‫په افغانستان کې د حادې خوارځ واکې د‬

‫مدغمو اهتماماتو اصول‬

 ‫لڼډ یز‬
‫• خوارځ واکی ډ ولونه‬
‫• د خوارځ واکی پتوفزیولوژی‬
‫• دخوارځواکی اسباب او پایلی یی‬
‫• دخوارځواکی وضعیت په افغانستان کی‬
‫• دحادی خوارځواکی مدغمشوی اهتمامات (‪)IMAM‬‬
‫• دخدماتو اصول ‪IMAM‬‬
‫• د ‪ IMAM‬تګالری په افغانستان کی‬
 ‫د خوارځواک‪/‬ۍ ډولونه‬
‫خوارځ واکۍ د افراط او تفریط څخه متشکله ده‪.‬‬

‫د تغذی تفریط‪:‬‬
‫• د تغذی تفریط د پروتینو‪ ،‬کاربوهایدریتونو‪ ،‬شحمیاتو‪ ،‬ویټامینونو‪ ،‬منرالونو او د روغتیا او‬
‫مناسبی ودی لپاره د نورو اړتیا وړ مغذی موادو د ناکافی اخیستلو یا جذب په پایله کې منځته‬
‫راځي‪.‬‬
‫• دتغذی تفریط کیدای شی د خوړو د ناکافی اخیستلو ‪ ،‬یا د ناروغیو د موجودیت له کبله چې د‬
‫غذایی موادو د عدم تعادل یا د جذب د ګډوډی المل وګرځی‪ ،‬یا د مغذی موادو اړتیا زیاته‬
‫کړي‪ ،‬یا د مغذی موادو ضیاع تحریک کړي‪.‬‬
‫• تغذی فرط ‪:‬‬
‫• د تغذی افراط له اندازې د زیاتو غذایی مواد و اخیستلو په پایله کې منځته راځي چې‬
‫داضافه وزنۍ او چاغئ المل ګرځیدای شي‪ .‬پدې الرښود کې ‪ ،‬د «خوارځواکۍ » اصطالح‬
‫یواځې د تغذی په تفریط پورې اړه لري‪.‬‬
 ‫خوارځ واکۍ بیالبیل ډ ولونه‬

‫• حاده خوارځ واکـي چـې پـه چټ ک وخام‪/‬ت او پ‪/‬ه یوه لن‪/‬ډ مهال‪/‬ي موده ک‪/‬ې تغذی حال‪/‬ت بدلون‬
‫موم‪/‬ی چ‪/‬ې د هغ‪/‬ې پ‪/‬ه پایل‪/‬ه ک‪/‬ې اذیم‪/‬ا‪ ،‬عضل‪/‬ی ضایعات ‪ ،‬ی‪/‬ا دواړ‪/‬ه اذیم‪/‬ا او عضل‪/‬ی ضایعات پ‪/‬ه‬
‫یو وخت کې رامنځته شي‪.‬‬
‫• تغذیوی اذیما د غی‪/‬ر نارم‪/‬ل پړس‪/‬وب او پ‪/‬ه بدن ک‪/‬ې د اضاف‪/‬ی مایعات‪/‬و راټولیدل‪/‬و او تحب‪/‬س څخ‪/‬ه‬
‫عبارت دی چې د بدن په دوه طرفه پړسوب سره تشخیص کیږي‪.‬‬
‫• ک م وزن ی د مختل‪//‬ط تغذیوی حال‪//‬ت د ی‪//‬و شاخ‪//‬ص څخ‪//‬ه عبارت ده چ‪//‬ې د مزمن‪//‬ې او حادې‬
‫خوارځواکۍ منعکسونکی ده او د ناکافی وزن په عمرپواسطه تشخیص کیږي‪.‬‬
‫مایکرونیوترینتون و فقدان‪:‬د ویتآمینون‪//‬و او منرالون‪/‬و د ناکاف‪/‬ی اخیس‪/‬تلو ی‪//‬ا جذف ‪ ،‬او ی‪/‬ا د بدن‬
‫پواس‪/‬طه د هغوی د اس‪/‬تفادی ل‪/‬ه امل‪/‬ه رامنځت‪/‬ه کیږ‪/‬ي چ‪/‬ې پ‪/‬ه پراخ‪/‬ه پیمان‪/‬ه اعراض‪/‬و او تشوشات‪/‬و‬
‫لرونکی وي چې د کلینکی معایناتو او یا د بایومیدیکل ازموینو پواسطه تشخیص کیږي‬
 ‫دحادخوارځ واکی ډ ولونه‬

