BAB 7

MEMBINA RANCANGAN OPERASI

PERNIAGAAN
HASIL PEMBELAJARAN
 Menjelaskan konsep asas rancangan operasi
dalam sebuah rancangan perniagaan
 Mengenalpasti komponen penting dalam
rancangan operasi perniagaan
 Menghurai dan menerangkan kepentingan
rancangan operasi dalam sebuah rancangan
perniagaan
 Menyediakan satu rancangan operasi yang
lengkap sebagai sebahagian dari komponen
rancangan perniagaan
PENGENALAN
 Operasi adalah satu proses transformasi
daripada input kepada output.
 Tiga unsur utama:
 input perniagaan
 sistem transformasi
 output itu sendiri

* contoh: bahan mentah, tenaga pekerja, peralatan dan

mesin, sistem @ teknologi pengeluaran serta modal
 KEPENTINGAN/TUJUAN
 Melibatkan beberapa aspek:
 Pemilihan tapak @ premis
 Saiz kapasiti pengeluaran
 Pembelian mesin dan peralatan
 Sistem dan prosedur pemprosesan pengeluaran
 Rancangan pembelian bahan mentah atau sumber
pengeluaran lain (pekerja, anggaran bajet pengeluaran,
belanja mengurus dan belanja modal)
 Tujuan: membolehkan usahawan mengetahui serta
mengawal kos seunit pengeluarannya.
 Kos pengeluaran seunit bagi produk @ perkhidmatan
penting dalam menetapkan harga jualan produk @
perkhidmatan.
KEPENTINGAN/TUJUAN
 Merekacipta suatu sistem di mana keluaran yang
dikehendaki dapat dihasilkan dengan jumlah
kuantiti yang diperlukan, mempunyai kualiti yang
bertepatan dengan kos yang menjimatkan dan
kadar keuntungan yang maksimum.
 Aktiviti pengeluaran lebih berkesan, konsisten
dan mampu merendahkan kos pengeluaran dan
operasi, meminimumkan pembaziran dan
memaksimumkan hasilan keluaran.
 PROSES PERTUKARAN INPUT
KEPADA OUTPUT

FAKTOR PERSEKITARAN LUAR

INPUT OUTPUT
•BURUH PROSES TRANSFORMASI •PRODUK
•MESIN/PERALATAN •PERKHIDMATAN
•BAHAN MENTAH •PRODUK +
•TEKNOLOGI PERKHIDMATAN
•MODAL MAKLUMBALAS
PROSES PERTUKARAN INPUT
KEPADA OUTPUT
 Proses pertukaran dan indeks produktiviti
 Keberkesanan proses pertukaran biasanya diukur melalui nisbah
nilai output atas kos input yang dikenali sebagai Indeks
Produktiviti

 Indeks Produktiviti = Nilai output

Kos Input

 Contoh pengiraan indeks produktiviti:

 Sebuah restoran menghasilkan jualan RM 2,000.00 sehari.

Kos operasi yang terlibat RM 1,200.00 sehari.

 Indeks produktiviti = RM 2,000.00
RM 1,200.00
= RM 1.67
PROSES PERTUKARAN INPUT KEPADA
OUTPUT
 Simbol dalam Carta Aliran Proses

SIMBOL AKTIVITI HURAIAN

Operasi Aktiviti operasi berlaku apabila sesuatu bahan ditukar

atau diubahsuai bentuk fizikal atau kimianya apabila
maklumat diberi atau diterima, apabila perancangan
dan pengiraan dilakukan.

Angkutan Aktiviti angkutan berlaku apabila bahan dipindahkan

dari satu tempat ke tempat lain

Pemeriksaan Aktiviti pemeriksaan berlaku apabila kualiti atau kuantiti

bahan diperiksa

Kelewatan Kelewatan berlaku apabila barangan menunggu tetapi

bukan ditempat simpanan

Simpanan Simpanan berlaku apabila bahan-bahan disimpan di

dalam stor atau gudang
PERANCANGAN KEPERLUAN BAHAN

 Perancangan keperluan bahan perlu dilakukan bagi

mengetahui kuantiti bahan, kualiti masa dan kos yang
digunakan
 Langkah bagi perancangan keperluan bahan:
 Mengenalpasti jumlah bahan mentah yang
diperlukan
 Kira kuantiti yang diperlukan
 Kenalpasti pembekal
 PERANCANGAN KEPERLUAN BAHAN

Contoh: Bahan yang diperlukan untuk menghasilkan satu adunan biskut bagi
Syarikat ABS

Bahan Jumlah diperlukan/unit

Tepung 0.02 kg
Marjerin 0.05 kg
Gula 0.01 kg
Telur 0.04 sebiji telur (sebiji bagi 25 unit)
Air 0.005 liter

