Оксидативната

фосфорилација
започнува со
вклучување на
електроните во
респираторната
верига.

СЕРИЈА НА НОСАЧИ НА ЕЛЕКТРОНИ

ВО МИТОХОНДРИИТЕ
Биохемиска
анатомија на
митохондријата
ž НАДВОРЕШНА МИТОХОНДРИЈАЛНА МЕМБРАНА
¡ Таа е мазна.
¢ Во својот состав содржи околу 50% липиди.
¡ Пермеабилна е за голем број молекули и јони поради тоа што
содржи бројни трансмембрански протеини – порини, кои имаат
пори со релативно големи димензии.
¡ Само молекулите со најголеми димензии не минуваат низ
надворешната митохондријална мембрана.

ž ВНАТРЕШНА МИТОХОНДРИЈАЛНА МЕМБРАНА

¡ Силно е набрана и формира кристи.
¢ Содржи само околу 25% липиди.
¡ За разлика од надворешната митохондријална мембрана, таа е
непропустлива за повеќето хидрофилни молекули и јони.
Од таа причина митохондриите поседуваат специфични
транспортни системи.

ž МИТОХОНДРИЈАЛЕН МАТРИКС
¡ Претставува гел-фаза (содржи помалку од 50% вода) и содржи
висока концентрација од најразлични ензими на оксидативниот
метаболизам.
¡ Ги содржи митохондријалната ДНК и РНК, како и рибозоми, со што
е овозможена синтезата на некои од митохондријалните протеини.
НАЈВАЖНО:

Многу
важно!
ž КОМПЛЕКС 1: NADH: CoQ оксидоредуктаза
(NADH дехидрогеназа)
¡ Особено голем протеин, со голем број субединици
(n=45).
¡ Има L форма, со едниот крак во мембраната, а
другиот во матриксот.
¡ Како коензим поседува FMN.
¡ Содржи железо-сулфур протеини.
¢ Железо-сулфур протеините содржат нехемско железо кое
може да подлегне на циклична оксидоредукција меѓу феро и
фери форма.
ž Практично, Комплексот 1 е местото каде NADН + H+
ги предава двата протони и двата електрони на
CoQ и се реоксидира.
¡ Електроните од NADH + H+ се пренесуваат до CoQ,
еден по еден.
ž Комплексот 1 катализира два симултани и
задолжително врзани процеси:
¡ Егзергон пренос на хидридниот јон од NADH и на протон од
матриксот до CoQ и
¡ Ендергон пренос на 4 протони од матриксот во
меѓумембранскиот простор.

ž На тој начин, Комплексот 1 е протонска пумпа, водена

од енергијата за пренос на електрони, а реакцијата која
ја катализира е векторска.

+ Н+
ž Бидејќи CoQ е мала и
хидрофобна
молекула, тој
слободно може да се
движи низ липидниот
двослој на
внатрешната
митохондријална
мембрана.
ž Поради тоа CoQ има
централна улога во
одвивањето на
спрегнатите процеси
на пренос на протони
и електрони.
Повторување:

6а) Оксидација на сукцинатот во фумарат

ž Оваа реакција ја катализира ензимот
сукцинат дехидрогеназа.
¡ Таа е еден железо-сулфур протеин.
¡ Вградена е во внатрешната митохондријална мембрана.
ž КОМПЛЕКС 2: Сукцинат дехидрогеназа
(FADН2 дехидрогеназа)
¡ Се состои од 4 различни протеински субединици.
¡ Субединиците А и В содржат железо-сулфур центри.
¡ Субединиците С и D содржат хем.
¢ Хемот не е на главниот пат на движење на електроните, туку
има функција да спречи формирање на ROS.
ž Практично, Комплексот 2 ги пренесува двата
протони и двата електрони од сукцинатот до CoQ.
¡ Електроните од FADH2 се пренесуваат до CoQ, еден по
еден.
ž На ниво на Комплекс 2 нема пумпање на протони
во меѓумитохондријалниот простор.
Глицерол 3-фосфат дехидрогеназата
и
Ацил СоА дехидрогеназата

