ФОТОСИНТЕЗА

Значење на фотосинтезата за одржување на

животот на Земјата

Опстанокот на живите суштества на Земјата

зависи од растенијата –

тие се единствените организми способни

енергијата на Сончевото зрачење да ја
претворат во употреблива форма: (АТР).
Значење на фотосинтезата за одржување на животот на Земјата

Освен тоа, во тек на овој процес , се

ослободува кислород - кој е исто така
предуслов за живот на сите растенија и
животни.
Сите органски соединенија и сиот О2 кој
денес постои, потекнува од фотосинтеза.

И растенијата и животните трошат органски

соединенија и кислород, а само зелените
растенија имаат способност тие залихи да ги
обновуваат.
Значење на фотосинтезата за одржување на животот на Земјата

И растенијата и животните трошат органски

соединенија и кислород, а само зелените
растенија имаат способност тие залихи да ги
обновуваат.
Значење на фотосинтезата за одржување на животот
на Земјата
Сите извори на енергија кои денес му се на
располагање на човештвото (освен
нуклеарната), водат потекло од
фотосинтезата (пред се дрвото и други
форми на биомасата)
или од одамна изумрени растенија
( јаглен и нафта).
Доколку во дамнешното минато не се
појавеле едноклеточни организми со
способност за вршење на фотосинтеза ниту
животот на Земјата не би еволуирал до
форми кои ги среќаваме денес.
Размена на материи и енергија
Растителните организми се отворени
биолошки системи во кои постојано се
oдвива размена на материи и енергија
во двете насоки

Надворешна
размена
Примените материи од надв. средина
во растителниот организам –
преку низа биохемиски процеси
(кои се одвиваат на ниво на клетка)
се видоизменуваат.
Ова е внатрешна размена :метаболизам
Метаболизмот опфаќа процеси на :
синтеза (анаболички процеси) и на
разградување (катаболички процеси)
 .

Катаболички процеси:
Биохемиски п-си во тек на кои сложени
органски соединенија се
разградуваат до попрости при што
се ослободува енергија
Анаболизам е процес во кој простите материи
примени од средината се трансформираат
во макромолeкули.
Анаболички процеси:

*Примените материи (мали молекули) од

надворешната средина се преработуваат
(синтетизираат) до макромолекули при
што се троши енергија
Биохемиска синтеза на помали молекули
во поголеми, (пр. n-молекули гликоза во скроб)
Зависно како се остваруваат анаболичките
процеси, организмите можат да бидат:
автотрофни и хетеротрофни
• Автотрофни: Организми кои сами можат да
вршат синтеза на органски материи
(јаглехидрати, масти, протеини) од неоргански (мин.
материи, СО2, вода),
• а зависно од видот на E која при тоа ја
користат можат да се:
• фототрофни (користат сончева Е за
фотосинтеза) зелени растенија
• хемотрофни (користат хемиска Е од некои
соединенија) некои бактерии
• 2.Хетеротрофни :користат готови
органски материи од растенија или
животни
• (сите животни, бактерии, габи,и некои виши
растенија кои не вршат фотосинтеза).

• Ако се хранат со мртви организми

(сапрофити)
• ако се хранат со живи организми
• (паразити)
• Зависно како се остваруваат
катаболичките процеси –
• организмите се поделени во две групи:

• 1.Аеробни : Сите организми кои дишат,

користат кислород , а ослободуваат СО2

• 2.Анаеробни:Организми кои не користат О2

(некои микроорганизми и ендопаразити)
Е процес кој се одвива во зелените делови
на растенијата (најмногу во листовите)

• Тоа е синтетски
(анаболички) процес, во тек
на кој неорганските
материи (СО2 и Н2О), се
претвораат во органски со
помош на сончева енергија
• Светлосната енергија, преку неоргански
молекули (СО2 и Н2О),се трансформира
во хемиска енергија на јаглехидрати
(гликоза, скроб) и се ослободува О2
 4 работи се неопходни за процесот на фотосинтеза:

СВЕТЛИНА
Дава енергија
ХЛОРОФИЛ
ЗЕЛЕН
ПИГМЕНТ

ВОДА Во кој се
одвива
Ја црпи корен
хемиската
од почва реакција
Јаглероден
диоксид

Навлегува преку стомите на

опачината на листот
• Каде поточно се одвива фотосинтеза?
хлоропласт
Пресек на лист МЕЗОФИЛНИ КЛЕТКИ
лист

