ЦЕНТРАЛЕН НЕРВЕН СИСТЕМ

Голем мозок (Thelencephalon)

THELENCEPHALON

Rhinencephalon

1. Bulbus olfactorius;
2. Stria olfactoria medialis;
3. Stria olfactoria lateralis;
4. Uncus hippocampi;
5. Corpus mamilare;
6. Fissura hippocampi;
7. Lamina terminalis;
8. Area olfactoria;
9. Trigonum olfactorium;
10. Tr. olfactorius;

1
 Cerebrum

Надворешен изглед на мозочната хемисфера

1. Facies superolateralis cerebri

2. Facies inferior cerebri
3. Facies medialis cerebri s. hemispherii

Facies superolateralis cerebri

Резни на facies supeolateralis cerebri :

1) Lobus frontalis
2) Lobus parietalis
3) Lobus temporalis
4) Lobus occipitalis
5) Lobus insularis s. Insula

Разграничувањето меѓу резните настанува преку следните примерни бразди:

1. Sulcus centralis - Roland

2. Sulcus lateralis - Sylvius
 r. anterior

2
  r. posteior
 r. ascendens

3. Sulcus parietooccipitalis
4. Sulcus occipitalis transversus

Sulcus centralis – Roland ги одделува Lobus fronatlis и lobus parietalis.

Sulcus lateralis- Sylvius ги одделува lobus frontalis и lobus temporalis, a неговата ѕадна страна lobus
parietalis од lobus temporalis .

3
Деловите на lobus frontalis, lobus parietalis и lobus temporalis кои ја покиваат insula-та се означени
како:

a. Operculum frontale
b. Operculum frontoparietale
c. Operculum temporale

Sulcus parietooccipitalis ги одделува lobus parietalis и lobus occipitalis .

Sulcus occipitalis transversus нејасно ги одделува lobus temporalis и lobus occipitalis.

4
Facies superolateralis cerebri s. hemispherii

5
 Долна страна на церебрум

LOBUS FRONTALIS

На гононадворешната страна од lobus fontalis се наоѓаат три послабо изразени или секундарни
бразди.

6
 ГОРНОНАДВОРЕШНА
СТРАНА НА LOBUS
FRONTALIS

SULCUS FRONTALIS SULCUS FONTALIS

SULCUS PRECENTRALIS
SUPERIOR INFERIOR

На долната страна се гледааат две секундарни бразди.

ДОЛНА СТРАНА НА
LOBUS FRONTALIS

SULCUS
SULCI ORBITALES
OLFACTORIUS

Секундарните бразди ја делат facies superolateralis од lobus frontalis на повеќе витки.

7
 ВИТКИ НА LOBUS
FRONTALIS -FACIES
SUPEROLATERALIS

GYRUS FRONTALIS
GYRUS PRECENTRALIS GYRUS FRONTALIS MEDIUS
SUPERIOR

PARS ORBITALIS PARS TRIANGULARIS PARS OPERCULARIS

На долната страна од lobus frontalis се наоѓаат следните витки:

LOBUS FRONTALIS
- ДОЛНА СТРАНА

GYRUS RECTUS GYRI ORBITALES

Во pars opercularis од gyrus frontalis inferior, познат и како витка на Broca , е локализиран центарот
за артикулиран говор.

Предниот, заострен дел на lobus frontalis е означен како polus frontalis.

LOBUS PARIETALIS

8
На facies superolateralis од lobus parietalis се гледаат следниве бразди:

LOBUS
PARIETALIS

SULCUS SULCUS
POSTCENTRALIS INTERPARIETALIS

Преку горните бразди lobus parietalis е поделен на:

LOBUS PARIETALIS

GYRUS LOBUS PARIETALIS LOBUS PARIETALIS

POSTCENTRALIS SUPERIOR INFERIOR

GYRUS
GYRUS ANGULARIS
SUPRAMARGINALIS

Во конкавитетот на gyrus supramarginalis завршува задниот крај на ramus posterior sulci lateralis , а
во конкавитетот на gyrus angularis задниот крај на sulcus temporalis superior.

LOBUS TEMPORALIS

9
 БРАЗДИ НА LOBUS
TEMPORALIS

SULCUS TEMPORALIS SULCUS TEMPORALIS

SUPERIOR INFERIOR

ВИТКИ НА LOBUS
TEMPORALIS

GYRUS TEMPORALIS GYRUS TEMPORALIS GYRUS TEMPORALIS

SUPERIOR MEDIUS INFERIOR

Во gyrus temporalis superiror се наоѓаат sulci temporales transversi кои одделуваат 5-4 витки (gyri
temporales transversi- Heschl), во чија кора е лоциран КОРТИКАЛНИОТ АКУСТИЧЕН ЦЕНТАР.

Предниот проминентен дел на слепоочниот резен е означен како POLUS TEMPORALIS.

LOBUS OCCIPITALIS

10
 LOBUS OCCIPITALIS

SULCUS SULCUS TEMPORALIS

INTRAPARIETALIS INFERIOR

ВИТКИ НА LOBUS
OCIIPITALIS

GYRUS OCCIPITALIS GYRUS OCCIPITALIS GYRUS OCCIPITALIS

SUPERIOR MEDIUS INFERIOR

Задниот затапен дел на lobus occipitalis е означен како polus occipitalis.

Пред него понекогаш се гледа и sulcus lunatus, кој го ограничува од конвексната страна
ОПТИЧКИОТ ЦЕНТАР (AREA STRIATA).

ДОЛНАТА СТРАНА НА LOBUS OCCIPITALIS ET LOBUS TEMPORALIS

11
 Бразди на долната
страна на lobus occipitalis
et lobus temporalis

SULCUS
SULCUS COLLATERALIS
OCCIPITOTEMPORALIS

Витки на долната страна

на lobus occipitalis et
lobus temporalis

GYRUS
GYRUS OCCIPITALIS
OCCIPITOTEMPORALIS
MEDIALIS
LATERALIS

GYRUS
GYRUS LINGUALIS
PARAHIPPOCAMPALIS

Предниот, поголем дел од gyrus occipitotemporalis му припаѓаат на lobus temporalis, а задниоТ дел
на lobus occipitalis.

12
 INSULA S. LOBUS INSULARIS

INSULA

GYRUS LONGUS GYRI BREVES

INSULAE INSULAE

13
14
 FACIES INFERIOR CEREBRI S. HEMISPHERII

БРАЗДИ НА ДОЛНАТА
СТРАНА НА ЦЕРЕБРУМОТ

SULCUS LATERALIS-
INCISURA PREOCCIPITALIS
SYLVIUS

FACIES MEDIALIS CEREBRI S. HEMISPHERII

15
16
1 - Sulcus corporis callosi; 2 - sulcus cinguli; 3 - sulcus paracentral; 4 - calm marginal; 5 - sulcus
parietooccipitalis; 6 - sulcus subsection; 7 - sulcus calcarinus; 8 - polus occipitalis; 9 - sulcus
hippocampalis; 10 - sulcus collateralis; 11 - Sulcus rhinalis

17
Lobulus paracentralis ги поврзува горновнатрешните делови на gyrus postcentralis и gyrus
precentralis.

Precuneus претставува всушност внатрешен дел на lobulus parietalis superiror.

Од наведените витки:

Gyrus frontalis superior +предните 2/3 lobulus patacentralis Є gyrus frontalis

Задната 1/3 Lobulus paracentralis + precuneus Є gyrus parietalis

Cuneus + gyrus lingualis Є gyrus occipitalis

СРЕДЕН ПОЈАС

Средниот појас е потесен од периферниот, а се наоѓа меѓу sulcus cinguli, sulcus subparietalis и sulcus
parietooccipitalis и sulcus collateralis од една страна и sulcus corporis callosi и sulcus hippocampi од
друга страна.

Предниот крај на gyrus cinguli преминува во area subcallosa, која се наоѓа под rostrum corporis
callosi. Меѓу area subcalosa и lamina terminalis на третата комора се наоѓа gyrus paraterminalis.

Isthmus gyri cinguli ја поврзува gyrus cinguli со gyrus parahippocampalis.

Предниот крај на оваа витка завива нагоре и наназад образувајќи кука (uncus).

Мозочната кора на gyrus cinguli, isthmus gyri cinguli и gyrus parahippocampalis е редуцирана или
двослојна кора (allocortex) која му припаѓа на лимбичкиот систем.

На конвексната површина на corpus callosum е исто така обложена со редуцирана кора, на која
одејќи од напред наназад и надолу се забележуваат помали закржлавени или секундарни витки и
тоа:

1. Gyrus paraterminalis
2. Indusium griseum ЛИМБИЧЕН СИСТЕМ
3. Gyrus fasciolaris
4. Gyrus dentatus

18
ЦЕНТРАЛЕН ПОЈАС

Централниот појас го пбразуваат сагитално пресечени формации што ги поврзуваат обете

хемисфери.

19
 СИСТЕМАТИЗАЦИЈА НА МОЗОЧНИТЕ РЕЗЕНИ И ВИТКИ

LOBUS FRONTALIS

GYRUS FRONTALIS GYRUS FRONTALIS GYRUS FRONTALIS ПРЕДНИТЕ 2/3 LOBULUS

GYRUS PRECENTRALIS GYRUS RECTUS GYRI ORBITALES
SUPERIOR MEDIUS INFERIOR PARACENTRALIS

LOBUS PARIETALIS

LOBULUS PARIETALIS LOBULUS PARIETALIS ЗАДНАТА 1/3 НА LOBULUS

GYRUS POSTCENTRALIS PRECUNEUS
SUPERIROR INFERIOR PARACENTRALIS

GYRUS SUPRAMARGINALIS GYRUS ANGULARIS

20
 LOBUS TEMPORALIS

ПРЕДЕН ДЕЛ НА GYRUS

GYRUS TEMPORALIS SUPERIOR+ ПРЕДЕН ДЕЛ НА GYRUS
GYRUS TEMPORALIS MEDIUS GYRUS TEMPORALIS INFERIOR OCCIPITOTEMPORALIS LATERALIS
GYRI TEMPORALES-HESCHL OCCIPITOTEMPORALIS LATERALIS
ET GYRUS PARAJIPPOCAMPALIS

LOBUS OCCIPITALIS

ЗАДЕН ДЕЛ ОД GYRUS

ТРИ ВИТКИ НА FACIES ЗАДЕН ДЕЛ ОД GYRUS
OCCIPITOTEMPORALIS MEDIALIS
SUPEROLATERALIS OCCIPITOTEMPORALIS LAERALIS
ИЛИ GYRUS LINGUALIS

21
 LOBUS INSULARIS
S. INSULA

GYRUS LONGUS GYRI BREVES

INSULAE INSULAE

МЕЃУХЕМИСФЕРИЧНИ КОМИСУРИ

Меѓухемисферичните комисури ги поврзуваат симетричните делови на обете мозочни хемисфери.

МЕЃУХЕМИСФЕРИЧНИ
КОМИСУРИ

ЖУЛЕСТО ТЕЛО (CORPUS ПРЕДНА КОМИСУРА

СВОД (FORNIX)
CALLOSUM) (COMMISURA ANTERIOR)

22
 CORPUS CALLOSUM

Corpus callosummе најголема интерхемисферична комисура што ја поврзува кората на обете

хемисфери, со исклучок на нејзиниот олфактивен дел.

Во средишната, тесна и збиена зона, каде се разминуваат комисуралните нервни со спротивна

насока, доаѓа до формирањена corpus callosum, додека странично од него, зракасто
распоредените влакна ја образуваат radiatio corporis callosi.

corpus callosum

rostrum corporis genu corporis truncus corporis splenium corporis

callosi callosi callosi callosi

23
Rostrum corporis callosi продолжува во lamina terminalis, која учествува во градбата на третата
комора.

Тruncus corporis callosi претставува најдолг дел од corpus callosum.

Splenium corporis callosi e неговиот најразвиен дел.

24
Влакната на предниот крај на corpus callosum ја образуваат forceps minor, додека влакната од
задниот крај или splenium ја градат forceps major. Влакната од предниот, поголем дел од truncus
одат кон кората на темениот и слепоочниот резен, додека од заднит дел го образуваат т.н.
tapetum, кој го гради горниот ѕид на cornu posterius и cornu inferius ventriculi lateralis.

Влакната на corpus callosum поврзувајќи обострано аналогно симетрични формации (точки),

овозможуваат предавање на една кон друга хемисфера (страна) на информации, а со тоа и
функционално усогласување на обете хемисфери.

25
26
 FORNIX
Fornix e парна формација на белата супстанција што се наоѓа под truncus corporis callosi. Има
потковидна форма со конкавитет кон долу, а го поврзува hippocampus со corpus mamillare.

На fornix се разликуваат:

27
 FORNIX

CORPUS CRUS COLUMNA

FORNICIS FORNICIS FORNICIS

Латерално, тенка ивица од corpus fornicis, наречена tenia fonicis служи за припој на plexus
choroideus ventriculi lateralis, додека преку медијалниот раб се поврзува со телото на спротивниот
fornix.

Почетниот, слободен дел од columna fornicis го ограничува foramen interventriculare од

предната страна и учествува во градбата на третиот ѕид од третата комора. Задниот и скриен дел
од columna fornicis завршува во nuclei corporis mamillaris.

Телото на сводот (corpus fornicis) има форма на четириаголна плочка, чиј заден дел е споен
со долната страна на truncus corporis callosi.

Столбот на сводот (Columna fonicis) е приближно цилиндрична формација што поаѓа од

предниот крај на corpus fornicis.

Кракот на сводот (crus fornicis) претставува цврста формација што започнува од задниот
дел од телото.

Почетните делови на левиот и десниот crus fornicis меѓусебно се поврзани со напречни

влакна кои ја образуваат commissura fornicis.

Левиот и десниот fornix ,бидејќи се поврзани само со своите тела, образуваат во целина
формација во фрома на буквата Х.

Во градбата на fonix учествуваат комисурални и проекциони миелинизирани нервни

влакна. Проекционите олфактивни влакна го поврзуваат hippocampus со nuclei corporis mamillaris
(tr. hippocampomamillaris) , додека комисуралните ја образуваат commissura fornicis, која ги
поврзува левиот и десниот pes hippocampi.

28
 COMMISSURA ANTERIOR

Commisura anterior е олфактивна спојка која ги поврзува мирисните делови на мозочните

хемисфери. Изградена е од напречно насочени миелинизирани влакна, чии краошта метлесто се
распрснуваат.

Предната комисура учествува во градбата на предниот ѕид од третата комора кој се наоѓа зад
lamina terminalis, а пред слободните делови на columnae fornicis.

Иако не претставува интерхемисферична спојка ќе биде опишана во овој дел и Septum pellucidum.

SEPTUM PELLUCIDUM

Septum pellucidum е сагитално поставена формација што се состои од лева и десна плоча
(lamina septi pellucidi).

Таа го гради медијалниот ѕид на предниот рог (cornu anterius) и централниот дел од
бочната комора (pars centralis ventriculi lateralis).

Меѓу левата и десната lamina septi pellucidi се ограничува тесна шуплина (cavum septi
pellucidi).

29
 МИРИСЕН МОЗОК (RHINENCEPHALON) И ЛИМБИЧЕН СИСТЕМ

Мирисниот мозок е составен дел на теленцефалонот и филогенетски претставува најстара

формација на предниот мозок (arhicerebrum).

Макар што мирисниот мозок кај човекот е закржлавен и зазема релативно мала
површина, поновите неврофизиолошки, неврофармаколошки и невоанатомски истражувања,
покажале дека тој покрај олфактивна функција има и други различни намени. Некои негови
делови учествуваат во контролата и регулирањето на:

-вегетативни функции

-некои ендокрини функции

-сексуалното однесување и репродукцијата

-чувствата, расположение, паметење, учење и др.

Деловите на мирисниот мозок што ги презеле вегетативните и горенаведените виши

нервни функции го обрабуваат мозочното стебло, поради што и добиле име ЛИМБИЧЕН СИСТЕМ
(LIMBUS-ИВИЦА).

Според тоа, мирисниот мозок, морфолошки може да се подели на:

1. Периферен дел на мирисниот мозок

2. Централен дел на мирисниот мозок или лимбичен систем

ПЕРИФЕРЕН ДЕЛ ОД МИРИСНИОТ МОЗОК

Периферниот дел од мирисниот мозок идејќи однапред наназад се состои од следниве делови:

1. Bulbus olfactorius
2. Trractus olfactorius
3. Trigonum olfactorium
4. Stria olfactoria

30
 5. Substantia perforata anterior
6. Gyrus paraterminalis

Bulbus olfactorius претставува олфактивен центар.

Низ отворчињата на substantia perforata anterior поминуваат крвни садови и тоа 15-20 гранки на а.
cerebri media, кои пенетриаат во супкортикалните сиви маси на теленцефалонот.

ЦЕНТРАЛЕН ДЕЛ НА МИРИСНИОТ МОЗОК ИЛИ ЛИМБИЧЕН СИСТЕМ

Централниот дел од мирисниот мозок или лимбичниот систем се наоѓа на медијалната страна од
мозочната хемисфера ина дорзалната страна од corpus callosum. Toj се состои од:

1. Надворешен или лимбичен лак

 Area subcallosa
 Gyrus cinguli
 Isthmus gyri cinguli
 Gyrus parahippocampalis
2. Внатрешен или интралимбичен лак
 Indusium griseum
 Gyrus fasciolaris
 Gyrus dentatus
 Hippocampus

Лимбичниот лак е претворен во затворен круг со помош на асоцијациониот кукаст сноп

(fasciculus uncinatus) и фронто-инсуло-темпоралната кора, кои ги поврзуваат неговите краишта. На
лимбичниот лак му се придодадени и јадрата на corpus amigdaloideum.

Кората на витките што го образуваат лимбичниот лак и припаѓаат на преодната зона

(periachicortex) и младата кора (neocortex).

Исклучок прават само некои делови од кората на gyrus cinguli, кои и припаѓаат на младата
шестослојна кора (isocortex).

Gyrus diagonalis ги поврзува краиштата на интралимбичниот лак и го претвора во затворен

круг. На интралимбичниот лак му се приклучени и јадрата што се наоѓаат во долниот дел од
septum pellucidum.

Кората на витките што го образуваат интралимбичниот лак е филогенетски најстара

(archicortex, paleocortex).

Кортексот на конволуциите што влегуваат во состав на лимбичниот и интралимбичниот лак

и кон нив придодадените јадра меѓу себе се поврзани со нервни влакна, кои ги образуваат
внатрешните врски на лимбичниот систем. Тој е поврзан преку аферентни и еферентни влакна со

31
други делови на мозокот и тоа со кората на lobus frontalis, lobus parietalis и lobus temporalis. Исто
така е поврзан со:

 Thalamus
 Epithalamus
 Hypothalamus
 Nucleus interpeduncularis
 Nuclei tegmenti
 Ретикуларна формација на mesencephalon

Поврзувањето настанува преку надворешните врски на лимбичниот систем, кои

образуваат сложени рефлексни лаци или кругови ( круг на Papas и други).

Врз основа на клинички искуства може да се заклучи дека во hippocampus се

локализирани следниве функции: паметење и учење.

Во предниот дел од кората на gyrus cinguli (24-Brodmann-ово поле) локализирани се

кортикални автономни центри поврзани со регулација на вегетативните функции.

Освен во gyrus cinguli, вегетативни центри има и во corpus amygdaloideum и орбито-

инзуло-темпоралната кора. Поради тоа, некои автори целото ова подрачје го нарекле
,,висцерален мозок”. Во кората на gyri orbitales се локализирани центри за регулација на
вазомоторните и респираторните функции, а латерално до нив, во кората на gyri frontales се
наоѓаат центи за регулација на секрецијата и мотилитетот на цревата. Во оваа кора се остварува и
врската меѓу соматскиот и вегетативниот дел на нервниот систем.

