TELENCEPHALON

s. CEREBRUM
проф. д-р Јулија Живадиновиќ
Telencephalon
Tежина ~ 1100 g
Површина ~ 2,3 m2

Мозочни хемисфери
(hemispheria cerebri):
➢Површна сива маса (cortex cerebri, pallium)
➢Длабока сива маса (базални ганглиони)
➢Бела маса
➢Коморна празнина (ventriculus lateralis)
➢Полови:
➢ polus frontalis
➢ polus occipitalis
➢ polus temporalis
➢Страни
➢ facies superolateralis
➢ facies medialis
➢ facies inferior s. basalis

Fissura longitudinalis cerebri

➢falx cerebri
➢corpus callosum
Telencephalon
Три површини:
• суперолатерална (конвексна)
• медијална (рамна и вертикална)
• долна, базална (нерегуларна):
• орбитален дел
• тенторијален дел

Главни жлебови:
• Sulcus centralis (Rolando)
• Sulcus lateralis (Sylvius)
• Sulcus parietooccipitalis

6 лобуси:
• Lobus frontalis
• Lobus parietalis
• Lobus occipitalis
• Lobus temporalis
• Insula
Надворешна површина
Внатрешна површина
 Градба на мозочните хемисфери
SUBSTANTIA GRISEA

 Мозочната кора (cortex cerebri)

 Супкортикалната сива маса

CORTEX CEREBRI
 витки (gyri cerebri)
 бразди (sulci cerebri)
 примарни
 секундарни
 терцијални
 lobi cerebri
 Cortex cerebri
• Површина: approx. 2,200-2,850 m2
• Дебелина:
• 1,5 mm – фронтален и темпорален
пол
• 4,5- 5 mm – gyrus precentralis
• Вкупен број кортикални неврони:
2,6-20 милијарди
• 60000 синапси во однос на 1
пирамидален неврон
 Суперолатерална страна
 Средишна или централна бразда (sulcus centralis Rolandi)
 Бочна бразда (sulcus lateralis Ѕylvii)
Insula
Базална страна
Внатрешна страна-
лимбичен и лобарен појас

2/3 1/3
Медијална страна
Лобуси –
суперолатерална страна
Лобуси –
внатрешна страна
Лобуси – базална страна
Insula
 Cortex cerebri

Allocortex - archipallium
постар дел; 3-4 слоен
• paleocortex, paleopallium – 4-слоен
олфакторен кортекс (rhinencephalon)
• archicortex, archipallium – 3 слоен
хипокампален кортекс

Neocortex – neopallium – isocortex- ;

90% од површина на хемисфери, 6-
слоен, филогенетски понов

Mesocortex – средишна форма меѓу

allocortex и isocortex;
5-6-слоен, gyrus cinguli
Cortex cerebri – ламинарна организација
I. Lamina molecularis (lamina plexiformis)
аферентен слој - аксони од:
tegmentum truncus cerebri
латерални таламусни јадра

II. Lamina granularis externa

-асоцијативни врски

III. Lamina pyramidalis externa

комисурално асоцијативно еферентен слој

IV. Lamina granularis interna

аферентен слој –аксони од специфични
релејни таламусни јадра (сензитивни
подрачја)

V. Lamina pyramidalis interna

eферентен слој (моторни подрачја)

VI. Lamina multiformis – еферентен слој

(аксони до супкортикални јадра)
Meynert – 5 слоја (laminae)
Lewis – 6 слоја
Cortex cerebri-колумнарна организација
Ширина-200-300 μм

Најмална функционална единица на

кортексот е едно столпче – columna.
Едно столпче прима информации само
од еден тип рецептори од мало подрачје
на телото

Аферентни врски
- од јадрата на таламусот

Еферентни врски
- аксони на пирамидните неврони
Цитоархитектоника на кората на
големиот мозок
 Кортикални полиња
Примарните кортикални полиња
 Примарното моторно поле - ги контролира елементарните
моторни функции
 Примарните сензитивни полиња добиваат информации од
различни делови на телото или надворешната средина
 примарно соматосензитивно поле

 примарно оптичко поле

 примарно акустичко поле

 примарно густативно поле

 олфактивно

 вестибуларно поле.


