DIENCEPHALON

проф. д-р Јулија Живадиновиќ

 DIENCEPHALON

 Помеѓу mesencephalon и telencephalon

 Mорфолошки се дели на:
 таламус (thalamus),
 метаталамус (metathalamus), Pars dorsalis
 епиталамус (epithalamus),
 супталамус (subthalamus) и
Pars ventralis
 хипоталамус (hypothalamus)

 Функција:
 седиште на супкортикални сензитивни,
вегетативни,оптички и акустични центри
 претставува функционална целина со лимбичен
систем
Локализација– меѓу мозочните хемисфери:
каудално – mesencephalon
- вентрално - задниот раб на corpora mamllaria
- дорзално - предниот раб на tectum mesencephali

кранијално – telencephalon
- вентрално – преден раб на chiasma opticum
 Diencephalon – внатрешна организација
и градба
- thalamus – топографија и јадра
- metathalamus – corpora geniculatae
- epithalamus – glandula pinealis, habenula
- subthalamus (ventralen thalamus)
- hypothalamus – поделба, јадра и врски
 Kонтинуитет во преминот на
mesencephalon во diencephalon
- Тегментумот на мезенцефалонот продолжува:
- латерално во супталамус
- медијално во хипоталамус
- Ретикуларната формација на тегментумот
- zona incerta на супталамусот
- Substantia nigra и nucleus ruber проминираат
во супталамусот.
- Lemniscus medialis преку супталамусот
влегува во таламусот
- Перивентрикуларната сива маса околу aqueductus cerebri
продолжува во најмедијалната перивентрикуларна зона
на хипоталамусот до ventriculus III.
- Горните и долните коликули на мезенцефалонот преку
соодветните коликуларни брахиуми се надоврзуваат на
латералното и медијалното коленесто тело на
метаталамусот.
- Area praetectalis продолжува во епиталамусот.
- Големите моторни патишта на capsula interna се симнуваат кон
мезенцефалонот.
- Во сивата маса на диенцефалонот:
- Презентирани се супкортикалните сензитивни центри на
целиот организам.
- Локализирани се високите вегетативни центри.
- Локализирани се супкортикалните оптички и акустични
центри.
- Сите сензитивни патишта се собираат и прекинуваат во одредени
таламусни јадра.
- На диенцефалонот се придодадени хипофиза и епифиза.
• Tрета мозочна комора (ventriculus tertius)
• Хемисферите на telencephalon го опфаќаат diencephalon од
сите страни освен вентралната (хипоталамус)
• Diencephalon е одделен од мозочните хемисфери со
ventriculus lateralis, а од базалните јадра со сноповите на
внатрешната капсула (capsula interna)
 Thalamus Нуклеарен комплекс – 2% oд мозочната
маса, 80% од масата на diencephalon
2 јајцевидни лобуси на сива маса ~30 mm долг
- ventriculus III ~15 mm широк
~15 mm висок
Thalamus
- два пола
преден
заден
- четири страни:
- медијална,
- латерална,
- дорзална и
- вентрална

Thalamus dorsalis:
рострален пол = tuberculum anterius
thalami
каудален пол = pulvinar thalami

adhesio interthalamica
•Со медијалните страни ги градат латералните ѕидови на третата мозочна комора
•Со дорзалните површини го градат подот на централниот дел на бочните мозочни
комори
•Stria medullaris thalamica - граница меѓу медијалната и дорзалната страна
•Stria terminalis - граница помеѓу таламусот и главата на nucleus caudatus.
Thalamus
• Латерално од таламусот се наоѓаат базалните јадра и
внатрешната капсула.
• Меѓу дорзокаудалните делови на десниот и левиот таламус
е поставен епиталамусот.
• Меѓу пулвинарот и средниот мозок се наоѓа метаталамусот.
• Под каудалниот дел на таламусот е поставен супталамусот,
а под неговиот рострален дел, лежи хипоталамусот.
• Десниот и левиот таламус често се поврзани со мост на
нервно ткиво, наречено adhesio interthalamica.
 СИВА МАСА НА ТАЛАМУСОТ