Во долниот дел од кората на lobulus paracentralis се проектира vesica urinaria и rectum,

односно тука се наоѓаат кортикалните парасимпатички центри за мускулатурата на карличните
органи.

Предниот дел од lobus frontalis, пак претставува место каде се наоѓаат вишите вегетативни
центри кои ги регулираат афективните и емоционалните појави во животот.

СОСТАВ НА ГОЛЕМИОТ МОЗОК

Сивата супстанција на големиот мозок, според својот распоред се дели на:

(a) Мозочна кора (Cortex cerebri)

(b) Базални или супкортикални јадра (Nuclei basales)

МОЗОЧНА КОРА (CORTEX CEREBRI)

Мозочната кора ја облага во вид на тенок, сив слој целата слободна површина на
мозочните хемисфери.

32
 Cortex cerebri е највисок центар во кој се врши анализа и синтеза на пристигнатите
сигнали преку аферентните патишта од надворешната околина и сопствената средина.

На мозочната кора и се потчинети, директно или индиректно сите други делови на

централниот нервен систем. Таа претставува парасегментална структура, чии центри ги
презеле функциите, кои што во поранешниот филогенетски развиток им припаѓале на
сегментите на р’бетниот мозок.

Силно набраната кора на хемисферите го образуваат нивниот плашт (pallium) на кој

филогенетски се разликуваат стра дел (archicortex, paleocortex), кој му припаѓа на
мирисниот мозок и лимбичниот систем и нов дел (neocortex или neopallium).

ГРАДБА НА МОЗОЧНАТА КОРА

Во градбата на мозочната кора учествуваат:

(a) Невроцити
(b) Дендрити и неврити на
невони Ја даваат цитоахитектониката
(c) Глија клетки
(d) Крвни садови

Невроцити цитоархитектоника на мозочна кора

Миелеинизирани нервни влакна миелоахитектоника на мозочна кора

Глија клетки глиоархитектоника на мозочна кора

Крвни садови ангиоархитектоника на мозочна кора

ЦИТОАРХИТЕКТОНИКА НА МОЗОЧНАТА КОРА

Во новата кора или neocortex s. neopalium која зазема 92% од површината на мозочната
кора, без оглед на нејзината дебелина, клетките се распределени во шест слоја и ја образуваат
шестослојната кора или isocortex.

Старата кора(archicortex и paleocotex), која зазема доста помал дел или 8% од мозочната
кора, има редуциран број на слоеви, главно два кои ја образуваат двослојната кора или allocortex.
Двослојната кора е носител главно на олфактивната функција.

ШЕСТОСЛОЈНА КОРА ИЛИ ISOCORTEX

Isocortex-от е изграден од следниве видови на клетки:

1) ПИРАМИДНИ КЛЕТКИ
2) ВРЕТЕНЕСТИ КЛЕТКИ
3) ЗРНЕСТИ ИЛИ ТОПЧЕСТИ КЛЕТКИ

33
4) КЛЕТКИ НА MARTINOTI
5) КЛЕТКИ НА CAJAL

Пирамидните клетки по големина можат да бидат мали, средни и големи (гигантски) како
што се cellulae gigantopyramidales-Betz. Карактеристично е тоа што со својот врв се ориентирани
кон површината на корат, а со основата на нејзината внатрешност. Од врвот им излегува дендрит,
кој со своите гранчиња (завршни достигнува до најповрчинскиот слој на кората, независно од
длабочината на која се наоѓа нервната клетка, а од нивната основа- неколку базални дендрити со
хоризонтален тек.)Од средината на базата излегува аксонот. Тие претставуваат еферентни
неврони на мозочната кора.

Вретенестите клетки се средно големи и особено многу ги има во најдлабокиот слој од

мозочната кора. Кон површината на мозочната кора тие се вертикално поставени. Вретенестите
клетки се исто така еферентни неврони на мозочната кора.

Зрнестите клетки (ѕвездолики клетки од II тип по Голџи) се клетки со разклонети дендрити

и куси аксони, разгранувајќи се кон неврони кои се наоѓаат во непосредна близина. Застапени се
во рецептоните слоеви од мозочната кора, образувајќи го приемниот механизам.

Клетките на Martinoti се мали клетки кои се наоѓаат во сите слоеви, но најмногу во шестиот
слој (најдлабокиот слој) од мозочната кора. Аксоните им се движат кон површината и по патот
контактираат синаптички со другите неврони.

Клетките на Cajal се хоризонтални, мали и издолжени, чии дендрити и аксони се

распределени хоризонтално. Тие претставуваат интерневрони (cellulae axiramificatae) и се
асоцијациони клетки на мозочната кора. Тие се наоѓаат во најповршинскиот слој на кората.

Освен наброените клетки, во кората се наоѓаат полиморфни клетки- големи и различни по

форма клетки (нервни) распоредени во најдлабоките слоеви.

(Според Клисарова и сораб) на isocortex се разликуваат:

i. LAMINA ZONALIS
ii. LAMINA GRANULARIS EXTERNA
iii. LAMINA PYRAMIDALIS
iv. LAMINA GRANULARIS INTERNA
v. LAMINA GANGLIONARIS
vi. LAMINA MULTIFORMIS S. POLYMORFIS

LAMINA ZONALIS STRATUM MOLECULARE

LAMINA GRANULARIS EXTERNA
LAMINA PYRAMIDALIS
LAMINA GRANULARIS INTERNA
LAMINA GANGLIONARIS
LAMINA MULTIFORMIS S. POLYMORFIS
LAMINA GRANULARIS EXTERNA
LAMINA PYRAMIDALIS EXTERNA
LAMINA GRANULARIS INTERNA
LAMINA PYRAMIDALIS INTERNA
LAMINA MULTIFOMIS S. POLYMORFIS

34
Содржина на слоевите на кортексот:

I. Клетки на Cajal + глија клетки и малку пирамидни и зрнести клетки (ситни пирамидни) и
дендрити на пирамидни клетки.
II. Густо збиени мали пирамидни или зрнести клетки
III. Различни по големина пирамидни клетки, но најмногу средно големи, малку
мултиполарни зрнести клетки и клетки на Martinotti
IV. Големи пирамидни клетки
V. Клетки на Martinotti и вретенести клетки, средни големи и мали пирамидни клетки и
вретенести клетки

Lamina granularis externa е особено развиен и има максимална дебелина во

соматосензитивната и сензориелната, видна и слушна зона од мозочната кора, а речиси сосема е
редуциран во соматомоторната зона од кората.

Lamina granularis interna во разни делови на isocortex најмногу варира, како по својата
дебелина, така и по морфологија на клетките. Тој има максимална дебелина во постцентралната,
видната и слушната зона, а речиси не постои во прецентралната зона.

Во кората на gyrus precentralis во lamina ganglionaris се наоѓаат cellulae gygantopyramidales-

Betz, чии неврити ги образуваат trr. corticospinales и tr. corticonuclearis. Невритите на клетките од
длабокиот дел на петтиот слој учествуваат во градбата на жулестото тело (corpus callosum) и
неговата радијација.

Пирамидните клетки на сите слоеви и вретенестите клетки на шестиот слој претставуваат

почеток на еферентни влакна, додека на зрнестите и другите клетки завршуваат еферентни
влакна.

Невритите на:

V и VI слој Ефекторни (претежно) III слој Ефекторни

механизми
II и IV слој Рецепторни (претежно) Рецепторен механизам

Мозочната кора во сите свои делови може да прима сензации и од сите делови да праќа
нервни импулси.

Во некои зони од кората доаѓа до намалување или исчезнување на некои од опишаните

слоеви и во тој однос кората има крајно разнообразна слика.

35
 Сензитивната и сензориелните зони на isocortex се гранулирани или озрнети, бидејќи во
нив преовладуваат зрнести клетки, додека моторните зони се пиримидизирани, бидејќи во нив
доминираат пирамидни клетки.

ТИПОВИ НА ISOCORTEX

Isocortex покажува различни варијации на различни делови, како во дебелината на

одделните слоеви, така и во бројноста и морфологијата на клетките што учествуваат во неговата
градба. Со оглед на тоа што структурните разлики носат и различни функционални особености,
шестослојната кора е поделена на пет типа:

1. Прв или агрануларен тип

 Замена на зрнестите клетки од II и IV слој со пирамидни
 Застапен е во примарното и секундарното моторно поле во
координационата зона или праксичната зона од мозочната
кора. Само во V слој од примарниот моторен центар има клетки
на Betz.
2. Втор или фронтален тип
 Поголеми пирамидни клетки во III и V слој и со слаба развиеност
на II и IV слој односно гранулираните слоеви.
 Вториот тип на isocortex застапен е во челната асоцијациона
зона на мозочната кожа.
3. Третиот или париетален тип
 Голема густина на клетките и добра развиеност на зрнестите
слоеви (II и IV), додека пирамидните слоеви (III и V) се потенки и
имаат поситни клетки.
 Застапен е во останатите асоцијациони зони од мозочната кора
4. Четврти или поларен тип
 Тенки зрнести слоеви (II и IV)
 Застапен е на челниот и тилниот пол од мозочната хемисфера
5. Петиот или гранулираниот тип (koniocortex)
 Дебели зрнести слоеви (III и V) и замена на пирамидните со
зрнести клетки во III и V слој.
 Застапен е во сензитивната зона и сензиорелните, оптички и
акустички центар.

Фронтален + Париетален + Поларен = Isocortex

Тип Тип тип homogenicus

Агрануларен + Грануларен = Isocortex

Тип Тип heterogenicus

36
ДВОСЛОЈНА КОРА (ALLOCORTEX)

Двослојната кора се среќава во оние делови што и се придодадени на олфактивната

функција. На неа јасно се разликуаваат само првиот и шестиот слој, додека оние кои се меѓу нив
недостасуваат или се сосема закржлавени.

Таа може да биде од агануларен тип (allocortex agranularis) со пирамидни клетки

koniocortex (allocortex granularis) со зрнести клетки, кој се наоѓа во кортикалниот олфактивен
сензориелен центар.

Allocortex го зафаќа периферниот дел од мирисниот мозок (paleopallium), а од

централниот дел од мирисниот мозок: indusium griseum, gyrus fasciolaris, gyrus dentatus и
hippocampus (archipallium).

ПОДЕЛБА НА МОЗОЧНАТА КОРА НА ЦИТОАРХИТЕКТОНСКИ ПОЛИЊА

(AREAE CYTOARCHITECTONICAE)

Поради различната застапеност на isocortex и allocortex, и различната застапеност во

нивните типови, мозочната кора е поделена на голем број цитархитектонски полиња, кои делумно
се совпаѓаат со конволуциите и не се меѓу себе разграничени со бразди. Некои цитоархитектонски
полиња опфаќаат делови на повеќе соседни витки, додека други се ограничени само на една
витка.

Врз база на цитоархитектонската градба Brodmann поделил мозочната кора на 52 полиња

(Клисаров и сораб.), што ги означил со редни бројки. Врз база на сличностите меѓу полињата
формирал 11 регии.

Economo ја поделил мозочната кора на 7 резни и 109 цитоархитектонски полиња,

означени со букви и посебна номенклатура.

Vogt разликувал 200 структурно различни полиња.

Практичната важност на ваквата поделба е во тоа што нивната клеточна структура е

поврзана и со одредени функции.

Во невроанатомијата, неврофизиологијата и клиничката неврологија најмногу се

употребува Brodmann-овата поделба, овде ќе биде опишана накусо локализацијата и површината
на полињата по Brodmann чија функција е утврдена.

1. Regio precentralis

Regio precentralis = Задниот дел од конвексната страна на Lobus

frontalis
Задниот дел од конвексната = 4- Brodmann-ово поле = 6- Brodmann-ово поле
страна на Lobus frontalis

37
4- Brodmann-ово поле = Gyrus precentralis + Предните 2/3 од Lobulus paracentralis

6- Brodmann-ово поле = Задната 1/3 од Gyrus + Задната 1/5 од Gyrus + Преден дел од Gyrus
frontalis superius frontalis medius precentralis

Овие полиња поседуваат шестослојна кора од I или агрануларен тип и од нив поаѓаат
влакна на пирамидните и екстрапирамидните патишта.

6-Brodmann-ово поле му припаѓа на екстрапиамидниот систем и влегува во

координационата или праксичната зона од мозочната кора.

2. Regio frontalis

Челната регија ја зазема преостанатата кора на фронталниот резен, а ги содржи

8,9,10,11,12,45,46,47 поле. (Поделба по Brodmann).

8- Brodmann-ово поле = Помал дел од кората на + Gyrus frontalis medius

Gyrus frontalis superior

Ова поле му припаѓа на екстрапирамидниот моторен систем.

Според клеточната градба = преод меѓу I и II тип

 Функција = моторна кора

 Локализација = челна регија

Од 8- Brodmann-ово поле поаѓаат куси проекциони влакна за :

 Corpus striatum
 Thalamus
 Tegmentum

9- Brodmann-ово поле = Gyrus frotalis superior + Gyrus frontalis medius

Неговата кора е од II или фронтален тип.

10- Brodmann-ово поле = Преден дел од Gyrus + Преден дел од Gyrus

frontalis superior frontalis medius

Неговата кора е од IV или поларен тип. Од задниот дел на ова поле се раѓаат влакната на
tr. Frontopontinus – Arnold.

11-Brodmann-ово поле
+ Gyri orbitales

38
12- Brodmann-ово поле

Кората е од IV или поларен тип.

Во орбито-фронталниот дел или кората на 9,10,11 и 12 Brodmann-ово поле завршуваат

проекционите влакна, кои поаѓаат од медијалното јадро на таламусот. Тој дел од мозочната кора
воедно претставува и кортикален вегетативен центар.

Кората на pars opercularis gyri frontalis inferioris му припаѓа на 44- Brodmann-ово поле,
познато уште и како витка на Broca, кое со 6 и 7 поле влегува во координационата зона или
праксичната зона од мозочната кора.

Поседува шестослојна кора од I тип.

Кората во височина на pars triangularis gyri frontalis inferior, му припаѓа на 45- Brodmann-
ово поле.

Дел од кората на gyrus frontalis medius, која се наоѓа меѓу 9 и 10- Brodmann-ово поле, му
припаѓа на 46 поле.

Дел од кората на pas orbitalis gyri frontalis inferioris, му припаѓа на 47 поле.

Трите последни полиња (45,46 и 47), поседуваат шестослојна кора од II или фронтален тип.

3. Regio postcentralis

Ја опфаќа кората на gyrus postcentralis и задната 1/3 од кората на lobulus paracentralis и во

неа се содржани 1, 2, 3 и 43- Brodmann-ово поле.

1-Brodmann-ово поле = Средната 1/3 од кората на + Дел од Lobulus paracentralis

Gyrus postcentralis

2-Brodmann-ово поле = Задната 1/3 од кората на + Дел од Lobulus paracentalis

Gyrus postcentalis

3-Brodmann-ово поле = Предната 1/3 од Gyrus + Дел од Lobulus paracentalis

postcentralis

Овие три полиња имаат шестослојна кора од V или гранулиран тип (coniocortex).

Во најдолниот дел од корат на gyrus postcentralis се наоѓа 43- Brodmann-ово поле.

4. Regio parietalis

39
 Париеталната регија ја сочинува оној дел од кората на темениот резен, која се наоѓа зад
gyrus postcentralis и lobulus paracentralis. Во неа се содржани : 5,7,39 и 40 Brodmann-ово поле.

5-Brodmann-ово поле = Кората во горниот дел од Sulcus postcentralis

Ова поле претставува екстрапирамидна ареа ѕа која се смета дека е поврзана со

пирамидните патишта (trr. Corticospinales и tr. Corticonuclearis)

7-Brodmann-ово поле = Lobulus parietalis superior + Precuneus

39-Brodmann-ово поле = Gyrus angularis

40-Brodmann-ово поле = Gyrus supramarginalis

Кората на regio parietalis е шестослојна од III или париетален тип, карактеристичен за

сензитивните асоцијациони зони од мозочната кора.

5. Regio temporalis

Слепоочната регија ја опфаќа кората на конвексната страна од темпоралниот лобус, а ги

содржи : 20,21,22,36,37,38,41,42 и 52 Brodmann-ово поле.

20-Brodmann-ово поле = Средната третина од Gyrus temporalis inferior

21-Brodmann-ово поле = Средната третина од Gyrus temporalis medius

Овие две полиња поседуваат кора од II или фронтален тип, од каде што поаѓаат влакна на
tr. Temporopontinus- Türk.

22-Brodmann-ово поле = Задните 2/3 од кората на Gyrus temporalis inferior

Ова поле има преодна кора меѓу III и V тип.

36-Brodmann-ово поле = Средниот дел од кората на Gyrus occipitotemporalis lateralis

37-Brodmann-ово поле = Задниот дел од кората на Gyrus temporalis medius et inferior

37- Brodmann-ово поле има улога во формирањето на говорот.

40
38-Brodmann-ово поле = Педниот дел од кората на Gyrus temporalis superior, medius
et inferior

Кората на 36,37 и 38 Brodmann-ово поле е од IV или париетален тип.

41-Brodmann-ово поле = Gyri temporales transversi - Heschl

41- Brodmann-ово поле има кора од V тип (koniocortex).

Кората на gyrus temporalis superior што се наоѓа околу 41 поле ја зазема 42 поле, а пред
него 52 поле.

Овие полиња имаат isocortex од III или париетален тип.

6. Regio occipitalis

Тилната регија ја зазема кората на lobus occipitalis, во кој се наоѓаат : 17,18 и 19 -

Brodmann-ово поле.

Кората од долниот дел на cuneus, sulcus calcainus и горниот дел на gyrus lingualis ја зазема
17 поле, наречено уште испругано поле (area striata), кое поседува кора од V тип, означен посебно
како калкарински тип.

Околу 17 поле, се наоѓа како прстен 18- Brodmann-ово поле, кое има преодна кора меѓу IV
и V тип.

Периферно пак од 18 поле се наоѓа 19 поле, кое има кора на премин од III во IV тип. Во ова
поле завршуваат влакна што поаѓаат и од pulvinar thalami.

7. Regio retrospelnialis

Во regio retrosplenialis се локализирани : 26,29 и 30 - Brodmann-ово поле. Тие ја опфаќаат

кората на isthmus gyri cinguli, која е двослојна (allocortex).

8. Regio hippocampica

Хипокампалната регија ги содржи : 27,28,34,35 и 48- Brodmann-ово поле. Тие ја заземаат

кората на gyrus parahippocampalis и uncus gyri parahippocampalis, која е сито така двослојна пд
грануларен тип или koniocortex.

9. Regio cingularis

Regio cingularis или појасната регија, која ја зазема кората на gyrus cinguli, ги содржи:
23,24,25,31,32 и 33 Brodmann-ово поле.

41
 24- Brodmann-ово поле претставува кортикален вегетативен центар, кој е поврзан со
регулација на автономни функции. Неговата дејност се реализира преку јадрата на хипоталамусот
и ретикуларната супстанција на мозочното стебло.

10. Regio insularis

Regio insularis се состои од : 13,14,15 I 16 Brodmann-ово поле.

11. Regio olfactoria

Олфактивната регија ги содржи 49,50 и 51 Brodmann-ово поле.

МИЕЛОАРХИТЕКТОНИКА НА МОЗОЧНАТА КОРА

Распоредот на миелинизираните нервни влакна во мозочната кора е означен како нејзина

миелоархитектоника.