Mesophyll

Меѓумембрански простор
ХЛОРОПЛАСТ

Надворешна
мембрана

Внатрешна
грана мембрана

Грана срома Внатрешност

строма тилакоид на тилакоид
 Фотосинтезата се одвива во
палисадниот паренхим во листот

Палисадни
клетки
Ако погледнеме во палисадните
клетки

Кл.
ѕид

Кл.
Хлоропласт
мембрана (cо хлорофил)
вакуола
јадро

цитоплазма
Внатрешност на хлоропласт

                                                  
Да го расчлениме процесот на основни фази и
главни учесници:
Фотосинтезата се одвива во 2 фази :
СВЕТЛА ФАЗА (фотохемиска) и
ТЕМНА ФАЗА (биохемиска)
 СВЕТЛА ФАЗА на фотосинтеза
-зависи од светлосни и температурни промени
-се одвива многу брзо
-во мембрани на тилакоиди грана (хлоропласти)
Главни учесници во оваа фаза:

• 1.Фотони сончева светлина (извор на

енергија)
• 2.Растителни пигменти (хлорофил =
фотосистеми I и II)
• 3.Вода
• 4.ADP и NADP (органски соединенја)
• 5.ензими (АТР- синтетаза)
• 6.носачи на електрони (органски
соединенија)
 Фотони сончева светлина (извор на енергија)
Светлината се состои од фотони (светлосни кванти).
• Секој фотон содржи одредено количество Е ,
која зависи од неговата бранова дожина.
• Колку е помала ʎ, толку фотонот има повеќе
енергија.
• Фотосинтетски активните организми користат
бранови должини на видливата светлина.
• Видливата светлина представува 44% од
спектарот на Сончевото зрачење .
• Го сочинува спектар бои од виолетова
до црвена , со ʎ должини кои нашето око
ги разликува од (390 -790 nm)
Во фотосинтеза е ефикасна само онаа
светлина која одредени молекули во растението
можат да ја апсорбираат . Таквите молекули кои
апсорбираат светлина -се растителни
пигменти
 Хлоропластни пигменти
• Хлоропластите содржат неколку пигменти

– Хлорофил a
– Хлорофил b
– Каротеноиди
– Ксантофили
 Растителни пигменти
(хлорофил = фотосистеми I и II)
• Растителни пигменти – сочинуваат
• 5% од сувата тежина на клетките на листот
сместени се во фотосинтетски активните пластиди-
хлоропласти.
• (450000-800000 хлоропласти на mm2 лист).
• Хлорофил е главен фотосинтетски
пигмент, апсорбира фотони со виолетови и
црвени бранови должини , а пропушта
зелени и жолти.
• Зелената светлост не се апсорбира,- затоа
листовите се зелени
• а каротеноиди, ксантофили и др. ...се
помошни пигменти (апсорбираат светлина со
други бранови должини oд виолетовиот и синиот дел
на спектарот ).
Фотосистеми I и II се наоѓаат: на тилакоидните
мембрани на хлоропластите
Фотосистеми I и II
 Фотосистеми I и II се
наоѓаат:
на тилакоидните
мембрани
на хлоропластите

• Тоа се стотина пигментни молекули здружени со протеини во

макромолекуларни комплекси, чија улога е апсорпција и
пренасочување на светлосната Е
• Тоа се стотина пигментни молекули здружени со протеини во
макромолекуларни комплекси, чија улога е апсорпција и
пренасочување на светлосната Е
Фотосистеми I и II
• Овие комплекси се градени од 2 дела:
• -антенски хлорофилни молекули-
собирачи на фотони кои ја примаат светлината
и со помош на ланец на пренесувачи на
електрони ја предаваат од еден на друг се до:
• -фотореакционен центар –
• 1 молекул на хлорофил кој ја фаќа светлината-
• еден од електроните на реакциониот центар =добива Е,
• се побудува и го напушта центарот
• Ова ќе резултира со редукција на NADP →до NADPН2 и
синтеза на АТР
Антенските молекули содржат хлорофил и тие ја
примаат и предаваат енергијата на
реакциониот центар

