Торакс

*Вовед
Градниот кош или торакс претставува горен дел од трупот сместен помеѓу вратот (collum) и мевот
(abdomen).

*Граници
Горната граница на градниот кош кон вратот е означена со замислена коса рамнина
насочена надолу и нанапред. Од напред на назад, горната граница е претставена со
а. Горен раб од рачката на градната коска (manubrium sterni)
б. Десното и левото 1во ребро (costa 1)
в.горна страна од 1виот граден прешлен (vertebra thoracica 1) или пак врвот на спиналниот
израсток од 7миот вратен пршлен (vertebra cervicalis VII)

Долната граница на градниот кош кон абдоменот претставена со плочест мускул,

дијафрагма одговара на коса рамнина којашто ја спојува базата од processus xiphoideus со
долната страна на 12тиот граден прешлен (vertebra thoracica XII).

*Форма
Според надворешна форма, наликува на пресечен конус со поширок дел или база свртена кон
абдоменот а со потесниот дел или врв свртен кон вратот. Предниот надолжен пречник е
претставен во височина на стернумот, а задниот се совпаѓа со височината на торакалниот дел на
рбетниот столб.

*конвекционални линии
1. Предна средишна линија (linea mediana anterior)
Непарна, вертикална, поминува по средината на градната коска (sternum)

2. Мамиларна или медиоклавикуларна линија (linea mamilaris s. linea medioclavicularis)

Парна,поминува вертикално низ брадавицата од дојката (mamma) или средината на клучната
коска.

3. Парастернална линија (linea parasternalis)

Поминува низ средината меѓу мамиларната и предната средишна линија.

4. Пазувна линија (linea axilaris)

Се спушта од врвот на пазувната јама (fossa axilaris), вертикално надолу низ бочна страна од
градниот кош. Подеднакво одалечена од медиоклавикуларната и лопаткина линија.

5. Лопаткина линија (linea scapularis)

Поминува вертикално низ долниот агол (angulus inferior) од скапулата

6. Задна средишна линија (linea mediana posterior)

Се спушта вертикално низ врвовите од рбетните израстоци (processus spinosus) од прешлените.
*Ѕидови на градниот кош
Се разликуваат
-преден
-два бочни (лев и десен)
-заден
-долен

*коски на градниот кош

-Напред - градна коска
-Одзади - градниот дел од рбетниот столб односно градните прешленни
-Бочно - 12те пара ребра

*мускули на ѕидовите од градниот кош

Поделени во 3 групи
1. предно бочна група
2. задна група
3. долна група

1. предно бочна група

Претставена со мускулите што учествуваат во градбата на предно бочните ѕидови од градниот кош
и во механиката на дишењето. Вкупно 6 на број.

 Надворешни меѓуребрени мускули (mm. intercostales externi)

Ги исполнуваат меѓуребрените простори (spatial intercostalia), започнувајќи од tuberculum costae
до предните ребрени краишта. Во предниот дел од меѓуребрениот простор секој мускул е
надоместен со тенки фиброзни снопови коишто образуваат надворешна меѓуребрена мембрана
(membrana intercostalis externa)
-Инервација Од моторни гранки на меѓуребрените нерви (nn.intercostales)
-Дејство Го шират градниот кош и дејствуваат како вдишувачи (inspiratori)

 Внатрешни меѓуребрени мускули (mm. intercostales interni)

Се протегаат од работ на градната коска наназад до аголот на ребрата. Во задната четвртина секој
мускул продолжува со внатрешна меѓуребрена мембрана (membrana intercostalis interna) која
што се протега до рбетниот столб.
Во задните две третини се дели на длабок и површински слој означен како среден меѓуребрен
мускул (m.intercostalis internus)
Обата слоја на m.intercostalis internus со коскена бразда (Sulcus costae) градат коскено-мускулен
канал кој ги содржи меѓуребрените крвни садови (a. et. V. intercostalis posterior) и
меѓуребрениот нерв (n.intercostales).
-Инервација Од гранките на nn.intercostalis
-Дејство Ги спушта ребрата и го намалува обемот на градниот кош, дејствуваат како издишувачи
(ekspiratori).

 Куси мускули подигнувачи на ребрата (mm. levatores costarium brevis)

Горе се припојуваат на напречните израстоци (processus transversus) од 7миот вратен и првите 11
градни прешлени, долу завршувајќи зад аголот од реброто (angulus costae).
-Инервација Од гранките на меѓуребрените нерви nn.intercostales
-Дејство Подигнувачи на ребрата,дејствуваат како вдишувачи (inspiratori)
  Долги мускули подигнувачи на ребрата (mm. levatores costarium longi)
Лежат зад истоимените куси мускули и тоа во последните 4 меѓуребрени простори.
-Инервацијa - Од nn.intercostales
-Дејство - По функција претставуваат вдишувачи (inspiratory

 Подребрените мускули (mm. subcostales)

Придодадени кон задните краишта на долните внатрешни меѓуребрени мускули.
-Инервација од гранките на nn.intercostales
-Дејствo - издишувачи (ekspiratori)

 Напречниот граден мускул (m.transversus thoracis)

Локализиран на задната страна од предниот торакален ѕид. Долу се припојува на долниот дел од
телото на градната коска (corpus sterni) и ксифоидниот израсток (processus xiphoideus). Горе
завршува на II, односно III-IV та ребрена рскавица. Со својата предна страна доаѓа во сооднос со
внатрешната градна артерија и двете истоимени вени (a. thoracica interna et vv. thoracicae
internae) .
-Инервација од гранките на II-от до VI-от меѓуребрен нерв ( nn.intercostales II-VI )
-Дејство помошен вдишувач (ekspirator)

2. задна група (mm.dorsi)

Можат да се поделат во 2 групи
А. Површинска група
Б. Длабока група

А. Површинска група 7 на број

Претставена со плочести мускули распоредени во 3 длабински слоја
1. Заден или површински слој претсавен со: m.Trapezius , m.Latissimus dorsi.
2. Среден слој се наоѓаат: m.levator scapulae, m.rhomboideus minor et major .
3. Преден или длабок слој се задните запчести мускули: m. serratus posterior superior et
inferior.

 Трапезест мускул (m.trapezius)

Широк,триаглест,ја покрива задната страна од вратот и горниот дел на грбот.
Со својата база свртена медијално кон рбетниот столб се припојува на:
1. Горната тилна линија (linea nuchae superior)
2. Надворешна тилна џумка (protuberantia occipitalis externa)
3. Задна вратна врска (lig. Nuchae)
4. Ртни израстоци (processus spinosus) од VII-от вратен и речиси сите градни прешлени (I-X
или XI).
Од медијалните припои мускулните влакна завршуваат латерално на скелетот од рамото и тоа на :
1. Надворешниот дел на задниот раб од клучната коска
2. Акромионот од лопатката
3. Горната усна од гребенот на лопатката (spina scapulae)
Задната страна на трапезестиот мускул е покриена со кожа и поткожно ткиво.
-Инервација – двојна и тоа од:
1. надворешна гранка од акцесорниот нерв (r.externus n.accessorii)
2. гранка на вратниот сплет (plexus cervicalis)
-Дејство – има различна функција во зависност дали мускулната акција е заедничка,еднострана
или парцијална. Го зафрла рамото наназад кон рбетниот столб. При одземеност раката не може
да се подигне до хоризонтала.

 Најширок грбен мускул (m.latissimus dorsi)

Триаглест,го покрива долниот дел од грбот и слабинскиот предел. Со апоневротичниот широк дел
медијално се припојува на
1. Спиналните израстоци(procesuss spinosi) од последните 6 градни и сите слабински
прешлени
2. Средниот гребен од крстната коска (crista sacralis media)
3. Задниот дел од бедрениот гребен (crista iliaca)
4. Последните 3-4 ребра
Oд апоневрозата мускулните влакна се насочуваат кон пазувната јама, потоа продолжува со
тетива и завршува во интертуберкуларната бразда на хумерусот (sulcus intertubercularis).
-Инервација од градногрбниот нерв (n.thoracodorsalis), задна бочна гранка на рамениот
сплет(plexus brachialis)
-Дејство – адуктор и внатрешен ротатор на надлактот, го подига трупот и целото тело кога раката е
фиксирана. Дејстува како помошен вдишувач (inspirator).При фиксирани раце ги притиска
последните ребра и дејствува како издишувач (ekspirator)

 Мускул подигнувач на лопатка (m.levator scapulae)

Се наоѓа во горно медијалниот предел на грбот. Долу тргнува од горниот агол (angulus superior) на
скапулата завршува горе на задните џумки од напречните израстоци (processus transversi) на
првите 4-5 вратни прешлени.
-Инервација од задниот лопаткин нерв (n.dorsalis scapulae , задна бочна гранка од рамениот сплет
(plexus brachialis)
-Дејство Ја подига скапулата нагоре и нанапред. Врши екстензија на вратот.

 Мал ромбоиден мускул (m.rhomboideus minor)

Се наоѓа во горновнатрешниот дел од грбот покриен со m.trapezius. горе се припојува на ртните
израстоци (processus spinose) од 6ти и 7ми вратен прешлен а долу на горниот дел од медијалниот
раб (margo medialis) од скапулата.
-Инервација од задниот лопаткин нерв n.dorsalis scapulae
-Дејсво ја подига и приведува лопатката кон рбетниот столб.

 Голем ромбоиден мускул (m.rhomboideus major)

Се надоврзува надолу на истоимениот мускул. Горе се припојува на ртните израстоци од првите
4ри торакални прешлени, долу на медијалниот раб од скапулата
-Инервација од задниот лопаткин нерв n.dorsalis scapulae
-Дејство ја подига, приведува, фиксира лопатката кон рбетниот столб.
  Горно заден запчест мускул (m.serratus posterior superior)
Четириаголна форма, сместен под ромбестите мускули. Со својот медијален крај горе се припојува
на долниот дел од задната вратна врска (lig. Nuchae) и ртните израстоци од првите 3 торакални
прешлени, долу на аглите од 2-4то или 5то ребро.
-Инервација од гранките на меѓуребрените нерви (nn.intercostales I-IV )
-Дејство ГИ подига ребрата и дејстува како помошен вдишувач (inspirator)

 Долно заден запчест мускул (m.serratus posterior inferior)

Четириаголна форма, со медијалниот крај долу се припојува на ртните израстоци од последните 2
торакални и првите 3 слабински прешлени. Горе на последните 4 ребра и тоа кај нивните агли.
-Инервација од гранките на меѓуребрените нерви (nn.intercostales IX-XI)
-Дејство помошен издишувач (ekspirator) бидејќи ги спушта ребрата.

Б. Длабока група
Претставена со поголем број долги мускули кои ја исполнуваат грбната бразда (sulci dorsi)
Тие формираат две надолжни мускулно-тетивни маси што се протегаат покрај рбетниот гребен
нагорно од крстната коска до черепната база.
Во лумбалниот дел овие мускули градат дебела мускулна маса, идејќи нагоре во вратниот дел на
трупот и овозможува прецизни и разноврсни движења на главата.
-Инервација од задните гранки на торакалните спинални нерви
-Дејство Силно го екстендираат рбетниот столб и главата. Со својот тонус, овие мускули
учествуваат во одржување на рамнотежата на телото. Распределени во 2 слоја:
*Површински слој
*Длабок слој

*Површински слој – вкупно 3

1* Ртеничен мускул (m.spinalis)
Се дели на 3 дела:
1. Ртеничен мускул на градниот кош (m.spinalis thoracis)
2. Ртеничен мускул на вратот (m.spinalis cericis)
3. Ртеничен мускул на главата (m.spinalis capitis)
Поаѓа долу од спиналните израстоци на последните 2 градни и првите 2-3 слабински прешлени,а
горе од 3тиот па се до 9тиот граден прешлен.

2* Најдолг мускул (m.longissimus)

Се дели на
1. Најдолг мускул на граден кош (m.longissimus thoracis)
2. Најдолг мускул на вратот (m.longissimus cervicis)
3. Најдолг мускул на главата (m.longissimus capitis)
Поаѓа долу од крстната коска и се дели на медијални(завршуваат на трансверзалните израстоци
од сите градни и слабински прешлени) и латерални (се припојуваат на ребрените израстоци
(proccesus costarius) од првите 4 слабински прешлени и последните 11 ребра) мускулни снопчиња.

3* Бедрено ребрен мускул (m.iliocostalis)

Поделен на
1. Слабински бедрено ребрен мускул (m.iliocostalis lumborum)
2. Бедрено ребрен мускул на граден кош (m.iliocostalis thoracis)
3. Бедрено ребрен мускул на вратот (m.iliocostalis cervicis)
Поаѓа долу од задниот дел на crista iliaca, горе завршува со тетивни снопчиња на processus
costarius од слабинските прешлени и последните 6 ребра.

*Длабок слој – вкупно 3

1* Напречно ртичен мускул (m.Transversospinalis)
Поделен на 3 мускули распоредени по длабочина
1. Површински полу-ртичен мускул (m.semispinalis) со неговите 3 дела – торакален,
цервикален, цефаличен дел.
2. Среден повеќекрак мускул (m.multifidus)
3. Длабоки ротаторни мускули (mm.rotatores)
m.semispinalis thoracis тргнува од напречните израстоци на 7-от и 11-от граден прешлен и
завршува на спиналните израстоци од последните 2 вратни и првите 4 градни прешлени.
m.multifidus се протега од крстната коска до 2-от вратен прешлен.
mm.rotatores 11-12 на број, се протегаат од врвовите на напречните израстоци.

2*Меѓу ртенични мускули (m.inter spinales)

Поврзуваат два соседни спинални израстоци. Најразвиени се во слабинскиот и вратниот дел. Тие
се слаби екстензори на рбетот.

3* Меѓу напречни мускули (m.inter transvesarii)

Се протегаат меѓу напречните израстоци од соседните прешлени. Поразвиени се во лумбалниот и
цервикалниот дел од рбетниот столб. Вршат слаба флексија на рбетот.

3. долна група
Претставена со 1 мускул.

 Дијафрагма (diaphragma)
Плочеста тетивно-мускулна преграда меѓу торакалната(cavum thoracis) и абдоминалната
празнина(cavum abdominalis). Навлегува во образувајќи купола со вдлабнат среден тетивен дел.
Составена е од бројни двостомачни мускули споени со меѓустомачни тетиви во тетивен
центар(centrum tendineum) и од периферен мускулен дел.На него налега од горната страна срцето
со срцевото ќесе. Под десниот полусвод се наоѓа хепарот кој го потиснува нагоре повисоко од
левиот. Тетивниот центар наликува на 3листна детелина на која се разликуваат: преден, десен и
лев лист.

*Припои
Во однос на припоите, има 3 дела
А. Граден (Pars sternalis) се припојува на задната страна од базата на ксифоидниот израсток од
стернумот.
б. Ребрен (pars costalis) се припојува на ребрените рскавици од последните 6 ребра
в. Слабински (pars lumballis) се припојува на:
1. предната страна од телата на 2-от и 3-от лумбален прешлен со помош на еден
средишен дел. Средишниот дел на pars lumballis се припојува преку 2 мускулно-тетивни крака,
десен и лев (crus dextrum et crus sinistrum). Обата влакна ограничуваат 2 поголеми отвори
аортален и езофагеален отвор.
2. на 2 тетивни лака:
 ** медијален тетивен лак или лигамент (Lig.arcuatum mediale) започнува од телото на
1виот лумбален прешлен се протега пред m.psoas major и завршува на неговиот ребрен израсток.
**латерален тетивен дел или лигамент (lig.arcuatum laterale) започнува од врвот на
ребрениот израсток на 1виот лумбален прешлен, поминува преку m.quadratus lumborum и
завршува на врвот на 12-то ребро.

*Отвори
Поголеми отвори се:
1. Аорталниот отвор (hiatus aorticus)
Е ограничен со телата на 2-от и 3-от лумбален прешлен и завршните тетивни делови од десниот и
левиот крак (crus dextrum et crus sinistrum) од pars lumbalis. Низ отворот поминува аортата
придружена со градниот лимфен канал (ductus thoracicus) кој лежи на нејзината задна страна.
Овој коскено-тетивен отвор не ја менува својата форма и не доаѓа до нарушување во аорталната
циркулација!
2. Езофагеалниот отвор (hiatus esophageus)
Лежи напред и полево од аорталниот отвор и тоа меѓу вкрстените почетни мускулни делови од
десниот и левиот крак на pars lumbalis. Низ него поминува езофагусот придружен со десниот и
левиот n.vagus. Левиот поминува по предната страна а десниот нерв по задната страна од
езофагусот. Овој отвор е растеглив, има улога на езофагиален сфинктер кој не дозволува враќање
на желудниковата содржина при контракција на дијафрагмата.
3.Отворот на шупливата вена(foramen venae cavae)
Се наоѓа на тетивниот дел од дијафрагмата и тоа на спојот меѓу предниот и десниот лист. Низ овој
фиброзен отвор поминува долната шуплива вена (v.cava inferior). Движењата на дијафрагмата не
доведуваат до пречки во крвотокот и формата не ја менува.

Помалите отвори на дијафрагмата служат за премин на бројни крвни садови и нерви

1. a. epigastrica superior
2. n. azygos (десно)
3. v.hemiazygos (лево)
4. nn.splanchici (major et minor)
5. Truncus symphaticus
6. Лимфни садови и др.

*слаби точки

1.Ребрено слабински триаголник (trigonum costolumbale)

Парна задна слаба точка,различна според форма и димензии. Отворот е триаглест ограничен со
ребрениот дел и слабинскиот дел од дијафрагмата, а неговата база свртена наназад претставена
со дел од 12-то ребро. Мускулните снопови од pars costalis и pars lumbalis ако се добро развиени,
триаголникот е сведен на тесна пукнатина.
Овој триаголник овозможува близок сооднос на белодробната плевра со масната капсла(Capsula
adiposа) од бубрегот.
2.Градно ребрениот простор (spatium sternocostale)
Е парна предна слаба точка ограничена со pars sternalis и pars costalis од дијафрагмата. Нив тој
простој поминува a. epigastrica superior, а овозможува близок сооднос на белодробието со
перитонеумот од абдоминалната празнина.
*Инервација
Дијафрагмата е Инервирана од дијафрагмалниот нерв (n.phrenicus) гранка на вратниот сплет
(plexus cervicalis)

*Дејство
Значајна улога во вдишувањето (inspiratio). Нејзината контракција која се врши автоматски
доведува до подигање на последните 6 ребра и спуштање на дијафрагмалните сводови. Учествува
при икање, прозевање, кашлање, смеење, повраќање, уринирање, дефецирање, породување...и
др.
Со вдишувањето дијафрагмалните сводови се спуштаат, а абдоминалната мускулатура се отпушта
и се испакнува предниот абдоминален ѕид, настанува спротивно при издишување. Дијафрагмата
делува и како синергист на абдоминалната мускулатура и тоа при абдоминална преса (prelum
abdominale) при што доаѓа до зголемување на интраабдоминалниот притисок.

Фасции на ѕидовите на градниот кош

Се делат на: а.предни или градни, б.задни или грбни, в.внатрешна градна фасција.

а.предни или градни (fascia pectoralis)

Ги опфаќа фасциите на градните мускули коишто потекнуваат од fascia pectoralis.

fascia pectoralis
има 2 дела :
*Површински дел претставува тенка фасцијална обвивка на m.pectoralis major. Горе се припојува
за клавикулата, над неа продолжува во вратна фасција, а долу продолжува во површинската
фасција на абдоменот.
*Длабок дел ги обвиткува m.pectoralis minor, m.subclavius, а под долниот раб од m.pectoralis
minor продолжува со fascia axilaris.

б.задни или грбни

се наоѓаат :
*Површинска грбна фасција се надоврзува на површинската предна торакална фасција, ги
покрива m.trapezius, m.latissimus dorsi.
*Длабока грбна фасција е означена како градно слабинска фасција(fascia thoracolumbalis).
fascia thoracolumbalis е најразвиена.
Во пределот на градниот кош е претставена со својот површински лист кој се протега од горниот
до долниот запчест мускул (m.serratus posterior et inferior), а латерално до ребрените агли.

в.внатрешна градна фасција (fascia endothoracica)

oбложена со тенок фиброзен лист означен како внатрешна градна фасција(fascia endothoracica).
Таа ги одделува ѕидовите од градниот кош од органите содржани во торакалната празнина. На
задната страна од стернумот и предната страна од рбетот оваа фасција е многу тенка, а во
централниот дел од дијафрагмата е цврста и интимно срасата како за дијафрагмалната плевра
(pleura diaphragmatica) така и за самата дијафрагма.

Артерии на ѕидовите од градниот кош

Покрај одделни гранки на пазувната артерија (a.axilaris), главно учествуваат
1. Внатрешна градна артерија (a.thoracica interna)
 2. Најгорната меѓуребрена артерија (a.intercostalis suprema)
3. Задните меѓуребрени артерии (aa.intercostales posteriors)
4. Горните дијафрагмални артерии (aa.phrenicae superiors)

Внатрешна градна артерија (a.thoracica interna)

Претставува бочна гранка од потклучната артерија (a.subclavia). се протега до 7-та ребрена
рскавица . Во вратниот дел a.thoracica interna од предната страна е покриена со потклучната
вена(v.subclavia), а нејзината задна страна налегнува на кубето од плеврата(cupula pleurae). На
влезот во градниот кош се вкрстува со френичниот нерв (n.phrenicus). Во горниот дел од градниот
кош а.thoracica interna со својата предна страна налегнува на ребрените рскавици и внатрешните
меѓуребрени мускули. Со задната страна доаѓа во сооднос со плеврата, преку тенката fascia
endothoracica.
Артеријата е придружена со 2 истоимени вени (vv.thoracicae internae) и ланец од помали лимфни
јазли.
*бочни гранки
Се делат на 4 групи :
1. Предни се 3-5 пробивни гранки (rr.perforantes) пробивајќи ги горните 5-6 меѓуребрени
протори и учестуваат во васкуларизацијата на градните мускули (m.pectoralis major et
minor), млечната жлезда, кожата на предниот ѕид од тораксот.
2. Медијални или стернални (rr.sternales) се куси артерии кои се разградуваат по задната
страна од стернумот.
3. Задни или медијастинални (rr.mediastinales) ги васкуларизираат органите од предниот
медијастинум. Тимусот го васкуларизираат преку rr.thymici , а срцевото ќесе и
дијафрагмата со a.pericardica.
4. Латерални се претставени со предните меѓуребрени гранки, по 2 за секој од првите 6
меѓуребрени простори.
*Завршни гранки - 2 :
Мускуло дијафрагмална артерија (a.musculophrenica)
Е латерална завршна гранка, се насочува од дијафрагмата завршувајќи во 10-от меѓуребрен
простор. Поминувајќи преку последните меѓуребрени простори извојува за секој по една или две
меѓуребрени гранки (rr.intercostales anteriores) Дава бројни гранки за преднобочниот дел од
дијафрагмата.
Горна епигастрична артерија (a.epigastrica superior)
E медијална или абдоминална гранка. Ја напушта торакалната празнина низ градноребрениот
простор (spatim sternocostale) од дијафрагмата, потоа навлегува во вагината на правиот
абдоминален мускул (vagina m.recti abdominis), по задната страна продолжува до папокот. Тука
артеријата анастомозира со долната епигастрична артерија (a.epigastrica inferior) гранка на
надворешна бедрена артерија (a.iliaca externa).