 Кортикални полиња
Секундарните кортикални полиња
 Секундарните моторни полиња се наоѓаат непосредно
околу примарното моторно поле. Тие испраќаат аксони во
примарното поле, но и во базалните јадра и другите делови на
моторниот систем.
 Секударните сензитивни полиња се наоѓаат непосредно
до или околу примарните сензитивни полиња. Тие добиваат
бројни аксони од примарните полиња, како и од таламусот.
Терциерните кортикални полиња - најголемиот преостанат
дел од површината на хемисферите.
 координативни и асоцијативни

- латеризација на функцијата
Cortex cerebri-функционални полиња
Cortex cerebri-функционални полиња
Соматотопија- „искривена“ слика на
телото на популација неврони од
мозочниот кортекс
Хомункулус – лице и шаки
Cortex cerebri-функционални полиња
Cortex cerebri-функционални полиња
 Специјализирани подрачја на мозочната кора
Префронтална мозочна кора – когнитивна и моторна функција
 Когнитивни подрачја (ареа 46 и 9)
 контрола на емоционални реакции
 социјално однесување
 Моторни центри
 Примарна моторна мозочна кора (ареа 4 gyrus precentralis)
 Премоторна кора (ареа 6 и 8)
 Фронтално моторно подрачје за движење на очите (ареа 8)
 Моторен центар за говор Брока (ареа 45/44)
 при повреда - моторна афазија

44.45. Broca
 Специјализирани подрачја на мозочната кора
Париетален лобус – соматосензитивни центри и центри за вид
➢ Примарна соматосензитивна мозочна кора (ареа 3, 1, 2 gyrus postcentralis)
➢ контралатерална проекција
➢ прва вистинска соматотопна слика – се „пресликуваат“ информации
➢ Секундарна соматосензитивна мозочна кора (каудален дел на gyrus
postcentralis)
➢ билатерална проекција
➢ Асоцијативна соматосензитивна и асоцијативна кора за вид
➢ дорзален дел на lobus parietalis
➢ виша обработка на соматосензитивни и визуелни дразби
 Специјализирани подрачја на мозочната кора
Окципитален лобус – центри за вид
Мозочна кора за вид (со соседни делови од париетален и темпорален лобус)
➢ Примарна мозочна кора за вид (ареа 17)
➢ рolus occipitalis, околу fissura calcarina
➢ настанува слика од оптичката дразба (при повреда – кортикално слепило)
➢ Секундарна мозочна кора за вид (ареа 18, 19)
➢ виша обработка – препознавање и проценка на оптичката дразба
➢ при повреда – психолошко слепило
 Специјализирани подрачја на мозочната кора
Темпорален лобус – слушни центри
➢ Примарна слушна мозочна кора (ареа 41 и делумно 42)
➢ gyrus temporalis superior - gyri transversi Heschel
➢ Секундарна слушна мозочна кора (ареа 42, 22)
➢ Верников (Wernicke) центар за говор - дорзален дел на
ареа 22 на доминантна хемисфера во рlanum temporale
➢ при повреда – осетна афазија
➢ Fasciculus arcuatus – директна врска меѓу Broca и Wernicke
➢ Асоцијативна слушна мозочна кора
Разбирање на говор

➢ Примарната слушна мозочна кора ја прима

информацијата за висината на тонот
➢ Секундарната слушна мозочна кора го препознава
видот на дразбата (музика или зборување)
➢ Wernicke и асоцијативна слушна мозочна кора -
разбирање на говорот
 Лимбичен систем
Лимбична кора
• Area subcallosa Управува со хипоталамус кој ги контролира
• Gyrus cingula вегетативните функции и секрецијата на
• Indussium grisseum хормони, долготрајна меморија, учење, емотивно
• Gyrus parahypocampalis однесување
(hippocampus=gyrus dentatus,
subiculum, cornu ammonis)

Субкортикални лимбични јадра

• Corpus amygdaloideum
• Nuclei septales
• Corpora mamillaria
• Nuclei habenulares (epithalamus)
• Nuclei anteriores thalami
• Nucleus accumbens
▪ Hypothalamus

Преден темпорален кортекс,

insula,орбитофронтален кортекс….

Врски помеѓу структурите: fornix,

cingulum, tr. mamillothalamicus, tr.
mamillotegmentalis
 Лимбичен систем
Лимбична кора

Базолатерална област
• преден темпорален кортекс
• insula
• орбитофронтален кортекс ….

