Öğr. Gör. Dr.

Melahat Çelik Güven

DİŞ MORFOLOJİSİ
İstanbul Üniversitesi – Cerrahpaşa Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
(1.Sınıf/1.yarıyıl)
2021 – 2022 Güz

Ders 1 : Diş Morfolojisine Giriş , Dişler ve Yapısı

Morfoloji – Şekil Bilimi

 Morphe = YAPI, ŞEKİL, BİÇİM

 Logie = BİLİM

 Organların şekillerini ve şekilleri ile fonksiyonları arasındaki ilişkileri konu alan

bir bilim dalıdır.

 Diş morfolojisi : Dişlerin dış görünümünü oluşturan yapıların şekli, pozisyonu

ve boyutsal özelliklerini inceler.
Diş Nedir ?

 Ağızda, alt ve üst çenelere tutunmuş, farklı morfolojik şekilleri ve farklı görevleri
olan, sert yapılı, canlı organlar

 Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert,

beyaz organlardan her biri.
Dişlerin Temel Görevleri
Çeneler

 Üst Çene : Maksilla

 Alt Çene : Mandibula

Maksilla (Üst Çene)

 Kafa ve yüz kemiklerine bağlıdır.

 Hareketsizdir.
 Orta hatta birleşen simetrik iki parçadan oluşur. Orta hattaki bu birleşim
yerine sutura palatina media denir.
Sutura Palatina Media

Maksilla Maksilla
(Sağ) (Sol)
Maksilla Maksilla
(Sağ) (Sol)
Mandibula (Alt Çene)

 Tek parça
 At nalı şeklinde
 Kafa kemiklerine eklem vasıtası ile bağlanan tek bir kemiktir.
 Bu eklem sayesinde hareketlidir.
Maksilla – Mandibula - TME
TME

MAKSİLLA

MA
ND
İBU
LA
Dişler Kemik İçerisinde Nasıl Duruyor

 Çene kemiklerinin ağız boşluğuna doğru yaptıkları ve üzerinde dişleri taşıyan

at nalı şeklindeki çıkıntılı bölümlerine
 Alveoler çıkıntı (prosessus alveolaris) denir.
Alveolar Çıkıntı

MAKSİLLA

MA
ND
İBU
LA
Dişler Kemik İçerisinde Nerede Duruyor

 Dişler; kökleri vasıtasıyla

alveoler çıkıntı içerisinde
bulunan alveol boşluğu denilen
soketlere yerleşir.
Dişler Kemik İçerisinde Nasıl Tutunuyor

 Dişler canlıda kemiğe Periodontal ligament denen bağlar ile tutunurlar.

 Bu bağlar dişin alveol boşluğu içerisinde bir miktar hareket etmesine izin verir.

Periodontal ligament

Alveoler çıkıntı
Diş Arkları

 Çiğneyici yüzden bakıldığında dişler çenelerde bir yay (ark) formu oluşturacak
şekilde dizilmişlerdir.
 Bu forma diş arkı denir
Ağız Boşluğu

 Önde alt ve üst dudaklar

 Yanlarda yanaklar
 Altta dil ve dilaltı bölgeleri
 Üstte sert ve yumuşak damak (damak kubbesi)
 Arkada boğaz boşluğu ile sınırlı boşluktur.
Diş Sürmesi (Erüpsiyon)

 Gelişmiş olan bir dişin fonksiyon görebilmesi için

alveol kemiği içerisinde hareket ederek, ağız
mukozasını delip çiğneme düzlemine ulaşma sürecidir.

 Sürme olayı diş kronunun tam ve diş kökünün

1/3’ünün oluşması ile başlar.

 İnsan doğduğunda dişsizdir.

