Биологија

Биологија
 Задолжителен предмет
 Прв семестар

 30 часа теоретска настава

 30 часа практична настава/вежби

 ЕКТС / 4 кредити

 Проф. д-р Невенка Величкова

 Асс. м-р Мишко Милев

- nevenka.velickova@ugd.edu.mk
- misko.milev@ugd.edu.mk
- Мајкл Рос и Војчич Павлина, Хистологија)
(Молекуларна биологија до ткива, првите 60 стр.)

- Величкова, Н. Клеточна биологија (е-библиотека,

44-54стр)
 Општи компетентности

Здобивање со основни познавања од областа на:

 Постапките и техниките на микроскопирање

 Цитологијата
 Хуманата генетика
Специфични компетентности

 Примена и развивање на научно-

истражувачки постапки при
микроскопирањето
 Совладување на основните термини
од областа на медицината и хуманата
генетика
 Развивање на аналитичкиот приод при
дијагностицирањето на одредени
заболувања
Студиски достигнувања
 Разбирање на сите биолошки термини,
имплементирани во идните фундаментални
и клинички медицински науки

 Примена или користење на генетските

принципи и законитости во тек на
понатамошната пракса

 Практична апликација на теоретските

знаења во секојдневната пракса

 Препознавање и дијагностицирање на
вродени и наследни генетски болести

 Користење на ИКТ како неминовен услов за

понатамошно едуцирање
Критериуми за формирање на завршна
оценка
 Предавања max = 10 бода

 Вежби max =10 бода

 Практичен испит max = 10 бода

 Колоквиуми max = 40 бода

 42 поени = услов за завршен испит

< 35 повторно го запишуваат
предметот
Критериум за оценување

Бодови Оценка
До 50 5
51-60 6
61-70 7
71-80 8
81-90 9
91-100 10
 Значење на клеточната биологија

Ламарк во почетокот на 19век, Тревиранус

• Морфологија ( цитологија, хистологија,
анатомија, ембриологијата )
• Физиологија
•Бифизика и Биохемија
•Генетика
•Молекуларна биологија
 Методи во биологијата

 Набљудување-светлосен (x 3000) или

електронски микроскоп (600x 3000 )

 Мерење

 Експериментирање

 Документација
Организација на клетката

 Размена на материја и eнергија

 Раст на организмите
 Авторепродукција
 Променливост
 Приспособеност
 Организираност
 Надразливост
 Подвижност
 Стареење
 од лупа до микроскоп
 Euklid, Ptolomej, Alhazan
 Hans i Zacharias Janssen (Холандија,1590)
 x3 и x9
 Anton van Leeuwenhoek (1632-1723)

 Прв ги опишува бактериите и протозоите, ја објаснува теоријата на

циркулацијата на крв

 Прост микроскоп со една леќа

 Биконкавни леќи со зголемување

70-250x
Robert Hooke (1635-1703 )

- Плута

- “Микрографија” (1665г)

- Први клетки
 Микроскопи во 17 и 18 век

John Cuff – микроскоп со ефикасен фокусен механизам

GEORGE ADAMS
WILLIAM I SAMUEL JONES
Унапреден Cuffov микроскоп
(постојат функционални ножици, движечјка масичка,
кондензор и огледало
1886 Ernst Abbe и Carl Zeiss

- Вклучуваат ахроматски објективи, сликата е со

редуцирани сферични аберации и без дисторзија на бои Vanox model Olimpus /1

Микроскопи на 20-век, Olimpus, Nikon,

Carl Zeiss ….
 Светлосна микроскопија
Микроскоп со темно поле/примена на
спцијален кондензор со затемнет централен
дел
- Светлосен сноп
- Зголемување 1500x

- Примероците 1- 20 µ m

- Резолуција (развојната моќ 250nm)