Миелинизираните нервни влакна се во најголем дел неврити на нервните клетки од

мозочната кора, а во помал дел кортикопетални влакна што доаѓаат од супкортикалните сиви
масии тоа главно од thalamus. Според нивното насочување кон површината на кората, тие се
делат на :

1. Тангенцијални влакна
2. Радијални влакна

I. ТАНГЕНЦИЈАЛНИ ВЛАКНА

Тангенцијалните влакна се распоредени напоредно со површината на мзочната кора. Тоа

се продолжетоци или колатерали на клетките од IV и V слој на мозочната кора, а градат

макроскопски тенки бели траки, познати како пруги на Baillager. Миелинизираните влакна во IV
слој на испруганото поле (area striata) можат да се видат и со голо око (пруга на Gennaris или Viq
d’Azur), по што ова поле го добило името. Пругата на Gennaris или Viq d’Azur ја образуваат влакна
на оптичкиот пат. Преку овие тангенцијални влакна доаѓа до доста широко распространување на
сензациите на мозочната кора.

II. РАДИЈАЛНИ ВЛАКНА

Радијалните влакна се пробиваат вертикално низ клеточните слоеви кон површината на

кората и обратно. Тие формираат снопчиња што доаѓаат до надворешнито пирамиден слој, а
содржат аферентни и еферентни влакна. Аферентните влакна можат да бидат :

 Проекциони- кои доаѓаат главно од таламусот

 Комисурални- кои доаѓаат од спотивната хемисфера
 Асоцијациони- кои доаѓаат од поблиските или подалечните делови од иста
хемисфера

42
 Еферентните влакна се неврити на пирамидните клетки од III и V слој и вретенестите
клетки на VI слој. Овие влакна влагуваат во состав на следните проекциони патишта:

 Trr. Corticospinales
 Trr. Corticonuclearis
 Trr. Corticopontini
 Fasciculi corticothalamici и други.

Fleschsig составил миелогена карта со 36 миелогени полиња врз база на едновремен или
сукцесивна миелинизација на влакната во кората, а Vogt миелоархитектонска карта со околу 400
топографски одредени полиња.

ФУНКЦИОНАЛНА ПОДЕЛБА НА МОЗОЧНАТА КОРА

Границите на некои физиолошки центри се совпаѓаат со тие на одделни

цитоархитектонски полиња. Тоа значи дека функционалната диференцијација на мозочната кора е
тесно поврзана со структурата на овие полиња.

Со оглед на сложеноста на функциите во мозочната кора, таа е поделена на поголем број

на кортикални центри.

Кортикалните центри се делат на:

 Примарни кортикални центри

 Секундарни и терциерни кортикални центри

ПРИМАРНИ КОРТИКАЛНИ ЦЕНТРИ

Примарните кортикални центри се поврзани со непосредните функции на моторните и

сетилните органи на телото, така што еден од овие центри е ефекторен, а пет се рецепторни.
Преку своите невронски врски во ефекторниот центар се проектира мускулатурата на телото, а во
рецепторните центри сетилата.

Кортикалните центри заземаат мал дел од мозочната кора, доста се јасно ограничени, а
нивното оштетување остава трајни последици.

Примарните кортикални центри се делат на:

I. Примарен кортикален моторен центар

II. Примарни кортикални сензориелни клетки
III. Примарен кортикален сензитивен центар

I. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН МОТОРЕН ЦЕНТАР

43
 ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН = ЗАДНАТА ½ 0Д КОРАТА НА + ПРЕДНИТЕ 2/3 ОД КОРАТА
МОТОРЕН ЦЕНТАР GYRUS PRECENTRALIS НА LOBULUS PARACENTRALIS

Примарниот кортикален моторен центар се совпаѓа со задниот дел од 4. Brodmann-ово

поле, означено како area gigantopyramidalis. Ова поле се одликува по тоа што во неговиот V слој се
наоѓаат гигантски Betz-ови клетки, кои недостасуваат во преостанатиот дел од 4. Brodmann-ово
поле, како и во другите моторни полиња.

Во примарниот кортикален мотоен центар се поектира мускулатурата на

контралатералната половина од телото, обратно од антрополошкиот став, односно со главата
надолу, а нозете нагоре.

Мускулатурата се проектира на следниот начин:

 На главата Долната 1/3 на gyrus precentralis

 На стапалотo Lobulus paracentralis

Помеѓу главата и стопалото се проектираат останатите мускули во соодветниот редослед.

Во lobulus paracentralis се проектира и мускулатурата на карличните органи, мочниот меур,

ректум и внатрешните полни органи.

Во примарниот кортикален моторен центар мускулите не се претставени пропорционално

на својата големина и снага, туку по прецизноста со која работат.

Од примарниот кортикален моторен центар, кој претставува пирамидна зона од

мозочната кора, започнуваат пирамидните патишта кои пренесуваат нервни импулси за
елементарни волни движења.

Од горните 2/3 на овој центар поаѓаат trr. corticospinales, а од долната третина tr.
Corticonuclearis, кои ги образуваат невритите од Betz-овите клетки.

ПИРАМИДНИ ПАТИШТА = НЕВРИТИ НА + НЕВРИТИ ОД 2, 3, 5, 6

BETZ-ОВИ КЛЕТКИ BRODMANN-ОВО ПОЛЕ

II. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН СЕНЗИТИВЕН ЦЕНТАР

ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН =GYRUS POSTCENTRALIS +ЗАДНАТА 1/3 НА LOBULUS

СЕНЗИТИВЕН ЦЕНТАР PARACENTRALIS

Во примарниот кортикален сензитивен центар се проектира контралатералната страна на

телото, обратно од исправениот став.

44
 Сензибилитетот се проектира на следниот начин:

 Главата Долниот дел од gyrus postcentralis

 Стапалото Lobulus paracentralis

Помеѓу проекциите на главата и стопалото во одреден редослед се претставени и сите

други делови од телото.

Во lobulus paracentralis се проектира и сензибилитетот на гениталните органи.

Во кортикалниот сензитивен центар одделните делови од спротивната страна на телото не

се претставени пропорционално на својата големина, туку по густината на нивната сензитивна
инервација.

Примарниот кортикален центар претставува главно соматосензитивна зона од мозочната

кора. Во него завшуваат кортикалните неврони на сите сензитивни патишта за свесен
екстероцептивен и проприоцептивен сензибилитет.

3.BRODMANN-ОВО ПОЛЕ Површен (тактилен и термо алгезичен)

сензибилитет
1.+2. BRODMANN-ОВО ПОЛЕ Длабок (остео-артро-мускулен) осет

Сензитивните и моторните центри за одделни делови од телото се наоѓаат на иста

височина. Тоа овозможува сензациите што доаѓаат во одреден дел на кортикалниот центар
(сензитивен) да преминат и на соодветнито соседен дел од кортикалниот моторен центар, што
доведува до постанок на импулси за движење. Поради тоа, овие два центра се означени како
сензо-моторна зона од мозочната кора.

III. ПРИМАРНИ КОРТИКАЛНИ СЕНЗОРИЕЛНИ ЦЕНТРИ

Примарните кортикални сензориелни центри се:

 Примарен кортикален акустички центар

 Примарен кортикален оптички центар
 Примарен кортикален густативен центар
 Примарен кортикален олфактивен центар

1. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН АКУСТИЧКИ ЦЕНТАР

Примарниот кортикален акустички центар е лоциран во кората на gyru teporales transversi

–Heschl, кои лежат во задната 1/3 од gyrus temporalis superior.

45
КОРТИКАЛЕН АКУСТИЧКИ ЦЕНТАР = 41 BRODMANN-ОВО ПОЛЕ

Освен височината на тоновите, во овој центар се примаат и впечтоците за јачината,

темпото, итамот и правецот од кој доаѓа звукот.

Податоци од експерименти на животни и од патологијата на човекот укажуваат дека во

секоја мозочна хемисфера се претставени обете ува.

2. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН ОПТИЧКИ ЦЕНТАР

Примарниот кортикален оптички центар се наоѓа на медијалната страна од тилниот резен и

тилниот пол од хемисферата.

Него го сочинува кората на sulcus calcainus со соседниот дел од кората на cuneus и горниот
дел од кората на gyrus lingualis, што ги градат нејзините усни.

ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН = AREA STRIATA = 17 BRODMANN-ОВО ПОЛЕ

ОПТИЧКИ ЦЕНТАР

Кората на area striata е поспецијално изградена во однос на кората на кортикалниот

акустички центар, поради што е означена како калкаринска кора.

Таа ги има следните одлики:

 Низ средината на нејзиниот внатрешен зрнест слој (lamina granularis intena) врви и може
да се види дури и со голо око бела пруга (stria Vicq d’Azur или Gennaris) по која полето го
добило името
 Има четирипати повеќе клетки отколку кој било друг дел од мозочната кора
 Дебелината на area striata е многу тенка и изнесува околу 1-2 mm.

Во примарниот кортикален оптички центар завршуваат кортикалните неврони на

оптичкиот пат кои ја образуваат radiatio optica – Gratiolet.

Ретината е застапена во area striata на следниов начин:

Во горната калкаринска усна (кора на cuneus)

Горно-внатрешен квадрант од ретина на
спротивното око + горно-надворешен
квадрант од ретината на истостраното око
Во долната калкаринска усна (кора на gyrus Долновнатрешен квадрант од ретината на
lingualis) спротивното око + долнонадворешен
квадрант од ретината на истостраното око
Во кората на sulcus calcarinus Хомонимни половини на обете жолти петна
(maculae luteae со foveae centrales)

46
 Во примарниот кортикален оптички ценар се пимаат елементарни впечатоци за боја,
големина, форма, движења, осветленост и прозрачност на гледаните предмети.

3. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН ГУСТАТИВЕН ЦЕНТАР

Примарниот кортикален густативен центар се наоѓа во најдолниот дел од gyrus

postcentralis, во непосредна близина на местото каде доаѓаат елементарните сензации од
рецепторите на усната празнина и јазикот.

4. ПРИМАРЕН КОРТИКАЛЕН ОЛФАКТИВЕН ЦЕНТАР

Примарниот кортикален олфактивен центар е локализиран во кората на лимбичкиот

мозок и тоа во предниот дел од uncus gyri parahippocampalis и isthmus gyri cinguli
(ретросплениален дел).

Кортикалните мирисни центри се изградени од редуцирана, двослојна кора од зрнест тип

(allocortex granularis или koniocortex).

Постојат податоци дека во кората на gyrus temporalis superior, во непосредна близина на 41.
Brodmann-ово поле се проектира статичкиот апарат.

СЕКУНДАРНИ И ТЕРЦИЕРНИ КОРТИКАЛНИ ЦЕНТРИ

Секундарните и терциерните кортикални центри претставуваат виши центри, кои се

наоѓаат во другиот, многу поголем дел од мозочната кора, кој се развива подоцна.

Универзално прифатени секундарни и терциерни кортикални центри се:

I. Секундарно моторно поле

II. Терциерно моторно поле или координационата заона на мозочната кора
III. Центри во асоцијационата зона на мозочната кора

I. СЕКУНДАРНО МОЗОЧНО ПОЛЕ

Се наоѓа непосредно пред area gygantopyramidalis, заземајќи го предното триаглесто поле

на gyrus precentralis, наречена area precentralis, кое исто такаму припаѓа на 4. Brodmann-ово поле.
Се карактеризира со кора од I тип, која нема Betz-ови клетки.

Премоторната зона на која припаѓа и секундарното моторно поле, не ги испраќа своите

импулси кон пирамидните патишта директно, туку преку моторната зона, односно кората на
примарниот моторен центар. По сè изгледа дека секундарното моторно поле е поврзано со
примарниот кортикален моторен центар преку асоцијациони влакна и дека со негово посредство
влакната на trr. corticospinales и tr. corticonuclearis ги примаат импулсите. Секундарното поле и

47
овозможува не моторната регија (се мисли на секундарното моторно поле) вршење на сложени
движења.

II. ЦЕНТРИ ВО ТЕРЦИЕРНО МОТОРНО ПОЛЕ ИЛИ КООРДИНАЦИОНА ЗОНА НА МОЗОЧНАТА

КОРА

Координационата зона на мозочната кора по својата местоположба претставува

перимоторна зона во која се содржани вишите или терциерните моторни центри. Таа се совпаѓа
со 6,8 и 44. Brodmann-ово поле, кои претставуваат кортикални екстрапирамидни ареи на големиот
мозок.

Координационата зона и овозможува на моторната зона вршење на сложени движења и

акции.

Координационата зона е тесно поврзана со примарниот кортикален моторен центар и за

него има улога на асоцијационо и кординационо поле. Сите увежбани моторни движења од
свесниот пирамиден дел на мозочната кора се пренесуваат на екстрапирамидниот моторен
систем.

Во координационата или праксична зона од мозочната кора се локализирани следниве

психомоторни центри:

 Центар за исправен од
 Центар за пишување со рака
 Центар за мимичен израз на лицето и центри за џвакање и голтање
 Центар за истовремено вртење на очите, главата и трупот
 Центар за движење на очите
 Моторен центар за говор

A. ЦЕНТАР ЗА ИСПРАВЕН ОД

Се наоѓа во задно-горниот дел на 6. Brodmann-ово поле, односно од надвоешната страна

на задната третина на gyrus frontalis superior, во соседство на моторниот центар на долниот
екстремитет во примарниот кортикален моторен центар. Тој претставува праксичен центар во кој
се подредуваат и усогласуваат движењата поврзани пред сè со мускулатурата на долните
екстремитети, која учествува активно при одење и стоење.

B. ЦЕНТАР ЗА ПИШУВАЊЕ СО РАКА

Центарот за пишување со рака или центарот за писмен говор се наоѓа исто така во задниот
дел на 6. Brodmann-ово поле и тоа во задната 1/5 на gyrus frontalis medius, во соседство на
моторниот центар на горниот екстремитет.

C. ЦЕНТАР ЗА МИМИЧЕН ИЗРАЗ НА ЛИЦЕТО И ЦЕНТРИ ЗА ЏВАКАЊЕ И

ГОЛТАЊЕ

48
 Се наоѓа во 6. Brodmann-ово поле, локализиран во предно-долниот дел од gyrus
precentralis, во височина на соодветните елементарни моторни центри.

D. ЦЕНТАР ЗА ИСТОВРЕМЕНО ВРТЕЊЕ НА ГЛАВАТА, ОЧИТЕ И ТРУПОТ

Се наоѓа во 8. Brodmann-ово поле, пред полето за исправн од во gyrus frontalis superior.

E. ЦЕНТАР ЗА ДВИЖЕЊЕ НА ОЧИТЕ

Се наоѓа во 8. Brodmann-ово поле, непоседно пред центарот за пишување во gyrus frontalis

medius. Овој центар ја регулира мускулатурата на окото, инервирана од III,IV,V и VI черепен нерв и
овозможуваусогласено движење на очите со тие на главата, а и со движењата на раката со што се
постигнува и спроведува пишувањето.

F. МОТОРЕН ЦЕНТАР ЗА ГОВОР

Моторниот центар на Brocca се наоѓа во 44. Brodmann-ово поле, односно оперкуларниот

дел (operculum frontale) на gyrus frontalis inferior, а делумно ги зафаќа уште и 45. И 47. Brodmann-
ово поле. Тој лежи непосредно пред елементарните моторни центри за мускулите на устата,
ждрелото и гркланот, и преку нив ја усогласува работата на фонаторните мускули, овозможувајќи
зборување. Овој центар, кој овозможува вокализација е карактеристика само за човековиот
мозок.

III. ЦЕНТРИ ВО АСОЦИЈАЦИОНАТА ЗОНА НА МОЗОЧНАТА КОРА

Асоцијационата зона на мозочната кора, по својата топографска положба претставува

перисензитивни и перисензориелни полиња, скоро од сите страни за 1-5 cm го опкружуваат
примарниот кортикален сензитивен центар, односно сензориелни центри.

Во асоцијационата зона на мозочната кора се локализираат:

1) Психосензитивни и тактогнозички центри

2) Психоакустични центри
3) Психовизуелни центри
4) Предни челни асоцијациони центри

I. ПСИХОСЕНЗИТИВНИ И ТАКТОГНОЗИЧКИ ЦЕНТРИ

Се наоѓаат во предната половина на 7. Brodmann-ово поле и 40. Brodmann-ово поле. Тука се раѓаат
претставите и проценките за:

 Stereognosis
 Barognosis
 Topognosis
 Тактилна дискриминација
 Тврдоста на материјалот од кој е направено телото или предметот

49
 II. ПСИХОАКУСТИЧНИ ЦЕНТРИ

Сместени се во 22. Brodmann-ово поле и 42. Brodmann-ово поле, кои непосредно го опкружуваат
примарниот кортикален акустичен центар. Овде се осознава значењето на звуците, нивното
потекло, како и предметот што ги произведува.

42. Brodmann-ово поле =Wernicke-ов центар Разбирање на артикулиран

говор

22. Brodmann-ово поле Аудитивен центар Разбирање на музиката

III. ПСИХОВИЗУЕЛНИ ЦЕНТРИ

Се наоѓаат во 18. Brodmann-ово поле, кои се претежно на конвексната страна на тилниот

резен. Во водногностичката кора доаѓа до синтеза на елементарните гностички впечатоци, какви
што се:

 Боја на посматраниот предмет

 Големина и форма
 Осветленост и прозрачност
 Движење
 Оддалеченост
 Местоположба во пространството
 Процена на растојанието на предметите

што доведува до нивно осознавање и распознавање. На тој начин се осознава и значењето на

самиот предмет.

IV. ПРЕДНИ ЧЕЛНИ АСОЦИЈАЦИОНИ ЦЕНТРИ

Сместени се пред координационата зона во 9, 10, 11, 12 и 46 Brodmann-ово поле.

Предниот дел од челниот лобус претставува седишт на волјата, мислењето,

предвидувањата и донесувањето на одлуки. Оваа област од мозочната кора игра важна улога во
регулирањето и контролата на нагоните, во процената на сопствените и туѓите постапки,
самоконтролата и самокритиката и творечката интелектуална активност. Во неа е локализирано сè
она што се подразбира под темперамент и карактер на една личност.

Степенот на интелектот не е врзан за одредени делови од кората, туку зависи од

развитокот и функцијата на сите полиња во нејзиниот состав.

50
БАЗАЛНИ ИЛИ СУПКОРТИКАЛНИ ЈАДРА (NUCLEI BASALES)

Базалните или супкортикалните јадра претставуваат поголеми формации на сива

супстанција, кои се наоѓаат како острова под мозочната кора, во базалниот дел од белата маса на
мозочните хемисфери, по што го добиле и името.

Функции на nuclei basales:

 Соработуваат со пирамидниот систем во регулацијата на движењата

 Претставуваат центри ѕа потсвесни акции, чија функција е во тесна врска со емотивните,
изразните, неволните и ѕдружените (асоцирани) движења
 Тие се важна речејна станица или место на синаптичен пекин на еферентните моторни
влакна, кои од моторните зони на мозочната кора одат кон:
o Таламусот
o Моторните јадра (nucleus ruber, substantia nigra)
o Ретикуларната формација на средниот мозок

Базални или супкортикални сиви маси во мозочната хемисфера се:

1. Испругано тело (Corpus striatum)

2. Ограда (Claustrum)
3. Бадемасто тело (Corpus amygdaloideum)
1. ИСПРУГАНО ТЕЛО (Corpus striatum)

Испруганото тело е најголемата супкортикална сива маса во мозочната хемисфера.

Од функционална гледна точка corpus striatum му припаѓа и претставува највисок центар

на екстрапирамидниот моторен систем.

Функции се:

 Регулација на неволните и автоматските движења и мускулниот тонус

 Во јадрата на corpus striatum е локализирана и инстиктивната дејност, т.е. онаа рефлексна
дејност што се заснова врз искуството на дадениот вид.