Најгорната меѓуребрена артерија (a.intercostalis suprema)

Заедно со длабоката вратна артерија (а.cervicalis profunda) претставуваат завршни гранки на
вратноребреното стебло (truncus costocervicalis), гранка од потклучната артерија.
Се издвојува од truncus costocervicalis во висина на вратот од 1-то ребро, се спушта низ предната
страна од вратот зад белодробната плевра, завршува во висина на задниот крај од 3-от
меѓуребрен простор. Од оваа артерија се издвојуваат 2-3 задни меѓуребрени артерии за првите 3
меѓуребрени простори.
 Задните меѓуребрени артерии (aa.intercostales posteriors)
Се наменети за васкуларизација на долните 8-9 меѓуребрени простори. Претставуваат париетални
бочни гранки на градната аорта (aorta thoracica). Се издвојуваат од задната страна на aorta
thoracica и се насочуваат кон меѓуребрените простори.
Десните меѓуребрени артерии се подолги од левите, бидејќи аортата лежи од левата страна на
рбетниот столб и поминувајќи преку предните страни од прешлените тие доаѓаат зад езофагусот и
v.azygos, а пред ductus thoracicus. На задниот крај од меѓуребрените простори секоја артерија ја
пробива membrana intercostalis interna и навлегува во надворешниот и внатрешниот меѓуребрен
мускул, а потоа се доближува до sulcus costae и врви по коскено-мускулниот канал. Во мускуло-
коскениот канал содржаните елементи се распоредени одејќи одгоре надолу по формулата VAN
(vena, arteria, et nervus intercostalis).
*Гранки
Се издвојува
Грбна гранка, која се раздвојува на 2 гранки: рбетна (r.spinalis) и задна гранка, која се
дели на медијална кожна (r.cutaneus medialis) и латерална кожна (r.cutaneus lateralis) за кожата
на мускулите на грбот.
Рбетна (r.spinalis) во рбетниот канал низ foramen intervertebrale придружена со n.spinallis, служи
за васкуларизација на нервот, рбетниот мозок и мозочниците, дава гранки за прешленското тело.
Во пределот на латералниот торакален ѕид во висина на linea axilaris се издвојува и бочна кожна
гранка(r.cutaneus lateralis). Во пределот на дојката r.cutaneus lateralis дава гранки rr.mammarii.
Во задниот дел на меѓуребрениот простор a.intercostalis posterior дава една колатерална гранка
(r.collateralis) или надребрена гранка (r.supracostalis).
Завршниот дел на a.intercostalis, напред анастомозира со r.intercostalis од a.thoracica interna.

Горните дијафрагмални артерии (aa.phrenicae superiors)

Најчесто се 2 на број, потекнуваат од долниот крај на aorta thoracica. На горната страна од
дијафрагмата анастомозираат со другите истоимени артерии кои потекнуваат од
a.pericardicaphenica .

Вени на ѕидовите на градниот кош

Се делат на 3 групи
А. Површински вени
Б. Длабоки вени
В. Вени на рбетниот столб

А. Површински вени
Формираат во поткожното ткиво разгранета венска мрежа. Од неа се издвојуваат поразвиени
венски садови како што се 1. Надворешната градна вена , 2. Средна градна вена, 3. Ребрено
пазувните вени и др.
Надворешната градна вена (v.thoracica lateralis)
Е најволуменозна површинска вена која настанува во преднонадворешниот абдоминален ѕид.
Врви по надворешната страна од градниот кош и се влева во пазувната вена (v.axilaris).
Анастомозира со задните меѓуребрени вени (vv.intercostales posteriores) и со површинската
епигастрична вена (v.epigastrica superficialis) притока на бутната вена (v.femoralis). Долниот крај
на v.thoracica lateralis спојувајќи се со v.epigastrica superficialis формира анастомозирачки вени
означени торакоепигастрични вени (vv.thoracoepigastricae), кои што овозможуваат анастомоза
меѓу v.axilaris и v.femoralis, односно претставуваат комуникација меѓу v.cava superior и v.cava
inferior.
Торакоепигастричните вени претставуваат дијагностички знак за непрооднос на една од
шупливите вени.

Б. Длабоки вени
Најчесто се дуплирани, ги придржуваат истоимените артерии. Најзначајни се :
1. Најгорна меѓуребрена вена (v.intercostalis suprema)
2. Внатрешни градни вени (vv.thoracicae internae)
3. Задни меѓуребрени вени (vv.intercostalis posteriores)

1.Најгорна меѓуребрена вена (v.intercostalis suprema)

Настанува од горните 2-3 меѓуребренин вени, се влева во брахиоцефаличната вена
(v.brachiocephalica) или пак азигосната вена и тоа десната во (v.azygos) , а левата во
(v.hemiazygos).

2.Внатрешни градни вени (vv.thoracicae internae)

Придружнички на a.thoracica iterna, а настануваат од горните мускуло френични вени
(vv.musculophrenicae). како притоки ги прима предните меѓуребрени вени (vv.intercostales
anteriores). Се спојуваат двете вени во заедничко стебло кое се влева во (v.brachiocephalica).

3.Задни меѓуребрени вени (vv.intercostalis posteriores)

Ги придружуваат истоимените артерии. Како притоки ги примаат грбните гранки кои што
доведуваат крв од рбетните сплетови. Десните освен првите 2-3 претставуваат притоки на
v.azygos, додека левите освен првите 2-3 на v.hemiazygos и v.hemiazygos accesoria.

В. Вени на рбетниот столб

Се протегаат по должина на рбетот од атласот до тртичната коска. Се делат на :
1. Надворешни венски рбетни сплетови (plexus venosi vertebrales externi)
2. Внатрешни венски рбетни сплетови (plexus venosi vertebrales interni)

1.Надворешни венски рбетни сплетови (plexus venosi vertebrales externi)

Претставуваат густа венска мрежа околу рбетниот столб. Се делат на :
 Предни надворешни венски сплетови (plexus venosi vertebrales externi anterior)
Ги покриваат предната и бочната страна од прешленските тела.

 Задни надворешни венски сплетови (plexus venosi vertebrales externi posterior)

Се на задната страна од прешлените и распределени во 2 длабински слоја :
Површински
Се наоѓа меѓу мускулите, меѓу напречните и ртните израстоци.
длабок
налегнува на самата коска и задната страна од жолтите врски (ligg. Flava).
Горниот крај од задните венски сплетови е означен како тилен венски сплет (plexus venosus
suboccipitalis), а од него се издвојува вертебралната вена (v.vertebralis).
Задните венски сплетови преку foramina intervertebralia анастомозираат со внатрешните рбетни
сплетови.

2.Внатрешни венски рбетни сплетови (plexus venosi vertebrales interni)

Се наоѓаат во самиот рбетен канал меѓу неговите коскено фиброзни ѕидови и тврдата мозочна
обвивка (dura mater). Тие ја опкружуваат dura mater и се делат на
 1. Надолжни внатрешни сплетови
Претставуваат по 2 од секоја страна на каналот и се делат на преден и заден.
-Предниот надолжен сплет е локализиран пред foramina intervertebralia и пред корените на
спиналните нерви.
-Задниот надолжен сплет е локализиран зад foramina intervertebralia и зад корените на
спиналните нерви.
2. Водорамни внатрешни сплетови
Се локализирани во височина на прешленските тела и лакови. Се делат на предни, задни, бочни.
-Предни водорамен сплет ги спојуваат обата предни надолжни сплетови, а локализирани се на
задната страна од прешленските тела. Во нив се влеваат базивертебралните вените
(vv.basivertebrales).
-Задните водорамни сплетови ги спојува меѓу себе задните надолжни сплетови, а се наоѓаат во
задниот дел на рбетниот канал.
-Бочните водорамни сплетови, лев и десен се куси, ги спојуваат предните и задните надолжни
сплетови, како притоки ги примаат vv.basivertebrales и спиналните вени (vv.spinales).

Крвта што ја собираат внатрешните и надворешните рбетни сплетови преку v.intervertebralis , се

влева во поголеми собирни вени и на крај во системот v.cava superior et inferior.
Главен собирен венски сад во вратот се v.vertebrallis, v.cervicalis profunda.
Во градниот кош собирни вени се меѓуребрените вени и системот на v.azygos.
Во абдоменот се нагорните лумбални вени (vv.lumbales ascendes), а во карлицата се средните и
бочните сакрални вени.

Лимфен систем на ѕидовите од градниот кош

Составен од 1. Лимфни садови, 2. Лимфни јазли

1. Лимфни садови
Се делат на
а. Површински лимфни садови (vasa lymphatica superficialia)
се делат на 3 групи
-Предна група, потекнуваат од предната страна на градниот кош и тоа регијата меѓу двете
аксиларни линии и се влеваат во пекторалните лимфни јазли (nodi lymphatici pectorals) а делумно
и во апикалните лимфни јазли (nodi lymphatici apicales).
-Бочната група садови потекнуваат од бочниот ѕид на градниот кош, а се влеваат во nodi lymphatici
pectorals.
-Задна група садови потекнуваат од задниот ѕид, а се влеваат во субскапуларните лимфни јазли
(nodi lymphatici subscapularis).
Површинските односно кожните лимфни садови се влеваат во пазувните лимфни јазли (nodi
lymphatici axillares).

б. Длабоки лимфни садови (vasa lymphatica profunda)

се распределени во повеќе групи, најзначајни се 1. Лимфни садови на надворешните градни
мускули кои завршуваат во nodi lymphatici axillares. (само садовите од m.pectoralis major
завршуваат во внатрешните дојкини јазли). 2. Лимфни садови на меѓуребрените мускули кои се
вливаат во внатрешните дојкини јазли и меѓуребрените јазли. 3. Лимфни садови на дијафрагмата
кои се влеваат во соодветните истоимени јазли. 4. Дојкини лимфни садови.
 2. Лимфни јазли
Се групирани во 3 групи
1. Меѓуребрени јазли (nodi lymphatici intercostales)
Се 2-4 во задниот дел од секој меѓуребрен простор. Доводните садови потекнуваат од
меѓуребрените мускули и рбетниот канал. Одводните садови ја дренираат лимфата во ductus
thoracicus и во truncus bronchomediastinus
2. Парастернални јазли (nodi lymphatici parasternales)
Се распределени десно и лево од градната коска, се 6-8 на број, а се во првите 3 меѓуребрени
простори. Доводните садови ја доведуваат лимфата од предните дијафрагмални јазли, од
меѓуребрените простори и медијалниот дел од дојката.
Одводните садови се влеваат во truncus bronchomediastinus а делумно и во ductus thoracicus.
3.Горни дијафрагмални јазли (nodi lymphatici phrenici superiores)
Лежат на горната страна од дијафрагмата, распределени во 3 групи
-Предна има 6-8 јазли локализирани под перикардот и зад ксифоидниот израсток.
-Задна има 4-5 јазли кои се наоѓаат пред 11-от торакален прешлен.
-Бочна е парна,лева и десна, има 3-6 јазли, локализирани на базата од перикардот до n.phrenicus.
Доводните садови на сите френични јазли носат лимфа од дијафрагмата,дијафрагмални делови
од плеврата и перитонеумот како и хепарот.
Одводните садови се влеваат во nodi lymphatici paramammarii и nodi lymphatici mediastinales
anterioer et posteriores.

Нерви на ѕидовите од градниот кош

Инервацијата главно потекнува од гранките на градните спинални нерви (nn.thoracici), а
учестуваат и одделни гранки од вратниот и рамениот сплет (plexus cervicalis et brachialis).

Градни или торакални нерви (nn.thoracici)

Тие се 12 пара на број, се издвојуваат од торакалните сегменти на рбетниот мозок (medulla
spinalis), и со по 2 корена, преден моторен (radix ventralis) и заден сензитивен (radix dorsalis). Во
висина на foramen intervertebrale обата корена се спојуваат градејќи торакален спинален нерв.
По излегувањето од foramen intervertebrale секој торакален нерв се дели на 4 гранки 1. Предна
гранка (r.ventralis) , 2. Задна гранка (r.dorsalis), 3. Комуникативна гранка (rr.comunicantes), 4.
Менингеална гранка (r.meningeus).

1.Предни гранки на градните нерви или меѓуребрени нерви (nn.intercostales)

Не анастомозираат меѓусебно и не формираат сплетови, продолжуваат поединечно во
меѓуребрените простори како истоимените нерви nn.intercostales. Интеркосталните нерви се 12
пара мешовити нерви означени со редни броеви. Последниот од нив се наоѓа под 12-тото ребро и
носи назив подребрен нерв (n.subcostalis). nn.intercostales навлегувајќи во меѓуребрениот
простор секој нерв прво врви меѓу m.intercostalis externus и m.intercostalis internus , потоа
навлегува во мускулно-коскениот канал изграден од suculus costae и обата слоја површинскиот и
длабокиот на m.intercostalis internus. Во каналот нервот е придружен со истоимена артерија и
вена – VAN формула. Првите 6 нерви доаѓајќи на предните меѓуребрени простори ги пробиваат
мускулите и завршуваат со предни кожни гранки (rr.cutanei anterosi pectorales). Во овој простор
недостига внатрешниот слој од m.intercostalis internus и секој меѓуребрен нерв стапува во
сооднос одзади со fascia endothoracica и со pleura parietalis. Со овој однос се објаснува појавата
на остра торакална болка Pleurodynia, која ги придружува плевропулмоналните воспаленија. 6
последни меѓуребрени нерви се спуштаат надолу прво меѓу припојните снопови на pars costalis од
дијафрагмата а потоа меѓу припојните снопови на m.transversus abdominis и доаѓаат во предниот
абдоминален ѕид (rr.cutaneli anteriores abdominales).
Меѓуребрените нерви анастомозираат меѓу себе, со гранките на plexus brachialis, plexus lumbalis
и гранките на градното симпатичко стебло.

*Гранки
Се издвојуваат 4 гранки
1. Мускулни гранки служат за инервација на
mm.intercostales externi et interni
mm.levatores costarium
mm.subcostales
m.transversus thoracis
m.seratus posterior superior et inferior
m.obliquus abdominis externus et internus
m.transversus abdominis
m.pyramidalis
m.quadratus lumborum

2. Кожни гранки ја инервираат кожата од предната надворешна страна на граден кош и

абдоменот.
Од секој nn.intercostales се издвојува бочна пекторална или абдоминална кожна гранка
(r.cutaneus lateralis pectoralis s.abdominalis) која се дели на предна и задна завршна гранка.
Предниот крај на n.intercostales завршува со сензитивна гранка означена како предна кожна
пекторална или абдоминална гранка (r.cutaneus anterior pectoralis s.abdominalis). Од предните и
бочните гранки на првите 6 меѓуребрени простори се издвојуваат латерални и медијални гранки
за дојката (rr.mammarii laterales et mediales).

3.Коскено зглобни гранки ги инервираат зглобовите на главите од ребрата (art.capitis costae)

4.Васкуларни гранки ги инервираат меѓуребрените крвни садови.

2.Задни гранки на градните нерви (rr.dorsales)

Претставуваат мешовити гранки,потенки и покуси. Секоја задна гранка се насочува наназад и
поминува меѓу напречните израстоци од градните прешлени и се дели на 2 помали кожни гранки
– надворешна и внатрешна (r.cutaneus lateralis et medialis), кои што се мешовити и ја инервираат
кожата и длабоката мускулна група на грбот.
r.cutaneus lateralis претежно моторна, врви меѓу m.longissimus и m.iliocostalis.
r.cutaneus medialis претежно сензитивна се пробива меѓу m.longissimus и m.transversospinalis
,потоа mm.rhomboidei, m.trapezius и m.latissimus dorsi, завршувајќи на крајот во кожата на грбот.

Дојка (mamma)
Млечна жлезда сместена во горнонадворешниот предел од градниот кош во regio mammalis, се
протега од II–то до IV–то ребро. Наликува на полутопка со рамна страна прилепена за градниот
кош а другата е слободна и испакната. На средина од слободната страна се наоѓа мало
испакнување – брадавица (papilla mammae). Папилата е опкружена со пигментирано поле – ореол
на дојката (areola mammae). Површината на ореолот е нерамна и поседува ситни испакнувања од
жлезди (glandulae areolaris). Папилата се проектира во височина на IV–от меѓуребрен простор и
тоа кај обата пола. Базата или рамната страна лежи на фасцијата од m.pectoralis major.
Дојката е составена од
 1. Кожата во пределот на дојката е тенка и мазна, под неа се наоѓа масно ткиво.
2. Жлездата на дојката (glandula mammaria) е претставена со 15-20 гроздести творби или
резени на жлездата (labi glandulae mammariae). Изводни канали означени како млечни
канали (ductus lactiferi), се насочуваат кон папилата и се отвараат на нејзиниот врв преку
пукнатини. Пред навлегувањето во папилата овие млечни канали се прошируваат во
синуси. (sinus lactiferi).
3. Длабоко клеточно масно ткиво се наоѓа зад жлездата меѓу нејзината длабока страна и
m.pectoralis major.

*Крвни садови на дојката

Артериски се добиваат од 3 извори:
1. A.axillaris
2. A.thoracica interna
3. Aa.intercostales
Венски се делат :
- површинските формираат околу папилата густ венски сплет
- длабоките се вливаат во истоимените артериски садови.

*Лимфни садови
Се делат на :
1. Површински или поткожните (vasa lymphatica superficialia) ја собираат лимфата од
поткожното ткиво и завршуваат во пазувните јазли (nodi lymphatici axillares)
2. Длабоки (vasa lymphatica profunda) потекнуваат од 3 извори:
-пределот на папилата
-лобусите на млечната жлезда
-млечните канали
Лимфните садови се собираат во 3 одводни лимфни патишта или стебла на дојката:
-Латерални претставуваат главен пат на дренирање на лимфата од дојката. Тие се 2-3 стебла и
завршуваат во пекторалните лимфни јазли (nodi lymphatici pectorales) и анастомозираат со
другите групи од аксиларните јазли.
-Горни ја дренираат лимфата од длабокиот предел на млечната жлезда и нејзините горни рабови.
Се пробиваат преку пекторалните мускули и завршуваат во апикалната група(nodi lymphatici
apicales) од пазувни јазли (лимфен пат на Grossman)
-Внатрешни (медијални) ја собираат лимфата од медијалниот дел на дојката, откако ќе го
пробијат m.pectoralis major се влеваат во парастерналните лимфни јазли (nodi lymphatici
parasternales), коишто ги придржуваат a. et v. thoracica int. Преку нив се воспоставува анастомоза
со јазлите коишто ја дренираат лимфата од хепарот, перикардот и дијафрагмата. Дренирање од
длабоки лимфни сплетови кон хепатични јазли (nodi lymphatici hepatici) преку
субдијафрагмалните лимфни јазли (nodi lymphatici inferiorеs) е означено како пат на Gerota.

* Нерви на дојката
-Површни претставуваат сензитивни гранки од вратниот сплет и тоа nn.supraclaviculares, и
сензитивни гранки од nn.intercostales.
-длабоки се наменети за инервација на млечната жлезда, потекнуваат од симпатичкото стебло на
градниот кош.
 Градна празнина (cavum thoracis)
Се дели на
1. Два бочни плревропулмонални предели – лев и десен од средоградието, ги содржат белите
дровови(pulmo) обложени со плевра (pleura)
2. Еден средишен предел наречен средоградие (mediastinum), локализирано меѓу двата
плевропулмонални простори, ограничено
-Однапред со градна коска
-Одзади со торакалниот дел од рбетниот столб
-Бочно десно и лево со плевропулмонален простор
-Долу со дијафрагмата
-Горе комуницира со базата од вратот преку горниот коскен отвор на градниот кош (aperture
thoracic superior).

Со помош на една фронтална рамнина, која што поминува пред дишникот и главните
дишници, средоградието е поделено на два помали предели
А. Предно средоградие (mediastinum anterius)
Б. Задно средоградие (mediastinum posterius).

Во долниот дел од предниот медиастинум се наоѓа срцето сместено во срцевото

ќесе(pericardium), во горниот дел се наоѓаат големите крвни садови на базата од срцето, а пред
нив градната жлезда (thymus). Преку предниот медиастинум се спушта и френичниот нерв
(n.phrenicus) кон дијафрагмата.
Во задниот медиастинум се наоѓаат дишникот, главните дишници, езофагусот, градната
аорта, азигосните вени, градниот лимфен канал, обата вагуси, градниот дел од симпатичното
стебло.

Органи на системот за дишење

Носот, голтникот, гркланот, дишникот, дишниците со своите гранки и белите дробови со плеврата.
Белите дробови се прави дишни органи каде што венската крв со оксидација преминува во
артериска.
На градната празнина припаѓаат дишникот, десната и лева главна дишница, белите дробови и
плеврата.

