Нервен систем

Нервен систем Цели на предавањето

• Опиши ја анатомската и функционалната

органисција на нервниот систем.
• Опиши ги хистолошките карактеристики на
неуроните, нивните процесуси и синапсите.
• Опиши ги хистолошките карактеристики и
функции на глија клетките.
Нервен систем Цели на предавањето

• Опиши го миелинот и неговата продукција во

централниот и периферниот нервен систем.
• Опиши ја хистолошката структура и
дистрибуција на менингите.
• Опиши ја крвно-мозочната бариера.
• Опиши ги хистолошките карактеристики на
нервните влакна во периферниот нервен
систем.
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Централен нервен систем
• Периферен нервен систем
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

 Организација на нервен систем

• Централен нервен систем (ЦНС) = мозок + `рбетен

мозок
• Периферен нервен систем (ПНС) = периферни
нерви + нервни ганглии (групи на телца од нервни
клетки надвор од ЦНС)
• Периферен нервен систем има моторни и
сензорни компоненти.
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Неурони
• Глија клетки
Два главни клеточни типа на нервно ткиво

• Неурони (нервни клетки)

• Глија клетки
• Астроцити
• Олигодендроцити
• Епендимални клетки
• Микроглија
• Schwann-ови клетки
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Неурони
Неурони
Големо бледо Јадренца
јадро

Nissl-ова
супстанца

Тело на неурална клетка

Убав, неурон и неуропил
 Неурон
• Клеточна мемрана е
обложена со синапси од
мултипли дендрити
• 1 аксон на 1 неурон
• Бројни интермедиерни
филаменти наречени
неурофиламенти
помагаат во потпора на
структурата (и се бојат
со (silver-сребрени бои)
 Lipofuscin
Липофусцин
пигмент е
лизозоми со
недигестиран
дебри.

Од латински fuscus
(кафеав, каллив).
Како obfuscate (да
се направи нешто
нејасно, нечисто).
 Дендрити

• Дендрити се важни места за прием и

процесуирање на сигнали во неурони.
• Дендрити се гранаат за да овозможат
неурони да примат сигнали од бројни други
неурони.
• Дендритични влакна се мали протрузии од
дендрити кои добиваат информација од
единечен аксон. Тие го забрзуваат учењето,
меморијата е неуралната пластичност.
Неурони типично имаат бројни кратки дендрити кои се делат во
помали гранки и добиваат сигнали од други неурони.
Дендритични влакна
(продолжетоци
Видови неурони во кора на голем мозок

1. Пирамидни
2. Ѕвездести
3. Хоризонтални (Cajal-ови)
4. Вретенасти
5. Мартинотиеви
 Purkinje клетка

пирамидална
клетка

стелатна
Клетка на клетка
Martinotti

хоризонтална клетка на Cajal

грануларна
клетка

долен моторен неурон

Количината и типот на дендритичните гранања

може да го одреди типот на неуронот!
 Аксони

• Неурони типично имаат

само еден аксон. Аксонот
не се грана и има
константен дијаметар
• Аксони потекнуваат од
пирамидални по форма
изобчини
тело на неурални клетки
• Аксони обично се многу
долги процесуси.
 Аксоплазма
• Аксоплазма = цитоплазматска
содржина на аксон

• Аксоплазма содржи
неурофиламенти,
микротубули, митохиндрии и
малку мазен ER.

• Аксоплазма НЕ содржи груб ER

или полирибозоми, така да
аксонот зависи од перикарион
за виабилност.

• Доколу се отсече, периферниот

дел на аксонот умира.
 Неурон синапси

Пресинаптички аксонски терминал (терминално

копче)
Содржи синаптички везикули и митохондрии.

Синаптички рацеп
Простор помеѓу пре и постсинаптички сруктури.