Permintaan diramalkan : 50,000 biskut

Stok penimbal: 5%
Jadi, jumlah keseluruhan pengeluaran = 50,000 + 5%(50,000)
= 52,500 unit
PERANCANGAN KEPERLUAN BAHAN

Jadi keperluan bahan dalam sebulan =

Bahan Jumlah diperlukan/unit

Tepung 0.02 kg x 52,500 = 1,050 kg
Marjerin 0.05 kg x 52,500 = 2,625 kg
Gula 0.01 kg x 52,500 = 525 kg
Telur 0.04 x 52,500 = 2,100 kg
Air 0.005 liter x 52,500 = 2,62.5 liter

Selepas harga kos daripada pembekal dikenalpasti,

jumlah kos setiap jenis bahan sebulan boleh ditentukan.
PERANCANGAN KAPASITI OPERASI
 Keperluan mesin dan peralatan
 Bagi pembelian mesin dan peralatan langkah berikut perlu dilakukan:
 Mengenalpasti dan menyenaraikan semua mesin dan peralatan

yang diperlukan untuk operasi

 Tentukan bilangan mesin yang diperlukan supaya operasi yang

dijalankan dapat memenuhi permintaan

 Mengenalpasti pembekal yang boleh membekal mesin yang

diperlukan
 Faktor yang diambilkira dalam pembelian mesin dan peralatan adalah:
 Harga
 Mutu terutamanya dari segi ketahanan
 Kekerapan selenggaraan
 Kecanggihan teknologi dan kemudahan operasi
 Reputasi pembekal’
 Perkhidmatan yang disediakan pembekal selepas jualan
 FAKTOR PEMILIHAN LOKASI TAPAK
@ PREMIS
 Berhampiran dengan pelanggan
 Mudah sampai ke lokasi perniagaan
 Berhampiran bekalan bahan mentah
 Mengurangkan kos pengangkutan bagi input
pengeluaran terhad
 Kemudahan infrastruktur asas
 pengangkutan, kemudahan bekalan air/elektrik,
telekomunikasi
 Bekalan sumber pekerja
 Kos pembelian/penyewaan tapak/premis
 KEPUTUSAN MEMBELI@ MENYEWA
PREMIS

 Berdasarkan kepada kemampuan usahawan.

 Diperingkat awal, usahawan boleh menyewa premis
dalam tempoh tenansi perniagaan jangka pendek iaitu 2-
3 tahun.
 Kebiasaan terma 2+1 bermaksud usahawan akan
menyewa untuk tempoh perjanjian selama 2 tahun
dengan kadar sewa bulanan yang sama dan mempunyai
pilihan 1 tahun untuk menyambung perjanjian tanpa
mengubah syarat perjanjian sediaada.
 Penyewaan jangka panjang @ sewa pajak di mana
kadar pajakan perlu disemak setiap 3 @ 5 tahun untuk
mengambilkira kepentingan kedua belah pihak penyewa
dan pemilik bangunan.
SUSUN ATUR RUANG OPERASI

 Susun atur memerlukan rancangan yang teliti dalam

memenuhi objektif operasi perniagaan termasuk:
a. Menempatkan mesin dan peralatan pengeluaran
diruang yang sesuai untuk memenuhi keperluan
teknikal dan spesifikasi yang ditetapkan oleh pihak
berkuasa spt Jabatan Pemeriksaan Mesin dan
jentera, Jabatan Kesihatan, Majlis Tempatan,
Bomba dsb.
SUSUN ATUR RUANG OPERASI
b. Melicinkan proses pengeluaran produk atau yang melibatkan
arah pergerakan dan pemindahan stok bahan mentah, stok
barang separa siap, dan barangan siap perlu diminimumkan.
Pergerakan bahan mentah dari satu peringkat ke peringkat
seterusnya perlu efisien untuk mengelakan pembaziran
masa dan kerosakan
c. Produk keluaran berbeza perlu diasingkan mengikut ruang
yang berlainan untuk memudahkan penyusunan dan
pemilihan barangan
d. Susun atur perlu memberi kemudahan bagi pelanggan
bergerak dan memilih barangan khususnya untuk
perniagaan runcit
e. Susun atur perlu selesa kepada pekerja dan mengurangkan
pergerakan mereka supaya masa bekerja tidak terbuang
f. Susun atur perlu memudahkan kerja penyelenggaraan mesin
dan pembersihan ruang
SUSUN ATUR RUANG OPERASI

g. Susun atur perlu memudahkan kerja penyeliaan

h. Susun atur perlu menggunakan ruang secara
optimum disebabkan kos penyewaan yang tinggi
i. Susun atur perlu mengambil kira keperluan masa
hadapan terutamanya jika perniagaan berkembang
dengan pantas.
CONTOH SUSUN ATUR PERNIAGAAN MENJUAL KERETA DAN
PERKHIDMATAN PENYELENGGARAAN