Преку предниот крак од внатрешната капсла (crus posterius capsulae internae) испруганото
тело е поделено на две јадра:

1. Леќасто јадро (Nucleus lentiformis)

2. Опашкасто јадро (Nucleus caudatus)

NUCLEUS LENTIFORMIS

Nucleus lentifomis го образува надворешниoт, поголем дел од corpus striatum.

51
 Леќастото јадро на сагитален пресек има овална или форма на леќа, а на фронтален и
хоризонтален пресек има триаглеста форма.

Преку сагитално поставена бела пластинка (Lamina medullaris lateralis) леќастото јадро е
поделено на две различни јадра, како по хистолошка градба, така и по функционални особености
и тоа на:

 Луспа (Putamen)
 Бледо јадро (Globus pallidus)

(1) Луспата (putamen) е надворешното, потемно јадро, со дебелина од 1cm, а

одделено е од оградата (claustrum) со надвоешната капсла (capsula externa).
(2) Бледото јадро (globus pallidus) е внатрешното, побледо јадро, бидејќи низ него
врват миелинизирани нервни влакна. Функцијата на globus pallidus е поврзана со
миостатиката и миодинамиката.

Nucleus caudatus

Nucleus caudatus се наоѓа внатре од nucleus lentiformis од кој е одделено со crus anterius
capsulae internae. Има форма на запирка, која го опфаќа скоро од сите страни внатрешниот дел од
nucleus lentiformis и надворешниот дел од таламус, со кој сраснува.

GLOBUS PALLIDUS PALLEOSTRIATUM

PUTAMEN NUCLEUS CAUDATUS NEOSTRIATUM

Neostriatum во клиниката е наречен и striatum, кој се смета за водечко јадро во

екстрапирамидниот систем.

За стриатумот се претпоставува дека има инхибиторно дејство врз globus pallidus и волната
активност на моторниот дел од мозочната кора.

Скоро сите влакна што го напуштаат corpus striatum, главно се насочуваат преку globus
pallidus медијално, формиајќи ја ansa lenticularis. Таа претставува двонасочен сноп бидејќи
содржи аферентни и еферентни влакна.

Ansa lenticularis оди напоредно со pedunculus thalami inferior, а споведува несвесни

екстапирамидни моторни импулси.

52
 CORPUS
STRIATUM

NUCLEUS NUCLEUS
LENTIFORMIS CAUDATUS

GLOBUS
PUTAMEN
PALLIDUS
ЕКСТРАПИРАМИДНИ

NUCLEUS RUBER
ПАТИШТА

SUBSTANTIA NIGRA
GLOBUS PALLIDUS CORTEX CEREBRI

РЕТИКУЛАРНИ ДРУГИ ЈАДРА

3. ОГРАДА (Claustrum)

Оградата е тенка, сагитално поставена плочка од сива супстанција, со дебелина 1-2 mm.

Claustrum, кој претставува дел од кората на insula, му припаѓа на олфактивниот систем.

Преку fasciculus uncinatus е поврзан со corpus amygdaloideum.

4. БАДЕМАСТО ТЕЛО (Corpus amygdaloideum)

Бадемастото тело е јадро со големина и форма на бадем, а му припаѓа на мирисниот

мозок и лимбичниот систем. Се наоѓа во uncus gyri hippocampalis од чија кора и потекнува.

Со пластинка од бела супстанција бадемастото тело е поделено на: преден дел (area
amygdaloidea anterior), долно-надворешен дел (pars basolateralis) и горно-внатрешен дел (pars
corticomedialis).

53
 CORPUS
AMYGDALOIDEUM

AREA AMYGDALOIDEA PARS

PARS BASOLATERALIS
ANTERIOR CORTICOMEDIALIS

КОРТИКОМЕДИЈАЛЕН ДЕЛ ОЛФАКТИВЕН ПАТ

Corpus striatum
SUBSTANTIA
CORPUS AMYGDALOIDEUM PERFORATA МИРИСЕН ЦЕНТАР
ANTERIOR

UNCUS GYRI PARAHIPPOCAMPALIS

CORPUS AMYGDALOIDEUM
CLAUSTRUM NUCLEUS
LENTIFORMIS
PUTAMEN

БОЧНА КОМОРА (VENTRICULUS LATERALIS)

Foramen interventriculare -
Бочна комора Monro Трета комора
(Централна шуплина во (Ventriculus tertius)
мозочната хемисфера)

Десната бочна комора претставува I комора.

54
 Левата бона комора претставува II комора.

Бочната комора има потковичеста форма. Бидејќи се протега низ четирите основни резни на
мозочната хемисфера, на неа се разликуваат идејќи од напред наназад и надолу, следните
составни делови:

1. Преден рог (cornu anterius)

2. Централен дел (pars centralis)
3. Заден рог (cornu posterius)
4. Долен рог (cornu inferius)

1) Преден рог (cornu anterius) e со должина од 3cm се потега од својот преден, слепо
затворен крај наназад до foramen interventriculare. Тој е содржан во lobus frontalis.

Предниот рог има тристранопризматична форма:

Горно-надворешен ѕид Genu corporis callosi

Долен ѕид Caput nuclei caudati
Внатрешен ѕид Lamina septi pellucidi

2) Централниот дел со должина од 4 cm се наоѓа зад foramen interventriculare –

Monro, односно меѓу средниот и задниот пол или крај на таламусот. Тој е содржан
во париеталниот лобус.

Централниот дел има исто така тристранопризматична форма:

Горно-надворешен ѕид Corpus callosum

Долен ѕид Corpus nuclei caudati и внатре од него
thalamus
Внатрешен ѕид Lamina septi pellucidi

3) Задниот рог почнува од задниот, проширен дел од pars centralis, насочувајќи се

хоризонтално наназад. Тој е содржан во окципиталниот лобус.
Медијалниот, конвексен ѕид поседува две испапчувања, од кои горното се вика
bulbus cornus posterioris, а долно-задното calcar avis.

е предизвикан од
Bulbus cornus posterioris Влакната на forceps major
на splenium corporis callosi
е предизвикан од
Calcar avis Sulcus calcarinus

55
 Латералнито ѕид на задниот рог е конкавен и од него бочно се наоѓаат влакната на:
tapetum од corpus callosum, radiatio optica – Gratiolet и fasciculus longitudinalis inferior, кој
претставува еден од асоцијационите патишта на мозочната кора.
4) Долниот рог (cornu inferius) е локализиран во lobus temporalis.

Горен ѕид Cauda nuclei caudati

Долен ѕид Trigonum collaterale и пред него eminentia
collateralis, предизвикани од sulcus
collateralis, кој се наоѓа на базната страна од
хемисферата.
Внатрешен ѕид Одејќи од горе надолу го образуваат:
 Fissura choroidea
 Fimbria hippocampi и pes hippocampi
на hippocampus кој е предизвикан од
sulcus hippocampi
Надворешен ѕид Нема некои особености, освен што од него
бочно минуваат влакна на tapetum.

Hippocampus од вентрикуларната страна е обложен со пластинка на бела супстанција,

изградена од миелинизирана супстанција (миелинизирани влакна), наречена alveus hippocampi,
од кој почнува fimbria hippocampi.

Plexus choroideus ventriculi lateralis има исто така потковичеста форма. Тој се протега од
foramen interventriculare наназад и надолу, т.е. само низ pars centralis и cornu inferius ventriculi
lateralis, а отсуствува во предниот и ѕадниот рог. Најразвиен е на границата меѓу централниот дел
и слепоочниот рог од бочната комора, каде што образува задебелување наречено хороидно
клупче (globus choroideum).

Plexus choroideus ventriculi lateralis, кој се состои од садовен сплет и пијална обвивка, во
бочната комора се вовлекува по должината на fissura choroidea. Тој се припојува на дорѕалната
страна на thalamus, долж tenia choroidea, која го образува медијалниот раб на lamina affixa.

Бочната комора, како што беше спомнато, комуницира со третата комора преку foramen
interventriculare- Мonro, кој се наоѓа на границата меѓу предниот рог и централниот дел на
комората.

БЕЛА МАСА НА ГОЛЕМИОТ МОЗОК

Белата маса на големиот мозок се наоѓа под мозочната кора, исполнувајќи ја

внатрешноста на мозочните хемисфери. Неа ја сочинуваат миелинизирани невни влакна на
проекциони, асоцијациони и комисурални патишта на големиот мозок, невроглија и фина мрежа
на продолжетоци од садовната обвивка на мозокот (pia mater).

Оној дел од белата супстанција што се наоѓа во базлниот дел од мозочната хемисфера и ги
одделува меѓу себе базалните јадра, поделен е на две мозочни капсли:

56
 1. (Capsula interna)
2. (Capsula externa)
A. ВНАТРЕШНА КАПСЛА (CAPSULA INTERNA)

Внатрешната капсла е дел од белата супстанција што се наоѓа меѓу thalamus од

diencephalon-от и Corpus striatum на thelencephalon-от. На хоризонтален пресек на мозочната
хемисфера на височина на базалните јадра, таа има форма на тап агол од околу 90 - 120 отворен
нанадвор. Според ваквата морфологија, на неа идејќи од напред на назад, се разликуваат
следниве делови:

a) Преден крак на внатрешната капсла (Crus anterius capsulae internae)

b) Колено на внатрешната капсла (Genu capsulae internae)
c) Заден крак на внатрешната капсла (Crus posterius capsulae internae)
d) Сублентиформен дел на внатрешната капсла (Pars sublentiformis capsulae internae)
e) Ретролентиформен дел на внатрешната капсла (Pars retrolentiformis capsulae
internae)

 Crus anterius capsulae internae поминува низ corpus striatum, делејќи го на

nucleus caudatus и nucleus lentiformis.

Минуваат Tr. Frontopontius Fasciculi

Crus anterius capsulae
internae Влакната на -Arnold Thalamocorticales

 Genu capsulae internae му одговара на темето од аголот на капслата, а се наоѓа

меѓу таламусот и nucleus lentiformis.

Минуваат
Genu capsulae internae Tr. corticonuclearis
Влакната на

 Crus posterius capsulae internae се наоѓа помеѓу таламусот и nucleus lentiformis.

Минуваат
Crus posterius Tr.corticospinales s. pyramidales + Fibrae corticorubrales+
capsulae internae Влакната на

57
 + Fibrae corticoreticulares + Fasciculi + Fibrae corticopontinae
tahalamocorticales

 Pars sublentiformis capsulae internae се надоврзува на задниот крак од

капслата.

Pars sublentiformis Минуваат Tr. Temporopontinus + Акустички пат

capsulae internae -Türk
Влакната на

 Pars retrolentiformis capsulae internae се надоврзува исто така на заднито крак

од капслата, а се наоѓа зад nucleus lentiformis.

Pars retrolentiformis Минуваат Radiatio acustica + Radiatio optica -

capsulae internae Gratiolet
Влакната на

Внатрешната капсла претставува тесно грло преку кое аферентните влакна навлегуваат, а
еферентните влакна ја напуштаат мозочната хемисфера, продолжувајќи потоа по crus cerebri од
mesencephalon. Лепезастото зрачење на овие влакна ја образува corona radiata.

B. НАДВОРЕШНА КАПСЛА (CAPSULA EXTERNA)

Надворешната капсла е оној дел од белата супстанција на мзочната хемисфера што ги

одделува putamen на nucleus lentiformis од claustrum.

Тенката пластинка од бела супстанција што се наоѓа меѓу claustrum и кората на insula која е
изградена главно од асоцијациони нервни влакна, ја образува најнадворешната капсла (capsula
extrema).

ПАТИШТА НА ГОЛЕМИОТ МОЗОК

Патиштата на големиот мозок, кои ја образуваат неговата бела маса, според својата улога
се делат на :

 АСОЦИЈАЦИОНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

 КОМИСУРАЛНИ НЕРВНИ ПАТИШТА
 ПРОЕКЦИОНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

I. АСОЦИЈАЦИОНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

58
 Асоцијационите нервни патишта претставуваа хомолатерални врски на големиот мозок.
Тие ги поврзуваат различните делови од кората на големиот мозок на иста хемисфеа во
интегрална област, што овозможува координирана работа на тие делови и остварување
намнајвисоки нервни функции, како што се свеста, волјата, меморијата и др.

ПИРАМИДНИ КЛЕТКИ III -СЛОЈ

V -СЛОЈ
АСОЦИЈАЦИОНИ ПАТИШТА
ВРЕТЕНЕСТИ КЛЕТКИ VI -СЛОЈ

Асоцијационите патишта на големиот мозок се делат на:

A. Куси асоцијациони патишта или лачни мозочни влакна (fibrae arcuatae cerebri)
Б. Долги асоцијациони патишта

 Fibrae arcuatae cerebri ја поврзуваат меѓу себе кората на соседните мозочни витки.
 Долгите асоцијациони патишта ја поврзуваат кората на два или повеќе резни на иста
страна, било лева или десна.
Најважни од овие се:
 Fasciculus longitudinalis inferior
 Fasciculus longitudinalis superior
 Fasciculus uncinatus
 Cingulum
 Fasciculus longitudinalis inferior се потега нанадвор од задниот и долниот рог на бочната
комора (crus posteius et inferius ventriculi lateralis). Тој ја поврзува кората на lobus
temporalis со кората на lobus occipitalis.
 Fasciculus longitudinalis superior е најдолг асоцијационен пат, кој се протега супкортикално
во вид на лак, над corpus striatum. Ја поврзува кората на lobus frontalis со кората на lobus
parietalis и lobus occipitalis, во која широко се расплинува.
 Fasciculus uncinatus има форма на буквата U, а со својот надолу насочен конкавитетго
опфаќа почетниот дел од sulcus lateralis- Sylvius. Тој ја поврѕува кората на gyri orbitales од
lobus frontalis со кората во преднито дел на gyrus parahippocampalis од lobus temporalis.
 Cingulum се протега околу жулестото тело (corpus callosum), по внатрешната страна на
мозочната хемисфера. Тој започнува од кората на substantia perforata anterior, поврзувајќи
ги патем gyrus cinguli, isthmus gyri cinguli и gyrus parahippocampalis, а завршува во кората на
uncus gyri parahippocampalis.

II. КОМИСУРАЛНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

59
 Комисуралните нервни патишта претставуваат контралатерални внатрешни врски на
големиот мозок. Тие ги поврзуваат меѓу себе симетричните делови на левата и десната мозочна
хемисфера. Од функционална гледна точка ја усогласуваат работата а обете мозочни хемисфери.

ПИРАМИДЕСТИ III-СЛОЈ
КЛЕТКИ V-СЛОЈ
РЕЦЕПТОРНИ II-СЛОЈ
КЛЕТКИ IV-СЛОЈ
ВРЕТЕНЕСТИ VI-СЛОЈ
КЛЕТКИ

Комисуралните нервни влакна влегуваат во состав на неговите интерхемисферични

комисури: corpus callosum, comissura fornicis и commisura anterior. Овде може да се вбројат и
диенцефаличните супраоптички спојќи (commisurae supraopticae), бидејќи тие ги поврзуваат и
контралатеалните nuclei lentiformes.

III. ПРОЕКЦИОНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

Според својот почеток, тек и завршеток, како и функционалните одлики, проекционите

патишта се делат на:

a. Моторни патишта

b. Сензитивни патишта

a. MОТОРНИ ПАТИШТА

Моторните патишта се надолни (descendentni) или одводни (eferentni) нервни патишта.

Моторните патишта од своја страна се делат на:

1. Свесни моторни патишта

2. Несвесни моторни патишта

1. СВЕСНИ МОТОРНИ ПАТИШТА

Свесните моторни патишта започнуваат од примарниот моторен центар, односно

пирамидната зона на мозочната кора, поади што се наречени и пирамидни патишта. Преку нив се
пренесуваат нервни импулси за волни движења на напречнопругастата мускулатура.

Во човечкото тело тие се состојат од три нервни клетки:

60
 МУСКУЛ
ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

Во групата на свесни моторни патишта ги имаме:

i. Trr. corticospinales s. Pyramidales

ii. Tr. corticonuclearis s. Corticobulbaris

i. Trr. corticospinales s. Pyramidales

Trr. corticospinales s. Pyramidales е пат ѕа волни движење кој пренесува нервни импулси за
скелетната мускулатура од трупот и екстремитетите на контралатералната половина.

Невритите на кортикалните неврони претставуваат продолжетоци на Betz–овите клетки од

горните 2/3 на примарниот моторен центар, во кој се наоѓаат елементарни моторни центри за
мускулатурата од спротивната страна на трупот и екстремитетите.

D UMN Cortex Cerebri S LMN = Lower motor

GYRUS neuron
PRECENTRALIS

МОЗОЧНО КАУДАЛНА МЕДУЛА UMN = Upper motor

СТЕБЛО ВКРСТУВАЊЕ neuron

 Tr. Corticospinalis
MEDULLA SPINALIS

lateralis

MEDULLA SPINALIS Ia (affrent) СКЕЛЕТНИ

LMN МУСКУЛИ

Волни движења (фини) на дисталните екстремитети

Вкрстените влакна го образуваат tr. Corticospinalis lateralis, а невкрстените влакна го

образуваат tr. Corticospinalis anterior.

61
 Сите влакна на trr. Corticospinales од едната страна поминуваат на контралатералната
страна, само што нивното вкрстосување е во различни височини (decussatio pyramidum и
commisura alba).

Невритите на периферните неврони влегуваат во состав на предните корени, р’бетните

нерви и нивните гранки, а завршуваат во скелетните мускули на хомолатералната страна.

ii. Trr. corticonuclearis s. Corticobulbaris

Tr. Corticobulbaris s. Corticonuclearis е пат за волни движења, преку кој се пренесуваат

нервни импулси за напречно-пругастата мускулатура на главата и мускулите на larynx и pharynx.

Невритите на кортикалните или централните неврони започнуваат од нешто помали Betz-

ови клетки, локализирани во долната третина на примарниот моторен центар, во кој се наоѓаат
елементарни моторни центри за мускулатурата на главата, larynx и pharynx. Овие доста покуси
неврити од оние на trr. Corticospinales, влегуваат во состав на corona radiata, за потоа преку genu
capsulae internae ја напуштаат мозочната хемисфера на теленцефалонот.

Невритите на кортикалните или централните неврони во мозочното стебло, пред да

завршат, поминуваат делумно и на контралатералната страна.

Вторите неврони ги обраѕуваат соматомоторните јадра на черепните нерви.

Невритите на периферните неврони влагуваат во состав на повеќе черепни нерви, а

завршуваат во напречно-пругастата мускулатура од хомолатералната страна на главата, larynx и
pharynx.

Според изнесеното, периферните неврони, односно нивните невроцити, локализирани во

соматомоторните јадра на черепните нерви, контактираат непосредно со невкрстените влакна на
хомолатералниот и со вкрстените влакна на контралатералниот tr.corticonuclearis. Исклучок прават
дорѕалниот дел од јадрото на n.facialis и јадрото на n.hypoglossus, кои контактираат само со
невритите на контралатералниот tr.corticonuclearis. Тоа значи дека соматомоторните јадра на
черепните нерви добиваат главно едновремени импулси од обете хемисфери (бикортикално) т. е.
по вкрстен и невкрстен пат, освен спомнатиот дел од n.facialis и јадрото на n.hypoglossus, кои
добиваат импулси само од контралатералната хемисфера (уникортикално) или само од
вкрстените влакна.