 Bu dişsiz dönem 6-7. aylarda ilk süt dişlerinin
(çoğunlukla alt süt orta kesici dişler) ağızda belirmesi
ile sona ermektedir.
İnsanda Dişlenme

 1.Geçici Dişlenme (Süt dişleri)

 2.Daimi Dişlenme (Daimi dişler)

6-7.ay 6.yaş 12.yaş

Süt Dişleri Karışık Dişlenme Daimi Dişler

Birinci
Büyükazıların
erüpsiyonu
Dişlenmede Farklı Diş Grupları

 1. Kesici dişler (İnsizivler)

 2. Köpek dişleri (Kaninler)
 3. Küçük azı dişleri (Premolarlar)
 4. Büyük azı dişleri (Molarlar)
Süt Dişleri
Süt Dişlerinin Sürmesi

 Bebek yaklaşık 7 aylıkken ilk olarak alt süt

kesiciler sürerler,
 Her 6 aylık periyotta bir diş grubu sürer.
 Süt dişleri yaklaşık 2 yaşlarında tamamlanır.
 Süt dişleri altlarından gelen daimi dişlerin
köklerini rezorbe etmesi (eritmesi)
sonucunda sallanmaya başlayarak düşerler.
 Düşme zamanı geçtiği halde çeşitli
sebeplerle düşmeyip ağızda kalan süt
dişlerine persiste süt dişi denmektedir.
Süt Diş Grupları

 Her Yarım Çenede;

 2 Süt kesici
 1 Süt Kanin
 2 Süt Azısı
 Toplam 5 diş
 Üst çenede 10
 Alt çenede 10
 Ağızda toplam 20
tane süt dişi bulunur.
Süt Dişleri
I

II

III
 I. Süt Santral Kesici
IV  II. Süt Lateral Kesici

V
 III. Süt Kanin
 IV. Süt Birinci Molar
 V. Süt İkinci Molar
Daimi Dişleri
Daimi Dişlerinin Sürmesi

 Yaklaşık 6 yaşlarında süt azılarının arkasından birinci büyükazı dişlerinin sürmesi ile
başlar
 Birinci büyükazının üzerinde süt dişi yoktur.
 Birinci büyükazı dişleri sıklıkla ilk sürdükleri dönemlerde süt dişi ile
karıştırılabilmektedir.
 12 yaşında diş arkı tamamlanır
Daimi Diş Grupları

 Her Yarım Çenede

 2 kesici
 1 kanin
 2 Küçükazı (premolarlar)
 3 büyükazı (molarlar)
 Toplam: 8 diş
 Üst Çenede 16
 Alt Çenede 16
 Ağızda toplam 32 tane
daimi diş bulunur
Daimi Dişler
1
2

3
 1.Orta kesici (santral)
4  2.Yan kesici(lateral)

5
 3. Köpek dişi (kanin)
 4.Birinci küçük azı (1.premolar)
6  5.İkinci küçük azı (2.premolar)
 6.Birinci büyükazı (1.molar)
7  7.İkinci büyükazı (2.molar)
 8.Üçüncü büyükazı (3.molar)
8
Anterior Dişler (Ön Dişler)

 Alt ve Üst çenelerin ön bölgesinde bulunan Kesici dişler ve Köpek

dişlerinin bütününe ANTERİOR DİŞLER denir,

 Orta Kesiciler (santral),

 Yan Kesiciler (lateral)
 Kaninler Anterior dişlerdir.
Anterior Dişler (Ön Dişler)

ÜST

Sağ Üst Yarım Çene Sol Üst Yarım Çene

SAĞ SOL

Sağ Alt Yarım Çene Sol Alt Yarım Çene

ALT
Posterior Dişler (Arka Dişler)

 Alt ve Üst çenelerin sağ ve sol arka bölgesinde bulunan Küçükazı

(premolar)dişleri ve Büyükazı (Molar) dişlerinin bütününe
POSTERİOR DİŞLER denir,

 1 ve 2.küçükazılar
 1.2.ve 3.büyükazılar
posterior dişlerdir
Posterior Dişler (Arka Dişler)

ÜST

Sağ Üst Yarım Çene Sol Üst Yarım Çene

SAĞ SOL

Sağ Alt Yarım Çene Sol Alt Yarım Çene

ALT
 DİŞLER
ANTERİOR
KE
SİC
İLE
R(
Sa
KA nt
Nİ ra
N l,L
at
e ra
PR l)
E
KÜ MO
ÇÜ LA
KA RLA
ZIL R
M AR
O
Anterior ve Posterior Dişler

BÜ LA
YÜ RLA
KA R
DİŞLER

ZIL
AR
POSTERİOR