Дишник (trachea)
Се протега од гркланот (larynx) до неговиот раздвој (bifurcation tracheae). Има цевковидна форма,
долга околу 10-12 cm. Предната и бочните страни се испакнати бидејќи содржат рскавици
(cartilagines tracheales) додека нејзината задна страна е рамна, мека и претставува мембранест
ѕид (paries membranaceus). Почетниот,горен крај лежи под прстенестата рскавица на гркланот, во
висина на 6–от вратен прешлен. Нејзиниот завршен дел одговара на 5–от граден прешлен и е
претставен со развојот на трахеата на двете главни дишници (bronchus principalis dexter et
sinister).

*Соодноси на трахеата, се разликуваат 2 топографски дела

1. Вратен дел на дишникот лежи површно. Неговата предна страна е покриена само со кожа и
вратна фасција, во височина на 2-та и 3-та трахеална рскавица, на него лежат истимусот на
тироидната жлезда (isthimus gl.thyroidae). Задната страна од дишникот налегнува на езофагусот.
2.Горен дел на трахеата лежи длабоко во задниот медијастинум. Предната страна стапува во
сооднос со: 1.градната жлезда(thymus), 2. горната шуплива вена (v.cava superior), 3.левата
брахиоцефалична вена(v.brachiocephalica sinistra), 4.артериското брахиоцефалично
стебло(truncus brachiocephalicus), 5.левата заедничка каротидна артерија(a.carotis communis
sinistra), 6.левата потклучна артерија(a.subclavia sinistra).
Задната страна од градниот дел на трахеата налегнува на предната страна од езофагусот. Во оваа
бразда меѓу дишникот и храноводот, од двете страни лежи повратниот грклански нерв(n.laryngeus
reccurens) гранка на n.vagus.

*Градба
Трахеата е изградена од лигавица и фибро-рскавичен слој. Лигавицата (tunica mucosa) ја покрица
трахеата од внатрешната страна. Покриена со респираторен епител. Во лигавицата се наоѓаат
дишникови жлезди (glandulae tracheales), нивниот секрет ја навлажнува лигавицата и ги задржува
честиците од вдишаниот прав. Фибро-рскавичниот слој е составен од фибро еластична мембрана
и непотполни рскавични прстени наречени дишникови рскавици (cartilagines tracheales). Фибро
еластичната мембрана е изградена од згустено сврзно ткиво. Деловите од оваа мембрана што се
наоѓаат меѓу две соседни рскавици претставуваат прстенести врски (ligg.anularia). бројот на
рскавиците изнесува 16-20. Задниот ѕид на дишникот се состои од фиброеластична мембрана и се
нарекува мембранест ѕид (paries membranaceus). Задните краишта на трахеалните рскавици
соеднитети се меѓусебно со помош на напречни снопови од мазни мускулни влакна коишто
формираат дишников мускул(muscul trachealis) ,кој налегнува на длабоката страна од задниот
мембранест ѕид на трахеата.

Лева и десна главна дишница (bronchus principalis dexter et sinister)

Настануваат во висина на раздвојот на дишникот (birfucatio tracheae) и се насочуваат латерално и
надолу кон соодветните белодробни крила. Во висина на раздвојот, главните бронхии се
оделуваат и меѓу себе градат агол од 70 степени. Десната дишница е покуса со поголем калибар и
со пострмен пат, ја продолжува насоката на трахеата и со средишната линија гради агол од 25
степени. Левата главна дишница е подолга, со помал калибар, хоризонтално поставена и со
средишната линија гради агол од 45 степени. Поради пострмниот пат на десниот бронх, страните
тела навлегуваат во него. Нивното навлегување во левиот бронх е отежнато од присуството на
рскавичен дишников гребен (carina tracheae).

*Сооднос
Двата бронха се придружени со крвни садови и нерви и заедно градат белодробен корен (radix
pulmonis). Главниот бронх претставува централен орган на белодробниот корен, садовите и
нервите се наоѓаат околу него. Пред бронхот лежат функционалните крвни садови на
белодробното крило *горе се наоѓа белодробна артерија (a.pulmonalis),
*под неа белодробните вени (vv.pulmones). Зад бронхот се нутритивните крвни садови на
белодробието * артериски садови (rr.bronchiales), *венските (vv.bronchiales), *белодробниот
нервен сплет (plexus pulmonalis).
Околу нив се наоѓаат бројни лимфни садови и јазли.
Десниот бронх односно десниот белодробен корен е заобиколен од лакот што го гради азигосната
вена (v.azygos), која што се префрла од задната страна на коренот од неговата предна страна.
Преку левиот бронх свива лакот на аортата (arcus aortae) која што се префрла од предната страна
на белодробниот корен на неговата задна страна.
*Градба
Се разликуваат 2 дела
-фибро рскавичен дел- се наоѓаат бронхусни рскавици. Десниот има 6-8, левиот 10-12.
-лигавица

Бели дробови (pulmo)

Главни органи на системот за дишење, во нив венската крв преминува во артериска. Има 2
белодробни крила лево и десно (pulmo sinister, pulmo dexter). Локализирани во бочните
плевропулмонални регии на градната празнина. Волуменот на десното белодробно крило е
поголем во споредба со левото. Тоталниот капацитет на белодробието, односно најголемото
количество на воздух, при максимална инспирација изнесува кај возрасен човек околу 5.800 мл.
Резидуалниот волумен односно количество на воздух што останува во белодробието после
максимална експирација изнесува 1.200 мл. Десното белодробно крило е потешко од левото за
100грама.
Еластицитетот на белодробието е добро изразен, таа особеност го овозможува механичкиот дел
од дишењето. Еластичните ѕидови на белодробните меурчиња се во оптегната состојба поради
притисокот на воздухот врз нивните внатрешни ѕидови. Ако навлезе воздух во плевралната
празнина тогаш доаѓа до изедначување на притисокот и белите дробови колабираат(colapsus
pulmonis) и се собираат околу својот корен.

*Oпис
На секое белодробно крило се разликува: врв, база, надворешна или ребрена страна, внатрешна
или медијална страна, и 3 рабови –преден,заден,долен.
Белодробен врв (apex pulmonis)
Се протега над 2-то ребро. Врвот е покриен со кубето од плеврата (cupula pleurae) и преку неа
стапува во сооднос одејќи од напред кон назад со:
-потклучната вена (v.subclavia)
-потклучната артерија (a.subclavia)
-гранките на раменен сплет (plexus brachialis)
Белодробна база или дијафрагматска страна (basis pulmonis s. facies diaphragmatica)
Налегнува на дијафрагмата, таа е вдлабната и преку дијафрагмата стапува во сооднос со десниот
лобус на црниот дроб, желудникот и слезината.
Надворешна или ребрена страна (facies costalis)
Во целост е испакната и налегнува на ребрата и меѓуребрените простори исполнети со мускули.
Преку ребрените страни на обете белодробни крила се спушта напред коса пукнатина (fissura
obliqua) .
На десното белодробие се наоѓа хоризонтална пукнатина (fissure horizontalis) . Овие пукнатини ги
делат белите дробови на резени или лобуси.

Внатрешната страна (facies medialis)

Налегнува напред на органите од средоградието, а одзади на бочната страна од рбетниот столб,
таа е нерамна и вдлабната. Најголемата вдлабнатина што се наоѓа во предниот дел од
медијалната страна на двете белодробни крила е предизвикана од срцето и наречена срцев
отпечаток(impression cardiaca). Импресијата е поизразена на левото белодробно крило.
На внатрешната страна на еднаква одалеченост од врвот и базата а на задниот раб се наоѓа
влезното белодробно поле или белодробен хилус (hilus pulmonis).
Преку хилусот навлегуваат во белодробието главната дишница (bronchus principalis), артериски
садови (a.pulmonalis, rr.bronchiales), гранки на белодробниот нервен сплет.
 А излегуваат од белодробието венските садови (vv.pulmones, vv.bronchiales) и неговите лимфни
садови.Белодробните хилуси наликуваат на рекети за тенис.
На десното белодробно крило зад хилусот се наоѓа бразда од азигосната вена (sulcus venae
azygos) а под неа се наоѓа бразда од храноводот (sulcus esophageus).
На левото белодробно крило се наоѓа длабока аортна бразда (sulcus aorticus), која го обликува
хилусот и е презивикана од лакот на аортата и градната аорта.

Предниот раб (margo anterior)

Ги соединува предните делови на ребрената и внатрешната страна. Двата раба се многу остри и
тенки. Предниот раб од десното белодробно крило е конвексен,а во долниот конкавен. Тоа
вдлабнување е предизвикано и е наречено срцев засек на левото белодробно крило (incisura
cardiaca pulmonis sinistri). Инцизурата од долу е ограничена со кус триаглест продолжеток на
предниот раб наречен јазиче на левото белодробно крило (lingual pulmonis sinistri). Лингулата го
покрива срцевиот врв и има значење при аускултација на срцето.

Задниот раб (margo posterior)

Ги соедниува задните делови на ребрената и внатрешната страна од белодробието, тој е затапен и
слабо изразен и налегнува на бочната страна од рбетниот столб.

Долниот раб (margo inferior)

Е многу остар. Наликува на потковица и претставува периферен раб на белодробната база.

Белите дробови со помош на пукнатини се делат на резени или лобуси.

На десното белодробно крило се разликуваа 2 фисури- коса и хоризонтална, а на левото само
една и тоа коса.

Коса пукнатина (fisura obliqua)

Се среќава кај обете белодробни крила.Тргнува од внатрешната страна горе непосредно зад
белодробниот хилус. Пукнатините потоа се насочуваат косо нагоре и назад, го сечат задниот раб
во близина на врвот и поминуваат на ребрената страна,потоа се спуштаат косо напред и го сечат
долниот крај на предниот раб потоа наново се враќаат на медијалната страна и се насочуваат
нагоре до долниот крај на хилусот.

Хоризонтална пукнатина (fissura horizontalis)

Се наоѓа само кај десното белодробно крило. Се оделува од средниот дел на косата пукнатина и
се протега хоризонтално напред и внатре, преку средниот дел на ребрената а потоа по
внатрешната страна на белиот дроб.

Десното белодробно крило има 3 лобуси:

-горен(lobus superior),
-среден (lobus medius),
-долен(lobus inferior).
Левото белодробно крило има 2 лобуса :
-(горен lobus superior),
- долен(lobus inferior).
*Соодноси
-Скелето-топски соодноси-претставуваат соодноси на белите дробови со коскените ѕидови од
градниот кош. Најзначајни проекции од белите дробови се
Белодробниот врв, белодробните рабови, меѓулобусните фисури, лобусите. Овие проекции се
однесуваат на возрасни лица кај мирно и умерено дишење.
Проекција на белодробниот врв (apex pullmonis)
Обата белодробни врвови имаат иста проекција. Долната граница се наоѓа на горниот раб од 2-то
ребро. Горе врвот се проектира одзади во висина на вратот од 1-то ребро, поради косината на 1-то
ребро, белодробниот врв напред во однос на клучната коска се проектира над неа. Највисокиот
дел од врвот на белиод дроб се проектира во пределот на големата натклучна јама (fossa
supraclavicularis major).
Проекција на предниот раб (margo anterior)
Започнува во висина на стерноклавикуларниот зглоб, потоа од двете страни рабовите се спуштаат
косо и внатре зад рачката на стернумот до висина на 2-та ребрена рскавица, каде што се
доближуваат еден до друг, потоа тие се спуштаат по должина на средишната линија од стернумот
до 4-та ребрена рскавица.
Предниот раб на десното белодробно крило се спушта косо,десно и завршува на стерналниот крај
на 6-та ребрена рскавица.
Предниот раб на левото белодробно крило свртува налево и ќе ја вкрсти 5-та ребрена рскавица од
стернумот завршува на надворешниот крај на 6-та лева ребрена рскавица. Проекцијата на левиот
преден раб одговара на срцевиот засек на левото белодробно крило (incisura cardiac pulmonis
sinistri).
Проекцијата на задниот раб (margo posterior)
Од двете страни е претставена со вертикална линија којашто поминува преку зглобовите на
ребрата со рбетниот столб.
Проекција на долниот раб (margo inferior)
Го продолжува предниот раб на белиот дроб. Десно започнува во висина на стерналниот крај на 6-
та ребрена рскавица а лево од надворешниот крај на 6-та лева ребрена рскавица.
Кај белодробните крила во експирацијата долниот раб се спушта надолу, латерално и се вкрстува
со 7-то ребро на мамиларната линија (linea mammilaris), на 8-то ребро ја вкрстува аксиларната
линија (linea axillaris) , на 9-то ребро скапуларната линија (linea scapularis) , потоа продолжува
назад и завршува во ртниот израсток на 10-от граден прешлен каде што се соедниува со задниот
белодробен раб.
Кај белодробните крила во инспирирација, долниот раб се спушта и се вкрстува со 7-то ребро на
мамиларната линија(linea mammilaris), , со 9-то на аксиларната(linea axillaris) и со 10 –то на
скапуларната линија(linea scapularis), А завршува на 11-то ребро.
Проекција на коса пукнатина (fissure obliqua)
Е иста на двете белодробни крила. Започнува одзади во висина на ртниот израсток од 3-от грбен
прешлен, потоа се протега косо, надолу, напред, го вкрстува 5-то ребро на аксиларната линија ,
потоа поминува преку задната, бочната и предната страна од градниот кош и завршува на
предниот крај на 6-то ребро.
Проекција на хоризонтална пукнатина (fissure horizontalis)
Се среќава само кај десното белодробно крило, одговара на хоризонталната линија која што се
протега по должината на 4-от меѓуребрен простор.
Проекција на белодробни лобуси е означена со проекцијата на фисурите.
Напред на десната страна се проектираат горниот и средниот лобус, нивната граница е обележена
со 4-от меѓуребрен простор, по чија должина се проектира хоризонталната фисура.
Напред на левата страна се проектира само левиот горен лобус, долните лобуси не се проектираат
на предниот торакален ѕид.
Одзади на задниот ѕид од градниот кош, над хоризонталната линија се проектираат горните
лобуси од обете белодробни крила, а под линијата долните лобуси.
Средниот лобус од десното белодробно крило не се проектира на задниот торакален ѕид.

*Градба
Белиот дроб е изграден од а)паренхим, б) сврзна строма, в) крвни садови, г)нервен белодробен
сплет.
а) паренхим
го сочинуваат 1. белодробните делови од дишниците и 2. Белодробни резенчиња
1.белодробните делови од дишниците
Претставува продолжеток на главниот бронх (bronchus principitalis). Дишницата се дели на
помали гранки наречени лобарни дишници (bronchi lobares), наменети за белодробните лобуси.
Во десното белодробно крило се среќаваат 3, а во левото само 2.
Со навлегувањето во соодветниот лобус, дишницата се дели напомали гранки наречени
сегментни дишници (bronchi segmentales), наменети за бронхопулмонални сегменти (segmenta
bronchopulmonalia), кои што претставуваат помали анатомски единки на белодробието односно
делови на лобусите. Сегментите се посебни единки само во однос на бронхусите.

На десното белодробно крило се разликуваат 10-11 сегменти.

Горниот лобус има 3 сегменти:
1. Апикален сегмент (segmentum apicale)
2. Преден сегмент (segmentum anterius)
3. Заден сегмент (segmentum posterius)
Средниот лобус има 2 сегмента:
1. Медијален сегмент (segmentum mediale)
2. Латерален сегмент (segmentum laterale)

Долниот лобус има 6 сегменти, од кои 2-та се горни, 4-те базални.

Горни се :
1. Апикален сегмент (segmentum apicale)
2. Субапикален сегмент (segmentum subapicale) - НЕПОСТОЈАН СЕГМЕНТ
Базални се :
1. Преден базален сегмент (segmentum basale anterius)
2. Заден базален сегмент (segmentum basale posterius)
3. Медијален базален сегмент (segmentum basale mediale)
4. Латерален базален сегмент (segmentum basale laterale).

Кај левото белодробно крило се разликуваат 8-10 сегменти.

Горниот лобус е изграден од 4 :
1. Апико-постериорен сегмент (segmentum apicoposterius)
2. Преден сегмент (segmentum anterius)
3. Горен лингвинален сегмент (segmentum lingulare superius)
4. Долен лингвинален сегмент (segmentum lingulare inferius)
Долниот лобус е изграден од ист број сегменти како и долниот лобус кај десното крило.
Непостојани сегменти се субапикалнот , базалниот медијален сегмент.
Сегменталните дишници завршуваат со дишници на белодробните резенчиња или бронхиолуси
(bronchioli).

2.белодробните резенчиња (lobuli pulmonis)

Претставуваат основни анатомски и функционални единки на белодробието. Личат на
многустрани пирамиди.
Преку врвот на белодробниот лобулус навлегува бронхиолусот, тој се дели дихтомично неколку
пати и на крај дава респираторни бронхиолуси (bronchiole respiratorii). На ѕидовите на овие
дишни стебла се појавуваат првите белодробни меурчиња (alveoli pulmonis), кои се полутопчести
творби, со многу тенки ѕидови. Респираторните бронхиолуси со своите гранки градат белодробни
ацинуси (acini pulmonis). Секој респираторен бронхиолус се дели уште 3,4 пати и на крај дава
алвеоларни каналчиња (ductuli alveolares). На ѕидовите на овие каналчиња се наоѓаат
многубројни белодробни алвеоли. Секое алвеоларно каналче на крај завршува слепо со по 2
меурести кесички (saccule pulmonis).
Белодробните алвеоли претставуваат функционални делови на белиот дроб. Во нив се врши
размената на гасовите. Во ѕидовите на алвеолите се наоѓа густа мрежа на крвни капилари.

Ѕидот на бронхијалното стебло и неговите гранки е изграден од фибро-еластична мембрана,

мускулен слој и лигавица. Еластичните влакна од фибро-еластичната мембрана се насочени по
надолжна оска на бронхијалното стебло. Во нејзиниот состав влегуваат и мали рскавични плочки
кои допираат само до завршните бронхиолуси.
Мускулниот слој е изграден од спирални и меѓусебно вкрстени снопови. Спиралната насока на
мускулните снопови оневозможува потполно затварање на луменот од бронхиолусите. Во
ѕидовите на алвеоларните каналчиња мускулните влакна се наоѓаат само околу рабовите на
влезните отвори на алвеолите.
Лигавицата на бронхијалното стебло и неговите гранки е покриена со респираторен епител.
б) сврзна строма
е изградена од растресено сврзно ткиво со многу разгранет систем на еластични влакна. Ги
опкружува белодробните лобуси, сегменти и лобулуси. Слој од еластични влакна се наоѓа и во
ѕидовите на белодробните алвеоли.
в) крвни садови
се делат на Функционални и Нутритивни.
-Функционални крвни садови
Ја обезбедуваат функцијата на белодробието, односно размена на гасовите.
Обете белодробни артерии, десната и левата (a.pulmonalis dextra et sinistra) ја доведуваат во
соодветните белодробни крила венската крв од срцето. Овие артерии настануваат со делење на
пулмоналното стебло (truncus pulmonalis), кое што излегува од десната срцева комора. Овие
артерии се приклучуваат кон белодробниот корен и заедно со дишницата навлегуваат во
белодробното крило. Во белодробието пулмоналната артерија дава гранки за лобусите и
бронхопулмоналните сегменти. Бројот на сегменталните артерии е поголем од бројот на
белодробните сегменти. Од сегментните артерии се одделуваат гранки што ги придржуваат
бронхиолите и заедно со нив влегуваат во белодробните лобуси, каде што се делат на ситни
гранки. Крајните гранки на тоа делење градат густа мрежа од капилари кои ги обвиткуваат
белодробните алвеоли. Капиларната мрежа преку тенкиот ѕид на белодробните алвеони доаѓа во
близок сооднос со вдишаниот воздух.
Белодробните вени (vv.pulmonales)
По 2 за секоја страна ја пренесуваат оксидираната крв од белодробните крила до левата срцева
преткомора. Овие вени настануваат во ѕидовите на алвеолите, потоа поминуваат преку сврзните
прегради меѓу ацинусите, лобулусите и меѓу сегментите, прибирајќи ги и притоките од соседните
лобулуси и сегменти, градат се поголеми венски садови. На крај во секое белодробно крило се
формираат по 2 големи венски стебла, кои го напуштаат белодробието преку хилусот,
придржувајќи се кон органите на белодробниот корен завршуваат во левата преткомора од
срцето.
-Нутритивни крвни садови
Се наменети за неговата васкуларизација. Нивниот пречник е помал од пречникот на
функционалните садови. Овие садови ги претставуваат артериските бронхијални гранки и
бронхијалните вени.
Бронхијалните гранки (rr.bronchiales) по 2 за секое белодробно крило, потекнуваат од градната
аорта (aorta thoracica). Настануваат од горниот почетен дел на градната аорта, потоа влегуваат во
состав на белодробниот корен и преку хилусот навлегуваат во белодробието и даваат гранки за
васкуларизација на бронхијалното стебло. Тие завршуваат со капиларна мрежа и анастомозираат
со функционални крвни садови. Во таа капиларна мрежа при слабост на срцето настанува застој.
Бронхијалните вени ја собираат венската крв од бронхијалносто стебло, потоа го напуштаат
белодробното крило и се приклучуваат кон органите на белодробниот корен. Завршните стебла
на овие вени се влеваат во азигосните вени.
г)нервен белодробен сплет (plexus pulmonalis)
парен нервен сплет, настанува со соединување на парасимпатичките гранки од вагус и
симпатички гранки кои потекнуваат од соседните градни ганглиони на симпатичкото стебло. Овој
сплет се придружува кон органите на белодробниот корен и поминувајќи преку хилусот и тоа зад
дишницата, навлегува во белодробното крило.

Плевра (pleura)
Серозна мембрана, која го обвиткува белодробното крило. Се разликуваат 2 листа висцерален или
белодробна плевра (pleura pulmonalis) и париетален или ѕидна плевра (pleura parietalis). Дата
листа на плеврата ограничуваат затворена празнина наречена плеврална шуплина (cavum pleurae).
Се разликуваат 2 плеври лева и десна, потполно одделени со помош на медијастинумот.