2. НЕСВЕСНИ МОТОРНИ ПАТИШТА

Несвесните моторни патишта започнуваат од екстрапирамидните зони на мозочната кора

и супкортикалните јадра, поради што се наречени екстрапирамидни или супкортикални патишта.
Тие пренесуваат нервни импулси за изразни и автоматски ланчасти и сериски движења, никнати
пред сè како резултат на соодветни аферентни импулси. Преку нив се остварува и автоматска
регулација на волните движења, контрола на силата и траењето на мускулната контракција. Исто
така, преку овие патишта малиот мозок секогаш може да го регулира тонусот на одредена

62
мускулна група, во зависност од моторната активност на пирамидните патишта, за која е известен
преку нивните колатерали, кои завршуваат во јадрата на pons-от.

Екстрапирамидниот и пирамидниот моторен систем, кој е филогенетски помлад,

анатомски и функционално се тесно поврзани. Обата системи едновремено меѓусебно се
дополнуваат во регулацијата на движењата и секој од нив во дадени услови може да ги пеземе
функциите на другиот.

Corpus striatum е поврзан со екстрапирамидните зони на мозочната кора преку

двонасочни патишта, кои овозможуваат во тек на животот постепена автоматизација на многу
сложени движења, кои порано настанувале преку пирамидните патишта. Според тоа,
автоматизацијата значи намалување на свесната контрола и замена на кортикалната регулација на
движењата со несвесна регулација од страна на супкортикалните формации.

Патиштата кои започнуваат во сивите маси на мозочното стебло се под контрола на globus
pallidus corporis striati, кој претставува теленцефаличен центар за автоматски движења.

Најаважни екстрапирамидни патишта на големиот мозок се:

1. Trr.corticopontini
2. Fasciculi corticothalamici
3. Trr. corticohypothalamici

Trr. Corticopontini

Tr. Frontopontinus – Arnold

Tr. Parietopontinus
Tr. Temporopontinus – Türk Trr. Corticopontini
Tr. Occipitopontinus

Индиректно, или заобиколено поврзување преку кората на големиот мозок и моторните јадра во
предниот столб од р’бетниот мозок овозможуваат:

1. Trr. Corticopontini
2. Fibrae pontocerebellares
3. Невритите на клетките на Purkyne
4. Tr. Cerebellorubralis
5. Tr. Rubrospinalis – Monakow

Fasciculi corticothalamici

63
 ЈАДРА НА

CAPSULAE INTERNAE
МОТОРНА ЗОНА НА
МОЗОЧНАТА КОРА МОЗОЧНОТО

CORPUS STRIATUM
CORONA RADIATA

CRUS POSTERIUS
СТЕБЛО

THALAMUS
(НЕКОИ ЈАДРА
КАКО :
NUCLEUS
RUBER И
NUCLEUS
OLIVARIUS)

Trr. Corticohypothamici

HYPOTHALAMUS
ОРБИТО- ДИРЕКТНО
ФРОНТАЛНА ИЛИ ПРЕКУ
ЗАОНА НА CORONA CAPSULA НЕКОИ
МОЗОЧНАТА RADIATA INTERNA ТАЛАМУСНИ
КОРА ЈАДРА

b. СЕНЗИТИВНИ ПАТИШТА

Сензитивните патишта спроведуваат сензации до примарниот кортикален сензитивен центар и

впечатоци до примарните кортикални сензориелни центри во мозочната кора, како и до некои
други центри во мозокот. Оттука, тие се делат на:

1) Патишта за свесен сензибилитет

2) Патишта за несвесен или рефлексен сензибилитет

А. Патишта за свесен сензибилитет

Патиштата за свесен сензибилитет пренесуваат различни видови осет до кортикалниот сензитивен

центар и впечатоци од сетилните органи до сензориелните центри во мозочната кора. Оние што
завршуваат во сензориелните центри се сензориелни патишта.

Патиштата кои спроведуваат осет до примарниот кортикален сензитивен центар образуваат

синџир од три неврони:
РЕЦЕПТОР

64
 ПЕРИФЕРЕН НЕВРОН ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН КОРТИКАЛЕН НЕВРОН

Патиштата за надворешен или екстероцептивен сензибилитет или патиштата за внатрешен

или проприоцептивен сензибилитет ги формираат патиштата за свесен сензибилитет. Патиштата
ѕа свесен сензибилитет, според тоа, според нивните основни и функционални особености се
делат на:

1. Патишта за надворешен или екстероцептивен сензибилитет

2. Патишта за внатрешен или проприоцептивен сензибилитет

Патишта за надворешен или екстероцептивен сензибилитет

Патишта за надворешен или екстероцептивен сензибилитет се:

a. Tr. Spinothalamicus lateralis

b. Tr. Spinotjalamicua anterior

c. Tr. Spinothalamicus – Edinger

Tr. Spinothalamicus lateralis спроведува површен осет ѕа температурни разлики и болка

(термо-алгезичен сензибилитет) од спротивната страна на трупот и екстремитетите.

Tr. Spinothalamicus anterior го спроведува површниот тактилен сенѕибилитет ѕа груб

допир, притисок и сексуални сензации од хомолатералната и контралатералната страна на трупот
и екстремитетите.

Tr. Spinothalamicus – Edinger, всушност претставува заедничко продолжување на

централните неврони на претходните два пата на моѕочното стебло. Оттука, тој го спроведува
термо-алгезичниот сензибилитет од контралатералната страна на трупот и екстремитетите, а
делумно и тактилниот сензибилитет на трупот и екстремитетите.

НАД НИВО НА Р’БЕТЕН МОЗОК

Tr. Tr. Tr.

Spinothalamicus Spinothalamicus Spinothalamicus
anteriror lateralis - Edinger

General sensory pathway

CORTEX DRG=Dorsal Root Ganglion Cell

CEREBRI,

65
 GYRUS
POSTCENTRALIS
1=прв неврон (периферен)

2=втор неврон (централен)

3 THALAMUS

3= трет неврон (кортикален)

DRC(Псевдоуниполарен неврон)
2
1
МОЗОЧНО
СТЕБЛО ИЛИ Receptor
Р’БЕТЕН МОЗОК

SPINOTHALAMIC TRACT (ANTEROLATERAL SYSTEM)

D S

POSTCENTRAL CORTEX
GYRUS CEREBRI

THALAMUS

МОЗОЧНО
СТЕБЛО
Тr.
spinothalamicus

Medulla 1
MEDULLA Spinalis
SPINALIS (заден рог) RECEPTOR
ПАТИШТА ЗА ВНАТРЕШЕН ИЛИ ПРОПРИОЦЕНТИВЕН СЕНЗИБИЛИТЕТ

Патишта за проприоцентивен сензибилитет се:

1. Fasciculus gracilis- Goll

2. Fasciculus cuneatus – Burdach

66
 3. Lemniscus medialis

Fasciculus gracilis – Goll го спроведува финиот длабок осет (кинестетички сензибилитет),

вибрациониот осет (палестетички сензибилитет) и површинскиот тактилен осет за лесен допир и
притисок (стереогностички сензибилитет) од хомолатералната долна половина на трупот и
долниот екстремитет.

Fasciculus cuneatus – Burdach ги спроведува истите типови на сензибилитет, како и Goll-

овиот пат само од хомолатералната горна половина на трупот и горниот екстремитет.

Lemniscus medialis s. bulbothalamicus ја образуваат централни неврони кои се

надоврзуваат на периферните неврони од и Goll-овиот пат и и Burdach-овиот пат, како и
централните неврони кои поаѓаат од сензитивните јадра на V,IX и X черепен нерв. Оттука, овој пат
го пренесувс истиот осет што го спроведуаваат fasciculus gracilis и fasciculus cuneatus (фин длабок
осет, вибрационен осет и површен тактилен осет за фин допир и притисок) од контралатералната
страна на трупот и екстремитетите, а исто така и општиот (површен и длабок) сензибилитет од
спротивната страна на главата.

Невритите кои започнуваат од nucleus gracillis и nucleus cuneatus, наречени fibrae arcuatae
internae веднаш се вркрстуваат со истите влакна од спротивната страна, образувајќи ја decussatio
lemniscorum s. sensoria, а потота продолжуваат под името lemniscus medialis.

Кон влакната на lemniscus medialis се приклучуваат влакната на V,IX и X черепен нерв кои
го спроведуваат општиот осет, а поаѓаат од контралатералните сензитивни јадра, како и
централните неврони на густативниот пат.

Осетот кој го спроведуваат влакната на lemniscus medialis до thalamus-от, понатаму се пренесува

преку кортикални неврони до мозочната кора.

Б. ПАТИШТА ЗА НЕСВЕСЕН ИЛИ РЕФЛЕКСЕН СЕНЗИБИЛИТЕТ

Патиштата за несвесен или рефлексен сензибилитет спроведуваат проприоцептивни

сигнали до кората на малиот мозок и некои други потсвесни центри како што се thalamus и
сензитивната кора на големиот мозок. Во одговор на таквите сигнали, од овие центри, несвесно
или рефлексно потекнуваат импулси за одржување на рамнотежата на телото во мир и движење.

Во оваа група на патишта ги имаме:

1. Tr. Spinocerebellaris anterior – Gowers

2. Tr. Spinocerebellaris posterior – Flechsig

Tr. Spinocerebellaris anterior – Gowers го спроведува грубиот длабок сензибилитет од

трупот и екстремитетите.

Tr. Spinocerebellaris posterior – Flechsig е пат со исти функционални и скоро исти

морфолошки особености како и Gowers-овиот пат.

67
 Грубиот проприоцептивен сензибилитет на главата се спроведува преку влакна кои
поаѓаат од сензитивните јадра на V, IX и X черепен нерв, а завршуваат во кората на малиот мозок
(tr. Nucleocerebellaris).

Преку кортикалните неврони сигналите се спроведуаваат до thalamus-от и до сензитивната

кора на големиот мозок. Овие влакна влегуваат во состав на fasciculi thalamocorticales.

В. СЕНЗОРИЕЛНИ ПАТИШТА

Групата на сензориелни патишта ја сочинуваат:

1. Оптички пат
2. Акустички пат
3. Густативен пат
4. Вестибуларен пат
5. Олфактивен пат
1. ОПТИЧКИ ПАТ

Оптичкиот пат ги пренесува впечатоците примени преку мрежницата на окото до

примарниот кортикален оптички центар или испругано поле (area striata).
Stratum Granulosum

Granulosum

gangliosum
(мрежница)

Stratum
Externum

Периферен Централен неврон Кортикален неврон

неврон

Невритите на централните неврони по напуштањето на очното јаболко влегуваат во состав

на n. opticus, chiasma opticum, tr. opticus и radix lateralis tractus optici. Најголемиот дел од овие
влакна завршува во nucleus corporis geniculati lateralis, а помал дел во pulvinar thalami и strata
grisea colliculi superioris, кои претставуваат супкортикални оптички центри. Од нив, првите два се
визуелни оптички центри, а последниот е рефлексен оптички центар. Невритите кои завршуваат
во кортикалните визуелни оптички центри на диенцефалонот се означени како ретино
диенцефалични влакна, а тие што завршуваат во рефлексниот центар на мезенцефалонот како
ретиномезенцефалични влакна.

Секој tr. opticus содржи влакна од обете очни јаболка и тоа темпорални влакна од
хомолатералното, и контралатералното око –назални влакна.

68
69
 Рефлекси во врска со светлосните дразби

Рефлексите во врска со светлосните дразби, кои доведуваат до одредени движења и

акции, претставуваат сложени рефлексни лаци. Нивниот аферентен крак го образуваат

70
биполарните интраретински клетки, ганглиските клетки на ретината или ретино
мезенцефаличните влакна, кои завршуваат во striata grisea colliculi superioris од мезенцефалонот и
рефлексни оптички патишта, кои поаѓаат од оваа сива маса: tr. tectonuclearis, tr. tectoreticularis и
tr. tectospinalis.

Преку рефлексните лаци во врска со светлосните дразби се изведуваат следниве рефлексни

акции:

1. Стеснување на зеничниот отвор (miosis)

2. Акомодација на очното јаболко
3. Ширење на зеничниот отвор (mydriasis)
4. Конвергенција на очните јаболка
5. Рефлексни движења на очите
6. Рефлексно затворање на очните капаци
7. Одбрамбени рефлексни движења во врска со светлосните дразби

2. АКУСТИЧКИ ПАТ

Акустичкиот пат ги спроведува впечатоците примени преку невроепителните клетки во

Cortieviot орган на внатрешното уво до примарниот кортикален акустички центар или Gyri
transversi-Heschl. Тој се состои од:
Corti-ев орган

cochleares
Nuclei
Периферен Централен неврон Кортикален неврон
неврон

По напуштањето на meatus acusticus internus, влакната што ги пренесуваат високите тонови

завршуваат во nucleus ventralis cochleae, а оние што ги пренесуваат длабоките тонови во nucleus
dorsalis cochleae.

Невритите на централните неврони почнуваат од кохлеарните јадра, и тоа оние што се

раѓаат од вентралното јадро го образуваат corpus trapezoideum, а пак оние што се раѓаат од
дорзалното јадро ги образуваат мозочните пруги на четвртата комора (striae medullares ventriculi
quarti).

Невритите на кортикалните неврони ја образуваат radiatio acustica.

Рефлекси во врска со акустичните дразби

71
Рефлексите во врска со акустичните дразби, кои доведуваат до одредени движења и акции,
претставуваат исто така сложени рефлексни лаци, при што доаѓа до одбрамбени рефлексни
движења на главата, очите, трупот и екстремитите во врска со акустичните дразби.

3. ГУСТАТИВЕН ПАТ

Густаттивниот пат ги пренесува впечатоците за вкус, примени преку густатитвните папили на

јазикот во густативниот центар во мозокот. Овој пат се состои од:

Ganglion
geniculi

Горна 1/3 на n. tractuc solitarii


Chorda n.
tympany intermedius
Papillae fungiformes

Gyrus postcentrailis
thalamus
n. facialis Lemniscus medialis

ПЕРИФЕРЕН НЕВРОН ЦЕНТРАЛЕН КОРТИКАЛЕН НЕВРОН

НЕВРОН
n. Ganglion
glossopharyngeus
Inferius

Gyrus postcentralis
Papillae vallatae

Средна 1/3 на n.
Tractus solitarii

thalamus

Во Gyrus postcentralis се наоѓа примарниот кортикален густативен центар.

Рефлекси во врска со густативниот пат

Рефлексните неврони на густативниот пат не се доволно проучени. Нив веојатно ги

поврзуваат влакна кои го поврзуваат nucleus tractus solitarii со nucleus salivatorius superior et
inferior, од кои потекнуваат импулси за плунковите жлезди, кои рефлексно го регулираат
лачењето на плунката при консумирање на храната.

4. ВЕСТИБУЛАРЕН ПАТ

72
 Вестибуларниот пат е рефлексен сензориелен пат за рамноетжа и ориентација во
просторот, преку кој се пренесуваат сигнали за положбата и движењата на главата, од статичкиот
дел на внатрешното уво до малиот мозок.

Периферните неврони се биполарни клетки, чии дендрити поаѓаат од статорецепторите на

macula sacculi et utriculi и cristae ampullares на ductus semicirculares.

Преку влакната на fasciculus longitudinalis medialis се пренесуваат импулси за рефлексни

движења на очите и главата во врска со ориентацијата во просторот.

Влаканата кои поаѓаат од јадрата на Deiters, Schwalbe и Roller го образуваат tr.

vestibulospinalis кои спроведуваат импулси за рефлексни движења, односно автоматска
контракција на кинетичките мускулни вериги, во врска со рамнотежата на телото.

5.ОЛФАКТИВЕН ПАТ

Олфактивниот пат спроведува импулси од мирисниот дел (regio olfactoria) на носната слузокожа
до кортикалните олфактивни центри во големиот мозок и рефлексните олфактивни центри во
меѓумозокот и средниот мозок.

Кортикалните олфактивни центри, кои му припаѓаат на мирисниот мозок, поврзани се преку

асоцијациони патишта и со одделни делови на шестослојната кора (isocortex), образувајќи го со
нив заедно лимбичкиот систем.

Од олфактивните центри на големиот мозок се одделуваат и влакна кои завршуваат во

рефлексните олфактивни центри на меѓумозокот и тоа:

 Nucleus habenulae

73
  Nuclei corporis mamillaris
 Nucleus anteriror thalami

Рефлексни олфактивни патишта

Рефлексните олфактивни патишта фи поврзуваат рефлексните олфактивни центри во меѓумозокот

(nucleus habenulae, nuclei corporis mamillaris) со рефлексните олфактивни центри во средниот
мозок. Такви патишта се:

 Tr. Fasciculus mamillotegmentalis

 Pedunculus corporis mamillaris
 Fasciculus retroflexus-Мeynert

Од рефлексните олфактивни центри на мезенцефалонот, кои претставуваат ретикуларни

јадра на екстрапирамидниот моторен систем, се одделуваат влакна кои влегуваат во состав на tr.
reticulospinalis, кој завршува во предниот столб од сивата супстанција на р’бетниот мозок.

Преку опишаните рефлексни олфактивни патишта и tr. reticulospinalis доаѓа до

одбрамбени рефлексни движења на трупот и екстремитетите, како и до запиање на дишењето во
врска со мирисните дразби.

MЕЃУМОЗОК (DIENCEPHALON)

DIENCEPHALON

HYPOTHALAMUS THALAMENCEPHALON

TAHALAMUS EPITHALAMUS METATHALAMUS

74
Thalamencephalon  филогенетски помлад дел

Hypothalamus  вентрален, постар дел, претставува извонредно важна ВЕГЕТАТИВНА ОБЛАСТ.

Повеќето од деловите на DIENCEOHALON учествуваат во ограничувањето на неговата централна

празнина, наречена трета комора (ventriculus tertius).

Надворешен изглед на Diencephalon

На меѓумозокот се опишуваат две слободни страни:

a) Вентрална страна
b) Дорзална страна

а. Вентрална страна

Вентралната страна на меѓумозокот му припаѓа на хипоталамусот и на неа се гледаат,

идејќи од напред наназад, следните морфолошки формации:

1. Оптичка крстосница (chiasma opticum)

2. Оптичка трака (tractus opticus)
3. Пепеласта џумка (tuber cinerum)
4. Инка (infundibulum)
5. Хипофиза (hypophysis s. Glandula pituitaria)
6. Брадавичесто тело (Corpus mamillare)

б. Дорзална страна

Дорзалната страна на меѓумозокот е одделена од големиот мозок со неговата напречна пукнатина

( Fissura transversa cerebri s. fissura telodiencephalica). Таа може да се види дури по отстранувањето
на мозочните полутки и нивните спојки. На нив тогаш се гледаат:

1. Таламус (thalamus)
2. Епиталамус (epithalamus)
3. Метаталамус (metathalamus)
4. Хороидна обвивка на третата комора (thela choroidea ventriculi tertii)

I. Оптичката крстосница (chiasma opticum) е непарна, напречно поставена творба со

четиристрано призматична форма. Таа лежи во sulcus chiasmatis од горната страна на
corpus ossis sphenoidalis.
Во оптичката крстосница доаѓа до половично вкрстување или семидекусација на
центалните неврони од оптичкиот пат.
II. Оптичката трака(tractus opticus) е мозочна творба, која поаѓа од
заданонадворешниот агол на оптичката крстосница и во вид на благ лак, со конвекситет
нанадвор, се протега наназад кон метаталамусот.

75
 Во состав на оптичката трака влегуваат централни неврони на оптичкиот пат, кои
поаѓаат од темпоралната полуретина на хомолатералното око и назалната полуретина на
контралатералното око или левиот tractus opticus содржи влакна од левите полуретини на
двете очни јаболка и обратно десниот.
Оптичката трака, иако е морфолошка формација која му припаѓа на централниот
дел од оптичкиот пат, содржи и комисурални влакна на Gudden, кои ги поврзуваат
акустичните примарни центри на контралатералните страни од диенцефалонот и
мезенцефалонот.

Овие влакна влегуваат во состав на commissurae suoraopticae.

