KABATIRAN

“Kung ano ang wika mo,

SA LINGGWISTIKA iyon ang pagkatao mo. Sa
larangang pambansa, ang
wika ng bayan … ang
karanasan at kaalaman ng
gumagamit ng bayan.”
- Virgilio S. Almario
Mga Tatalakayin:

PONOLOHIYA

MORPOLOHIYA

SEMANTIKA

SINTAKS
KALIKASAN AT ISTRUKTURA
NG WIKANG FILIPINO

PONOLOHIYA
 P O N O L O H I Y A
Makaagham na pag-aaral ng mga makabuluhang
tunog na tinatawag na ponema.
Bawat wika sa daigdig ay binubuo ng set ng mga
tunog na may kani-kaniyang dami o bilang.
Nagiging makabuluhan ang isang partikular na
tunog kung nagagawa nitong ibahin ang kahulugan
ng isang salita sakaling ito’y tanggalin o palitan.
 P O N O L O H I Y A
May 21 ponema ang wikang Filipino.
Katinig:
 / p, b, m, t, d, n, s, l, r, y, k, g, ŋ, w, h, /
 Patinig:
 / i, e, a, o, u /
Halimbawa:
/tu:boh/ vs /tu:bo /
/ki:tah/ vs /ki:ta /
 P O N O L O H I Y A
Mga Pares na Minimal
 mga pares ng salitang magkaiba ang kahulugan at
magkatulad ang kapaligiran maliban sa isang
ponema lamang. Maaaring nasa unahan, gitna at
hulihan ang ponemang iyon.
 /p/ at /b/; /t/ at /d/ ; /k/ at /g/
 /m/, /n/ at /ŋ/ ; /m/ at /ŋ/ ; /w/ at /y/
 /h/ at /s/ ; /l/ at /r/ ; /h/ at / /
 /a/, /e/, /i/, /o/ at /u/
 P O N O L O H I Y A
Mga Pares na Minimal

 Mga Halimbawa:
Unahan paso – baso
Gitna baka – baga
Hulihan alok – alog
 P O N O L O H I Y A
Mga Diptonggo
 bunga ng kombinasyon ng mga katinig na
sinusundan ng malapatinig.
 iw, iy, ey, ay, aw, oy, at uy
Tsart ng Diptonggo
Harap Sentral Likod
Mataas iw, iy uy
Gitna ey oy
Mababa ay, aw
 P O N O L O H I Y A
l r w y m
Mga Klaster b blusa bra bwenas byahe
 Klaster sa d droga dwende dyaryo
f flora fwerte
unahan ng g glab grasa gwantes gyera

mga salita: h
k klima krudo
hwag
kwento
hya
kyosko
l lwalhati lyabe

Pang-una p
r
plantsa preso pwersa
rweda
pyon
ryan
s slayd swerte syaman smorgasbord
t twalya tyanak
n nwes nya
m mwebles myamya
 P O N O L O H I Y A
Mga Klaster
 Klaster sa hulihan ng mga salita:
b d f k l m n p s t
k teks
Pang- d brids
una l balb golf dimpols
n alwans dent
r barn nars kart
w brawn blaws awt
y drayb reyd bayk seyl geym tayp beys layt
 P O N O L O H I Y A
Mga Klaster
 Maaaring matagpuan sa gitna ng mga salita.
br abrigo kl kongklusyon
dr londri kw eskwela
gr konggres pl kompleyanyo
kr sepulkro pw kompwesto
pr kompres py kompyansa
tr konstruksyon
PAGSASANAY: A. Klaster

Magbigay ng tig-dadalawang halimbawa ng klaster sa

mga sumusunod na kambal-katinig:

1. bl 6. pw
2. dr 7. pr
3. by 8. kl
4. rd 9. pl
5. br 10. sw
 P O N O L O H I Y A
PONEMANG SUPRASEGMENTAL
 Ang Stres/Diin
 Ang Paglilipat-diin
 Ang Paghahaba ng Pantig
 Tono at Intonasyon
 Lebel ng Pagsasalita
 Ang Hinto/Juncture
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ang Stres/Diin
 Ang salitang higit sa isang pantig na karaniwang
bigkas ay may pantig na may diin o stres.
Ginagamit ang simbolong /./
Diin sa unang pantig
bata /ba.tah/ - duster
baga /ba.gah/ - uling na may apoy
hapon /ha.pon/ - pababa ng araw
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ang Stres/Diin
Diin sa ikalawang pantig
bata /batáh/ - tiis
baga /bagáh/ - ba, ekspresyon
hapon /hapón/ - taga-Hapon
Diin sa may tatlong pantig na salita
babasa - /ba.ba.sah/
bulaklak - /bulaklak/
aliwiw - /?aliw?iw/
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Paglilipat-diin
 Karaniwan sa mga salitang-ugat ang pagkakaroon
ng diin sa ikalawang pantig buhat sa huli. Kapag
ang mga salitang-ugat na ito’y nahulapian ng –in /
hin at an/ lumilipat ang diin sa susunod na pantig.
Kung minsan nagkakaroon ng kaltas ang salita.
Hal:
alíw+in=aliwin dáya+in=dayaín putól+in=putlín
bukás+an=buksán
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Paghahaba ng Pantig
 Paghinto nang bahagya sa pagbigkas ng pantig ang
paghahaba na nakikita na nating kasama ng diin.
Halimbawa:
kahoy - /ka:hoy/ bahay - /ba:hay/
kabundukan - /kabundu:kan
kaibigan - /ka?i:bi:gan/ (mahal sa buhay)
/ka?ibi:gan/ (hindi kaaway)
kailangan - /ka?ila:?ŋan/
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Tono at Intonasyon
 Ang wikang tinatawag na tone language ay
kinabibilangan ng wikang Thai, Mandarin at
Vietnamese.
Sa Filipino, narito ang mga halimbawa:
mangga ga mot (doktor)

mang ga gamot (magpapagaling ng maysakit)

 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Tono at Intonasyon

bu kas (abyerto)

bu kas (panahon pagkatapos ng ngayon)

 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Hinto/Juncture
 isang saglit na katahimikan ang hinto. May hinto
bago matapos ang isang pangungusap at may hinto
rin pagkatapos nito. Maaaring simbolo ng hinto
ang /#/.
#Hindi siya si Leo#
#Hindi / siya si Leo#
#Hindi siya / si Leo#
 MIDTERM FIL 1- Pagsusulit 1

Piliin ang wastong kahulugan ng mga

salitang nakasaad ayon sa tono o
intonasyon nito.
10 PUNTOS
 MIDTERM FIL 1- Gawain 1
PARES-MINIMAL
Magbigay ng halimbawa ng pares-
minimal upang mapatunayang
magkaiba ang tunog ng mga ponema.
30 PUNTOS
 MIDTERM FIL 1- Gawain 1
HINTO / JUNCTURE
Ibigay ang kaisipang nais iparating ng
pahayag ayon sa hintong nakasaad dito.
10 PUNTOS