како кофактор го имаат FAD,

но не го редуцираат CoQ преку
Комплекс 2.
ž КОМПЛЕКС 3: CoQ: цитохром с оксидоредуктаза;
цитохром bc1 комплекс
(Цитохром с редуктаза)
ž Комплексот 3 ги пренесува електроните од CoQH2
на Цитохром с.
¡ При тоа, Комплекс 3 го спрегнува преносот на
електрони од CoQH2 до цитохром с со векторски
пренос на протони до меѓумембранскиот простор.
¡ Вкупно 4 протони се испумпуваат во
меѓумитохондријалниот простор
(два од редуцираниот CoQ и два од матриксот).
¡ CoQH2 се реоксидира.
¡ Две молекули на цитохром с се редуцираат.
 ¡ За цитохромите:
¢ Тие се хромопротеиди.
¢ Содржат хем.
¢ За разлика од хемот од хемоглобинот и миоглобинот
каде железото секогаш е во феро форма, кај
цитохромите железото ја менува својата валенција и
реверзибилно поминува од феро во фери форма.
На тој начин тие всушност ја вршат функцијата на
транспорт на електрони.

ž Цитохромот с е растворлив протеин и се наоѓа

во меѓумембранскиот простор.
ž КОМПЛЕКС 4: Цитохром с оксидаза
(Warburg-ов фермент на дишење)
¡ Голем ензим, сместен во внатрешната
митохондријална мембрана.
¡ Содржи:
¢ Цитохром а и цитохром а3
¢ Бакарни јони во комплекс со –SH групи, кои образуваат
структури слични на железо-сулфур центрите

ž Комплексот 4 го катализира преносот на

2 електрони од редуцираниот Цитохром с до
½ молекула кислород, со што се создава H2O.
ž Се испумпуваат и 2 протони во меѓумембранскиот
простор.
¡ Преносот на електрони се врши еден по еден поради
тоа што железото во хемот може да прима и оддава
само по еден електрон во единица време.
Електрохемиската енергија која се јавува како резултат на разликата
во концентрацијата на протони, како и разделувањето на полнежот,
претставува привремено зачувување на голем дел од енергијата од
преносот на електрони.
Енергијата која е зачувана во овој градиент се означува како
протонмоторна сила.
Оксидативната
фосфорилација е
врвот во
енергетскиот
метаболизам на
аеробните
организми.

СИНТЕЗА НА АТР
ž Видовме дека во процесот на пренос на
електрони до молекуларниот кислород низ
респираторната верига, истовремено доаѓа и
до испумпување на протони од матиксот на
митохондријата низ внатрешната
митохондријална мембрана,
во меѓумембранскиот простор.
ž На тој начин се генерира електрохемиски
градиент на протони низ внатрешната
митохондријална мембрана.

ž Формирањето на овој електрохемиски

градиент е услов за биосинтезата на АТР,
процес означен како
оксидативна фосфорилација.
ž Ензимот кој го користи електрохемискиот градиент на
протоните за синтеза на АТР се нарекува АТР синтаза
или Комплекс 5.
ž Комплексот 5 е физички одвоен од протеините кои
учествуваат во транспорт на електроните (Комплексите 1-
4).

ž За активноста на Комплексот 5 е неопходна

транслокација на протони низ самиот ензим.
ž Комплексот 5 е најсложена структура на внатрешната
митохондријална мембрана.

ž Тесната поврзаност на транспортот на електроните и

синтезата на АТР е во директна зависност од
непермеабилноста на внатрешната митохондријална
мембрана за протоните.
Со низа експерименти, докажана е
структурата и функцијата на Комплекс 5,
но сѐ уште има и непознати елементи.