*Опис
Белодробната плевра (pleura pulmonalis)
претставува тенка, сјајна, проѕирна мембрана што ја покрива целата површина на белодробното
крило, со исклучок на пределот околу хилусот. Тука завртува и откако ќе оформи дипла околу
белодробниот корен преминува во париетална плевра. Пулмоналната плевра со помош на
серозни влакна е цврсто срасната за површината на белодробното крило и тешко се одлепува од
него.
Ѕидната плевра (pleura parietalis)
ги покрива ѕидовите на градниот кош и од сите страни налегнува врз белодробната плевра. Кај
белодробниот хилус, белодрбоната и ѕидната плевра преминуваат една во друга. Белодробната
плевра откако ќе ја покрие внатрешната страна на белодробното крило, доаѓа до органите на
белодробниот корен, гради дипла и продолжува во париетална плевра. Диплата го опкружува
хилусниот дел од белодробниот корен од напред, горе и назад. Предниот и задниот лист на
диплата, под белодробниот корен остануваат одделени но се допираат и се протегаат се до
дијафрагмата формирајќи вертикална дупликатура или белодробна врска (lig.pulmonale).
Според страните на белодробието, париеталната плевра се дели на :

1. Дијафрагматска плевра (pleura diaphragmatica)

Одговара на базата од белодробното крило но ја покрива горната страна од дијафрагмата.
2. Ребрена плевра (pleura costalis)
Ја покрива внатрешната страна на ребрата
3. Медијастинска плевра (pleura mediastinalis)
Растегната меѓу стернумот и рбетниот столб а го гради бочниот ѕид на медијастинумот и налегнува
на неговите органи.

Париеталната плевра е цврсто срасната за ѕидовите на градниот кош.

Одделни делови на оваа плевра прекинувајќи еден во друг градат аглести синуси или џебови на
плеврата (recessus pleurales). Овие џебови содржат 4 делови од белодробното крило :
1. Кубето на плеврата (cupula pleurae)
Претставува горен синус на париеталната плевра, го покрива белодробниот врв. Стчи над
рамнината на горниот отвор од градниот кош, а е прицврстен со помош на фиброзни снопови или
врски за првото ребро и рбетниот столб. Врските се :
Ребрено-плеврена (lig.costopleurale)
Рбетно-плеврена (lig.pleurovertebrale)
Малиот скаленски мускул (m.scalenus minimuss) кој може да биде заменет со рбетно-
плевро-ребрена врска (lig. Costo-pleuro-vertebrale).
2. Предниот косто-медијастински џеб (recessus costomediastinalis anterior)
Настанува со соеднинување на предните делови од ребрената и медијастинската плевра. Во тој
аглест простор, кој се наоѓа непосредно зад градната коска се вовлекува остриот преден
белодробен раб.
3. Задниот коско-медијастински џеб (recessus costomediastinalis posterior)
Настанува со соеднинување на задните делови од ребрената и медијастинската плевра. тој
простор е локализиран на латералната страна од рбетниот столб и го содржи задниот таб раб на
белодробното крило.
4. Косто-дијафрагматски џеб (recessus costodiaphragmaticus)
Е долниот и практично најзначаен плеврален простор, претставува најнизок дел од плевралната
празнина. Тој синус настанува на преминот на ребрената во дијафрагматска плевра. Овој џеб го
содржи долниот раб на белодробното крило. Шуплината на костодијафрагматскиот синус е
привидна, обата листа на плеврата се прилепени еден до друг. Преку тој дел може да се пресече
плеврата а да не се отвори плевралната празнина и да не се повреди белодробието. Најниската
точка на синусот се наоѓа на скапуларната линија.

Плевралната шуплина (cavum pleurae) претставува потполно затворена привидна празнина меѓу
белодробната и париеталната плевра. Во неа постои негативен притисок кој го фиксира
белодробното крило за ѕидовите на градниот кош. Секое навлегување на воздух во оваа празнина
(pneumothorax) доведува до нејзино проширување, а белодробното крило се собира околу својот
корен.
*Соодноси
-Скелето-топските соодноси на париеталната плевра со ѕидовите на градниот кош.
Најзначајни се проекциите на плевралните џебови односно синусите.
1. Проекција на плевралната купола -cupola pleurae
Одговара на проекцијата на белодробниот врв. Највисокиот дел на куполата допира одзади до
вратот на 1-то ребро.
 2. Проекција на предниот костомедијастински џеб -recessus costomediastinalis anterior
Се совпаѓа со проекцијата на предниот белодробен раб, со исклучок во пределот на срцевиот
засек на левото белодробно крило. Започнува кај стерноклавикуларниот зглоб, потоа двете
проекции се спуштаат зад манубриумот од градната коска и се приближувааат една кон друга во
висина на 2-та ребрена рскавица. Потоа тие се спуштаат по средишната линија до 4-та ребрена
рскавица, а од таа различно се насочуваат.
Проекцијата на десниот преден синус се спушта косо,десно до внатрешниот крај на 6-та десна
ребрена рскавица.
Проекцијата не левиот синус завртува латерално и не ја придржува проекцијата на предниот
белодробен раб. Проекцијата на левиот синус завршува на 7-та лева ребрена рскавица,
латерално од градната коска.

Проекциите покажуваат дека двата предни костомедијастински синуси се допираат на

средишната линија на стернумот, а нагоре и надолу се оддалечуваат ограничувајќи меѓу себе 2
триаглести интерплеврални простор - горен и долен.
-Горниот интерплеврален простор лежи зад манубриумот на градната коска и ги содржи тимусот
и големите крвни садови на срцето
- Долниот интерплеврален простор одговара на срцевото ќесе.
3. Проекција на задниот костомедијастински џеб- recessus costomediastinalis posterior
Се совпаѓа со проекцијата на задниот белодробен раб којшто исполнува џеб.
4.Проекција на костодијафрагмалниот џеб - recessus costodiaphragmaticus
Слична на двете страни. Десно започнува кај внатрешниот крај на 6-та десна ребрена рскавица, а
лево кај 7-та лева ребрена рскавица, лево од стернумот. Оттука двете проекции се спуштаат
латерално и назад и го вкрстуваат 8-то ребро на мамиларната линија(linea mammilaris) , 10-то
ребро на аксиларната линија (linea axillaris) и 11-то ребро на скапуларната линија (linea
scapularis).
Проекцијата завршува на бочната страна на 12-от торакален прешлен или границата меѓу 12-от
граден и 1-от лумбален прешлен.

ОРГАНИ НА СИСТЕМОТ ЗА КРВОТОК

COR-СРЦЕ

Срцето е молекуларен орган локализиран во горниот дел на предниот медијастинум.

Неговиот ѕид е изграден од 3 слоја:
 Myocardium-најразвиен срцев мускул
 Endocardium-обвивка која го обложува myocardium
 Epicardium-покривка на надворешната страна

Кај срцевата работа се разликуваат две фази:

 Дијастола-срцевите празнини се исполнуваат со крв
 Систола-срцето со својата контракција ја уфрла крвта во артериите

Срцето и крвните садови формираат два крвотока, мал и голем.

 Circulus sanguinus minor s. pulmonalis-Мал/Белодробен
-Ја претвара венската крв во артериска. Започнува со белодробно артериско стебло
(truncus pulmonalis) кое ја пренесува венската крв од десната комора во белите дробови.
 Оксидираната крв од белите дробови ја пренесуваат белодробните вени (venae
pulmonales) до левата преткомора, а потоа поминува во левата комора.
 Circulus sanguinus major-Голем
-Ја разнесуваоксидираната крв по цело тело. Аортата ја примаод левата комора и со
своите гранки ги снабдува сите делови на телото. Во органите на телото преку капиларите,
крвта се ослободува од материите потребни за исхрана и функција ткивата. Собирајќи ги
елементите од дисмилацијата, преку венските капилари, крвта се слива во vena cava
superior et vena cava inferiot-горната и долна шуплива вена. Тие крвта ја носат во десната
комора.
Срцето е централен орган помеѓу двата крвотока. Има улога на пумпа. Претокоморите ја
вшмукуваат крвта преку шупливите и белодробните вени, а со контракција, коморите ја
истиснуваат преку артериските садови (аорта и белодробно стебло) во цело тело и белите
дробови.

ФОРМА И НАСОКА-налик на тристрана пирамида со тапи рабови и врв насочен надолу, напред и
во лево. Базата е свртена десно, назад и нагоре. Зазема похоризонтална или повертикална
положба. Ретко се среќава и cor pendulum-срце кое што виси.

ЛОКАЛИЗАЦИЈА-срцето е сместено во mediastinum anterius-предниот медијастинум. Лежи на

дијафрагмата, зад градната коска, пред езофагусот и ‘рбетниот столб и меѓу двете белодробни
крила. Оваа положба ја овозможуваат големите крвни садови на неговата база и срцевото ќесе,
фиксирано со повеќе врски за соседните органи.

КОНСИСТЕНЦИЈА, КАПАЦИТЕТ И ТЕЖИНА-во пределот на коморите има цврста консистенција, а во

пределот на базата (преткоморите) тоа е помеко бидејќи имаат потенки ѕидови.
Капацитетот на нормално срце е околу 170см3. Во патолошки случаи (dilatation cordis) може да се
прошири и содржи повеќе од 500см3 крв.
Тежина:270-300g.

НАДВОРЕШЕН ИЗГЛЕД
-Се разликуваат 3 страни, 3 раба, врв и база.
1. Страните: facies sternocostalis (предна)-испакната и во сооднос со градната коска и ребрата.
Fascies diaphragmatica (долна)-рамна и налегнува на дијафрагмата и facies pulmonalis (лева)-
силно испакната, во сооднос со левото белодробно крило. Ги одделува предната од задната
страна.
2. Рабови: лево-горен, лево-долен и десен. Првите два ја соединуваат левата со предната и
задната срцева страна. A, margo dexter (десниот раб) се протега од устието на долната
шуплива вена до врвот на срцето.
3. Basis cordis (срцева база) ги содржи преткоморите, претеѓно левата. Свретена е кон рбетниот
столб. Големите крвни садови кои поминуваат низ срцето ја градат corona cordis (срцевата
корона) и ја покриваат базата.
Садовите од срцевата корона покажуваат сооднос со преткоморите.
 Напред се наоѓаат: aorta ascendens (нагорната аорта) и truncus pulmonalis
 Десно и зад нагорната аорта: vena cava superior и под неа vena cava inferior
 Меѓу шупливата вени: venae pulmonales dextrae и venae pulnonales sinistrae
На делот кој и припаѓа на десната преткомора, во близина на шупливите вени, се наоѓа sulcus
terminalis и во не лежи јазелот на Keith-Flack.
 4. Apex cordis (срцев врв)-свртен надолу, напред и во лево. На него се соединуваат
меѓукоморните бразди и образуваат incisura apices cordi.
На срцевата површина има неколку бразди кои служат како границите меѓу празнините.
Преткоморната-коморна граница е означена како sulcus coronarius. Ја дели површината на два
нееднакви делови. Горниот е помал-преткоморен, а долниот-коморен. Над оваа бразда
преткоморите продолжуваат во слепи израстоци- auricula dextra & auricula sinistra.
Стернокосталната страна под коронарната бразда припаѓа на предните страни од десната и левата
комора. Површинската граница е претставена sulcus interventricularis anterior. Таа одговара на
предниот раб од septum interventriculare. Низ sulcus interventricularis anterior поминува r.
interventricularis anterior од левата коронарна артерија, придружена со v. cordis manga.
На дијафрагмалната страна на срцето, на коморниот дел, се наоѓа sulcus interventricularis posterior,
која одговара на задниот раб од меѓукоморната преграда. Низ браздата поминуваат r.
interventricularis posterior, од десната коронарна артерија, придружена со v. cordis media.

ВНАТРЕШЕН ИЗГЛЕД
Внатрешноста е поделена на 4 празнини. 2 горни празнини (преткомори)-atrium cordis, односно
лева и десна-atrium dextrum & atrium sinistrum, а одделени се со septum interlaterale. Долните две
празнини се протегаат до врвот и се (комори)-ventriculus cordis. Меѓу ventriculus dexter и
ventriculus sinister има преграда-septum interventriculare.

Срцевите преткомори (atrium cordis) се сместени горе и зад срцевите комори, тие се помали и
потенки од нив. Имаат форма на коцка, каде се разликуваат 6 ѕидови, предните се непостоечки те.
на нив се наоѓаат преткоморно-коморните отвори.
Аtrium dextrum
Се разликуваат 6 ѕида
 Горен-тука се наоѓа ostium venae cavae superioris. Отворот е кружен и без залисток, и со
пречник 18-22mm. Латерално се наоѓа празнина-auricula dexter, која е преден
продолжеток на преткомората.
 Долен-има отвор ostium venae cavae inferioris, кој на предниот дел има полумесечест
залисток. Пречникот е околу 30mm. Понапред и повнатре во овој отвор се наоѓа отворот на
срцевиот синус, тркалезен со пречник 12mm.
Преку foramina venarum minimarum се отвараат малите површински вени на десната
комора и најмалите срцеви вени.
 Надворешен-покриен е со trabeculae tendineae et trabeculae carneae
 Внатрешен-тој го гради septum intelaterale, на истиот се наоѓа и fossa ovalis, остаток од
облитерираниот овален отвор на Botali-foramen ovale-Botali.
 Преден-на него се наоѓа ostium atrioventriculare dextrum
 Заден-мазен и припаѓа на базата. На надворешниот дел има испакнување-crista terminalis
предизвикан од sulcus terminalis.

Atrium sinistrum
Се разликуваат 6 ѕида
 Горен-покрив на преткомората. Рамен и потиснат од белодробната артерија.
 Долниот-меѓупростор меѓу преткоморно-коморниот отвор и отворите на белодробните
вени.
  Надворешен-отвор левата аурикула- auricula sinistra. На него се наоѓаат многубројни
мускулни творби од втор и трет ред.
 Внатрешен-го гради septum interatriale
 Преден-вдлабнат и претставен со ostium atrioventriculare sinistrum
 Заден-тука се наоѓаат отворите на четрите белодробни вени- venae pulmonales. Ретко
можат да бидат три или пет.
Двете десни вени-venae pulmonales dextrae се отвараат во близина на меѓупреткоморната
преграда, а venae pulmonales sinistrae во висина на левиот раб од задниот ѕид. Отворите се
тркалезни и без залистоци.

Сpetum interatriale(меѓупреткоморна преграда)-ги одделува двете преткомори ги гради нивните

внатрешни ѕидови. Таа е четириаголна мембранозна плоча. Во периферниот дел е мускулно-
фиброзна со дебелина 1-2мм. , а централниот дел мембранозен, тенок и провиден.
Од страна на десната преткомора септумот во централниот дел содржи јама- fossa ovalis. Таа е
остаток од облитерарниот ембрионален овален отвор на Botali-foramen ovale Botali. Кај фетусот
овозможува комуникација меѓу двете преткомори.
Fossa ovalis е опкружена со limbus fossa ovalis. Во некои случаи десната преткомора се протега во
левата во вид на џеб затворен со тенка мембрана која гради fallx septi. Дното на горниот џеб во
некои случаи комуницира со левата преткомора преку тесна пукнатина, која во нормални услови е
ввиртуелна поради поголемиот притисок во левата преткомора.
Затворањето на овалниот отвор настанува по самото раѓање. Во некои случаи може да остане
делумно или потполно отворен-foramen ovale apertum. При оваа аномалија доаѓа до мешање на
артериска и венска крв.

Срцеви комори (ventriculus cordis)

Лежат под преткоморите и се поголеми од нив. Се разликува ДЕСНА КОМОРА (ventriculus dexter)
и ЛЕВА КОМОРА (ventriculus sinister) - тие меѓу себе се одделени со меѓукоморна преграда
(septum interventriculare).
На базите од двете комори се наоѓаат атриовентрикуларни отвори - овални, снабдени со
залистоци, изградени од листови. Десниот отвор (ostium atrioventriculare dextrum) е снабден со 3
листен залисток (valva atrioventricularis dextra seu valva tricuspidalis). Десниот залисток (valva) има
3 листа.
Левиот атриовентрикуларен отвор (ostium atrioventriculare sinistrum) има 2 листен или митрален
залисток (valva atrioventricularis sinistra seu valva mitralis). Левиот (cuspis) има 2 листа. Кусписите
се триаглести или четириаглести од сврзно ткиво,обложени со ендокариум. На секој се
разликуваат 2 страни:
-предкоморна мазна
-комора нерамна – тука се прикрепуваат тетивни влакна (chordae tendineae).
Атриовентрикуларните залистоци со движење на листовите го регулираат текот на крвта во
срцевите празнини. За време на дијастола листовите се спуштени, раздвоени, крвта слободно
преминува од преткоморите во коморите. Спротивно за време на систола- листовите се
подигнати, ги затвараат отворите, крвта не може да се враќа во преткоморите.
На базите од двете комори покрај атриовентрикуларните отвори се наоѓа и по еден артериски
отвор. Во десната комора пред и лево од атриовентрикуларниот отвор се наоѓа отворот на
белодробното стебло (ostium trunci pulmonalis)- оттука тргнува артериското белодробно стебло
(truncus pulmonalis). Во левата комора пред и десно од атриовентрикуларниот отвор лежи
устието на аортата (ostium aortae).
Артериските отвори се снабдени со залистоци (valva). Во ДЕСНАТА комора се наоѓа залистокот на
белодробното стебло (valva trunci pulmonalis), а во ЛЕВАТА комора залистокот на ортата (valva
aortae). Залистоците на двата отвори се изградени од по 3 листа во форма на полумесец (valvula
semilunaris). Овие залистоци исто како и куписите се изградени од сврзно ткиво обложени со
ендокард. Овие залистоци го спречуваат повратокот на крвта од артерииите назад во коморите.
Коморните ѕидови се подебели. На внатрешната страна се наоѓаат мускулни творби кои се делат
во 3 групи :
1.папиларни мускули (m.papillares)
Се најзначајни, претставуваат мускулни снопчиња кои навлегуваат во празнините на коморите.
Нивните бази се прицврстени за коморниот ѕид, а од слободните делови тргнуваат тетивни
влакна (chordae tendineae) кои се прикрепуваат на кусписи на атрио.отвори. При контракција на
овие мускули тетивните влакна ги повлекуваат кусписите и го спречуваат нивното навлегување во
празнината на преткомората.
2.месести столпчиња (trabeculae carneae)
Прикрепени за коморниот ѕид
3.тетивни столпчиња (trabeculae tendineae)
Мускулни творби со тетивни краеви прикрепени за коморниот ѕид, а средниот дел е слободен и
одделен од ѕидот како мост.

*ДЕСНА КОМОРА (ventriculis dexter)

Има форма на 3-страна пирамида со база свртена кон десната преткомора,а врвот одговара на
срцевиот врв. Ѕидови на комората се 3 :
--Предниот ѕид се протега од предната меѓукоморна бразда до десниот раб на
срцето. Најбогат со мускулни творби.
-- Задниот или задно-долниот ѕид одговара на дијафрагмалната страна од срцето. Се протега од
десниот раб на срцето до задната меѓукоморна бразда, исто така богат со мускулни творби.
--Внатрешниот ѕид го гради меѓукоморната преграда (septum interventricularе) и е рамен.
На базата од десната комора се гледаат 2 отвора :

1. Десниот атриовентрикуларен отвор (ostium atrioventriculare dextrum)

Ги соединува десната преткомора и комора. Тој е кружен. На отворот се наоѓа десен

атриовентрикуларен или 3листен залисток ((valva atrioventricularis dextra seu valva tricuspidalis).
Залистокот е изграден од 3 листа :
 Преден лист (cuspis anterior)
 Заден лист (cuspis posterior)
 Предграден лист (cuspis septialis)

2. Отворот на белодробното стебло (ostium trunci pulmonalis)

Се наоѓа пред и над десниот атриовентрикуларен отвор, сместен на горниот крај од еден
продолжеток на десната комора наречен артериски конус (conus arteriosis s.infundibulum)
На отворот од белодробното стебло се наоѓа залисток на белодробното стебло (valva trunci
pulmonalis), изграден од 3 полумесечести листови (valvulae semilunares) и тоа :
 преден полумесечест лист (valvula semilunaris anterior)
 десен (valvula semilunaris dextra)
 лев (valvula semilunaris sinistra)
Папиларните мускули преку тетивните влакна се прикрепени за коморната страна на кусписите до
3листниот залисток. Најчесто 3 на број: 1.Преден (m.papilaris anterior) , 2.Заден
(m.papilaris posterior) 3.Преграден (m.papilaris septialis)
Една мускулна творба – септомаргинален, преградновичен столб (trabecula septomarginalis)
тргнува од внатрешниот ѕид на комората во вид на лак и завршува на предниот ѕид до предниот
папиларен мускул. Значаен по тоа што го спроведува десниот крак на His-овиот сноп.
*ЛЕВА КОМОРА (ventriculis sinister)
Лежи лево и зад десната. Има форма на конус - 2 ѕида, база и врв.
–медијалениот ѕид претставува меѓукоморен септум
- латералениот ѕид одговара на белодробната страна од срцето (facies pulmonalis)
На базата на левата комора се наоѓаат 2 отвора :

1. левиот преткоморно-коморен отвор (ostium atrioventriculare sinistrum)

Ја соединува левата комора и преткомора. На отворот се наоѓа лев атриовентрикуларен или

митрален залисток (valva atrioventricularis sinistra, s. valva bicuspidalis s. valva mitralis
На митралниот залисток се разликуваат 2 листа :
 преден лист (cuspis anterior)
 зааден лист (cuspis posterior

1. отворот на аортата (ostium aortae)

Ја поврзува комората со празнината на аортата. Овој отвор е кружен, сместен внатре и нанапред
од левиот преткоморно-коморен отвор. На аортниот отвор се гледа аортен залисток (valva aortae)
изграден од 3 полумесечести листови (valulae semilunares) и тоа :
 заден полумесечест лист (valvula semilunaris posterior)
 десен (valvula semilunaris dextra)
 лев (valvula semilunaris sinistra)

Во празнината на левата комора се напоѓаат само 2 папиларни мускули – m.papilaris anterior et

posterior.