Медијална област
 sulcus cinguli
 sulcus subparietalis
 sulcus collateralis

• надворешен лимбичен појас

 sulcus corporis callosi
 sulcus hippocampi

• внатрешен лимбичен појас .

 • area subcallosa,
Надворешен • gyrus cinguli, isthmus gyri cinguli (neocortex)
лимбичен појас • gyrus parahippocampalis
- area entorhinalis - area 28
- subiculum, presubiculum
 • gyrus paraterminalis -indussium grisseum
Внатрешен • gyrus fasciolaris
лимбичен појас • gyrus dentatus
Formatio hippocampi
• gyrus dentatus
• hippocampus
• subiculum
 Супкортикални лимбични јадра
Nuclei habenullares
- епиталамус (diencephalon)

Corpus amygdaloideum
Локализација -
– под кората на uncus gyri parahypocampalis
Јадрен комплекс
• кортикомедијална група
(олфактивен систем)
• базолатерална група
(лимбичен систем)

Nuclei septales
•Nucleus septalis lateralis
•Nucleus septalis medialis
•Nucleus accumbens
•Nucleus tractus diagonalis
Субкортикални лимбични јадра
Супкортикални лимбични јадра
Врски на лимбична кора
• Папецов круг
Врски на лимбична кора
• Базолатерален лимбичен круг
Fornix

• Симетрична врска со C форма

• Сноп од аксони
• Еферентен систем
• Носи сигнали од hippocampus
• до corpora mammillaria
• nuclei septales
Fornix
•посткомисурален дел - влакна од површината на хипокампусот што
завршуваат во мамиларните тела - зад commisura anterior
•преткомисурален дел - влакна што потекнуваат од септалното подрачје,
септохипокампални влакна - пред commisura anterior
columnae fornicis
corpus fornicis (под truncus corpora calosi)
crus fornicis (десен, лев) (пред splenium corporis calosi)
- commisura fornicis
fimbria hippocampi (со хипокампусот)
СИВА МАСА
на базалниот дел од големиот мозок

 Nucleus tractus diagonalis, nucleus basalis Meynerti,

substantia innominata – Reichert
 Во медијалниот дел на мозочната база
 Од септалната регија
 до задниот крај на путаменот
 Холинергична инервација на мозочната кора, кoja
дејствува спротивно на ефектите од ретикуларната
формација.
 Сивата маса на базалниот дел од големиот мозок е
поврзана преку дифузни врски со:
 ретикуларната формација,
 хипоталамусот,
 лимбичната кора,
 неокортексот.
 СУПКОРТИКАЛНА СИВА МАСА,
БАЗАЛНИ ГАНГЛИИ
(NUCLEI BASALES)

 Пругаво тело (corpus striatum)

- nucleus caudatus
- nucleus lentiformis
 Оградата (claustrium)
 Бадеместото тело (corpus amygdaloideum)

 Регулирање на моторни активности

 Контрола на моторна мозочна кора
 Влијаат на моторните функции на medulla spinalis
 Екстрапирамиден моторен систем
 При повредга –промена во начинот на изведување на
движењата
▪Nuclei basales-nucleus caudatus,nucleus lentiformis
claustrum, corpus amygdaloideum – лимбичен систем
nucleus subthalamicus substantia nigra
 Corpus striatum
- nucleus caudatus
- nucleus lentiformis

Nucleus caudatus

• caput nuclei caudati

• corpus nuclei caudati

• cauda nuclei caudati

Nucleus caudatus
 Caput nuclei caudati - проширен рострален дел
 одделен од путамен со сноповите на предниот крак на capsula interna

 Corpus nuclei caudati

 го заобиколува дорзолатералниот дел на таламусот

 Cauda nuclei caudati

 до corpus amygdaloideum
 Nucleus lentiformis
 Надворешно јадро на corpus striatum
 Латерално од capsula interna која го одделува од nucleus caudatus и
thalamus
 Lamina medullaris lateralis го дели јадрото на:
 путамен (putamen) - најголемиот и најлатералниот дел од базалните
ганглии, лежи помеѓу capsula externa и globus pallidus.

