BIOMOLEKULI

]ELIJA
Nukleus
Mitohondrije
Hloroplasti
Gold`ijev aparat

ORGANELE

Supramolekulske
strukture
(MM = 106 - 109 )

Makromolekuli
(MM = 103 - 109 )

Gradivni
blokovi
(MM = 100 - 300 )

Metaboli~ki
intermedijeri
(MM = 50 - 250 )

Prekursori

iz sredine

(MM = 18 - 44 )

Hromozomi
Ribozomi
Enzimski kompleksi
Kontraktilni sistemi
Mikrotubule
Nukleinske kiseline
Proteini
Polisaharidi
Lipidi
Nukleotidi
Aminokiseline
Monosaharidi
Masne kiseline + glicerol
Piruvat
Oksalacetat
Citrat
Malat
Izocitrat

CO2
H 2O
NH3

HIJERARHIJA MOLEKULSKE
ORGANIZACIJE ]ELIJE
- vodoni~ne veze
- van der Waals-ove veze
- hidrofobne interakcije
- kovalentne veze

REVERZIBILNA INTERAKCIJA BIOMOLEKULA

OMOGU]ENA:

- vodoni~nim vezama

- elektrostati~kim interakcijama
- van der Waals-ovim vezama

2,70
3,10

2,8

- kontaktni radijus:
H = 1,2
O = 1,4
P = 1,9
C = 2,0

- strukturna komplementarnost molekula

koji medjusobno interaguju

Kovalentne veze ugljenikovog atoma

Kovalentne veze ugljenikovog atoma

FUNKCIJE MAKROMOLEKULA U @IVIM SISTEMIMA

NUKLEINSKE KISELINE

PROTEINI

POLISAHARIDI

LIPIDI

~uvaju i prenose geneti~ku informaciju

enzimi + strukturna uloga

rezerve energije i gradivni elementi

struktura membrana i rezervoari energije

NUKLEINSKE KISELINE

PROTEINI

informacioni molekuli

MIKROGRAFIJA BAKTERIJE Escherichia coli

PLAZMA
MEMBRANA

]ELIJSKI
ZID

NUKLEOID

APROKSIMATIVNI HEMIJSKI SASTAV BAKTERIJE Escherichia coli

Procenat ukupne
mase }elije

Aproksimativni broj tipova svakog molekula

Voda

70

Proteini

15

3000

Nukleinske kiseline
DNK
RNK

1
6

1
1000

Ugljeni hidrati

200

Lipidi

50

500

20

Sastojak

Gradivni blokovi i intermedijeri

Inorganski joni

PRIMORDIJALNI MOLEKULI

DVADESET L-AMINOKISELINA
TRI PIRIMIDINA - URACIL, CITOZIN, TIMIN
DVA PURINA - ADENIN, GUANIN
DVA SAHARIDA - a-D-RIBOZA, a-D-GLUKOZA

DVA ALKOHOLA - GLICEROL, HOLIN

MASNE KISELINE (1 ili vi{e) - PALMITINSKA

Elektrode

CH4
NH3

H2O

H2O
H2
Elektri~no
pra`njenje
Voda

H2

HEMIJSKA EVOLUCIJA

CH4

Stanley Miller-ov eksperiment

NH3

Hladjenje

Dobijeni:
Zagrevanje

ORGANSKI
MOLEKULI
ALANIN
ASPARTAT
GLUTAMAT
GLICIN
UREA
LAKTAT
ACETAT
FUMARAT

CO2

CO

H2

SHEMA EVOLUCIJE @IVIH SISTEMA

STUPNJEVI EVOLUCIJE

MOLEKULSKI I CELULARNI DOGADJAJI

Prebioti~ka sinteza

Sinteza
esencijalnih
gradivnih
blokova
(aminokiseline; saharidi; kofaktori; baze; nukleozidi;
NMP; masne kiseline).

Kondenzacija
gradivnih
blokova
(oligonukleotidi; oligopeptidi; lipidi).

Evolucija progenota

prva RNK replikaza

Svet RNK

RNK genomi (uspostavljanje razlike izmedju

genomske i funkcionalne RNK; obrada RNK;
primitivni metabolizam).

" Ribozomi " defini{u

geneti~ki
kod
(primitivne tRNK; rRNK; aa-tRNK sintetaze).

Svet RNP

Translacioni
(prva mRNK).

aparat

zavisan

Transkripcija
i replikacija
ds RNK genoma .

od matrice

segmenata

N
A
S
T
A
N
A
K
M
E
M
B
R
A
N
A

ULOGA FORMIRANJA MEMBRANA

RNK

VODA

Fosfolipidmi
molekuli
Hidrofobni
repovi
Hidrofilne
glave
VODA

SHEMA EVOLUCIJE @IVIH SISTEMA

Svet DNK

RNK genomi se kopiraju u DNK

(rNDP reduktaza; revezna transkriptaza).

PROGENOTI

Celularna i organizmi~na
evolucija

(DNK genom; timidilat sintaza; introni u

genomima; spor rast; anaerobni heterotrofi).

Negranati estarski vezani

lipidi (L-glicerol)

Selekcija kompleksnosti;
neefikasan rast;
toleri{e se ekstra DNK.

URKARIOTI

Granati estarski vezani

lipidi (D-glicerol)

Selekcija za efikasan rast;

autotrofizam; gubitak ekstra
DNK; aerobni heterotrofi.

EUBAKTERIJE

ARHEBAKTERIJE

SHEMA EVOLUCIJE @IVIH SISTEMA

URKARIOTI

EUBAKTERIJE

ARHEBAKTERIJE

Oksidativna fosforilacija;
fotosinteza.
Mitohondrije

Halofili; Metanogeni;
Termoacidofili
(metaboli{u sumpor)

JEDNO]ELIJSKI
EUKARIOTI

Vi{e}eli~nost

Hloroplasti

@IVOTINJE
Zadr`ani introni;
Heterotrofi

BILJKE
Zadr`ani introni;
Heterotrofi i autotrofi

Izgubljeni introni;
nastanak operona.

Zadr`ani neki introni u genima

za tRNK i rRNK.

SADA[NJOST

MULTICELULARNI
ORGANIZMI

PRVI EUKARIOTI

MILIJARDE
GODINA

2
OKSIDATIVNI
METABOLIZAM

FOTOSINTEZA
PRVA ]ELIJA

4
4,6

FORMIRANJE PLANETE
ZEMLJE

OSNOVNE RAZLIKE IZMEDJU PROKARIOTA I EUKARIOTA

PROKARIOTI

EUKARIOTI

Bakterije, Cijanobakterije

Protisti, Gljive, Biljke, @ivotinje

Organizacija organizma

Jedno}elijski

Jedno}elijski, Vi{e}elijski sa diferenciranim

}elijama

Veli~ina }elija

1 - 10 m

10 - 100 m

Metabolizam

Aerobni i anaerobni

Aerobni

Neke ili ih nema

Nukleus, Mitohondrije Endoplazmati~ni

retikilum, Plastidi

Cirkularna DNK u gu{}em delu

citoplazme

Linearna u nukleusu u hromozomima

RNK i proteini

Istovremena povezana sinteza na jednom

mestu

RNK se sinteti{e u nukleusu a proteini u

citoplazmi I nukleusu

Citoplazma

Slabo razvijen citoskelet, Nema endo- ili

egzocitoze

Citoskelet od proteinskih filamenata

Deoba }elija

Binarna fisija

Mitoza ili mejoza

Organizmi

Organele
DNK

Prokariotska elija

Animalna elija

Biljna elija