1.

БИОХЕМИСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА
ОРАЛНИТЕ СВРЗНО-ТКИВНИ СТРУКТУРИ

2. БИОЛОШКА
МИНЕРАЛИЗАЦИЈА
 сврзното ткиво (строма) е внатрешна
цврста маса на организмот

 Главни компоненти на сврзното ткиво се

колагени влакна, вградени во
полисахаридна градбена супстанца која
е изградена од хијалурон и различни
глукозаминогликани
 КОЛАГЕН

 гликопротеин кој е застапен со околу 25% од сите

протеини во човековиот организам.
 ригидна, во вода нерастворлива молекула, отпорен на
истегнување
 две големи групи на колаген: фибриларен (влакнест)
и нефибриларен.
 Според видот на полипептидните синџири се
разликуваат повеќе типови на колаген: I, II, III, V, XI.
 Најзастапен е колагенот тип I, но често пати во сврзните
ткива се среќава комбинација од различни типови на
колаген.
Освен колагени во сврзното ткиво се присутни и
еластични, окситалански влакна и гликозаминогликани
 Систем на еластични влакна и окситалански влакна

 еластичните влакна ја обезбедуваат поголемата

растегливот на ткивото, изградени од фибрилин со или без
централен дел од протеинот еластин (застапени во
лигаментите и големите артерии)
 окситаланските влакна се фибрилински снопови на влакна
без еластин. Присутни се и во периодонциумот

а. цемент б. основни окситалански

влакна в. окситалански сноп на
влакна г. периодонтални крвни
садови.
Окситаланските влакна создаваат
мрежа која ги поврзува крвните
садови и цементот.
 Глукозоаминогликани
јаглехидрати важни за развојот и репарирањето
(заздравувањето) на сврзното ткиво и за формирањето на
рскавиците

Во текот на развојот и репарирањето на ткивата

• фибробластите секретираат хијалурон, голем

повторувачки димер на глукуронат поврзан со N-
1 ацетилглукозамин.

• Потоа навлегуваат во хијалуронот заедно со

пролиферирачките ендотелни клетки кои формираат
2 нови капилари

• секретираат колагени влакна кои ја зголемуваат

3 густината на стромата
Забот и неговите околни структури
(пародонциум) се изградени од
колаген

Колагенот, тип I, ја сочинува

органската основа на гингивата,
дентинот и на цементот, како и на
коската.

Клетки кои го создаваат колагенот

во овие ткива се: фибробласти
одонтобласти, цементобласти и
остеобласти
 Пародонциумот се состои од гингива,
цемент, периодонтален лигамент
(периодонциум) и алвеоларна коска.
 Гингивата и периодонциумот главно се составени од големи
колагени снопови на влакна кои ги апсорбираат
мастикаторните сили.
 Периодонталните колагени влакна се наречени
периодонтален лигамент бидејќи обата краја на овие
колагени влакна се калцифицирани (во цементот и во
коската), налик на лигаментите кои ги припојуваат коските.
 Колагените влакна и крвните садови на периодонциумот се
окружени со окситалански влакна, изградени од фибрилин.
Гингива (слободна гингива, припојна
гингива, гингивален сулкус)
 според ориентацијата и функцијата во гингивата се
разликуваат 5 групи на колагени влакна :
а) дентогингивални; б) алвеологингивални; в)циркуларни;
г) транссептални; и д) периостални
 Периодонталните влакна (периодонтален
лигамент) се изградени од основни
снопови на колагени влакна.
 А) влакна на алвеоларниот гребен,
 Б) хоризонтални,
 Ц) коси,
 Д) апикални,
 Е) интеррадикуларни

Деловите од периодонталните колагени влакна кои се

инсерирани (вкотвени) во цементот и алвеоларната коска
се наречени Шарпееви влакна.
БИОХЕМИСКИ КАТРАКТЕРИСТИКИ НА ФИБРИЛАРНИОТ КОЛАГЕН

