поставуваат на
видат намалени ликови на голем број предмети, тие се поставуваат на
кривините, кај ретровизорите на автомобилите и други транспортни средства
кривините, кај ретровизорите на автомобилите и други транспортни средства
за постигнување подобра безбедност во собораќајот.
за постигнување подобра безбедност во собораќајот.
• Офталмоскопот претставува направа со помош на која набљудувачот може да
• Офталмоскопот претставува направа со помош на која набљудувачот може да
гледа во внатрешноста на друго око и јасно да ја види мрежницата.
гледа во внатрешноста на друго око и јасно да ја види мрежницата.

• Оптичкиот систем на офталмоскопот, прикажан на сликава, се состои од

• Оптичкиот систем на офталмоскопот, прикажан на сликава, се состои од
колиматорска леќа низ која поминува светлисни сноп од посебен извор Б и
колиматорска леќа низ која поминува светлисни сноп од посебен извор Б и
огледало М или дел од призма за насочување на светлината кон окото.
огледало М или дел од призма за насочување на светлината кон окото.
Обично огледалото е вдлабнато со радиус од околу 10 cm. Во темето на
Обично огледалото е вдлабнато со радиус од околу 10 cm. Во темето на
огледалото има отвор од 1 cm, и низ него лекарот ја гледа внатрешноста на
огледалото има отвор од 1 cm, и низ него лекарот ја гледа внатрешноста на
окото на пациентот.Иако изгледа дека офталмоскопот е сложен инструмент,
окото на пациентот.Иако изгледа дека офталмоскопот е сложен инструмент,
принципот на работа е релативно едноставен.
принципот на работа е релативно едноставен.
• Ако на мрежницата на емтропното око (око без недостатоци),има светла точка,
• Ако на мрежницата
светлосните зраци од натааемтропното око (ококон
точка дивергираат безочната
недостатоци),има светла точка, низ
леќа и по поминувањето
светлосните
неа зраци од
тие се паралелни таа точка
бидејќи дивергираат
мрежницата кон очната
се најдува леќа и по
во фокусот попоминувањето
очната леќа. Коганиз
неа паралелни
овие тие се паралелни
зраци ќебидејќи
влезатмрежницата
во еметропнотосе најдува во око
(здраво) фокусот по очната леќа.
на набљудувачот, тиеКога
овие паралелни
повторно зрациво
ќе се соберат ќеедна
влезат во еметропното
точка на мрежницата, (здраво)
која еоко на набљудувачот,
фокусна рамнина на тие
повторно
очната ќе се соберат
леќа.Според во една
тоа, било којаточка наточка
светла мрежницата, која е фокусна
одмрежницата на окоторамнина
кое се на
очната леќа.Според
набљудува тоа, било
оди во фокусната којана
точка светла
окототочка одмрежницата
на набудувачот. Когана окото кое
светлата се се
точка
набљудува
поместува пооди во фокусната
мрежницата точка на окото око,
на набљудуваното на набудувачот.
на ист начинКога светлата точка
се поместува и се
поместува
фокусната по мрежницата
точка по мрежницатана набљудуваното око, на ист
на окото кое набљдува. начинако
Имено, се поместува
се овозможи и
фокусната точка
мрежницата по мрежницата
на едното на окото кое
око да ја рефлектира набљдува.острата
светлината, Имено,слика
ако сенаовозможи
таа
мрежницата
мрежница насоздаде
ќе се едното врз
око мрежницата
да ја рефлектира светлината,се
на набудувачот, острата
разбираслика
подна таа едното
услов
мрежница
око да гледа ќе
восе создаде врз мрежницата на набудувачот, се разбира под услов едното
другото.
око да гледа во другото.
• При конструкција на офталмоскопот, треба да се најде начин да се осветли
• При конструкција на офталмоскопот, треба да се најде начин да се осветли
мрежницата на окото кое ќе се набљудува. Светлината одбиена од таа
мрежницата на окото кое ќе се набљудува. Светлината одбиена од таа
мрежница набљудувачот може да ја види едноставно со приближување на
мрежница набљудувачот може да ја види едноставно со приближување на
неговото око до окото кое ќе го набљудува.
неговото око до окото кое ќе го набљудува.
• За да се насочи светлината од изворот кон мрежницата на окото кое ќе се
• За да се насочи светлината од изворот кон мрежницата на окото кое ќе се
набљудува, се поставува сферно огледало или дел од призма. Огледалото е
набљудува, се поставува сферно огледало или дел од призма. Огледалото е
поставено во фокусот на колиматорска леќа, така што одбиената светлина се
поставено во фокусот на колиматорска леќа, така што одбиената светлина се
насочува кон набљудуваното око. Така, мрежницата е осветлена преку
насочува кон набљудуваното око. Така, мрежницата е осветлена преку
зеницата, а набљудувачот може да види низ зеницата на испитаникот ако
зеницата, а набљудувачот може да види низ зеницата на испитаникот ако
гледа низ отворот на сферно огледало или уште подобро ако гледа низ добро
гледа низ отворот на сферно огледало или уште подобро ако гледа низ добро
избрана призма.
избрана призма.
• За нормално младо око кога набљудувачот и пациентот се доволно блиску, се јавува
•За нормално младо око кога набљудувачот и пациентот се доволно
природен рефлекс за акомодација што придонесува оптичката јачинаблиску,
на очнатасе јавува
леќа на
секое око да се зголеми со +2 диоптера. За да се поништат овие две диоптера, за леќа
природен рефлекс за акомодација што придонесува оптичката јачина на очната секоена
секое
око око да соодветна
се избира се зголемисобирна
со +2 диоптера. За да леќа.
или растурна се поништат овие две
За нормално око,диоптера,
оптичката за секое
јачина
наоко
оваасе избрана
избира соодветна собирна
леќа изнесува или растурна
4 диоптри. Меѓутоа,леќа.
акоЗа нормално
било кое окооко,(наоптичката
пациентотјачина
или
лекарот) има некој недостаток од подвижниот диск на офталмоскопот, може да се или
на оваа избрана леќа изнесува 4 диоптри. Меѓутоа, ако било кое око (на пациентот
лекарот)
избере има од
некоја некој недостаток
повеќето од подвижниот
собирни диск(обично
и растурни леќи на офталмоскопот,
дваесетина).може да се
избере некоја од повеќето собирни и растурни леќи (обично дваесетина).
Интересно
• Херман фон Хелмхолц(1821-1894) бил Германски физичар, физиолог и математичар. Во
• Херман фон Хелмхолц(1821-1894) бил Германски физичар, физиолог и математичар. Во
1851 година го конструирал офталмоскопот. Неговата главна публикација, насловена
1851 година
Прирачник го конструирал
за физиолошка офталмоскопот.
оптика обезбедила Неговата
емпириски главна публикација,
теории насловена
за перцепцијата на
Прирачник за физиолошка оптика обезбедила емпириски
длабочината, видот во боја и перцепцијата на движењто. теории за перцепцијата на
длабочината, видот во боја и перцепцијата на движењто.
 Изработиле

• Марта Антевска
• Вања Тошиќ