Задниот крај на оптичката трака се дели на два корени, надворешен и внатрешен.

Radix latelais ги содржи централните неврони на оптичкиот пат, кои завршуваат во
примарните оптички центри на diencephalon и mesencephalon.
Radix medialis, ги содржи комисуралните влакна на Gudden, кои завршуваат во
примарните акустички центри на diencephalon и mesencephalon.
III. Инката (инфундибулум) е непарна левкаста формација со должина од околу 10 mm, преку
која хипоталамусот е поврзан со хипофизата. Нејзиниот долен, стеснет крај поминува низ
отворот на diaphragma sellae.
IV. Пепеластата џумка(tuber cinerum) се наоѓа на задната страна од инката, а ја предизвикува
сивата супстанција.
V. Хипофизата (hypophysis s. Glandula pituitaria)лежи во fossa hypophysialis од sella turcica на
сфеноидалната коска, покриена со неговата дијафрагма (diaphagma sellae).
До туморите во оваа жлезда хируршки се пристапува преку sinus sphenoidalis.

Според функционалните карактеристики, ембрионалното потекло и хистолошката градба,

хипофизата се состои од два различни резни: преден (жлезден) и заден (нервен).

Преден резен  lobus anterior s. adenohypophysis

Заден резен  lobus posterior s. neurohypophysis

Кон аденохипофизата се придодадени и следниве два дела:

-pars tuberalis кој претставува тенок слој на жлеѕдано ткиво од предната страна на Infundibulum

-pars intermedia што се наоѓа меѓу двата резни

А. Таламусот (thalamus) е најголема формација на diencephalon-от што се наоѓа во

неговиот дорзо-латерален дел, бочно од ventriculus tertius. Неговата задна, слободна страна
претставува поголемо, лесно испапчено овално поле на дозалната страна на диенцефалонот, кое
е поврзано со тенок слој од бела супстанција наречено stratum zonale. Тоа е разграничено
нанадвор од опашкастото јадро (nucleus caudatus) на telencephalon-от со завршната пруга (stria
terminalis), која ја образуваат миелинизирани олфактивни влакна, што се наоѓаат над vena
thlamostriata, која оди нанапред. На границата меѓу задната и внатрешната страна на таламусот се

76
наоѓа неговата мозочна пруга (stria medullaris thalami), која одејќи наназад постепено се
проширува, а содржи влакна на мирисниот пат. По должината на внатрешниот раб од stria
medullais thalami, e епителната покривна пластинка, која заедно со дупликатурата на pia mater
учествува во градбата на хороидната покривка од третата комора.

При отстранувањето на хороидната покривка од третата комора (tela choroidea ventriculi

tertii) thenia thalami останува долж stria medullaris thalami, како нејзин назабен раб.

Задната страна на таламусот е поделена на два дела, од кои надворешниот помал дел (околу 1/3)
е покриен со епендимна пластинка, наречена lamina affixa. За медијалниот раб на lamina affixa,
наречен tenia choroidea се прикрепува епителната обвивка на plexus choroideus ventriculi lateralis.
Овој дел од задната стран ана таламусот заедно со задната страна на corpus nuclei caudati го
образуваат подот на централнито дел од бочната комора(pars centralis ventriculi lateralis). Во
предниот дел од задната страна на таламусот се наоѓа лесно испапчување, наречено tuberculum
anterius thalami.

Б. Епиталмаус (epithalamus) се наоѓа во височина на задниот раб од хороидната покривка на

третата комора. На него се разликуваат одејќи од надвор кон внатре, следните делови:

 Триаголник на хабенулата (trigonum habenulae) се наоѓа во височина на задно

внатрешниот агол од задната страна на таламусот. Тој, всушност, претставува триаглесто
проширување на задниот крај од stria medullaris thalami.
 Хабенула (habenula) е куса цилиндрична творба, кој по одделувањето од задно-
внатрешниот агол на trigonum habenulae продолжува медијално. Неа ја обаѕуваат
олфактивни влакна кои се одделуваат од nucleus habenulae, како и директни влакна на
stria medullaris thalami.
 Хабенуларна спојка (commissura habenularum) е непарна формација, која се наоѓа меѓу
контралатералните хабенули, поврзувајќи ги меѓу себе. Во неа доаѓа до вкрстување на
мирисните влакна што се содржани во левата и десната хабенула. На нејзиниот
средиштен дел се прикрепува corpus pineale.
 Пинеално тело (corpus pineale s. Epiphysis cerebri) е непарна творба, која се наоѓа зад
commisura habenularum, за која делумно се прикрепува. Таа има форма на шишарка.

Пинеалното тело претставува рудиментиран дел на епиталамусот, во кое нема нервни

клетки. Во него можат да се најдат ситни минерални конкременти или таканаречен мозочен песок
(acervulus).

На базата од пинеалното тело, која е свртена нанапред, се наоѓа напречна вдлабнатина

или пинеален џеб (recessus pinealis), кој е ограничен горе со commissura habenularum, а долу со
commissura posterior.

В.Метаталамусот (methatalamus) може само делумно да се види од дорзалната страна на

меѓумозокот, бидејќи се наоѓа на задниот пол на таламусот. Него го образуваат две овални како
леќа испапчувања и тоа:

77
  Внатрешно коленасто тело (corpus geniculatum mediale)
 Надворешно коленасто тело (corpus geniculatum laterale)

Г. Хооидната покривка на третата комора (tela choroidea ventriculi tertii), која се наоѓа на задните
страни на обата таламуси ќе биде опишана со другите ѕидови на оваа комора.

Состав на меѓумозокот

Меѓумозок

Сива суптанција на Бела супстанција на

меѓумозокот меѓумозокот

Сива супстанција на Сива супстанција на

талам енцефалонот хипоталамусот Проекциони нервни Комисурални
патишта нервни патишта
(Thalamencephalon) (hypothalamus)

a. СИВА СУПСТАНЦИЈА НА МЕЃУМОЗОКОТ

I. СИВА СУПСТАНЦИЈА НА ТАЛАМЕНЦЕФАЛОНОТ (THALAMENCEPHALON)

Сивата супстанца на таламенцефалонот е локализирана во вид на поголеми или помали

јадра во неговите делови:

a. Таламус (thalamus)
b. Епиталамус (epithalamus)
c. Метаталамус (metathalamus)

А. Таламусот (thalamus) е најголем парен дел на таламенцефалонот, кој претставува

неправилна јајцевидна формација, што ја образува поголема количина на сива маса, опкружена
со тенок слој од бела супстанција, која ја сочинува неговата периталамична капсла. Тој се наоѓа
дорзално од хипоталамусот, латерално од третата комора и медијално од внатрешната капсла
(capsula interna) на мозочната хемисфера.

На таламусот опишуваме четири страни и два краја или пола:

 Дорзална страна

78
 Медијална страна
 Вентрална страна
 Латерална страна
 Преден крај или пол
 Заден крај или пол

Дорзалната страна на таламусот е слободна и таа веќе е опишана со дорзалната страна на

diencephalon-от.

Медијалната страна е плосната и исто така слободна. Таа се наоѓа во сагитална рамнина и
го гради горниот, поголем дел од бочниот ѕид на третата комора.

Вентралната страна на таламусот е срасната со соодветната латерална третина од

дорзалната страна на хипоталамусот.

Латералната страна е срасната со внатрешната капсла (capsula interna) на соодветната

мозочна хемисфера. Преку оваа страна таламусот го напуштаат нервни влакна, кои потоа
преку capsula interna одат кон мозочната кора (fasciculi thalamocorticales) и обратно (fasciculi
corticothalamici).

Предниот крај или пол на таламусот е прилично заострен и со својот слободен дел го
ограничува одзади меѓукоморниот отвор (foramen interventriculare - Monro), кој ги поврзува
третата и соодветната бочна комора (ventriculus lateralis).

Задниот крај или пол е широк, затапен и во поголем дел слободен, а носи назив перница
(pulvinar). Тој се наоѓа бочно од lamina tecti на mesencephalon-от.

Сивата маса на таламусот е одделена преку пластинки од бела мозочна супстанција

(lamina medullares thalami) на повеќе јадра, кои се разликуваат по клеточниот состав, а оттука и
по своите функционални особености, за кои сè уште има малку податоци.

Таламичните јадра меѓусебно се поврзани преку сложени и многубројни врски што ги

образуваат fibrae intrathalamicae, кои одат преку laminae medullares thalami. Исто така, овие
јадра се поврзани јадрата на другите делови на енцефалонот, како и со мозочната кора која ги
контролира нивните функции.

Според функционалните карактеристики, таламичните јадра можат да се поделат на

релејни и асоцијациони јадра. Релејните јадра претставуваат места или станици каде доаѓа до
поврзување на централните со кортикалните јадра (неврони) на сензитивните патишта, како и
основна обработка на сензациите што се пренесуваат преку нив. Асоцијационите јадра пак
добиваат претходно обработени информации од релејните јадра, кои понатаму само ги
спроведуваат до асоцијационите зони во мозочната кора.

Во таламусот ги имаме следниве комплексни јадра:

79
А) Nucleus anterior thalami
Б) Nucleus medialis thalami
В) Nucleus lateralis thalami Nucleus ventralis thalami anterior
Г) Nucleus ventralis thalami Nucleus ventralis thalami intermedius
Д) Nucleus centralis thalami Nucleus ventralis thalami posterior
Ѓ) Nuclei intralaminares thalami

А) Nucleus anterior thalami се наоѓа на дорзокранијалниот дел од таламусот и го

предизвикува tuberculum anterius thalami.

Претставува супкортикален мирисен центар во кој завршуваат влакната на fasciculus

mamillothalamicus, а почнуваат влакната што се приклучуваат на striae medullares thalami, кои
одат наназад кон хомо и контралатералниот nucleus habenulae, како и влакната што одат кон
gyrus cinguli.

Б) Nucleus medialis thalami, во кој се наоѓаат вегетативни центри, праќа влакна до орбито-
фронталниот дел од мозочната кора, а преку куси патишта е поврзан со вегетативните јадра во
хипоталамусот, и со лимбичкиот систем.

Преку ansa peduncularis добива еферентни влакна од globus pallidus, corpus amygdaloideum
и други јадра.

Оперативно прекинување на орбито-фронталните еферентни влакна се применува во

лекувањето на некои психички заболувања, а самиот метод е наречен LEUCOTOMIA или
TOPECTOMIA.

Задно-надворешниот дел од nucleus medialis thalami, наречен pulvinar thalami, претставува

примарен или супкортикален оптички центар. Во него завршува помал дел од централните
неврони и поаѓа дел од кортикалните неврони на оптичкиот пат.

В) Nucleus lateralis thalami е јадро во кое завршуваат влакната на tr. Spinothalamicus –Edinger
и lemniscus medialis, односно патиштата преку кои се пренесува површниот и длабок
сензибилитет.

Г) Nucleus ventralis thalami од своја страна се дели на три помали јадра:

 Nucleus ventralis thalami anterior

 Nucleus ventralis thalami intermedius
 Nucleus ventralis thalami posterior

Nucleus ventralis thalami anterior е двонасочно поврзан со globus pallidus од испруганото

тело (corpus striatum) на големиот мозок и му припаѓа на екстрапирамидниот систем.

Nucleus ventralis thalami intermedius претставува релејна станица меѓу кората на малиот и
големиот мозок. Во него завршуваат влакната на tr. cerebellothalamicus, а поаѓаат влакната на

80
 fasciculi thalamocorticales, кои одат во моторната зона на мозочната кора. Како што од овој дел
на мозочната кора поаѓаат влакна на екстрапирамидни моторни патишта, може да се смета
дека nucleus ventralis thalami intermedius е едно од они јадра што ги модулира и оформува
импулсите за автоматски телесни движења.

Nucleus ventralis thalami posterior добива влакна од сензитивните јадра на n. Trigeminus

(lemniscus trigeminalis), а пак од него доаѓаат влакна на fasciculi thalamocorticales.

Д) Nucleus centralis thalami е поголемо интраламинарно јадро што се наоѓа во внатрешната

lamina medullaris thalami. До ова релејно јадро доаѓаат влакна што се одделуваат од tr.
Cerebellothalamicus и lemniscus medialis, а поaѓаат влакна што се упатуваат кон јадрата на
екстрапирамидниот систем (nicleus caudatus. Putamen). На овој начин, пристигнатите сигнали
во супкортикалните јадра предизвикуваат нервни импулси, кои преку екстрапирамидните
патишта доведуваат до автоматски реакции.

Ѓ) Nuclei intralaminares thalami се помали јадра, содржани во laminae medullares thalami.

Поврзани се со globus pallidus од испруганото тело на големиот мозок.

Комплексните јадра на таламусот од своја страна се делат на помали јадра (како на

пример: nucleus ventralis thalami), така што во него има околу 40 јадра, од кои повеќето
посебно се именувани.

Кранијалниот дел од ретикуларната формација (formatio reticularis) на мозочното стебло

што се наоѓа во diencephalon-от образува тенка зона по вентралната и латералната страна на
таламусот.

Ретикуларната супстанција од латералната страна на таламусот ја назначува границата меѓу

diencephalon-от и telencephalon-от со кој е сраснат. Низ овој дел од ретикуларната супстанција
се пробиваат многубројни влакна кои од таламусот навлегуваат во задниот крак од
внатрешната капсла (crus posterius capsulae internae) и понатаму продолжуваат до мозочната
кора (fasciculi thalamocorticales) и обратно (fasciculi corticothalamici). Ретикуларната формација
од вентралната страна или таканаречената zona inerta го разграничува таламусот од
хипоталамусот. Таа медијално допира до бочниот ѕид од третата комора и претставува
ЦЕНТАР ЗА КОРЕЛАЦИЈА НА ОПТИЧКИТЕ И ВЕСТИБУЛАРНИТЕ ИМПУЛСИ.

Ретикуларната формација на diencephalon-от функционално му припаѓа на

екстрапирамидниот моторен систем. Таа добива влакна од моторната и премоторната зона и
темпоралнито пол намозочната кора, а поврзана е и со globus pallidus.

Б. Епиталамусот (epithalamus), односно неговата сива маса ја образува хабенуларното

јадро (nucleus habenulae), што се наоѓа во trigonum habenulae. Ова јадро му припаѓа на
олфактивниот систем и претставува рефлексен центар за олфакто-соматска корелација.

81
 Во nucleus habenuale завршуваат влакна од хомолатералната и контралатералната stria
medullaris thalami, а поаѓа fasciculus retroflexus кој завршува во контралатералниот nucleus
interpeduncularis на средниот мозок.

В. Метаталамусот (metathalamus) содржи две јадра:

 Јадро на внатрешното коленасто тело (nucleus corporis geniculati medialis)

 Јадро на надворешното коленасто тело (nucleus corporis geniculati lateralis)

i. Јадро на внатрешното коленасто тело (nucleus corporis geniculati medialis) претставува

примарен или супкортикален акустичен центар. Во него завршува терминалниот дел од
централните неврони на акустичниот пат (lemniscus lateralis), како и комисурални влакна
на Gudden, односно дел од влакната на commissurae suoraopticae. Исто така, од ова јадро
поаѓаат кортикалните неврони на акустичкиот пат што ја образуваат акустичката
радијација (radiatio acustica).
ii. Јадро на надворешното коленасто тело (nucleus corporis geniculati lateralis) претставува
примарен или супкортикален оптички центар. Во него доаѓаат поголем дел од
централните неврони на оптичкиот пат, како и дел од влакната на commissurae
supraopticae. Од ова јадро поаѓа и поголемиот дел од кортикалните неврони на оптичкиот
пат што влегуваат во состав на оптичката радијација (radiatio optica – Gratiolet).
Nucleus corporis geniculati lateralis е иѕграден слично како и stratum griseum colliculi
superioris.

1 и 3 слој Назални влакна

2 и 4 слој Темпорални влакна

Во петтиот слој завршуваат колатерали во централните неврони, а поаѓаат влакна, кои

преку brachium colliculi superioris одат во stratum griseum colliculi superioris за пупиларниот
рефлекс.

II. СИВА СУПСТАНЦИЈА НА ХИПОТАЛАМУСОТ (HYPOTHALAMUS)

Хипоталамусот го зазема вентралниот, помал дел од меѓумозокот. Неговата вентрална

страна е веќе опишана во надворешниот изглед на diencephalon-от, додека дорзалната страна со
бочните третини сраснува со вентралните површини на левиот и десниот таламус, а со средната,
слободна третина ГО ОБРАЗУВА ПОДОТ НА ТРЕТАТА КОМОРА.

Хипоталамусот може да се подели на:

 Кранијален или оптички дел

82
 Мамиларен или каудален дел

Кранијален или оптички дел – Во кранијалниот дел на хипоталамусот, кој претставува

важна вегетативна област, покрај распрснати нервни клетки се наоѓаат и функционално важни
јадра и тоа:

a. Nucleus supraopticus е доста големо и издолжено јадро со невросекреторна функција,

кое се наоѓа на chiasma opticum и бочниот раб на tractus opticus. Од него поаѓа tr.
supraopticohypophysialis, кој претставува невросекреторен еферентен пат, преку кој се
пренесуваат секреторни зрнца до неврохипофизата и на тој начин се остварува
влијанието на хипоталмусот врз нејзината функција.
b. Nucleus paraventricularis претставува вегетативно јадро, богато со капилари кое се
наоѓа околу скриениот дел на столбот од сводот (columna fornicis). Од него почнува
невросекреторниот пат tr. paraventriculohypophysialis, кој исто така оди до
неврохипофизата.
Горните две јадра ја стимулираат работата на парасимпатикус, а лачат хормони
(vazopresin и oksitocin).
c. Nucleus ventromedialis e јадро што се наоѓа зад nucleus supraopticus.
d. Nucleus dorsomedialis e јадро кое лежи зад nucleus paraventricularis.
e. Nucleus posterior e јадро кое се наоѓа во височина на corpus mamillare.
f. Nuclei tuberales се три помали јадра лоцирани во tuber cinerum.
g. Neurohipophysis, по своето потекло е сива маса на оптичкот дел од хипоталамусот.
h. Перивентрикуларен сив слој , што се наоѓа по епендимот (ependyma) на третата
комора, претставува исто така сива маса на кранијалниот дел од хипоталамусот. Во
него, покрај вегетативни центри се наоѓаат и невросекреторни островца, чиј секрет
има неврорегулаторна и невротрофична функција.

Јадрата во кранијаниот дел на хипоталамусот му припаѓаат на екстрапирамидниот

моторен систем, а поврзани се со nucleus medialis thalami, лимбичкиот систем, globus
pallidus, corpus amygdaloideum, hippocampus. Тие имаат индиректно влијание врз
мозочната кора, која ги контролира нивните функции преку tr. Corticohypothalamici.

На активноста на хипоталамусот влијае и светлото, веројатно преку индиректните

ретино-хипоталамични патишта. Исто така, и афективните состојби имаат свој одраз на
вегетативните центри во хипоталамусот (бледило при страв, црвенило при непријатност).

Каудален или мамиларен дел –Во задниот или каудалниот дел од хипоталамусот,
сивата маса претставува всушност продолжување на сивата , односно ретикуларната
супстанција од tegmentum на средниот мозок.