најмалото растојание помеѓу две точки, кои се гледаат

раздвоено

Фазно-контрасен микроскоп Поларизационен микроскоп/поларизатор и

Клеточни култури/Cernike (Frizs анализатор/детекција на молекуларната
Zernuke) 1936 ориентација во ткивен примерок/
Флуоросцентен микроскоп Конфокален микроскоп
- Ласерскиот сноп се фокусира
- Извор на светлина/живина ламба на мало подрачје
- Кондензор со темно поле - Примерокот е флоросцентен
- 3 сета на филтри низ кои поминува светлина пред да - Голема резолуција
стигне до окото - Можност за реконструкција на
- Молекулите ја апсорбираат енергијата од 3-D слики
електромагнетното поле/екситација/флуросценција
- Примена на флуорохром, супстанција со која се
третираат супстанциите за да дојде до флуоросценција
 Електронска микроскопија

- Сноп на електрони
- Системот на леќи со ЕМ
- Вакум во кој електроните се движат
- SEM 100 000x (, Binig и Rorer,
- Нобелова награда за физика,1986)
- TEM 1000 000x (50-100nm)
- (контрасирани со Pb/Ur)

Abbreviations: Ds, Disse’s space; E,

endosomes; f, fat globules; H,
hepatocyte; Kc, Kupffer cells; Ly,
lysosomes; m, mitochondria; N, nucleus;
RER, rough endoplasmic reticulum.
 Предности

Видео камера

Нативни
примероци

Патофизиолошки Директно дејство

на лекови, антиоксиданти
промени
механизми,
 Live-cell fluorescence imaging (red and
green channels) capturing mitotic division in
HeLa cells. Cells were transduced with
Spontaneous contractions in mouse
CellLight® Histone 2B-GFP and Mitochondria
embryonic stem cell–derived
RFP
cardiomyocytes, transduced with CellLight®
Actin-GFP
Обработка и дигитализација
(image analysis)
Дигитализацијата
игра важна улога
во
интерпретацијата
и разбирањето на
биолошките
процеси

CCD софтвер
камера
Медицина,
фармација,
биологија...

прилагодув
ање на
осветленос Резолуција
та и
контрастот
на сликата
 Тренд во биомедицина
 Со дигитални техники и алатки да се испита и објасни сложената структура и функциј
клетките и субклеточните структури
 Експериментите за дигитална обработка на микроскопските слики станаа главен изво
податоци за тестирање и валидирање на хипотези поврзани со основните клеточни и
молекуларни феномени
 Главна тема на биомедицинските истражувања
 Откивање на компатибилни софистицирани алгоритми и алатки за обработка на слики
Image Analysis Software Tools for Microscopy
 Software Module for Multi-color
Fluorescence Imaging for QuickPHOTO
3D Digital Microscope PRO-3D 2.0
 Quantitative analysis on dendritic spine mo

Neuronstudio – Automatic Neuron Tracing Super-Tool

Tile multiple confocal microscopy

image stacks into a single 3D image
dataset

Volume Integration and Alignment System

(VIAS) – Image Stack Alignment Software
 Матични клетки
 Биоразградлив
материјал/гел
 3D органи (крвни садови,
ушна школка, мускули,
нерви, мрежница, кожа.....

 Тренд во регенеративна
и репаративна медицина
 трансплантација?? https://www.youtube.com/watch?v=DaXxxwjsLvI
Smallest cell in the body
 Granule Cell of the Cerebellum 4um
 Human sperm cell is 25um (with tail)
Largest cell in the body
 Anterior Horn Cell in the spine
 135um
 Human egg is 120um
Хемиски состав на клетката

Неоргански дел Органски дел

 Вода  Липиди
 Минерали  Јаглехидрати
 Протеини
 Нуклеински
киселини
 Неоргански соединенија

 Макроелементи ( C, H, O, N ) 96%

 Микроелементи ( P, S, Na, Ca, Mg, K,

и Cl ) 3,5%

 Елементи во трагови (J, F, Fe, Mn )

<1%
Елемент (%) Елемент (%) Елемент (%)