 Најзастапени се амино-киселините:
- глицинот (1/3 од сите амино-киселини)
- пролинот со 23%,
- аланинот 12%,

 хидроксипролинот, серинот, лизинот

и хидрксилизинот.
Најзначајни аминокиселини Процентуална Функции
застапеност

Глицин 33 Ги зајакнува van der Walls- ите и водородните врски кои

што ги поврзуваат трите полипептидни синџири во
хеликсот на колагенот

Пролин 14 Пролинот одговорен за екстендираноста на хеликсот

Хидроксипролин 9 Хидроксилната група го стабилизира екстендираниот хелекс на

високи температури

Аланин 12 Мал страничен синџир кој дозволува полипептидите да лежат

надолжно еден до друг и да создаваат влакна

Серин 4 Мал страничен синџир (слични ефекти како аланинот)

Лизин 3 Одговорен за ковалентните вкрстени врски

Хидроксилизин 1 Овозможува припојување на јаглехидратните компоненти во
молекулата на колагенот, како и лизинот е вклучен во
ковалентните вкрстени врски
Колагените влакна се изградени од 1-, 2-, -, и -,
полипептидни синџири и тие ја преставуваат
основната единица на колагенот, која е наречена
тропоколаген

Елктрофореза на
полиакриламиден гел
 Анализата на 1-и 2полипептидите покажува дека
глицинот е присутен на секоја трета резидуа( Gly-X-Y
повторувачки секвенци), а пролинот е често присутен на X
или Y позицијата
екстендираноста на верига на колагенот
потекнува од структурата на пролинската пептидна врска

Секундарната структура на колагенот е овозможена со:

1. пептидните врски кои се создаваат помеѓу глицинот и
пролинот
2. глицинот кој овозможува создавање на бројни водородни
врски во структурата на тропоколагенот
Два 1- и еден 2 –полипептиди се спојуваат со
нивните хидрофобични домени (предели) и ја
започнуваат тројно спиралната формација
 Тројната спирала (хеликс)

 може да биде создадена од еден ист полипептид,

како кај тип II колагенот (1).
 За разлика од тип II, кај тип I колагенот, тројната
спирала е изградена од 2 различни полипептидни
синџири ( алфа 1 и алфа 2).
 Колагенот, тип IV, е изграден од 3 различни
полипептидни синџири.
Najgolem broj na periodontalnite vlakna se igradeni
od kolagen Tip I.

 Periodonciumot e relativno bogat i so kolegenot TipIII (okolu

20%), koj se sostoi od tri α 1 sinxiri. Vo negoviot sostav vleguvaat
hidroksiprolin, hidroksilizin i cistein.

 Kolagenot Tip III e pove}e fibrilaren i porastegliv od tip I, i e

odgovoren za odr`uvawe na integritetot na perиоdontalniot
ligament, za vreme na horizontalnite i vertikalni dvi`ewa na
zabot, koi se slu~uvaat za vreme na mastikacijata.
Kolagen Tip I - biohemiski karakteristiki
(jaglehidraten del)
 Bo~ni sinxiri, kratki, 2 {e}erni komponenti: galaktoza, glikoza,
povrzuvaweto se ostvaruva preku OH grupi na hidroksilizinot i
hidroksiprolinot

sinxiri
 ribozom I faza-sozdavawe na
predprokolagen
predprokolagen

hidroksilacija II faza-hidroksilacija
(hidroksilazi); vit. C
glikolizacija
III faza-glikolizacija
prokolagen
Sozdavawe
(transferazi)
na troen
heliks IV-faza-odvojuvawe na
terminalnite peptidi i
Ekstrakl. sozdavawe
prostor na troen heliks(proteazi)
tropokolagen

kolagen
Sinteza na kolagenot
(intrakleto~no)
 ribozom
predprokolagen I.Stabilizacija na kolagenite vlakna
Oksidativna dezaminacija
Ekstrakleto~na stabilizacija i
hidroksilacija na NH2 grupite na lizin i hidroksilizin
maturacija (oksidazi)
na kolagenite vlakna glikolizacija aldehidni grupi-reagiraat so
preostanatatite NH2 grupi-Schiff-ovi bazi
prokolagen
Sozdavawe
na troen
heliks