Еден електрон од реакциониoт центар се одделува

и тој се користи во формирањето
Високо енергетски соединенија (АТР)
• ADP и NADP (врските меѓу фосфатите се
високоенергетски -богати со енергија па таа и
е на клетката лесно достапна)
Загубените електрони од фотосистемите се
надоместуваат со разградување на водата во
т.н биофотолиза на вода
4.Вода - по разложувањето- биофотолизата на водата-
добиениот Н+атом се вклучува во понатамошните процеси
на темна фаза на фотосинтеза,
а ОН групата учествува во образување Н2О и на сиот
молекуларен кислород кој се ослободува во атмосферата.
• 5.ензими (АТР- синтетаза)
• 6.носачи на електрони (органски
соединенија)
 СВЕТЛА ФАЗА на фотосинтеза
Место на одвивање:
Тилакоидна мембрана
Најзначајни процеси во тек на оваа фаза :
• Апсорпција на светлина преку хлорофил
•Синтеза на ATP (циклична и нециклична фосфорилација)
•Фотолиза на вода
СВЕТЛА ФАЗА на фотосинтеза
• Кога молекул на хлорофил ќе апсорбира (фотон)
светлина - се побудува неговиот електрон во
надворешната орбитала.
• Тогаш заради вишокот енергија, тој го напушта
хлорофилниот молекул.
• Ослободениот електрон, ќе биде прифатен од
пренесувачи :
• (транспортен синџир на електрони),
поредени така што електронот секогаш од
повисоко минува на пониско енергетско ниво.
• Со премин од повисоко на пониско
енергетско ниво, електронот отпушта
дел од енергијата -која ја прима АDP и
станува АТР (адеонзин ди фосфат + Е=
аденозин три фосфат)
• Добиениот АТР е главниот извор на Е
во клетката за сите нејзини функции.

• Во тек на овој процес, светлосната

енергија , најпрвин е претворена во
електрична (енергија на електрони) и
конечно во корисна хемиска (АТР).
• Оваа синтеза на АТР во тек на светлата фаза
е наречен: ФОТОСИНТЕТСКА
ФОСФОРИЛАЦИЈА
• ( АDP се фосфорилира до АТР)
Шема на трансформација на енергија:

Фотони (светлински единици)

Антенски хлорофилни молекули

(собирачи на фотони)

Реакционен центар одделува

електрони

Транспортен синџир на
електрони
 • електроните движејќи
се вдолж веригите на
транспортниот синџир
губат дел од енергијата

P + ADP = ATP
• Синтезата на АТР, во тек на светлата фаза
(фотосинтетска фосфорилација) може да биде:
• 1. ЦИКЛИЧНА-
• Кога исфрлениот електрон од фотосистемот I , преку
низа пренесувачи на електрони повторно се
враќа во фотосистем I. - овде не учествува NADP

• 2.НЕЦИКЛИЧНА-
• Во која крајниот примач (акцептор)
на електрони -коензимот NADP -со
примањето електрон се редуцира и
станува NADPН
Двата фотосистеми меѓусебно тесно
соработуваат во тек на светлата фаза на
фотосинтеза

Фотосистемот I својот загубен ел. го надокнадува

од фотосистемот II, a
Фотосистемот II својот загубен ел. го надокнадува
од водата (H2O)
• Фотосистемите фаќаат фотони
• -ги побудуваат (им даваат на
електроните додатна Е)

-Фотосистемот II ја
фотолизира водата =
се добива О2 -(оди во атм)

Фотосистемот II својот
загубен електрон го
надокнадува од водата

• Фотосистемот I
својот загубен ел. го
• надокнадува од
фотосистемот II,
-Се создаваат ATP и NADPH во
синџирот на преносители на електрони
• Со ова, водата бива разложена на:

• кислород → (кој оди во атмосферата) и

• водородни јони→ги прифаќа NADP и станува NADPH)

Од ова произлегува дека водата е примарен донор, а

NADP= краен акцептор на електрони во светлата фаза
на фотосинтеза, чии крајни продукти се:
• кислород → (кој оди во атмосферата) и
• АТР и NADPH2)
• Продукти кои влегуваат во темна фаза
на фотосинтеза
ТЕМНА ФАЗА на фотосинтеза:
ТЕМНА ФАЗА на фотосинтеза:
- не зависи од светлина
- се одвива побавно во неколку етапи кои прават еден
цикличен процес
- се одвива во стромата на хлоропластот
• Главни учесници во оваа фаза:

• 1. Производи од светлата фаза :

• .(АТР-носи Е и NADPH2 - носи Н од вода)
• 2. неоргански CO2 од атмосферата
• 3. рибулозо ди фосфат (ribuloza- прост шеќер
фосфорилиран со 2 молекули АТР и обогатен со Е)
• 4. ензими
• Процесот овозможува вградување=
фиксација на неоргански CO2 од
атмосферата во органски соединенија
• Ова е циклчен процес -кој според научникот
што го открил уште се нарекува: Калвинов
циклус :
-Calvin Cycle ;
Почетното соединение на овој
циклус е истовремено и завршно :е
рибулоза ди фосфат (фосфорилирана рибулоза).