*МЕЃУКОМОРНА ПРЕГРАДА (SEPTUM INTERVENTRICULARE)

Двете комори се поделени со помош на 3-аглестата преграда која ги гради и нивните внатрешни
ѕидови. На оваа преграда се разликуваат 2 дела :
-Мускулен дел (pars muscularis) е најдебел во пределот на срцевиот врв, а нагоре се истенчува.
-Мембранозниот дел (pars membranocea) претставува фиброзно-еластична плолча, го зафаќа
само најгорниот дел од преградата.
Мембранозниот дел од преградата со левата страна и припаѓа на левата комора, додека неговата
десна страна е поделена со припојот од преградниот лист од тролисната валвула на 2 дела :
-долниот дел и припаѓа на десната комора
–горениот дел припаѓа на десната преткомора и допира до меѓукоморната преграда. Овој горен
дел претставува преткоморно-коморна преграда(septum atrioventriculare) ,а ја одделува десната
преткомора од левата комора.

СООДНОСИ НА СРЦЕТО

*СИНТОТОПСКИ СООДНОСИ
-Предната или градно ребрена страна (facies sternocostalis) доаѓа во сооднос со :
-коскено мускулните слоеви на стерналната регија (region sternalis)
-предните рабови на белите дробови
-предните костомедиастинални џебови на плеврата
Средниот дел од предната страна е во директен сооднос со предниот граден ѕид. Тој дел се наоѓа
во долниот интерплеврален простор меѓу 4-та и 6-та ребрена рскавица.
-Долната или дијафрагматска страна (facies diaphragmatica) налегнува на тетивниот центар од
дијафрагмата и преку неа доаѓа во сооднос со :
-левиот лобус на црниот дроб (lobus hepatis sinister)
-сводот на желудникот (fundus ventriculi)
-Левата или белодробна страна (facies pulmonalis) преку срцевото ќесе доаѓа во сооднос со :
- левиот френичен нерв (n.phrenicus)
-медијастинска плевра (pleura mediastinalis)
-долниот дел на внатрешната страна на левото белодробно крило на кое што остава и
отпечаток (impression cardiaca)
Срцевата база (basis cordis) со својата десна половина и припаѓа на десната преткомора,
предизвикува отпечаток од внатрешната страна на десното белодробно крило (impression
cardiaca) и доаѓа во сооднос со десниот френичен нерв (n.phrenicus) . Левата половина на
срцевата база одговара на левата преткомора, таа е завртена кон рбетниот столб и преку
срцевото ќесе доаѓа во сооднос со органите на задниот медијастинум и тоа
- Левиот вагус (n.vagus)
- Долни трахеобронхијални жлезди (nodi lymphatici tracheobronhiales inferiores)
- Предна страна на хранопроводот (esophagus)
Зад хранопроводот се наоѓаат :
- Градната артерија (aorta thoracica)
- Градниот лимфен канал (ductus thoracicus)

Срцев врв (apex cordis) одговара на 5-от меѓуребрен простор.

*СКЕЛЕТОТОПСКИ СООДНОСИ
Проекција на срцето-срцев дијаграм, претставува проекција на срцето на предниот торакален ѕид.
Дијаграмот има 4 агли и 4 рабови.
Аглите се проектираат на овие места
1. Горно-десниот се наоѓа во 2-от десен меѓуребрен простор
2. Горно-левиот се наоѓа во 2-от лев меѓуребрен простор
3. Долно-десниот агол се проектира на внатрешниот стернален крај од 5-та или 6-та ребрена
рскавица
4. Долно-левиот агол се наоѓа на 5-от лев меѓуребрен простор односно 2 прста внатре од
папилата на градата (на истата точка се проектира и срцевиот врв)

Ако се соединат овие агли се добиваат граничните рабови на срцевиот дијаграм.

-Горниот раб ги соединува горните агли, врви хоризонтално преку градната коска во височина на
2-от меѓуребрен простор.
-Долниот раб се протега од десниот долен агол надолу кон левиот.
-Десниот раб ги соединува горниот и долниот десен агол и врви по десниот раб на стернумот.
-Левиот раб ги соединува горниот и долниот лев агол и врви косо надолу и латерално.
Со перкусија се добива триаглеста површина наречена триаголник на релативна срцева тапост. Се
добива поради тоа што пред срцето лежат предните рабови на белите дробови. Долно-левиот дел
на триаголникот доаѓа во сооднос со предниот ѕид на градниот кош и е наречен четириаголник на
апсолутна срцева тапост.
Триаголникот на релативна тапост
Приближен е со срцевиот дијаграм со исклучок на горниот дел. Горниот дел или врвот на
триаголникот е затапен, преминува над спојот меѓу телото и дршката на стернумот и ја
претставува проекцијата на големите крвни садови од срцевата круна (1.v.cava superior, 2.aorta,
3. truncus pulmonale).
Долната граница на триаголникот тешко се одредува бидејќи тапоста на срцето продолжува во
истата на хепарот.
Четириаголник на апсолутна тапост e ограничен со
-Горе со 4-та ребрена рскавица
-Долу со линијата што ги соединува стерналниот крај на 6-та ребрена рскавица со проекционата
точка на срцевиот врв
-Десно со левиот раб на стернумот
-Лево со левиот раб од срцевиот дијаграм.
Левата граница се совпаѓа со срцевиот засек (incisura cardiaca)
Проекции на срцеви отвори
Големите срцеви отвори се проектираат на една замислена коса линија што се протега преку
стернумот и ги поврзува стерналните краишта на 3-та лева и 5-та десна ребрена рскавица.
Најгоре се проектира отворот на пулмоналното стебло (ostium trunci pulmonalis), под него отворот
на аортата (ostium aortae), најдолу десниот атриовентрикуларен отвор (ostium atrioventriculare
dextrum). Под линијата на средината се наоѓа проекција на левиот атриовентрикуларен отвор
(ostium atrioventriculare sinistrum).
Аускултацијата на отворите се врши на аглите од срцевиот дијаграм.
На долните агли ( десниот и левиот ) се слушаат преткоморно-коморните отвори и нивните
залистоци. Во 2-от меѓуребрен простор, лево (отворот на белодробното стебло),
десно (отворот на аортата).

*СОСТАВ НА СРЦЕТО
Главен составен дел на срцето е срцевиот мускул (myocardium), кој е прицврстен со своите влакна
за фиброзниот скелет на срцето. Срцевиот мускул одвнатре е обложен со внатрешна срцева
мембрана (endocardium) , однадвор покриен со надворешна срцева покривка (epicardium).

*ФИБРОЗЕН СКЕЛЕТ НА СРЦЕТО

Претставен со фиброзно ткиво, се наоѓа на базата од коморите околу атриовентрикуларните и
артериските отвори. Обезбедува цврстина околу срцевите отворите . Се опишуваат
атриовентрикуларни фиброзни прстени (anuli fibrosis atrioventriculares) околу истоимените
отвори, како и 2 кружни артериски фиброзни прстени (anuli fibrosis arteriosi).

*СРЦЕВ МУСКУЛ (myocardium)

Најразвиен слој на срцето. Посебно напречно пругасто мускулно ткиво. Коморите се изградени со
2 мускулни ќеси, десна и лева обвиткани во 3-та.

Миокард на коморите
Мускулните снопови на коморите се распределени во површински и длабок слој(претставен со 2
мускулни цевки,отворени на двата краја). Мускулните цевки од двете комори со помош на
заедничките мускулни влакна го градат мускулниот дел на меѓукоморната преграда (septum
interventriculare-pars muscularis). Заедничките мускулни влакна ги обвиткуваат двете цевки од
надворешната страна и се делат на предни(тргнуваат од предните делови на претокоморно-
коморните и артериските фиброзни прстени) и задни(покриени со снопови што тргнуваат од
задната страна на фиброзните прстени,навлегуваат во празнината на десната комора). Дел од
заедничките мускулни влакна во внатрешноста на коморите ги обложуваат нивните ѕидови , а
другиот дел градат папиларни мускули. На коморниот ѕид се разликуваат 3 слоја
Надворешен и внатрешен изграден од заеднички мускулни влакна, и среден изграден од посебни
мускулни влакна.

Миокард на преткоморите
Се разликуваат 2 вида на влакна посебни (градат 2 мускулни ќеси,обвиткани со тенок мускулен
слој од заедничките мускулни снопови) и заеднички.

*СПРОВОДЕН МУСКУЛЕН АПАРАТ НА СРЦЕТО

Изграден од 2 дела :
1. Синусно-преткоморен јазел (nodus sinuatrialis Keit-Flack)

Лежи под епикардот во завршната бразда (sulcus terminalis) на десната преткомора. Изграден од
сноп на неуро-мускулни влакна. Обвиткан со сврзно и еластично тквио. Од овој јазел тргнуваат
посебни влакна кои го поврзуваат со десната и левата преткомора, со горната шуплива вена и со
атриовентрикуларниот јазел. 3 интернодални патишта се најзначајни, тие започнуваат од
различни делови, преминуваат по ѕидовите од десната преткомора и завршуваат во nodus
atrioventricularis. Овој јазел е васкуларизиран најчесто од десната коронарна артерија, поретко
од левата.

 Предниот интернодален пат на Bachmann

Тргнува од предниот раб на nodus sinuatriallis, потоа се насочува пред v.cava superior. Се дели на 2
гранки од кои едната завршува во ѕидот од левата преткомора, а втората поминува лаковидно низ
меѓупреткоморната преграда и завршува во nodus atrioventricularis.
 Средниот интернодален пат на Wenckebach

Тргнува од задниот раб на nodus sinuatriallis, потоа врви зад v.cava superior и се спушта низ
меѓупреткоморната преграда завршувајќи на горниот раб од nodus atrioventricularis.
 Задниот интернодален пат на Thorel

Тргнува од долниот крај на nodus sinuatriallis, потоа поминува преку залистокот од v.cava superior
и завршува на задниот раб од nodus atrioventricularis.

2. Преткоморно-коморен сноп (fasciculus atrioventricularis-His)

Се протега од предно долниот дел на меѓупреткоморниот септум, преку овој септум па се до

папиларните мускули. Овој сноп го градат мускулни влакна од ембрионален тип, нервни влакна и
ганглиски клетки. Нервните влакна потекнуваат од n.vagus. Во атриовентрикуларниот јазел и
заедничкиот крак на снопот доаѓа васкуларизација од септална гранка на десната коронарна
артерија. Десниот крак на снопот е васкуларизиран од септална гранка на левата коронарна арт. А
левиот од обете короарни арт. Преткоморно-коморен сноп се дели на 3 дела :

 Преткоморно-коморен јазел (nodus atrioventricularis-Aschoff-Tawara)

Почетен дел од преткоморнокоморниот сноп. Локализиран под ендокардот во предно

внатрешниот агол на долниот ѕид од десната преткомора во триаголникот на Koch. Триаголникот е
ограничен
-напред со десниот атриовентрикуларен отвор
-медијално со интератријалниот септум
-латерално со отворот на коронарниот синус
 Стебло (truncus)

Тргнува од предниот крај на атриовентрикуларниот јазел, го пробива десниот фиброзен

триаголник и продолжува по задниот раб на мембранестиот дел од интервентрикуларниот
септум. Меѓу мембранестиот и мускулниот дел од септумот, стеблото на снопот се дели на десен и
лев крак.
 Десен и лев крак (crus dextrum , crus sinistrum)

Наменети за соодветни срцеви комори.

Десниот крак врви по десната страна на интервентрикуларната преграда, дава гранка за
септалниот папиларен мускул и преку септомаргиналната трабекула (trabecula septomarginalis)
доаѓа до предниот папиларен мускул. Тој крак дава завршни гранки коишто го градат под
ендокардот таканаречена Purkin- ева мрежа наменета за мускулатурата на десната комора.
Левиот крак е наменет за левата комора. Врви по левата страна на интервентрикуларниот септум
површно под ендокардот и завршува со 2 гранки предна и задна за папиларните мускули.
Завршните гранки градат Purkin –ева мрежа за мускулатурата на левата комора.

СИНУАТРИАЛНИОТ ЈАЗЕЛ го условува и го одредува нормалниот срцев ритам, додека

ХИСОНОВИОТ сноп воспоставува врска меѓу миокардот на преткоморите и истиот на коморите,
кои се одделени со фиброзен скелет. Секое оштетување на хисовиот сноп доведува до срцев блок
и дисоцијација на работата на преткоморите и коморите.

*ДОДАТНИ СПРОВОДНИ ПАТИШТА

Го поврзуваат миокардот на преткоморите и коморите заобиколувајќи го спроводниот систем.
-Kent –овиот преткоморно коморен сноп односно мускулен мост, допира до меѓукоморната
преграда заобиколувајќи го nodus atrioventricularis.
-нодалновентрикуларните и фасцикуловентрикуларните влакна (Mahaim) кои се наоѓаат меѓу
nodus atrioventricularis и коморите, односно меѓу ХИСОВИОТ сноп и коморите.

*Внатрешна срцева обвива (endocardium)

Тенка и мазна срцева мембрана, ги покрива ѕидовите од внатрешната страна и преминува преку
сите мускулни творби на преткоморите и коморите (кај атриовентрикуларните отвори го покрива
фиброзниот скелет од преткоморната и коморната страна, кај артериските отвори ендокардот ги
покрива коморните страни на залистоците). Подебел е во левата срцева половина.
*Срцеви артерии
2 венечни или коронарни артерии –десна и лева (а.coronaria dextra et sinistra), нивниот број
варира од 1-4, потекнуваат од почетниот поширокиот дел на аортата (bulbus aortae).
 • Десна коронарна артерија (a.coronaria dextra)
Се издвојува од булбусот на аортата и тоа од десниот sinus aortae во височина на полумесечест
залисток. По издвојувањето врви меѓу truncus pulmonalis и auricular dextra потоа во sulcus
coronarius и заобиколувајќи го десниот срцев раб поминува на задната страна од срцето. Во
задниот дел од sulcus coronarius , a.coronaria dextra доаѓа во сооднос со венскиот коронарен
синус (sinus coronarius).
Во горниот дел од sulcus interventricularis анастомозира со r.circumflexus од левата коронарна арт.
а потоа завршува со задна меѓукоморна гранка (r.interventricularis posterior).

-БОЧНИ ГРАНКИ - ( 2 )
А) Нагорни или преткоморни бочни гранки
1. Гранката за синуатрилниот јазел (r.nodi sinuatralis) или Keit-Flack –ОВАТА артерија.
Се издвојува од почетниот дел на a.coronaria dextra, се насочува кон горната страна од
преткомората и се разгранува. Покрај () ги васкуларизира и десната аурикула, ѕидот од десната
преткомора и меѓупреткоморната преграда.
2. Десна преткоморна гранка (r.atrialis dexter) е помала од претходната. Се издвојува од
a.coronaria dextra во регија на десниот срцев раб и се протега преку десната страна од десната
преткомора.
Б) Надолни или коморни бочни гранки (се спуштаат низ предната и задната страна од десната
комора).
1. Гранка за артерискиот конус (r.coni arteriosi)
Дава гранки за васкуларизација на артерискиот конус, како и предната и задната страна на
почетниот дел од . Во некои случаи може да се издвои од со посебен отвор како 3-та коронарна
артерија.
2.Десната маргинална гранка (r.marginalis dexter)
Се издвојува од стеблото на a.coronaria dextra во пределот на десниот срцев раб, се спушта низ
работ се до срцевиот врв и дава предни и задни гранки за васкуларизација на десната комора.

Завршниот дел од стеблото на a.coronaria dextra откакако ќе даде гранки на задната страна од
левата комора свртува под прав агол доаѓајќи на горниот крај од sulcus interventricularis каде што
се спушта низ браздата како r.interventricularis posterior. Пред навлегување во браздата од
десната коронарна артерија се издвојува гранка за преткоморниот јазел (r.nodi atrioventricularis)
за васкуларизација на јазелот и гранка која го продолжува патот на десната коронарна арт. низ
sulcus coronarius .
Задната меѓукоморна гранка (r.interventricularis posterior)
Се спушта низ истоимената бразда кон срцевиот врв. Од неа се издвојуваат десни и леви гранки за
задните страни од коморите, како и задни меѓукоморни преградни гранки) (rr.interventriculares
septales). Тие се 7 - 12 на број, ја васкуларизираат задната третина на меѓукоморната преграда.
Крајниот дел на r.interventricularis posterior дава завршни гранки кои анастомозираат со гранки
од r.interventricularis anterior.

• Лева коронарна артерија (a.coronaria sinistra)

Излегува од левиот sinus aortae и тоа во височина на слободниот раб од левиот полумесечев
залисток. Кусото стебло на оваа арт. се спушта налево, поминувајќи зад truncus pulmonalis, а потоа
меѓу него и левата аурикула, доаѓа до левиот дел од sulcus coronarius каде што се дели на 2
завршни гранки:
1.Предната меѓукоморна гранка (r.interventricularis anterior)
се спушта низ sulcus interventricularis anterior, во долната половина од браздата е придружена со
големата срцева вена (v.cordis magna). Предните меѓукоморни септални гранки ги
васкуларизираат предните 2 третини од septum interventriculare, а задната
третина е васкуларизирана од меѓукоморните гранки од r.interventricularis posterior.

БОЧНИ ГРАНКИ НА r.interventricularis anterior

А. Десни бочни гранки
3 - 5 на број, васкуларизираат преден ѕид од десната комора. На почетокот од стеблото на
r.interventricularis anterior се издвојува тенка гранка за арт.конус (r.coni arteriosi) која се насочува
десно и анастомозира со истоимената гранка од a.coronaria dextra.
Б. Леви бочни гранки
2 - 6 на број, се насочуваат косо, надолу низ предниот ѕид од левата комора.
В. Меѓукоморните преградни гранки (rr.interventriculares septales)
Најбројни (8 – 15), се издвојуваат од задната страна на r.interventricularis anterior. Првата од нив е
најразвиена.

2.Полукружна гранка (r.circumflexus)

Врви низ левата половина од sulcus coronarius, обиколувајќи ја пулмоналната страна од срцето
доаѓа на неговата задна страна и завршува во близина на задната меѓукоморна бразда.
БОЧНИ ГРАНКИ НА r.circumflexus
А. Нагорни бочни гранки или преткоморни гранки
се разградуваат по горната, левата и задната страна од левата преткомора.
Меѓу преткоморните гранки најразвиена е левата преткоморна гранка (r.atrialis sinister) насочена
надесно кон горната страна од левата преткомора и анастомозира со истоимената десна гранка од
a.coronaria dextra.
Б. Надолни бочни гранки или коморни гранки
Ја васкуларизираат левата комора. На белодробната страна на срцето од r.circumflexus се
издвојува лева маргинална гранка (r.marginalis sinister). На задната страна од срцето r.circumflexus
дава гранка за преткоморниот јазел r.nodi atrioventricularis за негова васкуларизација.

-БОЧНИ ГРАНКИ- (a.coronaria sinistra)

Од кусото стебло на левата коронарна арт. се издвојуваат ситни бочни гранки за васкуларизација
на задната страна на truncus pulmonalis и левата страна на аортата.

*ВЕНИ НА СРЦЕТО
Венската крв од срцевите садови се влева во десната преткомора. Поголем дел од венската крв ја
собира sinus coronaries, а помал дел истекува преку vv. cordis minimae и vv. cordis anteriores.
Sinus coronaries е продолжеток на v. cordis mangа. Таа почнува од срцевиот врв, а потоа се движи
по sulcus interventricularis anterior до sulcus coronarius, го заобиколува белодробното стебло на
срцето и се проширува и гради sinus coronaries. Неговиот отвор се наоѓа на долниот ѕид од
преткомората.
Големата срцева вена и венскиот синус ја собираат крвта скоро од целото срце, а примаат и голем
број притоки:
o v. cordis media
o v. cordis parva
o v. obliqua atrii sinistri
o v. posterior ventriculi sinistri
Постојат и најмали срцеви вени-vv. cordis minimae. Тие се мали и куси венски садови на
преткоморите и коморите (особено во десната ореткомора). Се среќаваат и мали предни вени-vv.
cordis anteriores, потекнуваат од десната комора, а се влеваат во десната преткомора.
Венските крвни садови се анастомизираа меѓусебе, потоа со vasa vasorum од големите крвни
садови и преку нив со соседните вени на градниот кош, а особено дијафрагмалните вени.

*НЕРВИ НА СРЦЕТО
Срцето го инервира автономниот, вегетативен нервен систем со симпатички и парасимпатички
влакна. Симпатикусот ја стимулира срцевата работа а парасимпатикусот ја инхибира. Автономниот
нервен сплет на срцето (plexus cardiacus) е претставен со
1.Доводни влакна, 2.срцеви ганглиони, 3.одводни влакна.
1. Доводни или претганглиски влакна (симпатички и парасимпатички)

 Симпатички гранки - Наречени срцеви нерви (nervi cardiaci), по 3 за секоја страна

(горен, среден и долен вратен срцев нерв)

- Горниот вратен срцев нерв (nervus cardiacus cervicalis superior)

Тргнува 1 или повеќе корени од горниот ганглион на вратниот симпатикус (ganglion cervicale
superius) и врви по заадната страна на големите крвни садови на вратот.
-Средниот вратен срцев нерв (nervus cardiacus cervicalis medium)
Тргнува во височина на 5-от или 6-от вратен прешлен, од средниот вратен ганглион (ganglion
cervicale medium). Во случај кога е отсутен средниот ганглион, тогаш нервот започнува од
симпатичкото стебло, го придружува горниот нерв и се насочуваат кон срцевиот сплет.
-Долниот вратен срцев нерв (nervus cardiacus cervicalis inferior)
Е потенок од првите 2, тргнува со помошта на повеќе корени од долниот ганглион на симпатикусот
(ganglion cervicale inferius) , а најчесто од вратно-градниот или ѕвездест ганглион (ganglion
cervicothoracicum s. ganglion stellatum). Долниот вратен срцев нерв се придружува кон првите 2 и
заедно се спушта кон срцето.