Неа ја сочинуваат следните јадра:

 Јадра на брадавичестото тело (nuclei corporis mamillaris)

 Супталамично јадро (nucleus subthalamicus)

83
  Црвено јадро (nucleus ruber)
 Црна супстанција (substantia nigra –Soemmering)
a) Јадрата на брадавичестото тело (nuclei corporis mamillaris) се две, латерално и
медијално, и го предизвикуваат брадавичестото тело. Тие му припaѓаат на олфактивниот
систем и претставуваат РЕФЛЕКСНИ МИРИСНИ ЦЕНТРИ.
Од латералното брадавичесто јадро, кое има полумесечеста форма, поаѓаат влакна
во состав на pedunculus corporis mamillaris, кој претставува рефлексен мирисен пат што
завршува во задното тегментално јадро (nucleus tegmenti dorsalis) од mesencephalon.
Во медијалното брадавичесто јадро, кое е топчесто конфигурирано, завршува
столбот на сводот (columna fornicis), а поаѓаат fasciculus mamillothalamicus и fasciculus
mamillotegmentalis. Fasciculus mamillotegmentalis се спушта во tegmentum и завршува во
nucleus tegmenti ventralis од mesencephlon-от.
b) Супталамично јадро (nucleus subthalamicus) има овоидна форма. Од плаштот (pallium) на
мозочната хемисфера, со која има исто потекло, го одделува capsula interna на големиот
мозок.
Nucleus subthalamicus е ретикуларно јадро и му припаѓа на екстрапирамидниот моторен
систем. Тој добива аферентни влакна од globus pallidus, а испраќа еферентни влакна на
nucleus ruber и substantia nigra.
Се смета дека супталамичното јадро има регулаторна улога на балансирање кај
споредните движења.
c) Црвено јадро (nucleus ruber) му припаѓа на хипоталамусот само со кранијалниот дел. Се
наоѓа дорзално од substantia nigra, медијално од nucleus subthalamicus.
d) Црна супстанција (substantia nigra –Soemmering) , исто така му припаѓа со кранијалниот
дел на хипоталамусот. Лежи вентрално од nucleus ruber и nucleus subthalamicus.
Последните три јадра се локализирани во каудо-латералниот дел од хипоталамусот или
таканаречениот subthalamus, кој претставува простор меѓу thalamus и tegmentum
mesencephali.
Јадрата на супталамусот се поврзани функционално со екстрапирамидниот систем.

b. БЕЛА СУПСТАНЦИЈА НА МЕЃУМОЗОКОТ

Белата супстанција на меѓумозокот главно ја обрзауваат многубројни проекциони и

комисурални патишта.

I. ПРОЕКЦИОНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

Во диенцефалонот почнуваат или завршуваат следните проекциони нервни патишта:

1) Fasciculi thalamocorticales
2) Fasciculi corticothalamici
3) Trr. corticohypothalamici
4) Pedinculus thalami inferior
5) Ansa lenticularis

84
 6) Tractus opticus
7) Radiatio optica – Gratiolet
8) Lemniscus lateralis
9) Radiatio acustica
10) Tr. Spinothalamicus- Edinger
11) Lemniscus trigeminalis
12) Lemniscus medialis
13) Tr. Cerebellothalamicus
14) Tr. Tegmentalis centralis
15) Fibrae periventriculares
16) Fasciculus longitudinalis dorsalis- Schütz
17) Tr. Supraopticohypophysialis
18) Fasciculus retroflexus-Meynert
19) Fasciculus mamillothalamicus
20) Stria medullaris thalami
21) Stria terminalis
22) Pedunculus corporis mamillaris
23) Fasciculus mamillotegmentalis

II. КОМИСУРАЛНИ НЕРВНИ ПАТИШТА

1) Commissura habenularum
2) Commissura posterior
3) Commissura supraopticae

ТРЕТА КОМОРА

(VENTRICULUS TERTIUS)

Третата комора е централна празнина на diencephalon-от во чие ограничување учествуваат

сите негови делови освен метаталамусот. Таа претставува сагитално поставена пукнатина со
форма на биконкавна леќа, која се наоѓа помеѓу обата таламуси. На неа се опишуваат следните
ѕидови:

1) Дорзален ѕид или покрив

2) Вентрален ѕид или под
3) Кранијален ѕид
4) Каудален ѕид
5) Бочен ѕид

Дорзалниот ѕид или покривот го образува хороидната покривка на третата комора (tela
choroidea ventriculi tertii), којашто се наоѓа под жулестото тело (corpus callosum) и сводот (fornix).

85
 Tela choroidea ventriculi tertii всушност се состои од два интимно поврзани дела, преден и
заден.

Предниот дел го образува четвртаста епителна пластинка, чиј бочен задебелен раб,
наречен thenia thalami, се прикрепува долж соодветната stria medullaris thalami.

Со кранијалниот раб епителната пластинка се прицврстува за столбовите на сводот

(columnae fornicis), а со каудалниот раб на горната страна од corpus pineale и обете хабенули на
епиталамус. Ваквиот припој на каудалниот раб од епителната пластинка овозможува формирање
на надпинеален џеб (recessus suprapinealis).

Задниот дел од хороидната покривка на третата комора го образува дупликатура на

садовната мозочница (pia mater), што се вовлекува во напречната пукнатина (fissura transversa),
која ја одделува дорзалната страна на диенцефалонот од теленцефалонот.

Меѓу обата листа на садовната мозочница, надолжно од обете страни на средишната

линија, се протега хороидниот сплет на третата комора (plexus choroideus ventriculi tertii).
Предните делови на десниот и левиот хороиден сплет се насочуваат кон надвор и по преминот
ниѕ соодветниот меѓукоморен отвор (foramen interventriculare- Monro) продолжува во хороидниот
сплет на бочната комора (plexus choroideus ventriculi lateralis).

Вентралниот ѕид или подот на третата комора го образува хипоталамусот. На него се

наоѓаат и два џеба, од кои предниот или recessus opticus се наоѓа меѓу завршната плоча (lamina
terminalis) и chiasma opticum, додека задниот или recessus infundibuli претставува левкаста
шуплина на infundibulum.

Кранијалниот ѕид на третата комоа го образуваат:

a) Завршна плоча (Lamina terminalis)

b) Предна спојка (Commissura anterior)
c) Столб на сводот (Columna fornicis)

Каудалниот ѕид на третата комора, идејќи од назад нанапред го образуваат:

a) Recessus suprapinealis
b) Commissura habenularum
c) Recessus pinealis
d) Commissura posterior
e) Влез во мозочниот вод (aqueductus cerebri – Sylvius)

Recessus pinealis е ограничен со две усни, од кои горната ја образува commissura

habenularum, а долната commissura posterior.

Бочниот ѕид од третата комора е парен, најраспостран и лесно испапчен кон комората.
Него го образува:

86
 a) Горните 2/3 го образува внатрешната страна на thalamus;
b) Долната 1/3 го образува hypothalamus;

Овие два дела се меѓу себе одделени со sulcus hypothalamicus.

Бочните ѕидови на тертата комора зад меѓукоморните отвори, меѓу себе се поврзани во
70%-85% од случаите со напречно поставена, како мост мозочна формација, наречена adhesio
interthalamica, која е обложена со коморниот епендим.

КОМУНИКАЦИИ НА ТРЕТАТА КОМОРА

Foramen interventriculare Соодветна бочна комора

ТРЕТА КОМОРА
Четврта комора
Aqueductus cerebri

Foramen interventriculare

Ограничувања:

Горе Tela choroidea ventriculi tertii

Напред Со слободен дел на Columna fornicis
Назад Преден пол на Thalamus

СРЕДЕН МОЗОК (MESENCEPHALON)

87
 MESENCEPHALON

TECTUM PEDUNCULUS
MESENCEPHALI CEREBRI

Покривот на средниот мозок (tectum mesencephali) е дорзалниот доста помал дел, кој е
претставен со покривна плоча (lamina tecti s. quadrigemina).

Мозочното ноже (pedunculus cerebri) е вентралниот, поразвиен парен дел, чии задни 2/3 го
образуваат покривот (tegmentum), а предната 1/3 мозочниот крак (crus cerebri).

На напречен пресек на mesencephalon-от (sectio mesencephali), одејќи од дорзалната кон

вентралната страна се разликуваат:

Дорзален кат Lamina tecti

Среден кат Tegmentum

Вентрален кат Crura cerebri

Централна празнина во mesencephalon-от е aqueductus cerebri.

НАДВОРЕШЕН ИЗГЛЕД НА СРЕДНИОТ МОЗОК

На средниот мозок се опишуваат:

a. Вентрална страна
b. Дорзална страна
c. Латерална страна

88
 А. Вентрална страна

Вентралната страна на средниот мозок е слободна, а нејзиниот релјеф го образуваат:

1. Мозочен крак (crus cerebri)

2. Меѓуножна јама (fossa interpeduncularis)
3. Задна издупчена супстанција (substantia perforata posterior)

Б. Дорзална страна

Дорзалната страна на средниот мозок всушност ја образува задната страна на покривната

плоча (lamina tecti s. quadrigemina), на која се гледаат:

1. Горно брекче (colliculus superior)

2. Рачка на горното брекче (brachium colliculi superioris)
3. Долно брекче (colliculus inferior)
4. Рачка на долното брекче (brachium colliculi inferioris)

В. Латерална страна

Латералната страна на средниот мозок е парна и на неја се гледа триаголникот на лентата

(trigonum lemniscale), кој е ограничен вентрално со crus cerebri, дорзално со pedunculus cerebellaris
superior и кранијално со brachium colliculi inferioris. Под trigonum lemniscale поминува заедничкиот
сноп на централните неврони од акустичкиот пат, т.е. бочната лента (lemniscus lateralis).

Преку trigonum lemniscale се врши tractotomia mesencephalica или пресекување на

влакната на тригеминалната лента (lemniscus trigeminalis) кои исто така се наоѓаат под него.Овој
метод се применува при невралгија на тригеминалниот нерв, со што се исклучува осетот за болка
и температура од спротивната страна.

I. Crus cerebri претставува продолжување на задниот крак од внатрешната

капсла (crus posterius capsulae internae) на белата супстанција на
теленцефалонот.
II.Меѓуножната јама (fossa interpeduncularis) е триаглеста вдлабнатина со
врвот надолу, а се наоѓа меѓу мозочните краци.
III. Задната издупчена супстанција (substantia perforata posterior) го гради
дното на меѓуножната јама, а претставува слободен или видлив дел од
вентралната страна на tegmentum, што се наоѓа меѓу мозочните краци.
На неа се гледа поголем број на ситни отворчиња, по кои го добила
името. Низ отворчињата поминуваат садовни елементи за
васкуларизација на централните структури на mesencephalon-от. Меѓу
медијалната страна на crus cerebri и substantia perforata posterior се
оформува надолжна бразда sulcus medialis cruris cerebri долж која
избиваат корените кончиња на n.oculomotorius (III).

89
 Рачката на горното брекче содржи дел од влакната на оптичкот пат
(ретиномезенцефалични влакна), а исто така и кортикотектални влакна од оптичката кора на
големиот мозок.

Рачката на долното брекче содржи влакна на бочната лента (lemniscus lateralis).

МОЗОЧЕН ВОД

Мозочниот вод е тесен тространопризматичен канал што се протега по должината на

централното подрачје на mesencephalon.

Aqueductus cerebri е покриен со епендим(ependyma), како и коморите на мзокот. Тој ги

поврзува третата комора (venticuli tertius) и четвртата комора (ventriculus quartus) на
rhomencephalon-от.

СОСТАВ НА СРЕДНИОТ МОЗОК

А. СИВА СУПСТАНЦИЈА НА СРЕДНИОТ МОЗОК

ЈАДРА НА ЧЕРЕПНИТЕ НЕРВИ НОВИ СИВИ МАСИ РЕТИКУЛАРНА ФОРМАЦИЈА И

РЕТИКУЛАРНИ ЈАДРА

Б. БЕЛА СУПСТАНЦИЈА НА СРЕДНИОТ МОЗОК

ПАТИШТА НА CRUS CEREBRI ПАТИШТА НА TEGMENTUM

СИВА СУПСТАНЦИЈА НА СРЕДНИОТ МОЗОК

ЈАДРА НА ЧЕРЕПНИТЕ НЕРВИ

ВНАТРЕШНА КОЛОНА НАДВОРЕШНА КОЛОНА

Јадра на черепните
Нерви

Внатрешна колона Надворешна колона

Моторни јадра

1. Јадрото на n. oculomotorius 2. Јадрото на n. 3. Nucleus tractus

trochlearis mesencephalici n.
trigemini

90
 a ) Nucleus b) Nucleus c) Nucleus caudalis d) Nucleus accessorius
dorsolateralis ventromedialis centralis- Perlia s. autonomicus –
(Соматомоторно) (Соматомоторно) (Центар за Westphal –Edinger
конвергенција) (висцеромоторно,
парасимпатичко)

Нови сиви маси

1. Stratum griseum 2. Nucleus pretectalis 3. Nucleus colliculi 4. Substantia nigra –

colliculi superioris inferioris Soemmering

a.Stratum griseum b.Stratum griseum c.Stratum griseum

superficiale medium profundum

III Ретикуларна формација и ретикуларни јадра

1. Nuclei tegmenti 2. Nucleus 3. Nucleus ruber 4. Nucleus interstitialis

interpeduncularis s. -Cajal
intercruralis

Б. БЕЛА СУПСТАНЦИЈА НА СРЕДНИОТ МОЗОК

1. Патишта на crus cerebri се:

a. Tr. corticospinales
b. Tr. Corticonuclearis
c. Trr. corticopontini

2. Патишта на tegmentum се:

a. Lemniscus medialis
b. Tr. spinothalamicus –Edinger
c. Tr. spinotectalis
d. Lemniscus lateralis
e. Tr. cerebellothalamicus
f. Tr.cerebellorubralis
g. Fasciculus longitudinalis medialis

91
 h. Tr. tectospinalis
i. Tr. tectoreticularis
j. Tr. tectonuclearis
k. Tr. tegmentalis centralis
l. Tr. rubrospinalis – Monakow
m. Fasciculi rubroreticulares
n. Tr. reticulospinalis
o. Fasciculus longitudinalis dorsalis- Schütz

Од nucleus dorsolateralis и nucleus ventromedialis се одделуваат неврити за инервација на

m. Levator palpebrae superioris и mm.bulbi и тоа : m. rectus superior, m. rectus medialis, m.obliquus
inferior и m. rectus inferior.

Nucleus caudalis centralis – Perlia е поврзано со јадренцата за инревација на mm. recti

mediales.

Nucleus accessorius s. autonomicus – Westphal-Edinger содржи фотомоторен и

акомодационен центар. Влакна од фотомоторниот центар (парасимпатички) го инервираат m.
sphincter pupillae. Парасимпатичките влакна од акомодациониот центар го инервираат m. ciliaris.

Невритите што се одделуваат од јадрата на n. oculomotorius насочувајќи се нанапред

поминуваат низ nucleus ruber и потоа избиваат по должината на sulcus medialis cruris cerebri од
вентралната страна на мезенцефалонот.

Nucleus tractus mesencephalici n. trigemini е соматосензитивно јадро, во него завршуваат

оние неврити на ganglion trigeminale што се насочуваат нагорно, образувајќи го tractus
mesencephalicus n. trigemini. Преку ови влакна се пренесува проприоцептивниот сензибилитет од
мускулатурата за џвакање и мускулатурата на јазикот.

Stratum griseum superficiale претставува примарен рефлексен оптички центар. Во него

завршуваат ретиномезенцефаличните или пупиларни влакна на мрежницата од окото.

Stratum griseum profundum претставува рефлексен окуломоторен и цефалогирен центар

од кој се раѓаат рефлексни влакна. Еден дел од овие влакна влегува во состав на tr. Tectonuclearis,
а завршува во окулогирните јадра од кои се инервирани mm.bulbi. Другиот дел влегува во состав
на tr. tectospinalis, а завршува во цефалогирните јадра од предниот столб на р’бетниот мозок, од
кои се инервирани мускулите што ја движат главата. Преку окулогирните и цефалогирните влакна
во споменатите патишта се одвиваат одбрамбените рефлекси во врска со светлосните дразби.

Nucleus n. Nucleus n. Nucleus n. Окулогирни

oculomotorii  trochlearis  Abducentis Є јадра

92
 Моторната кора ја остварува својата контрола врз функциите на stratum griseum colliculi
superioris преку кортикални влакна, кои до овој супкортикален центар ги спроведува brachium
colliculi superioris.

Претекалното јадро (nucleus pretectalis) се наоѓа пред stratum griseum colliculi superioris,
а претставува пупиларен рефлексен центар до кој исто така доаѓаат ретиномезенцефалични
влакна. Овие влакна потоа одат во Westphal-Edinger-овото јадро на n.oculomotorius, од кое е
инервиран m. sphincter pupillae.

Претекалните и Westphal-Edinger-овите јадра од обете страни се поврзани преку влакната

на задната спојка (commissura posterior).

Претекалното јадро добива влакна и од окципиталната кора.

Nucleus colliculi inferioris по своето потекло е поврзано со акустичкиот пат и претставува

примарен акустички центар. Во него делумно се прекинуваат централните неврони на акустичкиот
пат и тоа од контралатералните, а делумно и хомолатералните кохлеарни јадра (nuclei cochleares).

Од nucleus colliculi inferioris поаѓаат влакна кои влегуваат во состав на tr.tectospinalis и tr.
tectonuclearis.

Substantia nigra – Soemmering содржи меланоцити по што го добила и името. Таа го

разграничува tegmentum од crus cerebri, се протега по целата должина на мезенцефалонот и
долниот дел од hypothalamus.

На напречен пресек на средниот мозок (sectio mesencephali), има форма на полумесечина,

чиј конкавитет гледа дорзално. Нејзиниот медијален раб допира до sulcus medialis cruris cerebri, а
латералниот раб до бочната страна на мезенцефалонот.

Substantia nigra води потекло од globus pallidus на теленцефалонот, односно негов дел што
се спуштил во мезенцефалонот. Таа е важна релејна станица во која се прекинуваат повеќе
патишта.

Ретикуларната формација на средниот мозок го зазема неговиот среден кат или

tegmentum. Оној нејзин дел што се наоѓа околу aqueductus cerebri има поголема концентрација на
невроцити, а оттука и потемна боја, поради што е означен како централна сива супстанција
(substantia grisea centralis). Во неа се содржани центри на автономниот нервен систем.

Ретикуларната формација на средниот мозок, како дел од ретикуланата формација на

мозочното стебло, наедно претставува дел на неговиот сложен асоцијационен и координационен
систем. Овој систем ги поврзува сензитивните и сензориелните јадра со соматомоторните и
висцеромоторните јадра н ачерепните нерви, како и со супкортикалните сиви маси.

93
 Во ретикуларната формација на мезенцефалонот доаѓа до групирање на клетките и
формирање на ретикуларни јадра, кои му се придодадени на екстрапирамидниот моторен
систем.

Такви јадра се:

1. Тегментални јадра (nuclei tegmenti)

2. Меѓуножно јадро (nucleus interpeduncularis s. intercruralis)
3. Црвено јадро (nucleus ruber)
4. Интерстицијално јадро (nucleus interstitialis- Cajal)

Nucleus tegmenti Nucleus

Nuclei dorsalis interpeduncularis
tegmenti  s. intercruralis 


Nucleus tegmenti
ventralis Рефлексен мирисен
центар


Рефлексни олфактивни центри

 Рефлексни олфактивни влакна во состав на tr. Reticulospinalis

Nucleus ruber е центар за рамнотежа, релејна станица за многу влакна што се прекинуваат
во него, од него поаѓаат и влакната на tr.rubrospinalis-Monakow.

Nucleus interstitijalis-Cajal е јадро од кое делумно поаѓаат влакна (еден дел од влакната)
на fasciculus longitudinalis medialis.

Влакната од латералниот дел ја инервираат мускулатурата на ногата, (станува збор за

tr.corticospinales), од средниот дел мускулатуата на трупот, а оние од медијалниот дел ја
инервираат мускулатуата на раката.