Постсинаптичка структура
Дендрит, клеточно тело, аксонски терминал, или
ефектор клетка. Мамбраната содржи јонски
канали и рецептори за неуротрансмитери.
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Неурони
• Глија клетки
 Глија клетки

• 10x побројни одколку неурони во мозок

• Потпора и заштита на неурони
• Пет типа, секој со различни функции:
• Астроцити
• Олигодендроцити
• Schwann-ови клетки
• Епендимални клетки
• Микроглија клетки
 Location and Function of Glial Cells
Глија клеточен Локација Главни функции
тип
Дава структурна потпора, помага во
Астроцит ЦНС репарација на клетки, учествува во крвно-
мозочна бариара, дава нитрициенти

Олигодендроцит ЦНС Прави миелин, изолира аксони

Schwann-ова
ПНС Прави миелин, изолира аксони
клетка
Епендимална
клетка ЦНС Обложува шуплини во ЦНС

Микроглија
клетка ЦНС Расчистува дебри и мртви клетки
Неуропил е густа мрежа на глија влакна (особено од
астроцити), аксони и дендрити во сива маса.
Астроцити и олигодендроцити
Неуропил
 Астроцити
• Најбројни од глијалните клетки
• Содржи снопови од интермедиерн филамент
наречен glial fibrillary acid protein (GFAP)
• Врзува неурони за капилари и за pia mater
• Се врзува со ендотелни клетки и неурони
користејќи мали “крајни сапалки.” Инволвирани
се во трансфер на молекули од крв за неурони;
исто така се инволвирани во крвно-мозочна
бариера.
• Дава сруктурна потпора на неурони
Асроцитни стапалки се врзуваат за капилари и неурони
 Астроцити

• Содржат рецептори за да одговорат на стимули

• Комуницираат со други глија клетки
• Потпомага преживување и активност на
неурони преку регулирање на состав на
екстрацелуларена средина, апсорбира вишок
на неуротрансмитери и ослободува
неуроактивни супстанци
• Пролиферираат да оформат клеточно
“лузнесто ткиво” кога ЦНС е оштетен
 Олигодендроцити продуцираат миелин во ЦНС
и се предоминантни клетки во бела маса на ЦНС.
Епендимални клетки
 Епендимални клетки
• Обложуваат централен канал на
`рбетен мозок и мозочни комори.
• Кубични до ниски цилиндрични
со цилии и микровили.
• На кровот на коморите, стануваат
поврзани со капиларни клопчиња
и го формираат choroid plexus.
• Епендимални клетки на choroid
plexus продуцираат CSF со
транспорт и со секретирање на
материјали кои потекнуваат од
соседни капилари.
Микроглија клетки
 Микроглија

• Мали клетки со кратки

ирегуларни процесуси.
• Мигрираат преку неуропил,
секретираат цитокини и
служат како имуни
одбрамбени клетки.
• Потекнуваат од моноцити и
имаат слични фагоцитни
функции.
Главна глијална клетка на ПНС

Неуролемоцит или Schwann-ова клетка

 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Централен нервен систем
• `Рбетен мозок
• Cerebrum – голем мозок
• Cerebellum – мал мозок
• Менинги
Макроскоп на мозок
Организација на централен нервен систем (ЦНС)

• Органи
• Cerebrum – голем мозок
• Cerebellum – мал мозок
• Brain stem – мозочно стебло
• Spinal cord - `рбетен мозок
• Региони во склоп на органи
• Gray matter – сива маса
• White matter – бела маса
• Менинги: обложно сврзно ткиво
 Сива маса и бела маса

• Сива маса содржи тела на неурални клетки,

дендрити, немијелинизирани аксони, глија
клетки и синапси
• Бела маса содржи мијелинизирани аксони и
олигодендроцити
• Мозок: сива маса однадвор, бела маса одвнатре
• `Рбетен мозок: бела маса однадвор, сива маса
одвнатре
 `Рбетен мозок Попречен пресек

Сива маса одвнатре Бела маса однадвор

Централен
канал
 `Рбетен мозок Попречен пресек
Сива маса одвнатре Бела маса однадвор
 `Рбетен мозок

Бела маса: мијелинизирани Сива маса: неурони

аксони и олигодендроцити. и глија клетки.
 Церебрален кортекс

• Церебрален кортекс
има 6 слабо-
дефинирани слоеви.
• Пирамидални
неурони се најбројни
неурони во
церебрален кортекс.
 Основна организација на кората
1. Lamina plexiformis (molecularis)
2. Lamina granularis externa
3. Lamina pyramidalis externa
4. Lamina granularis interna
5. Lamina pyramidalis interna
6. Lamina multiformis (polymorphis)
Церебрален кортекс