 Laminae medullares internae thalami

 Три подрачја на сива маса:
 рострално
 латерално
 медијално
Надворешни внатрешни предни
 Јадра на таламусот
Функционална поделба на јадрата Лимбички кортекс
1. Неспецифични, интегративни јадра
2. Специфични
- Специфични релејни јадра
•Моторни
•Сензитивни
•Лимбични
- Специфични асоцијативни јадра

Моторен кортекс
Соматосензитивен кортекс
Thalamus- јадра
Неспецифични јадра
на таламусот

 Филогенетски најстари
 Врска на таламусот со сите
функционални делови на
кората од големиот мозок
 директно
 индиректно (corpus striatum)
• Ретикуларно јадро
Надворешни внатрешни предни
• Интраламинарни јадра
• Јадра на средната линија
Ретикуларното јадро
(nucleus reticularis thalami)
 Во латералниот дел на таламусот, помеѓу lamina medullaris
externa и capsula interna
 Не е поврзано со ретикуларната формација
 Добива влакна од сите делови на таламусот и од многу
делови на големиот мозок
 Единственото таламусно јадро со инхибиторни еферентни вл.
влакна сес
Надворешни внатрешни предни
 Интраламинарните јадра
 Во laminaе medullarеs internaе
 Интегративна функција
 Вклучени се во
 контролата на движењето (врски со неостриатум)
 регулацијата на процесите на свесност и будност
 Еферентните влакната на овие јадра завршуваат
во различни делови на мозочната кора

 nucleus centromedianus
 nucleus parafasciolaris
 nucleus paracentralis,
 nucleus centralis lateralis,
 nucleus centralis medialis,
 nuclei centrales reticulares intralaminares
 Јадрата на средната линија

 Инкорпорирани во инерталамичната атхезија во

перивентрикуларниот ѕид на III мозочна комора
 Поврзани со лимбичен систем, меморија, будна
состојба
 Nuclei pеriventriculares
 Во нив завршуваат влакната од ретикуларната
формација на мозочното стебло
 Врска со лимбичкиот систем
 Специфични јадра на таламусот

Релејни и асоцијативни јадра

1. Предна група
2. Медијална група
3. Латерална група
• Поврзани се со точно одредени Лимбички кортекс
подрачја на мозочната кора.
• Примаат аксони од одредени делови
на
▪ базалните јадра
▪ лимбичниот систем
▪ truncus cerebri
▪ cerebellum
▪ medulla spinalis

Моторен кортекс
Соматосензитивен кортекс
 Специфични јадра на таламусот

1. Предна група
• nucleus anterodorsalis
• nucleus anteroventralis 3. Медијална група
• nucleus mediodorsalis
• nucleus anteromedialis (магноцелуларен дел)
афект, емоции, однесување
2. Надворешна група
• nucleus medioventralis
• nucleus ventralis anterior (парвоцелуларен дел)
• nuclеus ventralis lateralis
• nucleus ventralis posterolateralis
• nucleus ventralis
posteromedialis
• nucleus lateralis dorsalis
• nucleus lateralis posterior

• јадра во pulvinar thalami

 1. Предна група
Nucleus anteroventralis
Nucleus anterodorsalis и nucleus
anteromedialis
 Tuberculum anterius thalami
 Добиваат аксони од хипокампусот и од
мамиларните тела
 Испраќаат аксони во gyrus cinguli
 Вклучени се во лимбичниот систем,
претставуваат дел од Папезовиот круг.
 2. Латерална група – вентрални јадра
Nucleus ventralis anterior
 најрострално вентрално јадро

 релејно моторно јадро

 преку него ретикуларната формација и

corpus striatum влијаат на активноста на
моторната и премоторната кора

 добива влакна од globus palidus и

substantia nigra

 неговите аксони завршуваат во

мозочната кора (во gyrus precentralis и во
каудалниот дел на орбитофронталната
кора)

Nucleus ventralis lateralis

 латерално од nucleus ventralis anterior

 релејно моторно јадро

 добива влакна од globus palidus и

substantia nigra и cerebellum.
2. Латерална група – вентрални јадра
Nucleus ventralis posterior lateralis
 главно соматосензитивно, релејно, комплексно јадро

 поврзано со примарното соматосензитивно поле на мозочната кора

 во него завршуваат аферентните сензитивни патишта (lemniscus medialis, голем

дел од tractus spinothalamicus, вестибуларниот систем и церебелоталамичниот сноп).