(36C)
(6C) 6C-C-C-C-C-C
6CO2 (unstable)
6C-C-C 6C-C-C 12PGA
(36C)
6ATP 6ATP
(30C)
6C-C-C-C-C 6NADPH 6NADPH
RuBP
(36C)
6ATP 6C-C-C 6C-C-C 12G3P

C3 (30C) (6C)
glucose C-C-C-C-C-C
64
Glucose
• Процесот започнува со :
• -CO2 од атм., кој влегува
во клетката→па во
хлоропластот→ па во
неговата строма.
• -тука се врзува за рибулоза
ди фосфат (соединение со
5С атоми),
• Се добива едно нестабилно
соединение со 6С атоми
(хексоза)= која веднаш се
распаѓа на 2 молекули со по
3Сатоми (триози) т.е на
• 2 молекули
фосфоглицеринска
киселина:
• Од нив преку низа меѓупродукти =
• 1.најнапред - постојано се регенерира
рибулоза дифосфат која мора да е
секогаш присутна во хлоропластите.-
како акцептор на нови молекули CO2 од
атмосферата
• 2. Со меѓусебно комбинирање на
овие триози во наредни етапи можат
да се добиваат хексози (фруктоза,
гликоза, или со други меѓусебни
комбинации - молекули со 3, 4 С-атоми
(тетрози),7 С-атоми(хептози)
• Различните шеќери добиени во тек на
Калвиновиот циклус - можат понатака
да послужат како почетни соединенија
за синтеза на други органски
соединенија:
• (на пр.гликозата добиена во тек на
фотосинтезата е почетен материјал за
синтеза на најразлични протеини и масти) ,
а од основните продукти на фотосинтезата
понатака се создаваат и други специфични
органски соединенија: витамини,
алкалоиди,танини....
• Сите заедно се: асимилати или
продукти на фотосинтеза -тие
растворени во вода се движат низ
спроводните елементи на растението
до сите клетки-каде или се користат или
се депонираат како резерва.
• При свртување на 1 Калвин-ов циклус
во органски соединенија се вградува 1
С-атом од CO2, што значи за добивање
1 молекул фруктоза (6Сатоми)-
циклусот мора да се сврти 6 пати
Запомни!!!
1. Сончевата енергија се трансформира во хемиска
(фосфатни врски на молекули АТР)- во тек на
светлата фаза на фотосинтеза- со помош на
молекули хлорофил
• 2.Со разложување на АТР до АDP, во тек на
темната фаза, фосфатната група од АТР се
врзува за други соединенија- ги збогатува со
енергија и овозможува одвивање на реакции во
Калвинов циклус.

• 3.NADPH2 - донесува Н2 (настанат во тек на

светлата фаза со разградување-биофотолиза на
вода) тој се вградува во органските соедиенија. А
од биофотолизата на водата потекнува и
кислородот -кој се ослободува во атмосферата.
Енергијата се пренесува од реакциите зависни од светлина во процес
независни од светлина (темна фаза)

(ATP и NADPH се молекули кои содржат големи количества

енергија
 Од што се зависи фотосинтезата?

• Светлина (јачина и квалитет, со повеќе

светлина растението прима повеќе CO2
со тоа се забрзува процесот)
Температура
• (оптимална од 30-40 °С, под и над овие
вредности фотосинтеза се намалува, за
арктички растенија оптимум е 8°С)
 Јаглерод диоксидот

•(зголемувањето на CO2
•до ( 0,1-0,3% )
во пластениците ја забрзува
фотосинтезата, над овие
вредности е штетно
(ги затвора стомите)
Количеството вода

• (отвореноста на стомите за примање

СО2 зависи од количеството вода во
нив=со затворени стоми нема
фотосинтеза)
• Староста на листовите и растението (големината и
положбата)
• (постри листови имаат помала способност за
фотосинтеза)

• Пигментите (при слаба светлина и намалена содржина

на хлорофил, намалена фотосинтеза)
 дишење
• Транспортен синџир на електрони во
митохондрии