Ekstrakl.
prostor II. Maturacija na kolagenite vlakna
tropokolagen
-povrzuvawe so glikoproteinite:
1.Fibronektin
2. Proteoglikan
kolagen Oksidativna
NH2 dezaminacija

CHO

proteoglikan fibronektin
 БИОЛОШКА МИНЕРАЛИЗАЦИЈА

 претставува таложење на калциумови и фосфатни

соли во текот на создавањето на коскеното и на
цврстите забни ткива.

 Присуството на калциумовите и фосфатните јони

во биолошките течности е различно
 (Ca2+), константно е присутен како двовалентен јон, но
фосфатните јони се присутни во една од трите pH зависни
форми: дихидроген фосфат (H2PO41−), монохидроген
фосфат (HPO4 2−) и фосфат (PO4 3−).
а)Преципитација на калциум
фосфатот при различни вредности
на pH
при pH од 6,2 фракциите на
HPO4 2− и H2PO41− се речиси
изедначени, а растворливоста на
HPO4 2− е околу 100 пати помала од
растворливоста на H2PO41−
при pH 7 фосфатните јони се
повеќе присутни во форма HPO4 2−
б) Структура на Pi(ортофосфатни)
и Ppi(пирофосфатни) јони, при pH
(~7.2).
 Краен продукт на таложењето на калциумовите и фосфатните соли е хидроксиапатиот, кристал кој
содржи десет калциумови јони (Ca2+), шест фосфатни јони (PO4 3−) и два хидроксилни јони (OH 1−)

 Хидроксиапатитните кристали во коските и забите сдржат и други

анјони и катјони
- при мало присуство на карбонат (<4% ), карбонатниот јон го
заменува фосфатниот јон во кристалот
- при поголема содржина (>4%) го заменува хидроксилниот јон

 во коската и дентинот, фосфатот е често заменет со карбонат,

додека во емајлот почесто е заменет со хлорид (Cl1−)
 Карбонизираниот хидроксиапатит е клучен за настанувањето на
емајлот. Емајлот има многу големи хидроксиапатитни кристали,
додека пак коските имаат многу мали кристали со бројни слободни
места и замени во нив.
 Ca и РО4 јони, во крвта и екстрацелуларната точност,
остануваат растворени назависно од нивната
концентрација во овие течности.

 Во крвната плазма минерализацијата е спречена од

полианјоните, особено албуминот, цитратот и
пирофосфатот (PPi). Тие ги хелираат калциумовите јони и го
спречува нивното таложење со монохидроген фосфатните
јони.
 Пирофосфатот (PPi) ја инхибира (кочи) предвремената
агрегација на Ca2+и HPO4 2 јони во минерализирачките ткива
 Тип I колагените влакна го започнуваат создавањето на
коските, во услови на растечки концентрации на Ca2+ и
HPO4 2− јони
 Структура на коските
 два типа на коскено ткиво:
1. густо (компакта или кортикална коска) и
2. спонгиозно (каналикуларно или трабекуларно).
Коскениот матрикс воглавно е изграден од тип I колагени
фибрили
 Компактната коска се состои од голем број на остеони
кои го сочинуваат т.н. Хаверсов систем.
 Секој остеон содржи централен голем капиларен крвен сад
 Капиларите се поврзани еден со друг, а преку Волкман-
овите (отвори на површината на коската) поврзани се и со
поголемите крвни садови во тенката строма богата со
фибробласти- периост
 компактна koska: strukturna metaboli~ka edinica - osteon

 Vo sekoj osteon ima krven

sad (Haversov kanal), okolu
koj koncentri~no se
poredeni mineralizirani
lameli

3 aktivni
osteoni
Osteon so osteociti
Komunikacija na osteocitite pome|u sebe

- Smesteni se vo lakuni
- lakunite poe|u sebe se povrzan
so sistem kanal~iwa
- toa e osnova za kleto~niot
metabolizam
тенка строма на површината на коската богата со фибробласти и крвни садови се нарекува периост
 Спонгиозната коска е помалку густа во споредба со
компактната коска. Се состои од тенки гредички (трабекули) и
интертрабекуларни простори исполнети со коскена срцевина.