Nucleus ventralis posterior medialis

 добива влакна од сензитивнитe патишта (tractus trigemino-thalamicus ventralis и
tractus trigeminothalamicus dorsalis), како и густативни влакна кои доаѓаат од nucleus
tractus solitarii, а се проектираат во густативната сензитивна кора.
 2. Латерална група

Nucleus lateralis dorsalis

 локализирано во дорзалниот дел на таламусот
 поврзано е со каудалниот дел на gyrus cinguli
Nucleus lateralis posterior
 зад nucleus lateralis dorsalis
 поврзано е со lobulus parietalis inferior
Pulvinar
 реципрочно е поврзан со париеталната,
окципиталната и темпоралната асоцијативна
кора.
 3. Медијална група
Nucleus mediodorsalis
 Асоцијативно јадро
 Реципрочно е поврзано со
префронталната кора на големиот
мозок
 Добива влакна и од хипокампусот и
малиот мозок
 Заедно со асоцијативната
фронтална кора учествува во
регулација на
 состојбата на свесност,
 афективното поведение,
 емотивна експресија на личноста и
 меморијата.
 Каудални делови од
nucleus ventralis posterolaterails и
nucleus ventralis posteromedialis
 вклучени ce во перцепцијата на болка
 поврзани со секундарното
соматосензитивно поле
 во нив завршуваат дел од tractus
spinothalamicus и tractus
trigeminothalamicus
Таламокортикален систем
- radiatio thalamica
Реципрочната поврзаност на таламусот и мозочната кора
Capsula interna
Corona radiata
Таламусни педункули
 Pedunculus thalami anterior
 до префронталната кора

 минува низ предниот крак на capsula interna

 Pedunculus thalami superior

 вентрална група на таламусни јадра со
фронтопариетална кора

 минува низ crus posterius capsulae internae

 Pedunculus thalami inferior

 до темпоралната кора

 акустичка радијација
(супкортикални акустични центри со аудитивна кора)

 минува низ сублентиформниот дел на capsula interna

 Pedunculus thalami posterior

 оптичка радијација (супкортикални оптички центри со
визуелна кора во окципиталната кора)

 минува низ ретролентиформниот дел на capsula interna

 METATHALAMUS
Зад pulvinar thalami
corpus geniculatum mediale
corpus geniculatum laterale
Сorpus geniculatum laterale
 Задебелување на крајот на tractus opticus
 Вентрокаудално од pulvinar thalami
 Латерално од crus cerebri
 Поврзано со colliculus superior преку brachium
colliculi superioris.
Nucleus geniculatus lateralis - релеен
супкортикален оптички центар (90 % од влакната на
tractus opticus)
 6 слоја (од 1 до 6 - од вентрално, кон дорзално)
1-2 магноцелуларни, 3-6 парвоцелуларни.
 Во 2, 3 и 5 доаѓаат импулси од хомолатералното
око (невкрстените темпорални влакна)
 Во 1, 4 и 6 доаѓаат влакна од контралатералното
око (вкрстени назални влакна)
Radiatio optica
 Corpus geniculatum mediale
 Вентролатерално од pulvinar thalami
 Медијално од corpus geniculatum laterale
 Дорзално од crura cerebri
 Brachium colliculi inferioris
 Colliculus inferior
Nucleus geniculatus medialis -
релеен, супкортикален акустичeн центар
Вентралeн дел - ламинарна структура
(фрекфенција, интензитет, бинаурален слух)
 фонотопска соодветнос со темпоралниот
оперкулум
 аферентни влакна од Кортиевиот орган, во
составот на lemniscus lateralis.
 еферентните влакна ја образуваат
акустичката радијација која завршува во
примарното акустично поле.
Дорзалeн дел (комплексни стимули)
 поврзан со акустичните асоцијативни центри
(planum temporale и gyrus temporalis superior)
Медијален дел (детекција на релативен
интензитет и траење на звукот)
добива колатерали од горни коликули,
латералниот тегментум и 'рбетниот мозок.
 EPITHALAMUS
 Најмал дел на diencephalon
 Во дорзокаудален дел, меѓу десниот и левиот таламус.
 Го гради задниот дел од покривот и горниот дел од задниот
ѕид на третата мозочна комора
Epythalamus