 Парасимпатички гранки – потекнуваат од n.vagus и се наречени срцеви гранки (rami

cardiaci), тргнуваат од вратниот и градниот дел на обата вагуси. Најчесто се среќаваат
по 3 за секоја страна, а се делат на горни и долни гранки :
-ГОРНИТЕ СРЦЕВИ ГРАНКИ (rami cardiac superiores)
Тргнуваат од вратниот дел на вагусот над повратниот грклански нерв (n.laryngeus recurrens) и се
спуштаат кон срцето..
-ДОЛНИТЕ СРЦЕВИ ГРАНКИ (rami cardiaci inferiores)
На овие им припаѓаат и средните гранки. Се одделуваат од стеблото на вагусот или од неговиот
повратен грклански нерв, потоа се насочуваат кон срцето и се распределуваат пред и зад аортата.

Срцевите гранки, особено горните содржат покрај надолни висцеро-моторни, парасимпатички

влакна и мал број нагорни висцеро-сензитивни влакна, кои кај човекот го претставуваат
аортичниот нерв (n.aorticus). Тие влакна тргнуваат од ѕидовите на срцето и лакот на аортата и
преку n.laryngeus superior или стеблото на вагусот завршуваат во продолжениот мозок. Аортниот
нерв служи за рефлексно регулирање на крвниот притисок.
Срцевите нерви (nervi cardiaci) и срцевите гранки (rami cardiaci) се собираат кај лакот на аортата
меѓу себе анастомозираат и градат нервен сплет на срцето (plexus cardiacus).Насочувајќи се кон
срцето сите доводни гранки се групираат во 2 групи – предна и задна.
-Предните гранки се спуштаат пред почетните делови на аортата и белодробното стебло и
претставуваат нерви на артериската петелка.
-Гранките од задната група ги придружуваат големите венски садови и тоа се нерви на венската
петелка на срцевата корона (corona cordis).
2. Срцевите ганглиони (ganglia cardiaca) придодадени на срцевиот сплет, се локализирани
во висина на аортниот лак. Тие се составени од повеќе мали ганглиони или пак еден долг наречен
голем срцев ганглион на Wrisberg (ganglion cardiacum magnum s.Wrisberg). тој е значаен поради
тоа што анастомозира со белодробниот нервен сплет.

3.Одводните или постганглиски влакна на срцевиот сплет

се наменети за срцевите ѕидови, перикардот, аортата, белодробното стебло, шупливите вени,
трахеата и обата бронхуси. Повеќето од одводните гранки се групираат околу коронарните
артерии и градат сплетови, а помал дел се групира околу горната шуплива вена и другите венски
садови на срцето.
Сплетовите локализирани околу коронарните артерии и венската петелка се означуваат како
завршни сплетови во сите слоеви на срцевиот мускул.
PERICARDIUM-Срцево ќесе

Ја обложува надворешната површина на срцето и деловите и големите крвни садови. Изграден е

од pericardium serosum (внатрешен) и pericardium fibrosum (надворешен).

PERICARDUM SEROSUM
Потполно затворено ќесе префрлено преку срцето. Изграден е од два тенки листа: внатрешен-
висцерален и надворешен-париетален (ѕиден). Тие меѓу себе се соединуваат околу почетоците на
големите крвни садови на срцевата база. Меѓу двата листа се наоѓа cavum pericardii (само во
серозниот).
Lamina visceralis s. epicardium ја покрива целата надворешна површина на срцето, а кај срцевата
база ги обвиткува корените на големите крвни садови од срцевата корона, каде што гради
серозни обвивки. Од корените на крвните садови епикардот се префрла нанадвор и преминува во
lamina parietalis. Овој лист ја покрива внатрешната површина на pericardium fibrosum и е
прирасната за него.
На срцевата база епикардот ги опкружува корените на белодробното стебло и аортата и гради
vagina serosa arteriarum. Околу корените на венските садовви се наоѓа vagina serosa venarum. Таа
ги пофаќа десно и горе завршните делови на v. cava superior, а под неа v. cava inferior и v.
pulmonales dextrae. Потoа се префрла хоризонтално кон лево и ги обвиткува vv. pulmonales
sinistrae.
На одредени места серозните обвивки се вовлекуваат помеѓу големите крвни садови и ги
одделуваат, при што градат џебови или синуси. Артериската и венската обвивка ограничуваат
напред на базата на срцето еден длабок напречен синус на перикардот, а на задната страна кос
синус на перикардот. Напречниот-sinus transversus pericardi-Theile го продложува cavum pericardii
преку базата на срцето. Напред е ограничен со аортата и пулмоналното стебло. Обвиткан е со
серозна вагина. Позади се наоѓаат двете преткомори, горната шуплива вена и венската вагина.
Горе се наоѓа десната пулмонална артерија, а доле дел од базата на срцето. Неговата должина е 6-
8cm, а височина 2cm. Синусот е соединето со cavum pericardii, со помош на десен отвор меѓу
аортата и горната шуплива вена, и лев отвор меѓу пулмоналното стебло и аурикула.
Косиот-Sinus obliquus pericardii-Halleri- на задната страна на левата преткомора. Десно е ограничен
со серозната обвивка околу десните белодробни вени и долната шуплива вена, лево со серозната
обвивка околу левите белодробни вени, длабочината на синусот изнесува 3-6cm.
Кај гнојни воспаленија на перикардот овие синуси се седишта со гнојни колекции кои
предизвикуваат тешкотии при дренирање.

PERICARDUM FIBROSUM
Го покрива серозното срцево ќесе. Тоа е соединето и цврсто сраснато со париеталниот лист од
серозниот перикард. Фиброзниот перикард всушност го гради надворешниот површински лист на
перикардната празнина.
Има форма на конус, локализиран е во предниот медијастинум. Базата му лежи на centrum
tendineum, а врвот се издигнува над базата на срцето и ги обвиткува почетоците на големите
артериски крвни садови т.е. завршетоците на големите вени.
Врски на фиброзен перикард. Фиксиран е за соседните органи и ѕидовите на градниот кош, со
помош на сврзно ткиво и лигаменти. Сврзното ткиво на перикардот го опкружува од
надворешната страна, а потекнува од fascia endothoracica. Врските и лигаментите се делат на 3
групи:
 Предна: ligg. sternopericardiaca-горен и долен. Го поврзуваат срцевото ќесе за стернумот.
  Долна:ligg. phrenopericardiaca-преден, лев и десен. Го поврзуваат срцевото ќесе со
дијафрагмата.
 Задна:ligg. vertebropericardiaca-2 врски кои се одделуваат од septum longitudinale на fascia
prevertebralis и заввршуваат на врвот од фиброзното ќесе.

CAVUM PERICARDII
Се наоѓа меѓу висцералниот и париенталниот на серозниот перикард. Таа е привидна празнина,
бидејќи двата листови кои ја ограничуваат прилегнуваат еден на друг. Меѓу нив се наоѓа малку
течност која го ублажува триењето на листовите. При воспалени не парикардот-pericarditis
exudative, со постепено ширење на перикардната празнина може да прими и до 2 литри течност.
А, нагло ширење како при повреди, предизвикува брза смрт, поради цврстината на фиброзното
ќесе и помали колични крв (200-250g) вршат притисок врз срцето.

АНОМАЛИИ НА СРЦЕ

Аномалии во положба на срце.

Срцето може да биде во целина свртено на десно-декстрокардија. Тие се среќаваат при општа
инверзија на сите торакоабдоминални органи-situs inversus totalis или се изолирани. Се среќаваат
и мезокардии каде срцето зазема средна положба.

Аномалии во бројот на срцеви празнини.

Поретки и разновидни, поради нарушување на развојот на срцевите прегради. Најчести форми се:
срце со 2 празнини cor biloculare и со 3 празнини-cor triculare. Кај срцето со две празнини има
отсуство на меѓукоморна и меѓупреткоморна преграда и има само две шуплини. Кај срце со 3
празнини, недостасува меѓукоморна или меѓупреткоморна преграда и се среќава
двопреткоморно (cor trioculare biatriatum) или двокоморно (cor trioculare biventriculare).
Овие аномалии се најчесто придружени и со аномалии на големите артериски садови и поради
мешање на венска и артериска крв настанува цијаноза.

Аномалии на меѓупреткоморна преграда-septum interatriale

Настануваат поради делумно или потполно отсуство на интератријална преграда. Се среќава
овален отввор-foramen ovale apertum s. persistens, каде е проширено десното срце поради
поголемиот притисок во левата преткомора. Предизикува проширување на десното срце и
белодробното стебло, а калибарот на нагорната аорта не е променет. Настанува мешање на крв и
поради тоа цијаноза.

Аномалии на меѓукоморната преграда-septum interventriculare

Поради делумно или потполно отсуство на интервентрикуларниот септум постои комуникација
меѓу двете комори. Често е здружена со други аномалии или изолирана. Кај изолираните отворот
се наоѓа на мембранозниот дел од септумот.

Аномалии на отворите и залистоците на аортата и белодробното стебло

Бројот на семилунарните залистоци на артериските отвори може да биде зголемен или намален.
Ретко има и аномалии на отворите на артериските крвни садови-стеноза на отворите.
Аномалии на атриовентрикуларните отвори и куспидалните залистоци
Овие аномалии се стеноза или атрезии на отворите. Бројот на залистоци може да биде зголемен
или намален.

Групни аномалии. Најзначајни групи на аномалии претствауваат:

 Тетрада/тетралогија на Fallot. Таа е најсложена и се состои од повеќе аномалии: стеноза
или атрезија на белодробно стебло, декстропозиција на аорта (ostium aortae се отвара
истовремено во двете комори) или перзистенција на артерискиот канал (foramen ovale
apertum) или перзистенција на артерискиот канал (ductus arteriosus) кој ги соединува
стеснувањата на аортата и белодробното стебло. Артерискиот канал е многу добар
компензаторен чинител.
Се корегира со кардиоваскуларни хируршки методи кои ја подобруваат состојбата на
болниот.
 Тријада на Fallot. Стеноза на белодробното стебло и меѓупреткоморна комуникација, а
нема меѓукоморна комуникација.
 Синдромот на Eisenmenger. Се состои од неколку аномалии: декстропозизија на отворот на
отворот на аортата, меѓупреткоморна комуникација и отсуство на стеноза на белодробно
стебло. Мешање на артериска и венска крв.

АНОМАЛИИ НА ГОЛЕМИ КРВНИ САДОВИ

Транспозија на аортата и стеблото на белодробната артерија. Едното или двете артериски стебла
започнуваат од коморите што нормално не им одговараат. Транспозицијата може да биде
потполна (белодробното стебло излегува од левата, аортата од десната комора), делумна (едниот
од садовите тргнува од двете комори) или коригирана (придружена со инверзија на коморите).
Често се придружени и со други тешки аномалии кои завршуваата со смрт во првите неколку
недели од животот.

Тruncus arteriosus communis-заедничко артериско стебло.

Почетните делови на аортата и белодробното стебло се соединети во заедничко стебло поради
отсуство на преграда во првобитната артериска цевка. Заедничкото стебло може да започнува од
двете комори или од една заедничка комора. Ако постои делумно заедничко стебло , артериите
имаат заеднички почеток, а потоа се одделуваат во посебни стебла.

Аномалии на белодробно стебло.

Може да биде слабо развиено, потполно затворено или отсутно. Се среќава хиперплазија на
артериското стебло во целина или на одреден дел. Придружено е со други аномалии.

Аномалии на аорта. Аномалии на деимензиите.

Аортата може да покажува зголемен пречник или хиперплазија. Пречникот може да биде
намален-хипоплазија или луменот потполно затворен, или потполно отсуство на аорта-агнезија.
Овие аномалии можат да бидат на одделни делови на аортата или на целата.
На некои места аортата може да да биде стеснета, најчесто во висина на на isthmus aortae. Таа
аномалија претстваува stenosis isthmi aortae или coartcatio aortae. Вродената стеноза многу ретко
е придружена со други аномалии.. на долниот раб од истмусот се отвара ductus arteriosus Botali,
кој по раѓање рудиментира во артериска врска ligamentum arteriosum. Од проодноста на овој
канал зависи анатомо-клиничката слика на коарктацијата.
Ако каналот е облитериран, кај стенозите се развива уште во феталниот период многу богата
колатерална циркулација која го снабдува цело тело при стеноза. Кога каналот не е облитериран
тогаш крвотокот се врши преку самиот канал и слабо разбиени анастомози. Кај овие аномалии
стенозата е под каналот и може да биде умерена или потполна,. Локацијата обезбедува добра
васкуларизација на горниот дел од телото, а долниот дел се снабдува преку артерискиот канал,
затоа тој дел е цијанотичен.

Аномалии на лакот на аортата.

Покажува варијации во положба и сооднос со соседни органи. Ретко се среќава лак во вид на
прстен. Почетниот дел на лакот се дели на два дела кои потоа се соединуваат и ја градат горната
аорта. Преку прстенот поминуваат esophagus и трахеата. Овој сооднос води до тешкоитии при
дишење и голтање-dyspnoe и dysphagia.
Се среќаваат и аномалии на гранките кои излегуваат од лакот на аортата, односно на нивниот број
и редослед. Артерискиот канал-ductus arteriousus кај фетусот ги соединува белодробното стебло и
лакот на аортата, по раѓањето облитерира и формира артериска врска-ligamentum arteriosum. Ако
изостане облитерацијата настанува вродена срцев аномалија.
Артерискиот канал се протега од левата белодробна артерија, а поретко од раздвојот на
белодробното стебло, па косо нагоре и лево и завршува во завршниот дел на лакот на аортата до
истмусот. Неговата должина е 10-12мм, а пречникот при раѓање е 5-10мм. Облитерацијата на
истмусот настанува по раѓањето. Со белодробниот крвоток, белодробните артерии нагло се
развивваат , каналот станува непотребен, постепено се затвара и облитерира во првите недели од
животот. Негов остатот претставува фиброзната артериска врска ligamentum arteriosum.

Перзистенцијата на каналот-ductus arteriousus persistens е честа аномалија. Може да биде

изолирана или придружена со други аномалии. Како последица на изолирана перзистенција на
каналот се прошируваат стеблото на аортата и целото срце. Бидејќи притисокот во аортата е
поголем од оној во белодробното стебло, крвта тече во насока на стеблото, затоа при оваа
аномалија нема цијаноза. Таа може да се појави во исклучителни случаи кога ќе изедначат
притисоците во артериските стебла.
 Горна шуплива
вена 4 белодробни
вени

Венски синус

ДЕСНА ЛЕВА
ПРЕТКОМОРА ПРЕТКОМОРА
Долна
шуплива вена

ДЕСНА ЛЕВА
КОМОРА КОМОРА

аорта
Белодробни
артерии (стебло)
 СИСТЕМ ЗА ВАРЕЊЕ

-ХРАНОПРОВОД-ESOPHAGUS

Мускулно-лигавичен каналест орган кој служи за спроведување храна. Се пртотега од pharynx до

gaster. Почнува од вратот во висина на 6-от вратен пршлен. Преку горниот торакален отвор
навлегува и продолжува по задниот медијастинум. Торакалната празнина ја напушта преку отвор-
hiatus esophagus на дијафрагмата и во абдоминалната празнина завршува во желудникот преку
ostium caradicum.
Должината е 27-28цм и пречник 2-3цм. На извесни места соседните органи ги потиснуваат негови
ѕидови и предизвикуваат стеснувања- angustiae на неговиот лумен.
Најчесто има 4 стеснувања:
 Крикоидно-предизвикано од крикоидната рскавица. Се наоѓа на 15цм од долните секачи.
 Аортално-предизвикано од лакот на аортата. Во висина на 4-от граден прешлен, 21цм од
долните секачи.
 Дње-го предизивкува преминот на леввата душница. На 24 цм од долните секачи.
Аорталната и дишната ангустија често пати се соединуваат и образуваат заедничко стеснување
долго 3-4цм.
 Дијафрагмално-во висина на езофагеалниот отвор на дијафрагмата, на 40цм од долните
секачи
Најважно е аорталното стеснување бидејќи е најизразито и најпостојано. Најчето поради тоа
проголтаните страни тела се задржуваат на ова стеснување. Во неговата висина настануваат и
најголеми улцерации по случајно или намерно проголтани корозивн средства. Стеснувањата
имаат улога и при вовлекување на гастрична сонда.
*СООДНОСИ
Се разликуваат 3 топографаски дела:
Вратен, граден и абдоминален

Вратен- должина 4-5цм, лежи пред телата на 6-от и 7-от граден прешлен, а зад душникот.
Граден-најдолг,18-20цм и стапува во однос со повеќе.
Предната страна е во контакт со душникот левата дишница, долните трахео-брахијални лимфни
јазли (nodi lymphatici tracheobrahiales inferiores) и со задната страна на срцевото ќесе.
Односот помеѓу хранопроводот и дишникот го објаснуваат и формирањето на трахео-
езофагеалната фистула.
Задната страна стапува во однос само со првите 4 градни прешлени, а пред и влево од другите. Во
формираниот простор помеѓу хранопроводот и рбетниот столб од (десно кон лево) v. azygos
ductus thoracius и aorta thoracica.
Бочните страни се во однос со соодветната медијастална плевра, во височина на 4-от граден
прешлен, аорталниот лак лево, завршниот лак на азигосната вена од десно.
Хранопроводот не се спушта вертикално, туку има повеќе лесно изразени кривини во фронталната
и сагиталната рамнина. Со органите и елементите кои стапува во сооднос е поврзан со
многубројни слабо развиени, кои му дозволуваат и вертикална и напречна подвижност.

*ГРАДБА
дебелината на ѕидовите е 3-5mm и застапени се три вообичаени слоја како и дрги каналести
органи.
Лигавицата е составена од слоен епител и формира многу бројни надолжни лигавични дипли.
Мускулниот слој во горниот помал дел е изграден од пругасти, а во долниот поголем дел од мазни
мускулни влакна.
Дефекти во мускулниот слој доведуваат до формирање на дивертикули во тие височини

ЕНДОКРИН СИСТЕМ

-THYMUS- ГРАДНА ЖЛЕЗДА

Тимусот е ендокрина жлезда сместена во предно-горниот дел на средноградието, зад градната

коска. Неговите хормони го забрзуваат растењето на организмот и го спречуваат прераниот
развиток на полните жлезди. Има и улога во механизмот и одвивањето на имуните процеси.
Овој орган има интензивен раст до 2-та година од животот, а потоа се побавно. По пубертетот
доаѓа до замена на неговиот паренхим со масно ти сврзно ткиво, а со тоа и до физиолошка
инактивност.
Во поголем број случаи се состои од два нееднакви лобуси, со врвови свртени нагоре (кон вратот).
Височината на резените кај новороденче изнесува 5-6цм, а тежина околу 12г.

*СООДНОСИ
Се наоѓа во горниот плеврален триаголник-trigonum pleurale superius, преку својата фиброзна
капсла стапува во сооднос напред со горниот дел од градната коска, а назад со дишникот и
големите садови на срцевата база и со срцевото ќесе.
Во време на својот најголем развиток горниот крај преминува во вратот, каде се наоѓа пред
вратниот дел од дишникот.

КРВНИ САДОВИ И НЕРВИ НА ГРАДНА ПРАЗНИНА

АРТЕРИИ на градна празнина

1. Truncus pulmonalis-белодробно стебло
2. Aorta (со своите гранки)
-A. thoracica interna (одделни гранки)

TRUNCUS PULMONALIS
Ја пренесува венската крв од срцето до белите дробови каде таа оксидира. Претставува
функционален сад на белите дробови. Почнува од десната комора и се протега до аортата. Во
пределот на arcus aortae се дели на две гранки: a. pulmonalis dextra и a. pulmonalis sinistra. Секоја
се насочува кон соодветното белодробно крило и влегува во состав на radix pulmonalis. Таму лежи
врз bronchus principialis. Преку белодробниот хилус навлегува во белодробието каде се дели на
повеќе гранки.
Најголем дел се наоѓа во срцевото ќесе, а завршниот дел е слободен. Според тоа се разликуваат
два топографски дела.
1. Перикарден-заедно со аортата се обложени со серозна артериска вагина и го градат
предниот ѕид на sinus transversus pericardii-Theile.
2. Вонперикарден-над срцевото ќесе, локализиран пред и под bifurcation tracheae, а пред и
лево од лакот на аортата.
*ГРАНКИ
не се одделуваат бочни гранки, само завршни: десна и лева белодробна артерија
1. a. pulmonalis dextra-зад aorta ascendes, па зад горната шуплива вена и десно од неа се
приклучува кон белодробниот корен. Делот зад асцендентната аорта го гради горниот ѕид
на sinus transversus pericardii
2. a. pulmonalis sinistra-под лактот на аортата, кон белодробниот хилус градејќи лак конкавен
надолу и влево.
Делот под долната конкавна страна на аортниот лак е поврзан со неа во феталниот живот
преку ductus arteriourus. По раѓањето овој канал стамува рудимент, тоа е ligamentum
arteriosum.

AORTA
Најголем артериски сад кој со сввоите гранки го снабдува со крв целото тело. Излегува од левата
срцева комора и гради лак во висина на IV слабински прешлен.
Има 3 завршни гранки
a. iliaca communis dextra
a. iliaca communis sinistra
a. sacralis media.
Според насоката и патот, на аортата се разликуваат неколку делови
aorta ascendens
arcus aortae
aоrta descendens
Десцендентната аорта се дели на aorta thoracica и aorta abdominalis.

AORTA ASCENDENS-започнува од ostium aortae. Се наоѓа во срцевото ќесе зад truncus pulmonalis,
пред преткоморите и десната белодробна артерија. Од неа како први бочни гранки излегуваат a.
coronaria dextra et sinistra за васкуларизација на срцето.

ARCUS AORTAE-продолжеток на асцендентната аорта и преминува од предниот во задниот

медијастинум. Се протега до 4-от граден прешлен каде продолжува во aorta thoracica.
Бочни гранки (од напред кон назад и од десно кон лево):
1. Truncus brachocephalius- се дели на две завршни гранки:
o а. carotis communis dextra
o а. subclavia dextra
2. а. carotis communis sinistra-поминува преку apertura thoracis superior и навлегува во
вратот. Служи за васкуларизација на органите од вратот и главата.
3. а. subclavia sinistra-ги снабдува со крв горните екстремитети и делови на вратот, мозокот
и градниот кош.