 Трабекулите се поредени и организирани така да

обезбедат максимално спротивставување на силата
која што делува врз коскеното ткиво

 Клетките на коската:
Остеобластите и остеоцитите претставуваат околу 15 % од
коскената маса.
 Дентинот започнува да се секретира како
неминерализиран, предентин (органски матрикс)

 го создаваат одонтобластите, а се состои

од колаген, гликопротеини и протеогликани

 Колагените влакна, продуцирани од одонтобластите,

заземаат паралелна полжба со надолжната оска на тенките
одонтобластни продолжетоци кои се протегаат преку
предентинот.

 Одонтобластните продолжетоци остануваат во

минерализираното ткиво, во центарот на дентинските
тубули (каналчиња).
 Минерализација на дентинот

 Ca2+ јони се транспортираат до местото на минерализација

од основните крвни садови во пулпалната празнина која се
развива.

 Дентинските тубули имаат странични гранки (каналчиња)

кои ја овозможуваат комуникацијата на одонтобластите
едни со други, слично како и остеоцитите.

 Овие странични каналчиња се многу побројни во

коренскиот дентин отколку во дентинот на коронката.

За разлика од коската дентинот не содржи крвни садови

  
Како се одвива биолошката минерализација?
Интрамембранска осифокација

 Започнува со диференцијација и активација на остеобластите

(се диференцираат од мезенхималните клетки слични на
фибробластите)

 Остеобластите секретираат неминерализиран, богат со

протеини (остеоиден) матрикс

 Како што остеобластите се поместуваат, матриксот

минерализира

 Периостот останува некалцифициран и содржи латентни и

недиференцирани остеобласти кои се одговорни за
подоцнежното коскено ремоделирање.
Интрамембранската осифокација е
типична за кранијалните коски
- Остеобластните
продолжетоци се
протегаат до остеоидното
ткиво и се припојуваат
со продолжетоците на
остеоцитите
- Остеоидниот матрикс е
полнн со мали матриксни
везикули кои содржат
различни базични
преципитати на
калциум фосфат.
1. Остеобластите, ги транспортираат Ca 2+-јони од
периостеалната екстраклеточна течност користејќи
ги изменувачите за Na+/ Ca 2+
Ca 2+-јони се пренесуваат до остеоидниот матрикс
(матриксните везикули) преку Ca 2+-ATP- аза.

2. Остеобластите исто така го внесуваат и

ортофосфатот (Pi) од периостеалната екстраклеточна
течност
• Ортофосфатот дифундира слободно низ
цитоплазмата и навлегува во матриксните
везикули каде се одвива калцификацијата.

3. Внатрешноста на матриксните везикули е

поалкална благодарение на дејството
карбоанхидразата, која ја катализира реакцијата
помеѓу дихидроген фосфатот и натриум
бикарбонатот.
4.Брзиот минерален раст во
везикулата ја одржува
концентрацијата на растворените
Ca2+ и неоргански Pi јони толку
ниско што дополнителни Ca2+ и Pi
јони спонтано влегуваат од
екстраклеточната течност

5. Кога цврстиот калциум фосфат ќе

достигне одредена големина,
везикулата се раскинува
 Колагенот е доминантен протеин кој што го
сочинува органскиот матрикс на коскеното ткиво
и на дентинот

 Но, содржат и неколагени протеини: остеокалцин,

остеопонтин, матриксен екстраклеточен
фосфогликопротеин, коскен сиалопротеин, дентински
матрикс протеин-1 и дентин сиалофосфопротеин

 Неколагените протеини во коската и дентинот се примарно

вклучени во постминерализациското коскено
моделирање.
 Биохемиски состав и градба на алвеоларната коска