‫• متوسـطه حاده خوارځ واکـي (‪ )MAM‬چـې د عضلـی کتلـی متوسطه اندازه ضیاع باندی‬
‫تعریف کیږي‬
‫• شدیده حاده خوارځ واکـي (‪ )SAM‬چـې د تغذیوی اذیمـا او یـا د شدیدې عضلـی ضایعاتـو سره‬
‫تعریف کیږي‬
‫• انورکسـیا یـا خرابـی اشتهـا لرل او د طبـی اختالطاتـو لرل د کلینکـی عالیمـو څخه عبارت‬
‫دي چـې د ناروغـۍ د پرمختـګ شدت ښایـې‪ ،‬او ‪ SAM‬پـه غیـر اختالطـی او اختالطی‬
‫تصنیفبندی کوی‬
‫• مرسـموس اصـطالحات (د عضالاتـو شدید ضایعات)‪ ،‬کواشیورکور (تغذیوی اذیمای) او‬
‫مرسـمیک‪ -‬کواشیورکور (پـه یـو وخـت کـې د د عضالتـو شدیـد ضایعات او تغذیوی اذیما‬
‫دو ړا و موجودیت د ‪ SAM‬کلینیکی تظاهراتو تعریفولو لپاره کارول کیږي‪.‬‬
 ‫د خوارځ واکۍ پتوفزیولوژی‬

‫• خوارځ واکـي د یوې پروسـې څخـه عبارت ده چـې د وخـت پـه تیریدو سـره رامنځ تـه کیږي او‬
‫په ضروري ماکرونیوترینتونو او مایکرونیوترینتو کې د عدم تعادل له امله واقع کیږي‪.‬‬

‫• د فزیک‪/‬ی او میتابولیک‪/‬و شدیدو بدلونون‪/‬و ل‪/‬ه امل‪/‬ه پ‪/‬ه حاده خوارځواک‪/‬ۍ اخت‪/‬ه ماشوم روغتی‪/‬ا‬
‫کیدای شی په لنډه موده کې په چټکۍ سره خرابه کړي‪.‬‬
 ‫د خوارځ واکۍ پایلې‬
‫‪ ‬‬
‫روغتیایی پایلې‬
‫لنډ مهالی‬ ‫له وخت وړاندی مرګ د خطر‬
‫زیاتوالی‪،‬د انتاناتو د خطر ډیروالی لکه‬
‫اسهاالت سینه او بغل او شری‬
‫‪ ‬‬
‫اوږود مهالی‬ ‫د ژوند په وروستیو مرحلو کې د وزن د‬
‫زیاتوالې په پرمختللی خطر اخته کیدل ‪،‬‬
‫د وینې د لوړ فشار ‪ ،‬د زړه د اکلیلې‬
‫رګونو د ناروغیو‪ ،‬سکتې او د شکر ‪۲‬‬
‫ډول ناروغیو د خطر سره یو ځای‪ ،‬د‬
‫زیږون د اختالطی پروسې د پیښیدو او د‬
‫جنین په وده کې د تأخر خطر‬
‫حرکی او ادراکي پرمختګونو پایلې‬ ‫اقتصادی پایلې‬
‫د حرکی مهارتونو په حاصلولو کې وروسته‬ ‫روغتیایی مصارف‬
‫والی (کیناستل‪ ،‬اودریدل او قدم اخیستل)‬
‫په ادراکی پرمختګ کې وروسته والی ( زده‬
‫کړه)‬
‫‪ ‬‬
‫د بدن ټیټ ظرفیت چې فزیکي فعالیتونه اغیزمن په ‪ ۵‬کلنۍ کې ادراکې او حرکې وړتیاو کې‬
‫وروسته والی‬ ‫کوي‪.‬‬
‫په ښونځې کې د زده کړې په وړتیا کې‬ ‫په رسمې استخدام کې لږوالی‬
‫کموالی‬ ‫‪ ۱۰٪‬لږ عواید نسبت هغو خلکو ته چې قد یی‬
‫په ښونځې کې د زده کړو د پرمختګ او‬ ‫ټیټ ندي‬
‫وړتیا په ازموینه کې کمو نمرو اخستل‬ ‫د بلوغ د وخت ‪ ٪۱‬د قد ټیټوالی چې د‬
‫‪ ‬‬ ‫ماشومتوب د دورې د قد د ټیټوالی له امله وي‬
‫د خوارځ واکۍ الملونه‬
‫ کالو څخه کم ماشومانو ته–د ملی تغذی سروی‬5 ‫د تغذی حالت د‬
)NNS2013(