• Ова е примерок од сива

маса која е однадвор.
• Забележи долги дендрити
на пирамидални неурони
кои се протегаат кон
површината на кортексот.
• Ова е silver боење која
навистина ги потенцира
неуралните клетки.
Cortex cerebri

слој со пирамидални
неурони
Нервно ткиво – Cortex cerebri
Нервно ткиво – пирамидален неурон

Betz-ова клетка Апикален дендрит

(пирамидален на пирамидален
неурон) неурон
Пирамидални неурони

Betz-ова клетка
(пирамидален
неурон)
ПИРАМИДАЛЕН НЕУРОН
Јадра на голем мозок (Nuclei cerebri)
• Припаѓаат на сива маса но се сместени во
внатрешноста на белата маса
Немаат слоевитост и се згуснувања во кои се
концентрирани перикариони на нервни клетки,
нервни влакна и глија клетки
• Lamina pyramidalis externa
• Lamina granularis interna.
• Lamina multiformis (polymorphis)
Cerebellum
Три слоја на сива маса:
1. Молекуларен слој.
Надворешен слој. Содржи аксони на
грануларни клетки, Purkinje-ови
дендрити и глија клетки.
2. Purkinje клеточен слој.
Среден слој. Содржи крупни,
проминентни “Purkinje” неурони.
3. Грануларен слој.
Внатрешен слој. Содржи многу мали
неурони.

Бела маса е одвнатре.

Cerebellum: слоеви на сива маса
 Менинги
Три слоја; опкружува мозок и `рбетен мозок.
Dura mater (“груба мајка”)
Надворешен слој. Густо сврзно ткиво.
Арахноид (“пајак-налик”)
Среден слој. Два дела: еден е во контакт со dura
mater. Друг содржи трабекули (како нозе на пајак?)
кој врзува арахноидеа со пиа.
Pia mater (“нежна мајка”)
Внатрешен слој. Растресито сврзно ткиво кое
обложува површина на мозок.
 Крвно-мозочна бариера

• Спречува минување на некои лекови и

токсини од крв во ткиво на ЦНС
• Постои бидејќи капилари во мозок се помалку
пермеабилни од капилари на други места.
• Мозочни капилари имаат тесни
(оклудирачки) јункции помеѓу ендотелни
клетки.
• Астроцитни ножни процеси окружуваат
капилари и формираат дел од бариера.
 1. Астроцитни ножни процесуси
Крвно-мозочна
бариера

2. Тесни јункции на
ендотелни клетки
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Централен нервен систем
• Периферен нервен систем
 Главни компоненти на
Периферен нервен систем

• Нерви. Снопови на нервни влакна (аксони)

опкружени со глија клетки (Schwann-ови
клетки) и сврзно ткиво.
• Ганглии. Колекции на тела од неурални
клетки.
• Специјализирани нервни завршетоци.
Структури кои извршуваа специјални задачи,
како одговор на вибрации.
 Schwann-ови клетки
Schwann-ова клетка

• Schwann-ова
клетка опколува и
формира миелин
околу ПНС
аксони.
• Мали аксони Myelin
имаат Schwann-
ови клетки но не
се
мијелинизирани.
• Големи аксони
имаат миелин.
Schwann-ови клетки кои мијелинизираат аксон

Аксон

Мијелин
Нодуси на Ranvier се прекини во мијелински омотач.
Акциски потенцијали прескокнуваат помеѓу нодуси.
Нервни влакна се групирани во нервни снопови

• Epineurium. Надворешно густо сврзно ткиво

фиброзна обвивка околу нерни снопови и
простори помеѓу нервни влакна.
• Perineurium. Опколува секој сноп или
фасцикула. Клетки на perineurium поврзан со
цврсти јункции (непропусливи врски) да
превенираат пасажа на повеќето молекули.
• Endoneurium. Опкружува секој аксон и негови
Schwann-ови клетки.
Epineurium (E) и perineurium (P)
опкружува нервни снопови (N)
Epineurium, perineurium и endoneurium
 Нервен систем Поглавја

• Организација на нервен систем

• Клетки на нервен систем
• Централен нервен систем
• Периферен нервен систем