 изградена од неоргански и органски материи,

коскени клетки и крвни садови.
 неорганските материи во коската се присутни во форма на
кристалот хидроксиапатит.
 најголем процент од органските материи на алвеоларната
коска е претставен со протеинот колаген.
 од останатите органски компоненти во алвеоларната коска
се присутни и ходроитин сулфат и хијалуронска
киселина.
 клетки: остеобласти и остеокласти
Алвеоларна коска

- Компакта и спонгиоза
- Вистинска алвеоларна коска
- На вистинската алвеоларна коска се
наоѓаат бројни отвори низ кои што
поминуваат крвни садови и нервни
влакна.
 Механизам на калцификација на алвеоларната коска

 започнува со создавање на остеоид (колаген)

 остеонектин, остеопонтин и остеокалцин го

овозможуваат врзувањето на аморфните соли на
калциум за колагените влакна.

 првобитно настануваат аморфните соли:

примарен фосфат и трикалциум фосфат, а потоа
од аморфните соли се создава хидроксиапатит.
 Механизам на калцификација на
алвеоларната коска
 Најповршниот слој на коската е наречен мобилен слој на коската,
од каде Ca најлесно се отпушта во екстрацелуларната течност.

 Остеобласти и остеокласти се присутни во периостот (мембррана),

кој ја одвојува коската од екстрацелуларната течност.

 Помеѓу споменатата мембрана и коската се наоѓа коскена течност.

Јоните на Ca со помош на калциумовата пумпа се испумпуваат од
коскената течност во екстрацелуларната течност-остеолиза.

 Кога ќе се инактивира пумпата за калциум, концентрацијата на

калциум во коскената течност расте. При тоа, калциумот повторно
се исталожува во коскениот матрикс.
 Механизам на разградба на коската (ресорпција)

 Остеокластите во коската секретираат:

- протеолитички ензими (потекнуваат од лизозомите)

кои го разградуваат органскиот матрикс

- лимонска и млечна киселина кои ги разградуваат

коскените соли.
 Процеси на ремоделирање на коските

 Апозиција и ресорпција на коска се одвива постојано во

текот на животот

 Овие процеси се одвиваат во зависност од насоката на

дејствување на силата која што ги оптеретува забите

 Овие процеси на ремоделирање на коската се искористени

за ортодонтско поместување на забите во стоматологијата
 Концентрацијата на Ca2+ во крвната плазма
изнесува од 2, 2-2, 4 mmol/l.

 Калциумот во крвната плазма се наоѓа во три различни

облици:

- Ca2+ врзан за протеините на плазмата (40%),

- нејонизиран Ca2+ врзан за други соединенија, какви што

се цитрати или фосфати (10%) и

- јонизиран или дифузибилен Ca2+ (50%).

 Активност на час
 Извадете ливче и пенкалце
 Тргнете ги книгите и тетратките
1. напишете го името и презимето и групата, на ливчето
2. Не го препишувајте прашањето, само напишете го бројот
на прашањето и одговорот
3. Активноста носи 2 бода
4. Предвидено време за одговарање на прашањата е 5 минути
5. Првиот студент од редот (во средината на амфитатарот) ги
собира сите ливчиња од редот и му ги предава на
професорот
6. По истекот на 5-те минути, веднаш треба да се предаваат
ливчињата, после тоа ливчињата ги сметам за неважечки
 прашања
1. Која аминокиселина е најзастапена во колагенот, која е
повторувачката секвенца на аминокиселините во колагенот
и која аминокиселина се наоѓа на позицијата x или y ?
2. Кој тип на колаген е најзастапен во оралните структури и од
кои полипептидни синџири е изграден?

3. Кои фосфатни соли се 100 пати помалку растворливи од

H2PO41− и при која рН на средината истите се повеќе
присутни?
4. Кои клетки ги транспортираат H2PO41− и ортофосфатот (Pi)
од периостеалната екстраклеточна течност и каде, во текот
на калцификацијата на коската?