• stria medullaris thalami

• trigonum habenulae
• habenula
• nuclei habenulares, medialis
lateralis (лимбичен систем)
• commissura habenularum
• corpus pineale (epiphysis)
• commissura posterior
Еpythalamus
 SUBTHALAMUS
 Вентрално од таламусот,
 Дорзално од crura cerebri на mesencephalon,
 Медијално од capsula interna,
 Латерално од hypotalamus

 Nucleus subthalamicus
 Zona incerta
 Nucleus ruber и substantia nigra
Nucleus subthalamicus - моторно јадро
•Во каудалниот дел на супталамусот
•Помеѓу substantia nigra и nucleus ruber.
•Латерално од јадрото
-задeн крак од capsula interna и globus palidus.
•Медијално - продолжува во хипоталамусот
•Дорзално - одвоено од вентралниот дел на
таламусот со zona incerta.
•Големи и средни
мултиполарни неврони
•Двете јадра се меѓусебно
поврзани со супрамамиларна
комисура.
•Секое јадро реципрочно е
поврзано со globus palidus
 Zona incerta
• Продолжеток на ретикуларната
формација на мезенцефалонот
• Хоризонтално поставена под долната
површина на таламусот
• Помеѓу fasciculus thalamicus и
fasciculus lenticularis
(Форелово поле H1 и H2)
• Вентралната страна добива
влакна од соматосензитивните
центри
• Дорзалниот дел од лимбич
кора (isthmus cinguli) и од
nucleus hypothalamicus
ventromedialis.
• Врските и функциите
ce слични со латералното
подрачје на хипоталамусот.
 HYPOTHALAMUS
Вентромедијален дел на diencephalon
тежина ~4 g
 Sulcus hypothalamicus -граница
помеѓу таламус и хипоталамус
 Каудална граница - замислена линија
што ги поврзува commissura posterior
и каудалниот крај на corpora
mamillaria
 Рострална граница -lamina terminalis
Вентрална страна на хипоталамус
chiasma opticum
tractus opticus
corpora mamillaria
tuber cinereum
infundibulum
 Топографска поделба на hypothalamus
преоптички
 Перивентрикуларен предeн
 Mедијален тубералeн
 Латерален дел задeн
1. Јадра во regio preoptica:

• nucleus preopticus medialis

• температура
• хиповолемија
• гонадотропини
• nucleus preopticus lateralis
• локомоторна активност
2. Јадра во regio supraoptica:

• nucleus suprachiasmaticus
(циркадијален ритам)
• nucleus supraopticus
oxytocin, vasopressin (ADH)
• nucleus paraventricularis
предганглиски неврони на sy,psy
• nucleus hypothalamicus anterior
температура, дишење, срцева акција
3. Јадра во regio tuberis:
• nucleus dorsomedialis
земање храна
• nucleus ventromedialis
поведение
• nucleus arcuatus (infundibularis)
секреција на хормони од
аденохипофиза
4. Јадра во regio mamillaris:
• nuclei corpores mamillares
(lateralis, medialis)
tr. mamillothalamicus дo nucl. ant. th
• nuclei premamillares
(ventralis, dorsalis)
(intercalated of Le Gros Clark)
• nucleus hypothalamicus posterior
емотивен стрес, t
 Латерален дел на хипоталамус