PEJABAT SURAU STOR ALAT

GANTI TANDAS

TANDAS
KAUNTER
RUANG KERJA
PENYELENGGARAAN
KENDERAAN
RUANG
PELANGGAN

RUANG
PAMERAN
PARKING

PINTU KELUAR PINTU MASUK

CONTOH SUSUN ATUR PERNIAGAAN PENGILANGAN
MAKANAN DINGIN BEKU

BILIK DINGIN
BEKU PEMBUNGKUSAN MESIN 2 MESIN 1
BARANGAN SIAP

PROSES PENGELUARAN

RUANG PEMBUNGKUSAN STOR

TANDAS & BAHAN
PENGHANTARAN
SURAU MENTAH

PEJABAT
RUANG PEMUNGAHAN
BAHAN MENTAH &
KAUNTER BARANGAN SIAP
KHIDMAT
PELANGGAN

PINTU KELUAR PINTU MASUK

PENGIRAAN KOS OPERASI
 Bagi mengukur keberkesanan operasi, usahawan perlu mengira kos
seunit produk @ perkhidmatan yang dikeluarkan
 kos seunit produk @ perkhidmatan boleh dilakukan dengan pengiraan
kos operasi
 Komponen kos operasi terdiri daripada:
 Kos bahan langsung
 Termasuk semua bahan yang diperlukan secara terus untuk

menghasilkan produk @ perkhidmatan

 Kos buruh langsung
 Kos buruh yang terlibat secara terus dalam mengeluarkan

barang siap
 Kos overhead
 Terdiri daripada sewa premis, insurans, gaji buruh tidak

langsung, gaji pekerja pengurusan seperti penyelia kilang, kos

penyelenggaraan, kos bahan tidak langsung dan susut nilai
bagi aset kilang seperti mesin dan peralatan serta bangunan
kilang yang dibina atau dibeli
PENGIRAAN KOS OPERASI
 Formula kos operasi:

 Kos operasi = kos bahan langsung + kos

buruh langsung + kos overhead

 Kos seunit keluaran = Jumlah kos operasi

Jumlah output (unit)
PENGIRAAN KOS OPERASI
 Contoh kos operasi sebuah syarikat perkhidmatan mencuci bas
yang telah mendapat tawaran mencuci 300 bas pada harga RM
80 seunit bas adalah:
 Syampu RM 1,140
 Wax pengilap RM 1,725
 Gaji Penyelia RM 1,500
 Upah pekerja RM 11,520
 Sewa tapak RM 900
 Air RM 1,000
 Elektrik RM 800
 Sponge + berus RM 750
 Susut nilai mesin-mesin RM 1,050
 Belanja runcit RM 450
PENGIRAAN KOS OPERASI
Kos operasi perkhidmatan mencuci bas
 Kos bahan mentah langsung
 Syampu RM 1,140
 Wax pengilap RM 1,725
 Air RM 1,000 RM 3,865

 Kos buruh langsung

 Upah pekerja RM 11,520

 Kos overhead
 Gaji Penyelia RM 1,500
 Sewa tapak RM 900
 Elektrik RM 800
 Sponge + berus RM 750
 Susut nilai mesin-mesin RM 1,050
 Belanja runcit RM 450 RM 5,450

 Kos Operasi Sebulan RM 20,835

PENGIRAAN KOS OPERASI
 Seterusnya kos seunit perkhidmatan boleh dikira
seperti berikut:
 Kos seunit perkhidmatan = Jumlah kos operasi

Jumlah output (unit)

= RM 20,835
300 buah bas
= RM 69.45/bus
 Dari contoh di atas, dapat dilihat bahawa kos
perkhidmatan mencuci seunit bas ialah RM 69.45
BAJET DAN KOS OPERASI
PENGELUARAN
 Anggaran kewangan bulanan atau tahunan
sesebuah operasi perniagaan.
 Sebuah perniagaan yang baru memulakan
operasi akan memerlukan bajet
modal(membeli aset tetap) dan bajet
mengurus atau operasi untuk keperluan
modal pusingan atau modal kerja.
KOS OPERASI & ADMIN
 Carta organisasi
 Post/Jawatan + tugasan(job scope)
 Salary & Remuneration/Gaji &
Imbuhan(Gaji+KWSP+SOCSO)
 Equipment Plan/Mesin
 Raw Material Plan/Bahan Mentah
 Suppliers/Pembekal
 Expected Monthly Overhead Cost
RUMUSAN
 Kegagalan mengurus operasi perniagaan
dengan berkesan boleh mengakibatkan:
 Kelewatan dalam penerimaan bahan mentah
 Kerosakan bahan mentah yang tinggi
 Kekurangan/terlebih jumlah output
 Pembaziran yang tinggi
 Barangan yang tidak berkualiti
 Kos pengeluaran yang tinggi dan tidak dapat
dikawal