Комплекс 5 е изграден од два дела:

-Fо (o – осетлив кон Олигомицин)
-F1

Градба на Fо и F1.

https://www.youtube.com/watch?v=kXpzp4RDGJI
РОТАЦИОНА КАТАЛИЗА
Движењето на протоните низ Fо условува
ротирање на цилиндарот од с субединици и γ
субединицата.
Со секоја ротација од 120˚, γ субединицата
доаѓа во контакт со различна β субединица.
Со овој контакт β субединицата преминува во
β-празна конформација.
Секоја од трите β субединици има еден
каталитички центар за синтеза на АТР.
Една β субединица на почетокот е во β-ADP
конформација.
Потоа поминува во β-AТP конформација.
На крај ја имаме β-празната конформација,
кога АТР ја напушта субединицата.
За време на една комплетна ротација се
синтетизираат 3 АТР, кои се ослободуваат од
површината на ензимот.
Кога 1 пар електрони се пренесува од NADH + H+ до
кислородот, се формираат околу 2,5 молекули АТР
(во постарите учебници стои 3).

При заобиколување на Комплекс 1 и пренесување

на редуцирачките еквиваленти директно на CoQ, се
формираат околу 1,5 молекули АТР за еден пар
електрони (во постарите учебници стои 2).
ž Комплексот 1 од внатрешната митохондријална
мембрана може да прима електрони само од
NADH + H+ кој се создал во матриксот.
ž Но, што се случува со NADH + H+ создаден во
цитоплазмата?
ž Внатрешната митохондријална мембрана е
непропустлива за NADH + H+.
ž За таа цел постојат транспортни системи кои
индиректно го внесуваат NADH + H+ од
цитоплазмата во матриксот.
ž Овие транспортни системи се различни во
различни ткива.
Илустрација:
МАЛАТ-АСПАРТАТ ТРАНСПОРТЕН СИСТЕМ

Во црниот дроб, бубрезите

и срцето функционира
малат-аспартат
транспортниот систем.

NADH + H+
Илустрација:
ТРАСПОРТЕН СИСТЕМ НА ГЛИЦЕРОЛ 3-ФОСФАТ

Во скелетните мускули и
мозокот функционира
транспортниот систем на
глицерол 3-фосфат.
Овој транспортен систем не
вклучува мембрански
транспортери.

Заобиколување на Комплекс 1
МНОГУ ВАЖНО:
ž Потребатаза АТР во организмот не е
константна.
¡ Во услови на интензивна физичка активност се
троши повеќе АТР отколку при мирување.
¡ Активноста на метаболните патишта кои ја
овозможуваат синтезата на АТР е строго
контролирана.

ž Никогашне се синтетизира повеќе АТР

отколку што му е потребно на
организмот.
ž Механизмот на генерирање на топлина во
кафеавото масно ткиво вклучува строго
регулирано одвојување на респираторната
верига и оксидативната фосфорилација.

ž Кај митохондриите на ова ткиво има висока

експресија на протеинот термогенин (UCP).

ž Термогенинот формира канали низ

внатрешната митохондријална мембрана и го
овозможува протокот на протони низ неа.
ž Mитохондриите имаат значајна улога во
процесот на апоптоза.

ž Кога клетката ќе добие сигнал за клеточна

смрт, доаѓа до зголемување на пропустливоста
на надворешната митохондријална мембрана,
со што се овозможува цитохромот с да помине
од меѓумембранскиот простор во цитосолот.

ž Оваа улога на цитохромот с во апоптозата е

пример за повеќекратна улога на еден протеин
во клетката.
 .
OH-
хидроксилен радикал
ž Реактивни кислородни форми (ROS – reactive oxygen
species).
ž Висока содржина на ROS во организмот предизвикува
состојба на оксидативен стрес.

ž Оксидативниот стрес има улога во патогенезата на

голем број хронични болести (дијабетес,
атеросклероза), различни карциноми, како и во
процесите на стареењето.
ž ROS исто така имаат улога во клеточната сигнализација
и регулацијата на метаболните патишта.
ž Во некои случаи продукцијата на реактивни кислородни
форми претставува нормален начин на функционирање
на клетката (на пример, при фагоцитоза на патогените
бактерии од страна на леукоцитите).