H 9, 5 S 0, 3 Fe Во трагови

C 18, 5 Ca 1, 5 Na 0, 2

N 3, 3 Ma 0, 1 K 0, 4

во во
O 65, 0 Mn J
трагови трагови

во
P 1, 0 Zn Cl 0, 2
трагови
Вода

 Просечно 60%  Структурна вода

во клетки кај 4-5%
возрасен човек
 Ембрионални  Слободна вода
клетки 95% 95%
 Коскено ткиво
20%
Улога на водата

 медиум во кој се одвиваат многубројни

хемиски реакции;
 дисперзна средина за клеточните колоиди;
 транспортно средство;
 влегува во хемиските реакции;
 растворувач ( со исклучок на масните
материи);
 расплага со одреден топлински капацитет и
со тоа овозможува одржување на топлотната
рамнотежа на организмите;
 ја одредува физичката состојба на клетката,
нејзината големина и еластичност;
Јаглехидрати ( 0,2-2% )
( C, H, O )

 Моносахариди
- триози
- тетрози
- пентози
- хексози
 Дисахариди

 Полисахариди
- хомополисахариди (гликоген)
- хетерополисахариди
Улога на полисахаридите

 градежен материјал во клетката;

 енергетски извор;
 нивното присуство условува катализа
 лесно се складираат како резервни материи
Липиди (1-5%)

 нерастворливи во вода
 глицерол и масни киселини
 прв извор на енергија
Транспорт на липиди
Поделба на липидите

 Неутрални масти ( прости масти)

 Липоиди ( сложени масти)

- фосфолипиди
- липоиди
Протеини (20%)

 најзастапени материи во клетката

 C, H, O, N ( P и S)
 мономерни единици
(аминокиселини)
БР. Аминокиселина Ознака
1 Alanine Ala
2 Arginine Arg
3 Asparagine Asn
4 Aspartic acid Asp
5 Cysteine Cys
6 Glutamic acid Glu
7 Glutamine Gln
8 Glycine Gly
9 Histidine His
10 Isoleucine Ile
11 Leucine Leu
12 Lysine Lys
13 Methionine Met
14 Phenylalanine Phe
15 Proline Pro
16 Serine Ser
17 Threonine Thr
18 Tryptophan Trp
19 Tyrosine Tyr
20 Valine Val
Есенцијални аминокиселини

Histidine

Isoleucine

Leucine

Lysine

Methionine (and/or cysteine)

Phenylalanine (and/or tyrosine)

Threonine

Tryptophan

Valine
Градба на аминокиселини
Поделба на аминокиселини
( пептидна врска )
 Дипептиди

 Трипептиди

 Полипептиди
Структурна организација на протеините

 Примарна (линерна)

 Секундарна (во вид на спирала)

 Терциерна (дисулфидни врски)

 Квартерна (четири полипептидни низи)

Улога на протеините
 учество во изградба на повеќе
структурни елементи на клетката;
 материјални носители на животот
 овозможуваат различни движења на
клетката ( контрактилни протеини );
 заштитна функција;
 учествуваат во размената на
материјата и енергијата;
 учествуваат во размножување и
растење;
 денатурација-ренатурација
Поделба на протеините

 Прости  Сложени
- глобуларни
албумини -гликопротеини
глобулини -липопротеини
глутелини
хистони -нуклеопротеини
-хромопротеини
- склеропротеини
фибр.белки
белки на нокти
Нуклеински киселини

 генетички континуитет
 нуклеотид
-шеќерна компонента
( рибоза и дезоксирибоза)
-азотни бази (пурински и нуклеозид
пиримидински)
-фосфорна киселина
Видови нуклеински киселини
Нукл.Киселина ДНК РНК

Присутна Во јадрото Во јадрото и во

цитоплазмата

Количината Константна Променлива

Шеќер Дезоксирибоза Рибоза

Пиримидин. бази Цитозин и Цитозин и Урацил

Тимин

Структура Двоверижна Едноверижна

Улога Структура на Структура на рибозоми

гени