AORTA THORACICA-се протега од 4-от торакален пршлен до дијафрагмата. Таа е продолжеток на

аортниот лак. На почеток лежи во хранопроводот, а потоа вкрства задната страна. Поминува преку
hiatus aorticus од дијафрагмата и продолжува како aorta abdominalis. Заедно со аортата преку
аортниот отвор поминува и лимфниот граден канал кој лежи зад неа.

Бочни гранки:
1. Sидни/париетални: aa. intercostales posteriors, за васкуларизација на ѕидовите на градниот
кош.
2. Дробни/висцерални:
 o rr. bronchiales-за васкуларизација на белите дробови. Најчесто се 2.
o rr. еsophagei-за васкуларизација на хранопровод. Од 4 до 8.
o rr. mediastinales. Се делат на горни и долни.
 Горни: rr. Pericardiaci.
 Долни: aa. phrenicae superior-се анастомозираат со гранките од a. thoracica interna.

ВЕНИ на градна празнина

1. Circulus sanguinus minor-Вени на мал крвоток
2. Circulus sanguinus major-Вени на голем крвоток

CIRCULUS SANGUINUS MINOR

Вени на малиот крвоток се vv. рulmonales. Ја пренесуваат артериската крв од белите дробови до
левата преткомора на срцето. Најчесто на број се четири, две леви и две десни, но бројот може да
варира. Постои и можност истостраните вени да се соединети во заедничко стебло. Кога доаѓаат
до базата на срцето, зад горната шуплива вена, тој дел е обвиткан со vagina serosa venarum.

CIRCULUS SANGUINUS MAJOR

Ја собираат крвта од целото тело, со исклучок на белите дробови и ја носат десната преткомора на
срцето.
Вените во овој крвоток се групирани во три групи:
1. СИСТЕМ НА СРЦЕВИ ВЕНИ
Венската крв од срцевите садови се влева десната преткомора. Поголем дел од венската крв ја
собира sinus coronaries, а помал дел истекува преку vv. cordis minimae и vv. cordis anteriores.
Sinus coronaries е продолжеток на v. cordis mangа. Таа почнува од срцевиот врв, а потоа се движи
по sulcus interventricularis anterior до sulcus coronarius, го заобиколува белодробното стебло на
срцето и се проширува и гради sinus coronaries. Неговиот отвор се наоѓа на долниот ѕид од
преткомората.
Големата срцева вена и венскиот синус ја собираат крвта скоро од целото срце, а примаат и голем
број притоки:
o v. cordis media
o v. cordis parva
o v. obliqua atrii sinistri
o v. posterior ventriculi sinistri
Постојат и најмали срцеви вени-vv. cordis minimae. Тие се мали и куси венски садови на
преткоморите и коморите (особено во десната ореткомора). Се среќаваат и мали предни вени-vv.
cordis anteriores, потекнуваат од десната комора, а се влеваат во десната преткомора.
Венските крвни садови се анастомизираа меѓусебе, потоа со vasa vasorum од големите крвни
садови и преку нив со соседните вени на градниот кош, а особено дијафрагмалните вени.

2. СИСТЕМ НА ГОРНА ШУПЛИВА ВЕНА

Ја собира венската крв од региите на дијафрагмата и лимфата од целото тело. Во системот на
горната шуплива вена влегуваат:
  vena brachiocephalica dextra et sinistra- Ја собираат венската крв од главата, вратот,
горните екстремитети и горните делови од ѕидовите на градниот кош. Настанува со
соединување на v. jugularis interna и v. subclavia под остар агол-angulus venosus. Бочни
притоки: v. thyreoidea inferior, v. vertebralis, v. cervicalis profunda, vv. thoracicae internae.
Овие вени се придружнички на истоимените бочни гранки од потклучната артерија. Се
влеваат и вени од органите на градниот кош: vv. bronchiales, vv. esophageae, vv.
Pericardiacae и др.
Овие вени ја прибираат и целата лимфа од организмот. Во десниот венски агол се влева ductus
lymphaticus dexter, а во левиот ductus thoracicus.
 vena cava superior- настанува со соединување на брахиоцефаличните вени и завршува на
горниот ѕид на левата преткомора со свој отвор ostium v. cava superioris. Во сооднос е
напред со десното белодробно ткиво, плеврата и тимусот, а од позади со десната
белодробна артерија, десниот бронх и десниот n. vagus. Латерално со десниот френичен
нерв, а медијално со асценденталната аорта. Долниот топографски дел е во срцевото ќесе,
обвиткан во vagina serosa venarum, зад и десно од аортата.
Во горната шуплива вена се влева само една притока: v. azygos
 vena аzygos-настанува во височина на 12-от торакален прешлен, со соединување на vv.
interocostales posteriors и v. lumbalis ascendens. Асцендентната слабинска вена ги
соединува меѓу себе vv. lumbales.
Во висина на III граден прешлен, азигосната вена формира лак кој го опфаќа radix
pulmonalis, а потоа се влева во горната шуплива вена.
Бочни притоки:
 Десни: vv. interocostales posteriors
 Леви: v. nemiazygos-настанува со соединување на vv. interocostales
posteriors и v. lumbalis ascendens. Се движи по левата страна од рбетниот
столб, прима неколку vv. interocostales posteriors во висина на VII
торакален прешлен и се влева во азигосната вена. Помошната азигосна
вена-v. hemiazygos accessoria настанува со соединување 3-7 горни леви
задни меѓуребрени вени.
 Предни: vv. bronchiales, vv. еsophageae, vv. pericardiacae и др.

3. СИСТЕМ НА ДОЛНА ШУПЛИВА ВЕНА

Тука се наоѓа само завршен мал дел од v. cava inferior. Настанува во абдоминалната празнина и ја
носи венската крв во деснтапреткомора од поддијафрагматскиот дел на телото. Кусиот граден дел
од стеблото на долната шуплива вена ја пробива дијафрагмата во пределот на foramen venae
cavae и се влева во десната преткомора.

НЕРВИ на градна празнина

1. n. phrencius-Френичен нерв
2. n. vagus-Луталник/Вагус
3. Граден дел на симпатичко стебло

N. PHRENCIUS
Гранка на plexus cervicalis. Потекнува од предната гранка на 4-от и делумно 3-от и 5-от вратен
нерв. Ја инервира дијафрагмата и одделни делови на париеталната плевра, перикардот и
перитонеумот.
Се спушта медијално и низ m. scalenus anterior. Преминува пред a. subclavia и навлегува во
предниот медијастинум.
Двата нерви се протегаат по целата должина на предниот медијастинум. Минуваат меѓу
перикардот и медијастинската плевра. Над дијафрагмата се делат а 3-4 завршни гранки кои
влегуваат во неа и ја инервираат.
Одделни завршни гранчиња
radix pulmonis rr. Phrenicoaabdominales, ја пробиваат дијафрагмата, влегуваат во абфоменот и го
инервираат перитонеумот.
Гранки:
1. Анастомотички: nn. phrenici accessorii. Го поврзуваат стеблото на n. phrencius со plexus
brachialis
2. Бочни:r. pericardiacus. Служат за инервација на перикардот и медијастинската париетална
плевра.
3. Завршни: rr. Phrenicoaabdominales. Ја инервираат дијафрагмата .

N. VAGUS
10ти мозочен нерв. Инервација на глава, врат, граден кош и абдомен.
Двата нерви доаѓаат од вратот кон градниот кош, придружувајќи ја од надворешна страна a.
carotis comunis. При влезот во г. кош, десниот вагус поминува пред десната a. subclavia, а левиот
се спушта пред лакот на аортата.
Бочни гранки:
1. n. laryngeus recurrens
2. rr. cardiac superiors и rr. cardiac inferiors-се одделуваат од n. laryngeus recurrens. Горните и
долни срцеви гранки заедно со симпатичките нерви го формираат plexus cardiacus.
3. rr. bronchiales, заедно со rr. рulmonales формираат вегетативен белодробе сплет за
инервација на дишниците, белите дробови и плеврата.
4. plexus esophageus-од стеблото на вагусот се одделуваат гранки кои формираат plexus
esophageus за инервација на лигавицата и мускулатурата на хранопроводот.

ГРАДЕН ДЕЛ НА СИМПАТИЧКО СТЕБЛО

Градниот дел на truncus sympathicus го сочинуваат 10-12 гадни ганглиони-ganglia thoracica. Тие
меѓусебе се поврзани со rr. Interganglionares.
Бочни гранки: од ѕвездестиот ганглиол се одделуваат n. cardiacus cervicalis inferior и plexus
subclavius.
Од други градни ганглии, најчесто од 7-от до 9-от, се одделува: n. splanchnicus major,
од од 10-от и 11-от ганглион: n. splanchnicus minor.
Од 12-от торакален ганглион се одделува: n. splanchnicus imus.
Утробните ерви завршуваат во plexus celiacus, додека третиот нерв продолжува во plexus renialis.
Од градните ганглиони поаѓаат и други гранки:
 Висцеларни-за инервација на органите од градната празнина. Меѓу нив посебно се
одделѕвваат гранките на rr. Pulmonales.
 Васкуларни-најголем број се насочени кон градната аорта каде формираат богата нервна
мрежа т.н. plexus aorticus thoracicus. Помал број се насочени кон меѓуребените артерии,
азигосните вени и градниот лимфен канал.
 Коскенозглобни и Мускулни-наменети се за коските, зглобовите и мускулите.
Градните ганглиони се поврзани се поврзани со соодветни меѓуребрени нерви преку rr.
communicantes, а меѓусебно се поврзани со rr. Interganglionares.
 ЛИМФЕН СИСТЕМ
ЛИМФНИ ЈАЗЛИ
Три групи:
1. nodi lymphatici mediastinales anteriores. 4-8 на број. Во предниот медијастинум зад
градната коска, пред срцето.
Нивните доводни садови vasa afferentia, ја собираат лимфата од дијафрагматската плевра,
срцевото ќесе, срцето, белите дробовви и тимусот. Одводните садови vasa efferentia на жлездите
се влеваат во бронхомедијастинското лимфно стебло.
2. nodi lymphatici mediastinales posteriors. 3-6 на број, сместени во клеткиното ткиво на
задниот медијастенум до езофагусот и градната аорта. Собираат лимфа од езофагусот,
задниот дел од перикардот и преку одводните садови се влеваат во трахеалните јазли или
во градниот лимфен канал.
3. Дишникови/Трахеални лимфни јазли. Најбројни. Се групираат околу трахеата, бронхусите
и белодробните хилуси.Vasa afferentia ја собираат лимфата од градниот дел на трахеата,
бронхусите и белодробните хилуси. според местоположбата и соодносите, се делат на
групи:
 nodi lymphatici trancheales-околу самата трахеа
 nodi lymphatici trancheobronchiales superiores -меѓу трахеата и соодветниот бронх. Од
секоја страна се по 4-5 на број.
 nodi lymphatici trancheobronchiales inferiores-под раздовојот на трахеата, на предната
страна на езофагусот и зад срцевото ќесе. 10-12 на број.
 nodi lymphatici bronchopulmonales-околу бронхиите во белодробните корени и
белодробните хилуси.
лимфните садови кои ја одведуваат лимфата до трахеалните лимфни јазли, се собираат и
формираат парно, десно и лево truncus bronchomediastinalis.

ЛИМФНИ САДОВИ
Покрај малите лимфни садови кои ја собираат лимфата, се наоѓаат и големи собирни лимфни
стебла:
1. truncus bronchomediastinalis- парно од vasa efferenita.
2. ductus lymphaticus dexter-собирно лимфно стебло во десниот венски агол. Настанува со
соединување на truncus jugularis, truncus subclavius и truncus bronchomediastinalis. Се
влева во angulus venosus.
3. ductus thoracicus-најголем и најзначаен. Ја собира лимфата од целиот подијафрагматски
дел на телото левата наддијафрагматска половина. Настанува вов пределот на I лумбален
прешлен при соединување на три стебла: truncus lumbalis dexter et sinister и truncus
intestinalis.
Почетокот на градниот канал- ductus thoracicus е вретеновидно проширување т.н. хилусна
цистерна-cisterna chyli. Таа настанува со соединување на истите три стебла.
Завршниот дел е проширен во вид на ампула и се влева во angulus venosus.
Според патот на лимфното торакално стебло се разликуваат три топографски делови:
1. Кус, почетен или абдоминален
2. Најдолг, торакален дел сместен во задниот медијастинум
3. Кус цервикален дел, претставен со завршниот лак на каналот.
Бочни притоки: завршниот дел на градниот канал во себе ги прима:
 truncus jugularis
  truncus subclavius
 truncus bronchomediastinalis
Со тие притоки ја собира лимфата од левата половина на наддијафрагматскиот дел од телото,
додека со почетните гранки ја собира лимфата од целиот поддијафрагматски дел од телото.

ТОПОГРАФСКА АНАТОМИЈА
-НА SИДОВИ ОД ГРАДЕН КОШ-

REGIO STERNALIS
Непарен предно средишен предел, претставен со градната коска и ребрените рскавици, покриен
од задната страна со меки ткива.
СЛОЕВИ:
1. Површински. Го сочинуваат а)кожа, кај возрасни од машки пол е покриена со влакна; б)
поткожен слој, содржи мала количина масно ткиво; в)површински мускули: горе-припои
на стерноклеидомастоидниот мускул на манубриумот од градната коска, бочно-припоите
на големиот граден мускул, доле- припои на m. rectus abdominalis на ксифоидниот
израсток на градната коска и ребрените рскавици (од 5та до 7ма)
2. Среден/Коскенозглобен. Го сочинуваат sternum и првите седум ребрени рскавици и
нивните меѓусебни зглобови и зглобови со соседните коски (synchodrosis sternalis, art.
Sternoclavicularis, art. Sternocostalis)
3. Длабок. Ја покрива задната страна од градната коска и ребрените рскавици, го сочинуваат:
а) длабоки мускули: горе-припои од стернохиоидниот и стернотиреоидниот мускул на
манубриумот од градната коска, долу- m. transversus thoracis десниот и левиот кои
тргнуваат од sternum и ксифоидниот израсток, лепезесто се шират латерално инагоре
прицврсувајќи се на задните страни од ребрените рскавици (3та до 6та). б)длабоки крвни
садови: a. thoracica interna (десна и лева) придружени со vv. thoracicae internae на задната
страна од ребрените рскавици по должина на бочни рабови од sternum. в)длабоки
лимфни садови ги придружуваат длабоките крвни садови г)нерви:гранки од nn.
Intercostales.

REGIO COSTALIS
Парен, десен и лев. Од градниот до ребрениот дел. Го покриваат: напред и горе-пределот на
дојката-regio mammilaris чиј главен орган е дојката-mamma, бочно и горе- regio axillaris-пазуван
предел, одзади- и regio scapularis лопатичниот предел.
Надворешен изглед: испакнат во вертикална и напречна насока. Под долниот раб на m. pectoralis
major, под кожата кај мускулозни лица се забележуваат неколку долни запци од m. serratus
anterior. Кај суви лици се оцртува релјеф од ребрата и ребрените рскавици. Одбројувањето на
ребрата се прави од горе кон доле, на предната страна за горните, а латерално за долните. Под
клучната коска се напипува второто ребро.
Вдлабнатината под клучната коска е меѓуребрен простор. Петтото ребро кај машките лежи под
papilla mammae-која одговара на четвртиот меѓуребрен простор, а осмото ребро се палпира
одзади под angulus inferior од лопаткат. Ребрата се вкосени надолу и нанапред.
Слоеви (2): Површински и Длабок.
Површински слој: а)кожа: тенка и подвижна; б)поткожно ткиво со развиено масно ткиво и во
горниот дел мускулни влакна од platysma; в)fasca pectoralis-многу тенка; г)површински мускули:
напред-m. pectoralis major, m. pectoralis minor и m. subclavius. Одзади-m.trapezius и m. latissimus
dorsi, долу-m. obliquus externus abdominis и бочно-m. serratus anterior; д) површински садови:
артериски од a. axilaris, a. thoracica interna и. aa. Intercostalesposteriores. Вените формираат
разгранета слабовидлива венска мрежа која е врска меѓу системите од v. porta, v. cava superior и v.
cava inferior. Таа е видлива и проширена кај лица со застој на крвотокот во еден од системите
(тумор, заболувања на hepar). Лимфните садови се влеваат во nodi lymphatici parasternales;
ѓ)површински нерви: гранки од plexus brachialis и nn. Intercostales.
Длабокиот слој од ребрениот предел го чинат: ребра, меѓуребрен простор и внатрешна градна
фасција.
Ребра: 12 пара плоски коски во форма на лак, испакнати латерално. Во средната третина на телото
на на внатрешната страна по долниот раб се наоѓа sulcus costae низ која минуваат меѓуребрените
крвни садови и нерви.
Меѓуребрени простори: 11 пара, меѓу две соседни ребра. Секој е означен со реден број на
реброто од горната страна. Висината на првите три е најголема, потоа се намалува. Исполнети се
со mm. intercostales externi и mm. intercostales interni, со aa. et vv. intercostales posteriors и nn.
Intercostales. Сместени се од горе кон доле според мнемотехничката формула VAN (горе вена, па
артерија и доле нерв). Придружени се со со длабоки лимфни садови кои завршуваат во nodi
lymphatici intercostales.
Внатрешна градна фасција-fascia endothoracica ја покрива внатрешната страна на ребрата и
меѓуребрените простори и ги одделува од париеталната плевра.

REGIO VERTEBRALIS

Непарен заден средишен дел од торакалните ѕидишта. Претставен е со рбетен столб и меките
делови. Нагоре продолжува во задниот предел од вратот-regio colii posterior.
Надворешен изглед: рбетен предел и рбетниот столб во градниот дел е испакнат кон назад. По
должина на linea mediana posterior има плитка надолжна бразда која станува се поплитка при
флексија на трупот кон напред. Кај суви лица јасно се оцртуваат ртните израстоци-processus
spinosus од торакалните прешлени.
Слоеви (3):
Површински слој опфаќа: 1) кожа: дебела и по должина на linea mediana posterior неподвижна
бидејќи со фиброзни ленти е прицврстена за врвовите на processus spinosus. 2) поткожно ткиво,
со поввршински крвни садови со незначителен пречник и гранчиња од rr. dorsalеs. 3) површинска
фасција е тенка и ги покрива m. trapezius и m. latissimus dorsi.
Среден/Мускулен го сочинуваат мускулите на грбот во две групи, површинска и длабока. На овој
слој припаѓаат и длабоките крвни садови и нерви од rr. dorsalеs. Одделни мускули добиваат
инервација од plexus cervicalis и plexus brachialis.
Длабок/Коскен го сочинуваат градниот дел од рбетниот столб и задните краишта од ребрата.
Идејќи од средишната линија кон латерално се разликувваат: 1) рбетен гребен изграден од
processus spinosus на торакалните пршлени. 2) на двете страни од рбетниот гребен се наоѓа по
една длабока надолжна бразда-горна бразда, ограничена внатре со ртни израстоци, а надвор со
зглобните и напречните израстоци на торакалните прешлени. 3) задните страни на ребрата
започнувајќи од задните краишта до angulus costae.

REGIO DIAPHRAGMATICA
Го претставува долниот ѕид на градниот кош, кој е изграден од дијафрагмата, покриена од горната
страна со Fascia endothoracica,а долу со Fascia transversalis.
*опишана кај ѕидови од граден кош*
 ТОПОГРАФСКА АНАТОМИЈА
-CAVUM THORACIS-
ПЛЕВРОПУЛМОНАЛНИ ПРЕДЕЛИ
Широки бочни предели од грасната празнина, меѓу себе одделени со mediastinum. Ја содржаат
соодветната плевра и белодробно крило.
PLEURA-*веќе опишана*. Составена од pleura pulmonalis и pleura parietalis кои се соединуваат во
radix pulmonalis формирајќи меѓу себе cavum pleurae.
Pleura pulmonalis-ја обложува целата површина на белодробното крило, вовлекувајќи се во
пукнатините кои го делат крилото на резени. Единствено непокриен останува hilus pulmonalis.
Pleura parietalis-ја покрива внатрешната површина на градниот кош и се дели на 3 дела: pleura
diaphragmatica, pleura costalis и pleura mediastinalis. Преминувајќи еден во друг, формираат
recessus pleuralis каде се вовлекуваат соодветни белодробни рабови. Преку соодветниот врв се
префрла cupula pleurae кое како и белодробниот врв преминува над горниот отвор од градниот
кош.
Сavum pleuraе е привидна празнина. Двата листа на плеврата кои ја ограничуваат се во
непосреден допир и при дишење се лизгаат еден преку друг.
PULMO-обвиткани се со плеврата и во сооднос доаѓаат со ѕидовите на градниот кош.
Белодробниот врв покриен со cupula pleuraе, преминува преку косата рамнина на горниот отвор
од градниот кош и лежи во regio colli lateralis. *белодробните крилја се опишани*

MEDIASTINUM
Седишен тесен дел од градната празнина, меѓу плевропулмоналните предели. Ограничен е:
напред-градна коска, одзади-торакалниот дел од рбетниот столб, долу-дијафрамата, бочно-
соодветна медијастинална плевра. Горе е отворено кон вратот со кој комуницира преку apertura
thoracis superior.
Една конвекционална, фронтална рамнина, која преминува преку предната страна на дишникот и
главните дишници го дели средноградието на: mediastinum anterius и mediastinum posterius.