 бледо јадро (globus pallidus) - медијален помал дел

Corpus striatum-nucleus caudatus, nucleus lentiformiѕ
• putamen + nucleus caudatus = striatum (neostriatum)
• globus pallidus = pallidum (palleostriatum):
➢ globus pallidus lateralis (pallidum externum)
➢ globus pallidus medialis (pallidum internum)
Планирање и изведување движења:

Corpus striatum прима информации од

мозочната кора, но на него влијае и
допаминската проекција од substantia
nigra

Corpus striatum се проектира во globus

palidus, a од него преку ansa lenticularis
во моторни јадра на таламус
(започнување на волеви движења)

Globus palidus - аферентни и еферентни

врски со nucleus subthalamicus
 Claustrium

 супкортикална сива маса

локализирана помеѓу capsula externa и
capsula extrema (1-2 mm)
 полисензорен интегратор
 во сагиталната рамнина - од
коленото на capsula interna до corpora
mammillaria.
 три страни:
 надворешна - кон инсулата
 внатрешна - кон путаменот
 долна страна - кон фронтален и
темпорален лобус.
 реципрочно е поврзан со
оптичката кора
 улога во конекцијата со други
кортикални полиња (олфактни,
акустични)
БЕЛА МАСА
(SUBSTANTIA ALBA)

 centrum semiovale
 мозочни капсули
 комисури на големиот мозок
▪fibrae associationes
telencephali

▪fibrae commissurales
telencephali

▪fibrae projectiones
telencephali
 CENTRUM SEMIOVALE

 од базалните јадра до кората на големиот мозок

 corona radiata - проекционите патишта на големиот
мозок (поминуваат и низ внатрешната мозочна
капсула)
 pars frontalis
 pars parietalis
 pars temporalis
 pars occipitalis
Centrum semiovale
 МОЗОЧНИ КАПСУЛИ

 Крајна мозочна капсула (capsula extrema)

 меѓу claustrium и insula
 Надворешна капсула (capsula externa)
 ги одвојува claustrium од nucleus lentiformis
 Внатрешна капсула (capsula interna)
 директен продолжеток на crus cerebri
 меѓу nucleus lentiformis (латерално)
и nucleus caudatus и thalamus (медијално)
 Capsula interna

Crus anterius – 1.5 cm

помеѓу caput nuclei caudati
и nucleus lentiformis
➢ radiatio thalami ant.
➢ tractus frontopontinus
(Arnold)
➢ fibrae corticostriatae

Genu capsulae internae

globus pallidus латерално,
предниот пол на таламусот и
corpus nuclei caudati медијално
➢ fibrae corticonucleares
 Capsula interna

Crus posterius:
меѓу nucleus lentiformis lateralno и thalamus
медијално
pars thalamolentiformis:
➢ fibrae corticospinales
➢ fibrae corticorubrales
➢ fibrae corticopontinae
➢ fibrae corticoreticulares
➢ radiatio thalami superior

pars retrolentiformis:
зад putamen, а латерално од thalamus
➢ radiatio thalami post.
➢ radiatio optica

pars sublentiformis:
под каудалниот дел на путамен
➢ radiatio acustica
➢ fibrae corticotectales
➢ fibrae temporopontinae
(tract of Türk)
 КОМИСУРИ НА ГОЛЕМИОТ МОЗОК
Поврзуваат ипсилатерални делови на двете хемисфери
Corpus callosum
 дорзално од базалните јадра и таламус
Commissura anterior
 преку предниот ѕид на третата мозочна комора
 ги поврзуваат олфактивните структури напред и
соодветните делови од темпоралните лобуси
назад
Commissura fornicis
 под splenium corporis callosi
 ги поврзува десниот и левиот хипокампус
Corpus callosum ➢Radiatio corporis callosi
• rostrum corporis callosi ➢forceps minor (фронтален)
• genu corporis callosi ➢ forceps major (окципитален)
• truncus corporis callosi ➢tapetum (заден рог од бочна комора)
• splenium corporis callosi ➢ indusium griseum (gyrus epicallosus) –
лимбичен систем
Пренесува информации од едната хемисфера на другата и врши
интеграција и синхронизација на функциите на десната и левата
хемисфера.
Corpus callosum
Comissura cerebri anterior
Comissura fornicis s. comissura hyppocampi