Genetsko in`inerstvo- podrazbira golem broj na tehnologii za izmena na genetskiot materijal.

Gmo- e organizam koj sodr`I gen koj vo sebe go nema. Primena na gmo- veterina, zemjodelstvo, farmacija, medicina. Disciplini koi se osnova~I na genetsko in`inerstvo- genetika, biohemija, molekularna biologija. Vektori- generalen naziv na molekulite na aminokiselinite koi pri eksperimentalni uslovi na klonirawe slu`i kako nosiv del od dnk. [to e ENGL- European network of GMO labaratories. Dali vo Makedonija ima zakon za gmo- precizno e ka`ano deka hranata od gmo e dozvolena pod uslovi na bezbednost koj opfa}a ograni~eno proizvodstvo na gmo. So koj zakon e delumno regulirano pra{aweto za gmo- zakonot opfa}a namerno osloboduvawe, plasirawe na pazarot, prekugrani~en transport I dr. Run away plazmidi- se koristat za zgolemuvawe na dozata na celiot gen I so toad a se napravi hiper produkcija na proteinite vnatre vo bakterijata e{erihija koli. Koja e prednosta na eukariotite vo odnos na prokariotite- brza transformacija, stabilna transformacija I virusen transport na geni. Koja e prednosta na prokariotite vo odnos na eukariotite- kompetentni kletki, hemiski tretman I elektroproporcija. Fagemid- e virus koj infekcira bakterija. Kvaso~en ve{ta~ki hromozom- e vektor koj se koristi za klonirawe na dnk fragmenti pogolemi od 100 kv se do 3000 kv. Ovoj hromozom e koristen za fizi~ko mapirawe na kompleksni genomi I za klonirawe na golemi geni. Field testing- e testirawe na proizvod koj {to se nao|a vo sprotivnost od laboratorisko testirawe ili testirawe na proizvodot vo okolinata kade {to bil sozdaden. Elektroporacija- e mehani~ki metod koj se koristi za da mo`e vo polarnite molekuli da se vovede doma}in kletkata preku kleto~nata membrana. Bakterijata Agrobacterium tumefacines predizvikuva- transformacija na normalni kletki I formirawe na tumorni kletki. Toa se dol`I na plazmidot poznat kako tDNK. , , .

Intron- e sekoja nukleotidna sekvencija vo genot koj e otstranet od strana na rnk dodeka kone~niot zrel proizvod e genot koj {to se sozdava. Egzon- e segment na genite koi sodr`at informacija za sinteza na proteinite. Selektivni merki- e gen koj e pretstaven preku kelija osobeno bakterija ili kletka koja vo kulturata dava odlika pogodna za ve{ta~ka selekcija. Ti-vektori- se plazmidni vektori na izbor vo agrobakterium koi se posrednici na rastenijata so transformacija na protokol. Prviot kloniran organizam e dobien- vo 1962 g. Ovcata doli- e klonirana od somatski kelii, procesot: od jajcekletkata na ovcata izvadeno e haploidnoto jadro I e vmetnato jadro na mati~na( neindeficirana) kletka od druga ovca, I so taa jajce kletka se smeta deka e ve}e oplodena. Gen- e funkcionalen del od molekulata na dnk. Genetski kod- ima specifi~no zna~ewe za negovata elementarna edinica, edna e od ~etirite azotni bazi od sostavot na dnk. Genetski lokus- e mesto na hromozomot kade {to e lociran odreden gen ili alel. Alel- e odredena alternativna forma na genot koi se pojavuva na odreden lokus od sekoj roditel poteknuva po eden I go opredeluva svojstvoto. Kodoni- se neprekinati, odnosno po sekoj kodon vo I RNK sledi drug kodon bez prekin, odnosno deka nema bazi koi ne bi bile vklu~eni vo kodonot. Antikodon- e triplet od nukleotidi koj e komplementaren na kodonot. Starten kodon- e kodon koj gi pottiknuva ribozomite da po~nat so ~itawe na molekulot na iRNK. Stop kodoni- se kodoni koi gi tretiraat ribozomite da prestanat so ~itawe na I RNK. DNK ligazite- se enzimi koi go kataliziraat formiraweto na fosfodiesterskite vrski me|u 3-on I 5-r kraevite na dnk. PCR- Polymerase Chain Reaction, i pretstavuva polimerazna very`na reakcija. Sozdavawe na prvata rekombinantna DNK molekula- 1972 g. Genetska biblioteka- e zbirka na vektori koja mo`e da se sostoi od pove}e broevi na razli~ni rekombinantni plazmidi, fagi ili kozmidi a sodr`I cela ili gotova dnk na odreden organizam.