 Помеѓу columna fornicis и capsula interna

 Проекции од лимбичната кора, амигдалоидното јадро,
централната сива маса на мозочното стебло и
бројните мозочни центри.
 Еферентен центар на автономниот нервен систем и
центар за глад.
 БЕЛА МАСА НА
ХИПОТАЛАМУСОТ
Аферентни влакна
висцерални и густативни импулси од
medulla spinalis и truncus cerebri
асцендентни влакна на:
 fasciculus longitudinalis dorsalis

 ретикуларна формација

 zona incerta и

 хипоталамични перивентрикуларни
снопови од лимбичниот систем
 БЕЛА МАСА НА
ХИПОТАЛАМУСОТ
Еферентни влакна
 Во лимбичните структури преку
мамилоталамичниот пат

 Реципрочни врски со соматските

и автономните јадра на
кранијалните нерви (преку
fasciculus longitudinalis dorsalis)

 Кон септалното подрачје на

големиот мозок
 Врски хипоталамус хипофиза

 Невросекреторни влакна - од
хипоталамусот кон хипофизата

 tractus tuberoinfundibulariѕ -
невросекреторен пат (releasing factors - РФ)
 аферентни влакна - амигдалоиден
комплекс и хипоталамус
 еферентни влакна – дорзален
таламус, ретикуларна формација,
хипоталамусни јадра
 tractus hypothalamo-hypophysialis,
магноцелуларен систем –

- аксони на nucleus supraoptiсus, nucleus

paraventricularis и дел од вентромедијалното
јадро (вазопресин и окситоцин).

 Долгите и куси портални крвни садови

Hypothalamus-0.5% од вкупен волумен
на мозок

▪Хомеостаза

▪ Централна контрола на:

• висцерални функции
• ендокрини функции
• ослободувачки/инхибиторни фактори
• неуросекреција: oxytocin, vasopressin
• регулација на температура
• инстиктивно однесување
• регулација на внес на храна и вода
• контрола на сексуално однесување и
репродукција
• биолошки часовник (циклус на
спиење)
• изразување емоции (страв, аверзија,
задоволство....)
 ХИПОФИЗА (GL. PITUITARIA)
 Fossa hypophisialis
 Diaphragma sellae
 Димензии: трансверзално 14 mm, сагитално 1 mm и
вертикално 6 mm.
 Tежина ~ 0,6 g

Adenohypophysis
 pars anterior
 pars intermedius
 pars posterior s. tuberalis
Neurohypophyssis
 eminentia mediana
 infundibulum
 pars posterior s. pars nervosa
Васкуларизација и
патишта на аденохипофизата

 Хипоталамо-хипофизарен портален
систем
 A. hypophysialis superior (a. carotis
interna)
 Артериоли
 Примарeн капиларен плексус
(во инфундибулум и eminencia
mediana)
 Завршува tr. tuberoinfundibularis
(аксоните на јадра на
хипоталамусот кои синтетизираат
RF)

 Портални вени (спроведуваат

артериска крв)
 Секундарен капиларен плексус
(во аденохипофиза)
 Дефинитивни вени на хипофизата
(се влеваат во sinus cavernosus)
 ПАТИШТА НА DIENCEPHALON

 Асоцијативните патишта - поврзуваат

ипсилатерални одделни сиви делови во меѓумозокот.
 Комисуралните патишта - поврзуваат
контралатералните, одделни делови на сивата маса на
меѓумозокот.
 commissura habenularum
 commissura posterior-fasciculus longitudinalis medialis
Проекционите патишта на diencephalon
 fasciculi thalamocorticales
 fasciculi corticothalamici
 tractus corticohypothalamici
 pedunculus thalami inferior
 ansa lentiicularis
 tractus opticus
 radiatio optica
 lemniscus lateralis
 radiatio аcustica
 tractus spinothalamicus
 lemniscus trigeminalis,
 lemniscus medialis
 tractus cerebellothalamicus,
 tractus tеgmentalis centralis,
 fibrae periventriculares,
 fasciculus longitudinalis dorsalis,
 tractus supraopticohypophysialis
 fasciculus mamillothalamicus
 stria medullaris thalami
 stria terminalis
 fasciculus retroflexus,
 pedunculus corporis mamillaris
 fasciculus mamillotegmentalis.