WHO cut offs for WHO cut offs for WHO cut offs for
VERY HIGH LEVEL VERY HIGH LEVEL VERY HIGH LEVEL

Underweight >30% Stunting >40% GAM > 15%

SAM > 4%
‫‪ IMAM‬هدف او اجزاوی‬
‫په افغانستان کې د ‪ IMAM‬تطبیق د ‪ ۵‬کالو ګڅخه د کم‬ ‫•‬
‫عمره ماشومانو او امیندواروه میرمنو او همدران ه د ‪۶‬‬
‫میاشتو څخه د کم عمر شیدو خ ړو ونکو ماشومانو میندې ‪،‬‬
‫چې د هغوي د خطر ته مواجه حالت له امله د مور او‬
‫ماشوم د روغتیا ساتنه وشی ‪ ،‬ددوی د درملنه یې هدف‬
‫دی‪ ،‬او الندې برخې لري‪:‬‬
‫•‬ ‫‪ ‬‬
‫د ټ ولنې په کچه پراختیایی پروګ رام (‪community‬‬ ‫•‬
‫‪ ،)outreach‬د ټ ولنې دخلکو پوهای‪ ،‬او د هغوی دخیلول‬
‫او د پیښو پیدا کول او رجعت ورکول‬
‫د ‪ ۵۹ -۶‬میاشتنې ماشومانو ‪،‬امیندواره او شیده ورکوونکو‬ ‫•‬
‫میندو د ‪ MAM‬درملنې لپاره ‪OPD-MAM‬‬
‫د ‪ ۵‬کالو څخه د ښکته عمر ماشومانو د غیر اختالطی‬ ‫•‬
‫‪ SAM‬درملنې لپاره ‪OPD-SAM‬‬
‫د ‪ ۵‬کالو څخه د ښکته عمر ماشومانو د اختالطی ‪SAM‬‬ ‫•‬
‫درملنې لپاره ‪OPD-SAM‬‬
 ‫ګ‬
‫د‪IMAM‬دکلیدی اصول ت الری‬

‫‪ .1‬په السرسي کې برابري ‪:‬‬

‫هدف ‪ :‬د بنسټزو فعالیتونو او خدمتونو د بشپړ پوښښ په لرلو سره د برابرۍ نه ډاد حاصل‬
‫کړئ چې د پراختیا ورکړل شوی پوښښ او السرسی پواسطه د میندو‪ ،‬نوی زیږیدلو او‬
‫ماشومانو د پایښت المل شي او د مهمو ژوند ساتونکو فعالیتونو کیفیت بهتر وی په ځانګړی‬
‫توګه د کلو او غریبو خلکو لپاره د السرسی وړ وی او ددی له امله چی د ژوند ساتونکي‬
‫فعالیتونه ولري‪.‬‬

‫‪ .2‬د خدمتونو کیفیت‪:‬‬

‫هدف ‪:‬د درملنه شروع کول مخکی له هغه عواقب څخه چی ژوند تهدید کوی‬
 ‫ګ‬
‫د‪IMAM‬دکلیدی اصول ت الری‬

‫‪ .3‬د خدمتونو کیفیت‪:‬‬

‫• هدف ‪ :‬د مهمو ژوند ژغورونکو فعالیتونو کیفیت بهتر کړئ‪  .‬‬

‫‪ .4‬د مالی اړخه وړتیا او تداوم‪:‬‬

‫• هدف ‪ :‬د محدودو منابعو څخه اغیزمنه استفاده چې د خدمتونه د موجوده منابعو‪ ،‬د مالی‬
‫اړخه د وړتیا لرونکو او په پای کی د اینده دوام لرونکو پروګرامونو څخه وي‪.‬‬
‫‪• ‬‬
‫د ‪ IMAM‬تګالری په افغانستان‬
‫د ‪ IMAM‬تګالری په افغانستان‬
‫منننه‬