MEDIASTINUM ANTERIUS
Се протега од задната страна на градната коска и ребрените рскавици до предната страна на
дишникоти главните дишници. Зад градната коска се наоѓа recessus costomediastinalis anterio.r Се
дели на горен и долен дел.
ГОРЕН-го содржи тимус, големите крвни садови и нерви на градниот кош
Тhymus-*веќе опишана*. Најразвиена кај децата 2-4г. После 25г се заменува со сврзно и масно
ткиво.
Помалиот горен дел лежи во вратот, а долниот поголем во градниот кош зад горниот дел од
градната коска. Бочниот дел е во сооднос со медијастиналната плевра и n. phrenicus. Обложен е
со своја капсла, а опкружен со различни фиброзни творби кои градат непотполна фиброзна ложа.
Големите крвни садови на базата од срцето лежат во горниот дел од предниот медијастинум, зад
градната жлезда.
Во површинскиот слој се наоѓа v. brachiocephalic sinistra, која се протега од левиот
стерноклавикуларен зглоб и надолу до првата десна ребрена рскавица.
Во длабокиот слој долу и во средина во pericardium се наоѓа aorta ascendens која продолжува во
arcus aortae, преку левата главна дишница. Од arcus aortae се одделуваат и протегаат нагоре-
truncus brachiocephalicus, a. carotus communis sinistra и a. subclavia sinistra, под и во лево-truncus
pulmonalis, десно и подлабоко се спушта v. cava superior, која ја продложува насоката од v.
brachiocephalica dextra.
Нерви-( n. phrenicus, и n. vagus plexus cardiacus)
n. phrenicus- десниот се спушта по должина на v. cava superior, прилепена за десната медијастална
плевра. Левиот се движи меѓу a. subclavia sinistra и левата медијастална плевра. Двата поминваат
преку предната страна на соодветниот radx pulmonalis.
n. vagus-во горниот дел на предниот медијастинум подлабоко од френичниот нерв. Десниот се
спушта низ задната страна на v. cava superior. Левиот се спушта помеѓу стеблата од a. carotus
communis sinistra и a. subclavia sinistra, а потоа под arcus aortae. Спуштајќи се од делодробниот
корен преминуваат во задниот медијастинум.
plexus cardiacus-*опишан-срце*
ДОЛЕН-го содржи срцето и срцевото ќесе на предниот медијастинум, Исто така и двата френични
нерви.
Pericardium-срцево ќесе го содржи срцето и почетните делови од големите артериски стебла и
завршните делови од големите вени.Како што е веќе објаснето, срцевото ќесе е составено од
фиброзно срцево ќесе(pericardium fibrosum) и серозно срцево ќесе(pericardium serosum). Меѓу
обата листа под серозното ќесе висцералниот и париеталниот се наоѓа шуплина од серозно
ќесе(cavum pericardii), нормално исполнето со незначително количество течност. Срцевото ќесе се
префрлува преку срцето но е попространо од него. Долниот дел на ќесето кој лежи на
дијафрагмата е исполнет делумно со срцето па во патолошки случаи може да има поголемо
количество течност. Предната страна на срцевото ќесе е во сооднос с градната коска и
ребрените рскавици. Во најголем дел на просторот меѓу ќесето и предниот торакален ѕид се
вовлекуваат предните костомедијастинални синуси(recessus costomediastinalis anterior) од
плеврата и предните белодробни рабови. Додека помалиот долен лев дел од предната страна
на срцевото ќесе , односно делот од ќесето кој одговара на четириаголникот на апсолутната
срцева тапост е во непосреден сооднос со предниот торакален ѕид. Тој стапува во сооднос со
долниот дел од градната коска и со стерналните краишта на петиот и шестиот меѓуребрен
простор, без интерпозиција на белодробието и плеврата. Според тоа, во пределот на внатрешните
краишта од 5 и 6 меѓуребрен простор срцевото ќесе не е покриено ниту со коскен ѕид, а ниту со
плевра. Затоа, на тоа место , односно во пределот на стерналните краишта од 5-6 меѓуребрен
простор се врши пункција на перикардот кај случаите со ексудат. На тој начин, сигурно се
избегнуваат повредите на плеврата, а исто така и стеблото на внатрешната градна артерија(a.
thoracica interna) која се спушта по задната страна на ребрените рскавици оддалечена од рабовите
на градната коска за 15-20 мм. Задната страна на срцевото ќесее во сооднос со органите на
задниот медијастинум , односно со езофагусот, градната аорта, азигосната вена, градниот лимфен
канал, и обата вагуси. Бочните страни од перикардот се во сооднос со медијастиналната
плевра, и френичните нерви(n. phrenicus). Десниот френичен нерв се спушта по десната страна на
перикардот, покриен со медијастинална плевра. Левиот френичен нерв, кој е повентрален од
десниот се спушта косо напред кон врвот на срцето. Базата на перикардот лежи на предниот
лист од тетивниот центар(centrum tendineum) од дијафрагмата , за која е соединета со лабаво
клеточно ткиво.

MEDIASTINUM POSTERIUS- заден медијастинум

Задниот медијастинум го претставува помалиот заден дел од средоградието, а се протега од

предната страна на дишникот и главните дишници, назад до рбениот столб. Бочно од десната и
левата страна задниот медијастинум е ограничен со задните делови од медијастиналната плевра,
и тоа зад белодробниот хилус. Во смисол на сорджината, задниот медијастинум, слично како и
предниот, се дели на два дела: ГОРЕН и ДОЛЕН. Во горниот дел се наоѓаат, идејќи од напред кон
назад: Душник, главни дишници со органи на белодробен корен, дишничките лимфни јазли, и
хранопроводот. Во долниот дел, односно под раздвојот на дишникот се наоѓаат: хранопровод,
градна аорта, азигосна вена, лимфниот граден канал, и обата вагуси. По целата висина на задниот
медијастиум, односно во обата негови делови, сосема одзади, до рбетниот столб се наоѓа
градниот дел на симпатичкото стебло(truncus symphaticus) со своите 10-12 ганглиони(ganglia
thoracica).
Дишникот(trachea) се спушта низ задниот медијастинум нешто на десно од средишната линија, до
5 граден пршлен, кадешто завршува раздвојувајќи се на две главни дишници, десна и лева.
Предната страна на дишникот,горе, е вкрстена со лева брахиоцефалична вена(v.
brachiochephalica sin.), а под неа таа доаѓа во сооднос со големите артериски крвни садови(aorta
ascendes, truncus brachiocephalicus, a. carotis communis ). Бифуркацијата на трахеата е покриена
со завршниот дел од truncus pulmonalis. Задната страна од дишникот лежи на езофагусот ,
оставајќи го неговиот лев раб непоркиен. Бочните страни од дишникот, десната и левата, имаат
различни соодноси. Десната страна одговара на горната шуплива вена и завршниот лак на
азигосната вена. Левата страна одговара на лакот од аортата и левиот повратен ларингеален
нерв(n. laryngeus recurens), кој на својот пат кон вратот се протега по предната страна од
езофагусот. Десната и левата главна дишница(bronchus principalis dexter et sinister) се спуштаат
латерално кон сооодветното белодробно крило.Обете главни дишници се во непосреден сооднос
со садовите и нервите, кои заедно со нив го сочинуваат соодветниот белодробен корен(radix
pulmonalis).
Хранопровод(esophagus) претставува централен орган на задниот медијастинум, тој се протега од
горниот отвор па се до соодветниот отвор на дијафрагмата(hiatus esophageus). Предната страна
од еофагусот , горе, стапува во сооднос со дишникот, кој го остава непокриен само негиовиот лев
раб низ кој се протега левиот n. laryngeus recurrens. Под развојот на дишникот, предната страна за
езофагусот во сооднос е со:
а) лева градна дишница, која го предизвикува трахеалното стеснување на хранопроводот.
Б)долните трахеобронхијални лимфни јазли( nodi lymphatici tracheobronchiales inferiores ), кои во
случаи на зголемување можат со својот притисок да го нарушат нормалниот премин на храната
преку езофагусот.
В)задната страна од перикардот , и левата срцева предкомора
Г)левиот вагус, разделен на повеќе снопови.
Задната страна од езофагусот во горниот дел е прилепена за долниот мускул на вратот(m.
longus colli) и за рбетниот столб. Во долниот дел рбетниот столб постапно се одделува од
езофагусот, така што при преминот преку дијафрагмата, хранопроводот се наоѓа околу 3цм пред
рбетниот столб. Во тој простор, меѓу задната страна од езофагусот и рбетниот столб, се наоѓаат
идејќи од десно на лево: v.azygos, ductus thoracicus и aorta thoracica. Тие садови кои го
одделуваат езофагусот од рбетниот столб значително го отежнуваат хируршкиот пристап кон
хранопроводот.ДЕсниот n. vagus подбелодробен корен, ја придружува прво десната бочна страна
од езофагусот, а потоа преминува на неговата задна страна, разделен на повеќе снопови.
Бочните страни од езофагусот во сооднос се со медијастиналните плеври.
Градна аорта(aorta thoracica), го продолжува аортниот лак и се протега од левата страна на 4
торакален пршлен надолу низ задниот медијастинум се до својот отвор на дијафрагмата(hiatus
aorticus). Аортата се спушта прво низ левата, а потоа низ предната страна од рбетниот столб. Во
горниот дел градната аорта најпрво се наоѓа лево од езофагусот, но приближувајки се постапно
кон средната линија , таа долу се поставува зад езофагусот. Лево, градната аорта одговара на
медијастиналната плевра, а десно на градниот лимфен канал и азигосната вена.
Азигосна вена(v. azygos) , се протега по десната половина на предната страна на рбетнот столб,
десно од градниот лимфен канал. Доаѓајќи до третиор граден пршлен, азигосната вена свртува
кон напред, преминува преку десен белодробен корен, во вид на лак и се влева во горната
шуплива вена.
Градниот лимфен канал(ductus thoracicus), се протега преку предната страна од рбетниот столб
до 4 граден пршлен, зад езофагусот, а меѓу азигосната вена од десната и градната аорта од својата
лева страна.
Нервот луталник(n. vagus ), му припаѓа на задниот медијастинум и тоа на својот пат под
белодробниот корен(radix pulmonalis). Обата вагуси се разделени на повеќе напоредни слопови.
Десниот вагус, најпрво ја придружува десната страна на езофагусот, а потоа постапно преминува
на неговата задна страна. Левиот вагус најпрво лежи лево од езофагусот, а потоа на патот кон
дијафрагмата преминува на неговата предна страна.

Прашања-

1. На дијафрагмата се среќаваат следниве практично значајни точки:

- Trigonum costolumbale
- -spatium sternocostale

2. Десната комора има форма на

–тристрана пирамида , со база свртена кон –десна предкомора , а врвот одговара на –срцев
врв.

3. Перикардот е изграден од 2 листа :

-lamina visceralis
–lamina parietalis

4. Трахеата се протега од –larynx до –bifurcation tracheae .

5. Спроводниот апарат на срцето е изграден од

–nodus sinuatralis (Keith-flag) –fascialarisaventricuaris –His

6. На долниот лобус на десното белодробно крило се разликуваат 6 сегменти:

-segmentum apicale -segmentum subapicale –s.basale anterius -s.basale posterius -s.basale
mediale -s.basale laterale.

7. Бочни гранки на n.vagus:

-n.laryngeus reccurens - rr.cardiac sup & inf -rr.bronchiales со rr. Pulmonales -plexus
esophageus

8. Ѕидни или париетални и дробни или аксуреални гранки на aorta thoracica:

-aa.intercostales posterior -rr.bronchiales -rr.esophagei -rr.mediastinales

9. Дијафрагмата има улога во:

вдишување, икање, прозевање, кашлање, смеење, повраќање, уринирање, дефицирање,
породување, како синергист на абдоминалната мускулатура.

10. Во предно-бочната група на мускули од граден кош спаѓаат:

-mm.intercostales externi & interni -mm.levatores costarium brevis & longus
-mm.subcostales -mm.transversus thoracis.
11. Mm.intercostales externi по функција се:
- инспиратори

12. M.transversus thoracis горе завршува на- 2ра, односно 3-4 ребрена рскавица.

13. Trachea се протега од:

- 6 вр.пршлен до 5граден пршлен.

14. Hilus pulmonalis се наоѓа на : f.medialis

15. На pulmo dexter се разликуваат: - 10-11 сегменти

16. Аортално стеснување на esophagus се наоѓа на: - 21цм од долни секачи

17. Градниот дел на truncus symphaticus го сочинуваат: 10-12 градни ганглии

18. N.vagus претставува: 10 мозочен нерв

19. Постојани рскавици на грклан се: -cartiligo thyroidea –c.eplottica –c.cricoidea –c.arythnoidea

20. Белиот дроб е изграден од: паренхим, сврзна строма, крвни садови, нервен белодробен
сплет.

21. Venae pulmonales се наоѓаат на: заден ѕид на лева предкомора

22. Venae azygos настанува со соединување на: десни vv.intercostales post. И v.lumbales
ascendes.

23. Према припоите дијафрагмата има:3 дела: -pars sternalis –pars costalis –pars lumbalis

24. Во среден слој од површинска група на mm.dorsi се наоѓаат: -m.levator scapulae –

m.rhomboideus major –m.rhomboideus minor.

25. A.thoracica interna се разделува на 2 завршни гранки: -a.musculophrenica –a.epigastrica

superior.

26. На pulmo dexter се забележуваат бразди од -sulcus.venae azygos & s.esophageus

27. Valva atrioventricularis dextra е изградена од:3листа: -cupis anterior, -cupis posterior –cupis
septalis

28. Висцеларни гранки на aorta thoracica : -rr.bronchiales –rr.mediastinales –rr.esophagei

29. Триаголникот на Koch е ограничен : foramen atrioventriculare dextra, -septum interatalis –

foramen sinus coronalis.

30. Valva trunci pulmonalis e изградена од: -valva semiulnares ant. –valva semiulnares dextra –
valva semiulnares sinistra
31. Горниот лобус на pulmo sinister e изграден од 4 сегменти: -segmentum apicoposterius –
segmentum anterius –segmentum lingulare superios & inferios

32. Ostium venae covae inferiores се наоѓа на: горен ѕид на десна предкомора

33. Ductus thoracis настанува на предна страна од: 1 лумбален пршлен

34. Trigonum costolumbale на дијафрагмата е ограничен бочно со –pars costalis & pars lumbalis,
а неговата база е претставена со дел од 12 ребро.

35. Во среден слој од mm.dorsi се наоѓаат : mm.levator scapule & m.rhomboideus major et minor.

36. Rr.Bronchialis потекнува од –aorta thoracica, a vv.bronchiales се влеваат во ..............

37. Според стр. На белодробието, париенталната плевра се дели на 3дела: -pleura

diaphragmatica –pleura mediastinalis –pleura costalis

38. Бочни притоки на ductus thoracicus : -truncus jugularis -truncus bronchomedia stinalis
-truncus subclavius

39. Ductus thoracicus настанува со соединување на : truncus lumbalis dextra, sinister, truncus
interstinalis

40. Linea parasternalis поминува низ: средина меѓу мамиларна и средишна линија

41. M.transversus thoracis припаѓа на: преднобочна група од граден кош

42. Isthmys gl. Thyroidae лежи во височина на : 2 и 3 трахеална рскавица

43. Apex pulmonalis се протега долу на : горен раб на 2 ребро

44. На pulmo sinister се разликува: 8-10 сегменти.

45. Дијафрагмалното стеснување на esophagus се наоѓа на: 40 цм од долни секачи

46. N.pharencicus претставува:мешовита гранка на plex. Cervicalis.

47. Конвенционалната предна средишна линија (linea mediana anterior)поминува:

- вертикално по средината на градната коска (sternum)

48. Конвенционалната мамиларната или медиоклавикуларна (linea mamillaris

s.medioclavicularis) поминува:
-вертикално низ брадавицата од дојката (mamma) или средината на clavicula

49. Конвенционалната парастернална линија (linea parasternalis) поминува: -

низ средината меѓу мамиларната и предната средишна линија
50. Конвенционалната пазувна линија (linea axillaris) поминува:
-од врвот на пазувната јама вертикално низ соодветната бочна страна од градниот кош.

51. Конвенционалната лопаткина линија (linea scapularis) поминува:

-вертикално низ долниот агол (angulus inferior) од скапулата

52. Конвенционалната задна средишна линија (linea mediana posterior) поминува:

-вертикално низ врвовите од ‘рбетните израстоци (processus spinosus) од прешлените

53. Напречниот граден мускул (m.transversus thoracis) горе завршува на

-II ,односно III-VI ребрена рскавица

54. Левиот главен бронх ,т.е. левиот белодробен корен е заобиколен од лакот кој го гради:
-aorta

55. Тимусот стапува во сооднос напред со:

-горниот дел од градната (назад со дишникот и големите садови на срцевата база и со
срцевото ќесе)

56. Од практична гледна точка најзначајно стеснување на езофагусот е:

-аортално стеснување

57. Кој мускул припаѓа на средниот слој од површинската група на mm.dorisi: -

m.levator scapulae, m.rhomboideus minor et major

58. Кои мускули припаѓаат на задниот или површински слој од површинската група на
mm.dorisi:
-m.trapezius и m. latissimus dorsi

59. Кои мускули припаѓаат на предниот или длабокиот слој од површинската група на
mm.dorisi:
-m. serratus posterior superior et inferior.

60. Која структура лежи во ниво на II и III трахеална рскавица , која подлежи на повреди при
евентуално оперативно сечење на трахеата (трахеотомија):
-isthmus gl thyreoidea

61. Најголемата импресија на медијалнатата страна на обете белодробни крила е

предизвикана од: -cor (се вика impression cardiaca)

62. apex pulmonis напред го поминува првото ребро за:

-3-5 cm

63. Градната жлезда или тимус (thymus) се наоѓа во:

-rigonum pleurale superius

64. Непостојани сегменти кај белодробните крила се:

-segmentum subapicale и segmentum basale mediale
65. Тимусот стапува во сооднос напред со:
-горниот дел од градната (назад со дишникот и големите садови на срцевата база и со
срцевото ќесе)

66. Од практична гледна точка најзначајно стеснување на езофагусот е:

-аортално стеснување

67. Кој мускул припаѓа на средниот слој од површинската група на mm.dorisi: -

m.levator scapulae, m.rhomboideus minor et major

68. Кои мускули припаѓаат на задниот или површински слој од површинската група на
mm.dorisi:
-m.trapezius и m. latissimus dorsi

69. Кои мускули припаѓаат на предниот или длабокиот слој од површинската група на
mm.dorisi:
-m. serratus posterior superior et inferior.

70. Која структура лежи во ниво на II и III трахеална рскавица , која подлежи на повреди при
евентуално оперативно сечење на трахеата (трахеотомија):
-isthmus gl thyreoidea

71. Најголемата импресија на медијалнатата страна на обете белодробни крила е

предизвикана од: -cor (се вика impression cardiaca)

72. apex pulmonis напред го поминува првото ребро за:

-3-5 cm

73. Градната жлезда или тимус (thymus) се наоѓа во:

-rigonum pleurale superius

74. Непостојани сегменти кај белодробните крила се:

-segmentum subapicale и segmentum basale mediale
75. Аорталниот лак (arcus aorte) се протега до:
-левата страна од IV-от граден прешлен
 76. Преднобочната група на мускули на градниот кош е инервирана од:
-nn. Intercostales

77. Diaphragma (дијафрагмата) припаѓа на:

-долната група на мускули на градниот кош

78. m. trapezius припаѓа на:

-површинската група на mm.dorsi

79. m. levator scapulae припаѓа на:

-површинската група на mm.dorsi

80. Diaphragma (дијафрагмата) е инревирана од:

-n. phrenicus (гранка на plexus cervicalis)

81. m. intercostales externi (надворешните меѓуребрени мускули) претставуваат: -

вдишувачи (inspiratori)

82. m. intercostales interni (внатрешните меѓуребрени мускули) претставуваат:

- издишувачи (ekspiratori)

83. Arteria sacralis mediana претставува тенка завршна гранка на абдоминалната аорта која се
издвојува во висина на:
-четвртиот (IV) лумбален прешлен

1. Ezofagus (хранопроводникот) започнува во висина на:

-шестиот (VI) вратен прешлен

2. Хранопроводникот завршува во висина на:

-дванаесеттиот (XII) торакален прешлен (11ти)

3. Најгорната меѓуребрена артерија (intercostalis suprema) е гранка на:

-a.axillaris

4. Синусно-преткоморниот јазол (nodus sinuatrialis) лежи во:

- завршната бразда (sulcus terminalis) на десната преткомора

5. Cavum pleurae се наоѓа помеѓу:

- pleura visceralis и pleura parietalis

6. Отворот на долната шуплива вена (v.cava inferior) се наоѓа на: -

долниот ѕид на десната преткомора

7. Vena cava inferior настанува со спојување на:

-iliaca communis dextra et sinistra
8. Почетокот на v.cava inferior се наоѓа во висина на:
-четвртиот или петтиот (IV или V) лумбален прешлен
9. Аrteria thoracica interna се одделува од:
- aоrta subclavia

84. ostium atrioventriculare dextrum се наоѓа на:

-предниот ѕид на десната komora

10. Бочни гранки на торакалната аорта се:

- aa. intercostales, rr. bronchiales, rr. esophagei, rr. mediastinales.

11. Какво гранање има Arteria carotis communis?

a. сукцесивно
b. распрснато c. дихотомно d. монотомно e. прогресивно

12. Nodi lymphatici cubitales се:

-површни лимфни јазли--?

13. Десната потклучна артерија (a.subclavia dextra) излегува од:

-truncus brachiocephalicus

14. Vena cava inferior настанува со спојување на:

-vena iliaca communis dextra et sinistra

15. Nervus vagus е пар на кранијални нерви кои имаат

-мешани влакна (моторни, сензитивни, парасимпатички)

16. Бочни гранки на торакалната аорта се:

-aa.interocostales posteriores

17. Arteria carotis communis dextra е гранка од:

-trunchus brachiocephalicus

18. arteria subclavia sinistra излегува од:

-arcus aortae
arteria subclavia dextra излегува od trunchus brachiocephalicus

19. arteria carotis communis sinistra излегува од:

-arcus aortae

20. Кој нерв го инервира трапезниот мускул?

-акцесорниот мозочен нерв

21. Гранки на аорталниот нерв се:

- trunchus brachiocephalicus, a.carotis communis sinistra, a.subclavia sinistra

22. Мал вдишан објект (страно тело) најчесто се локализира во:

-десниот главен бронх