 . : , , .

Plazmid- pretstavuva ekstrahromozomska dnk koja ima sposobnost za samoreplikacija. Represori- se grupa na molekuli od koi zavisi koga }e dojde do sinteza na iRNK. Fagemid- e tip na kloniran vektor koj e izgraden kako hibrid od filamentous bakteriofagi koj proizveduva vektor koj mo`e da raste kako plazmid I isto taka da bide sostaven del od edinstvenata dnk vo virusnite ~esti~ki.T-DNK- e prefrleniot dnk koj go pottiknuva tumorot( Ti) plasmid na nekoi vidovi bakterii kako {to e Agrobacteriom Tumefaciens i Agrobacterium rhizogens. Ti plazmidot- se koristi za da go transduciraat svojot genetski material na rastemijata. Kako e dobien kozmidot I zo{to slu`ise dobiva so kombinacija na(((((( )))))sistemot I plazmid, a slu`at za zgolemuvawe na kapacitetot na klonirawe. Osnovni svojstva na vektori- se propagacija, samoreplikacija I transfer. Vidovi na vektori za klonirawe- se plazmidi, bakteriofagi, fagenmidi, kozmidi, fazmidi, kvaso~ni vektori, TI i RI vektori, M13 fag. Tri restrikcioni endonukleazi- se Ecor I, Ecor II I HiDD III. Restriktivna endonukleaza- e enzim koj ja se~e DNK na specifi~ni DNK sekvenci. Digestija na DNK- e se~ewe na molekulata na DNK na pomali delovi za polesna rabota.So {to se otstranuvaat proteinite pri pro~istuvawe na DNK- so fenol. Sinonimi za Genetsko inzinerstvo- se rekombinantnata DNK tehnologija, biosinteza, genetic fiugerprinting i DNK fiugerprinting. Vo koi fazi se dobiva PCR- vo denaturacija, polimeraza I dobivawe novi dvoveri`ni molekuli na DNK. Sekvencionirawe na DNK- e process preku koj se utvrduva redosledot na nukleoidite vo DNK molekulata. Brebaruvawe na DNK- se vr{I so sekvenciona proba I antitela. Rezervna transkripcija- e process vo koj mRNA bazite se ispituvaat na DNK molekula.Rezervna transkriptaza- e enzim koj e potreben za procesot na rezervnata transkripcija. Koj

selektiven marker go sodr`I plazmidot pBR 32- toa se marker genite Tc I Ap. Naj~esto koristen ve{ta~ki plasmid- e pUC 19. - . . - .

Leplivi kraevi na molekulata na DNK- se onie kraevi koi formiraat bazni parovi I mo`at privremeno da se spojat nezavisno od nivnoto poteklo. Ramni kraevi na molekulata na DNK- se najednostavnite kraevi na DNK kade dvete nizi zavr{uvaat so bazen kraj. Ligirawe na DNK- pretstavuva popravawe( lepewe) na nizite na DNK so pomo{ na ligazi. Naj~esto koristen bakteriofag- e ((((( )))) bakteriofagot. - , . 0,9%. : : , .NGL- Network of GMO Labaratories. : - 130 2000 ,- , ,- ,- . - 0,9% , 0,9% .

 : , , , , . - . . . : Pichia pastoris, Saharomyces cerevisiol. : Escherichia Coli, Bacillus Pseudomona. K :- (YEp), (YEp), (YCp), (YAc). , .