Trr. Corticopontini

Латерален дел на crus cerebri Mедијален дел на crus cerebri

-Tr. Temporopontinus -Türk -tr. Frontopontinus- Arnold
-Tr. occipitopontinus -tr. Parietopntinus

94
 Кон lemniscus medialis и lemniscus trigeminalis се приклучуваат влакната на lemniscus
trigeminalis, во чиј состав влегуваат неврити кои поаѓаат од сензитивните јадра на n. Trigeminus.

Fasciculus longitudinalis medialis е екстрапирамиден или супкортикален пат кој служи за

ориентација во просторот.

Тој се наоѓа непосредно пред substantia grisea centralis, а се состои од два снопа, од кои
едниот почнува од nucleus interstitialis-Cajal, а другиот од nucleus vestibularis lateralis – Deiters.

Снопот што започнува од ретикуларното јадро на Cajal, како и од други јадра во негова близина,
дава колатерали за окулогирните јадра, а завршува во цефалогирните јадра.

Снопот што започнува во јадрото на Deiters се дели на нагорни гранки кои преку претходниот сноп
завршуваат во окулогирните јадра, и надолни гранки кои преку претходниот сноп завршуваат во
цефалогирните јадра.

Fasciculus longitudinalis medialis пенесува импулси од статичкиот дел од внатрешното уво

(ductus semicirculares, utriculus и sacculus) кон окулогирните и цефалогирните јадра, што доведува
до едновремено рефлексно движење на очите според движењето на главата. Исто така настанува
и синхроно ритмичко движење на очните јаболка без контрола на волјата (nystagmus), што се
гледа при дразнење на полукружните дуктуси.

Поголем број од влакната на tr. tectospinalis, веднаш се вкрстуваат со тие од спротивната страна во
decussationes tegmenti, образувајќи го tr. tectospinalis anterior, кој слегува по предната врвца од
р’бетниот мозок. Невкрстените влакна го образуваат tr. tectospinalis lateralis, кој слегува преку
бочната врвца на р’бетниот мозок. Влакната на tr. tectospinalis се поврзуваат директно или преку
интерневрони , со предните корени клетки во предниот столб од сивата супстанција на р’бетниот
мозок.

Преку tr. tectospinalis доаѓа до рефлексни движења на трупот и екстрмитетите, како одбрамбен
одговор на интензивни светлосни дразби.

Преку tr. tectonuclearis доаѓа до рефлексни одбрамбени движења на соодветната мускулатура на

главата и вратот во врска со светлосните и акустичните дразби.

Преку tr. tegmentalis centralis се воспоставува врската меѓу коата на големиот мозок, и моторните
јадра на спиналните нерви.

Tr. rubrospinalis како најважен екстапирамиден или супкортикален пат, понекогаш може да ги
замени trr. corticospinales, во случаи кога тој е оштетен.

Преку tr. reticulospinalis се остварува рефлексна регулација на движењата при дишење.

МАЛ МОЗОК (CEREBELLUM)

95
 Малиот мозок е најволуминозниот дел од ромбенцефалонот, а се наоѓа зад мостот и
продолжениот мозок.

Надворешен изглед на малиот мозок

1. Горна страна (facies superior)

2. Долна страна (facies inferior)
3. Предна страна
-среден дел
-бочни делови

Горната страна на црвот, одејќи од напред и горе, кон назад и долу, е поделена на следните
резенчиња:

1. Јазиче на малиот мозок(lingula cerebelli)

2. Централно резенче (lobulus centralis)
3. Врв (culmen)
4. Падинка (declive)
5. Лист на црвот (folium vermis)

Долната страна на црвот, одејќи од назад нанапред е поделена на овие резенлиња:

1. Ѓумка на врвот (tuber vermis)

2. Пирамида на црвот (pyramis vermis)
3. Ресичка на црвот (uvula vermis)
4. Јазолче (nodulus)

Од горната страна на хемисферите, одејќи од напред наназад ги имаме следниве резенчиња:

1. Крило на централното резенче (ala lobuli centralis)

2. Четириаголно резенче (lobulus quadrangularis)
3. Просто резенче (lobulus simplex)
4. Горно полумесечесто резенче (lobulus semilunaris superior)

Од долната страна на хемисферите на малиот мозок, одејќи од назад нанапред, ги имаме овие
резенчиња:

1. Долно полумесечесто резенче (lobulus semilunaris inferior)

2. Двостомачно резенче (lobulus biventer)
3. Крајник на малиот мозок(tonsila cerеbelli)
4. Парталче (flocculus)

96
 РЕЗНИ НА CEREBELLUM

ПРЕДЕН РЕЗЕН СРЕДЕН РЕЗЕН ЗАДЕН РЕЗЕН

  
-declive -pyramis vermis

Vermis
vermis
-lingula cerebelli -folium vermis -uvula vermis

vermis
-lobulus centralis -tuber vermis -nodulus
-culmen  
 -lobulus simplex -lobulus biventer
-ala lobuli centralis -lobulus semilunaris -tonsila cerebelli

Хемисфера
хемисфера

хемисфера
superior
-lobulus quadrangularis -lobulus semilunaris -flocculus
inferior

ПРЕДЕН + ЗАДЕН = PALEOCEREBELLUM

РЕЗЕН РЕЗЕН

СРЕДЕН РЕЗЕН = NEOCEREBELLUM

ПОНТОЦЕРЕБЕЛАРЕН ТРИАГОЛНИК

(TRIGONUM PONTOCEREBELLARE)

Низ тригонум понтоцеребеларе минуваат следниве елементи:

1. Седумте претпоследни чеепни нерви (V-XI)

2. Горна церебеларна артерија (a. cerebelli superior)
3. Артеријата на лабиринтот (a. labyrinti)

97
 СОСТАВ НА МАЛИОТ
МОЗОК

СИВА СУПСТАНЦИЈА БЕЛА СУПСТАНЦИЈА

КОРА НА МАЛИОТ МОЗОК ПРОЕКЦИОНИ ПАТИШТА

ЈАДРА НА МАЛИОТ МОЗОК
(CORTEX CEREBELLI) НА МАЛИОТ МОЗОК

STRATUM MOLECULARE
-NUCLEUS FASTIGII
-NUCLEUS GLOBOSUS АФЕРЕНТНИ ПАТИШТА НА
АФЕРЕНТНИ ПАТИШТА НА ЕФЕРЕНТНИ ПАТИШТА НА
STRATUM GRANULOSUM --NUCLEUS EMBOLIFORMIS ХЕМИСФЕРИТЕ НА
ВЕРМИС МАЛИОТ МОЗОК
-NUCLEUS DENTATUS МАЛИОТ МОЗОК

-TR. SPINOCEREBELLARIS -FIBRAE PONTIS TRANSVERSAE S.

ANTERIOR-GOWERS PONOTCEREBELLARES
-TR.CEREBELLORUBRALIS
-TR. SPINOCEREBELLARIS -TR. OLIVOCEREBELLARIS
POSTERIOR - FLECHSIG -TR.CEREBELLOTHALAMICUS
-FIBRAE ARCUATAE EXTERNAE
(VENTRALES ET DORSALES)

НОЖИЊА НА
МАЛИОТ МОЗОК

ГОРНО СРЕДНО ДОЛНО

TR. FIBRAE ARCUATAE

TR. FIBRAE PONTIS
TR. SPINOCEREBELLARIS TR. EXTERNAE
SPINOCEREBELLARIS TR. TANSVERSAE S.
CEREBELLORUBRALIS POSTERIOR - OLIVOCEREBELLARIS (VENTRALES ET
ANTERIROR-GOWERS CEREBELLOTHALAMICUS PONTOCEREBELLARES
FLECHSIG DORSALES)

МОСТ (PONS – VAROLI)

Мостот е предно-горниот, широк и вентрално испапчен дел на ромбестиот мозок, кој се

наоѓа кранијално од продолжениот мозок, а каудално од средниот мозок.

98
 НАДВОРЕШЕН ИЅГЛЕД
НА МОСТОТ

Преднонадворешна или
вентролатерална страна ЗАДНА ИЛИ ДОРЗАЛНА
СТРАНА

SULCUS BASILARIS EMINENTIA PYRAMIDALIS SULCUS MEDIANUS SULCUS LIMITANS EMINENTIA MEDIALIS AREA VESTIBULARIS

Низ sulcus basilaris минува а. Basilaris.

Eminentia pyramidalis е предизвикана од fasciculi longitudinales, кои врват низ базалниот

дел на мостот (pars basilaris pontis).

СОСТАВ НА
МОСТОТ

СИВА БЕЛА
СУПСТАНЦИЈА СУПСТАНЦИЈА

99
 СИВА СУПСТАНЦИЈА

ЈАДРА НА ЧЕРЕПНИТЕ НЕРВИ РЕТИКУЛАРНА ФОРМАЦИЈА И

РЕТИКУЛАРНИ ЈАДРА

ВНАТРЕШНА КОЛОНА СРЕДНА НАДВОРЕШНА NUCLEI NUCLEI NUCLEUS

КОЛОНА КОЛОНА PONTIS CORPORIS LEMNISCI
TRAPEZOIDEI LATERALIS

МЕДИЈАЛЕН ЛАТЕРАЛЕН
РЕД РЕД

-nucleus n. -nucleus -nucleus n.

abducentis motorius n. facialis
trigemini

Б. БЕЛА СУПСТАНЦИЈА

НАДОЛЖНО НАСОЧЕНИ ВЛАКНА НАПРЕЧНО НАСОЧЕНИ ВЛАКНА

ПРЕДНА СРЕДНА БОЧНА ГРУПА

ГРУПА ГРУПА ПАТИШТА
ПАТИШТА ПАТИШТА

ПОДРАЧЈЕ НА ИНЕРВАЦИЈА

NUCLEUS N. ABDUCENTIS m. rectus lateralis (очно

јаболко)

NUCLEUS MOTORIUS N. Сите мастикаторни мускули,

TRIGEMINI помошни мастикаторни
мускули и два мускули
затегнувачи

ПОМОШНИ МАСТИКАТОРНИ m. mylohyoideus и venter

МУСКУЛИ posterior m. digastrici

ЗАТЕГНУВАЧИ m. tensor tympani и m. tensor

veli palatini

NUCLEUS N. FACIALIS M. STAPEDIUS, задната ½ на

надхиоидните мускули
(m. stylohyoideus и venter
posterior m. digastrici) и сите
мимични мускули

100
 Појдовното јадро на лицевиот нерв всушност се состои од вентрален и дорзален дел.
Невритите што се одделуваат од вентралниот дел ги инервираат мимичните мускули на челото и
очните капаци (,,горен фацијалис”), додека од дорзалниот дел ги инервираат сите други мимични
мускули (,,долен фацијалис”). Вентралниотдел од јадрото на лицевиот дел од јадрото на лицевиот
нерв добива нервни импулси од двете мозочни хемисфери или бикортикално, а дорзалниот дел
само од контралатералната мозочна хемисфера или уникортикално.

 СРЕДНА КОЛОНА
-NUCLEUS SALIVATORIUS SUPERIOR

ПАРАСИМПАТИЧКИ ВЛАКНА

N. INTERMEDIUS CHORDA TYMPANI N. PETROSUS R. COMMUNICANS CUM PLEXO

-WRISBERG MAJOR TYMPANICO

ПОДВИЛИЧНА ПЛУНКОВА СОЛЗНА, НОСНА ЗАУШНА ЖЛЕЗДА

ЖЛЕЗДА И НЕПЧЕНИ
ЖЛЕЗДИ
+
ПОДЈАЗИЧНА
МУСКУЛАТУРА

 НАДВОРЕШНА КОЛОНА

МЕДИЈАЛЕН РЕД ЛАТЕРАЛЕН РЕД

NUCLEUS NUCLEUS
SENSOIRIUS TRACTUS NUCLEUS N.
SUPERIOR N. SPINALIS N. VESTIBULOCOCHLEARIS
TRIGEMINI TRIGEMINI S. N. OCTAVUS

NUCLEI COCHLEARES NUCLEI VESTIBULARES

101
 VESTIBULARIS

VESTIBULARIS

VESTIBULARIS

VESTIBULARIS
COCHLEARIS

COCHLEARIS

SUPERIOR -BECHTEREW

MEDIALIS - SCHWALBE
LATERALIS - DEITERS

INFERIOR – ROLLER
VENTRALIS
DORSALIS
 NUCLEUS

 NUCLEUS

 NUCLEUS

 NUCLEUS

 NUCLEUS

 NUCLEUS
Nuclei pontis претставуваат многубројни ситни јадра, локализирани во предниот дел на
мостот (pars basilaris), меѓу надолжните снопови (fasciculi longitudinales), кои ги одделуваат.

Во nuclei pontis завршуваат влакната на trr. Corticopontini и колатерали на trr.

Corticospinales и tr. cotriconuclearis, а започнуваат fibrae pontis transversae s. pontocerebellares.
Јадрата на мостот претставуваат релејна станица преку која се воспоставува посредно врската
меѓу кората на големиот и кората на малиот мозок.

Во јадрата на трапезоидното тело делумно се прекинуваат централните неврони на

слушниот пат. Тие овозможуваат акустичка ориентација во просторот, односно одредување на
насоката од каде доаѓа звукот.

Nucleus lemnisci lateralis се состои од повеќе мали јадра, во кои се прекинуваат централните
неврони на акустичкиот пат.

Б. Бела супстанција на малиот мозок

Влакната на овие патишта означени како fibrae corticospinales, fibrae corticonucleares и

fibrae corticopontinae, образуваат надолжни снопови (fasciculi longitudinales), кои се разделени со
nuclei pontis и нивните влакна (fibrae pontis transversae s. fibrae pontocerebellares).

Во предниот дел на мостот има и поголема количина на напречно насочени влакна. Тоа се
fibrae pontis transversae, кои по одделувањето од nuclei pontis одат кон малиот мозок преку
неговото средно ноже (pedunculus cerebellaris medius).

Бочната група на патишта е хетерогена по својот состав.

Напречно насочени влакна кои врват низ pars dorsalis pontis, се централните неврони на
акустичниот пат. Оние негови влакна кои почнуваат од предното акустичко јадро го образуваат
патот наречен трапезоидно тело (corpus trapezoideum), а од задното акустично јадро, патот
наречен мозочни пруги (striae medullares). Поголем дел од влакната на овие два пата поминуваат
на контралатералната страна, и во висина на nucleus dorsalis corporis trapezoidei s. nucleus olivaris
superior се спојуваат, продолжувајќи понатаму како единствен пат под името бочна лента
(lemniscus lateralis).

102
 Во мостот уште како нови и значајни патишта се појавуваат tr. corticopontini. Тие се
екстрапирамидни патишта преку кои се пренесуваат нервни импулси за несвесни движења. Преку
нив мозочната кора посредно се поврзува со кората на малиот мозок и ја остварува својата
контрола врз неа.

Цитоархитектоника на кората на малиот мозок

ПРОДОЛЖЕН МОЗОК (MEDULLA OBLONGATA)

Продолжениот мозок вентрално е разграничен од мостот со напречна бразда (sulcus

bulbopontinus), од која, идејќи од средишната линија нанадвор, преку корени кончиња (filla
radicularia), се раѓаат:

-n. abducens (VI)

-n. facialis (VII) n. intermedius- Wrisberg (VII- bis)

-n. vestibulocochlearis (VIII)

Маслината се наоѓа зад корените кончиња на n. Hypoglossus, којшто избива во горнито дел
на sulcus lateralis anterior.

103
Меѓу sulcus lateralis anterior и sulcus lateralis posteriror се наоѓа funiculus lateralis.

Во долниот дел од граничната бразда се наоѓа долната јамка (fovea inferior), а под неа
триаголникот на n. Vagus (trigonum n. vagi). Под медијалнито дел, во овој триаголник лежи
висцеромоторното, а под латералниот дел висцеросензитивното јадро на n.vagus.

Долната ½ на eminentia medialis што се наоѓа под striae medullares, се вика триаголник на n.
hypoglossus (trigonum n. hypoglossi), бидејќи под него лежи јадрото на тој нерв.

Долната ½ на area vestibularis претставува триаглесто и лесно испапчено поле, што се наоѓа
под striae medullares, а му припаѓа на medulla oblongata.

Состав на продолжениот мозок

А. Сива супстанција на продолжениот мозок

Б. Бела супстанција на продолжениот мозок

104
 А. СИВА СУПСТАНЦИЈА

1. ЈАДРА НА ЧЕРЕПНИТЕ НЕРВИ 2. НОВИ СИВИ МАСИ 3. РЕТИКУЛАРНА ФОРМАЦИЈА

(NUCLEI NERVORUM (FORMATIO RETICULARIS) И
CRANIALIUM) РЕТИКУЛАРНИ ЈАДРА

a) ВНАТРЕШНА КОЛОНА б) СРЕДНА КОЛОНА в) НАДВОРЕШНА КОЛОНА

- nucleus n. Hypoglossi; - nucleus salivatorius inferior Медијален Латерален

-nucleus ambiguus; -nucleus dorsalis n. vagi ред ред

-nucleus -nucleus
tractus solitarii tractus spinalis
n. trigemini

Б. БЕЛА МАСА

1. ПРЕДНА ГРУПА ПАТИШТА 2. СРЕДНА ГРУПА ПАТИШТА 3. БОЧНА ГРУПА ПАТИШТА

НОВИ СИВИ МАСИ

Такви јадра во продолжениот мозок се:

1. Маслинесто јадро (nucleus olivaris)

2. Задно споредно маслинесто јадро (nucleus olivaris accessorius dorsalis)
3. Внатрешно споредно маслинесто јадро (nucleus olivaris accessorisu medialis)
4. Грацилно јадро (nucleus gracilis – Goll)
5. Кунеатно јадро (nucleus cuneatus – Burdach)
6. Споредно кунеатно јадро (nucleus cuneatus accessorius)

Ретикуларна формација (formatio reticularis) и ретикуларни јадра

Во горниот дел од мозочното стебло, ретикуларната формација има активаторно дејство, а

во задно-долниот дел од мостот и продолжениот мозок (tegmentum rhombencephali) има
инхибиторно дејство, макар што и во едниот и во другиот дел постојат зони и со спротивна
функција.

Во ретикуларната формација на продолжениот мозок се локализирано важни вегетативни

центри од кои добиваат импулси редица комплексни акции. Тука се наоѓаат:

105
 - Aвтоматски центар за дишење (поврзан со моторните јадра на сите мускули
кои учествуваат во респирацијата)
- Вазомоторен центар со пресорен и депресорен дел
- Центри за регулација на срцевата работа
- Булбарниот рефлекс за потење

Овде се наоѓаат и центрите на одбрамбените рефлекси:

- За кијање
- За кашлање
- За штуцање

Исто така, тука се локализирани и дигестивните центри за секреција на плунка, желудочен

сок, голтање, повраќање.

Најважни вегетативни рефлекси чија траса е позната се:

1. Рефлекс за дишење
2. Рефлекс за регулација на крвен притисок
3. Рефлекс за кашлање
4. Рефлекс за повраќање

Во рамките на мрежестата формација постојат поголеми и помали островца од сива супстанција,

наречени ретикуларни јадра. Од нив, во продолжениот мозок се позначајни:

1. Лачни јадра (nuclei arcuati)

2. Интеркалатно јадро (nucleus intercalatus -Staderini)
3. Бочно јадро (nucleus lateralis)

Ретикуларната формација и ретикуларните јадра по својата моторна функција му

припаѓаат на екстрапирамидниот моторен систем.

МУСКУЛ

ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

МУСКУЛ

106
ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

МУСКУЛ
ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

МУСКУЛ
ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

МУСКУЛ
ЦЕНТРАЛЕН НЕВРОН РЕЛЕЈНА КЛЕТКА ПЕРИФЕРЕН НЕРВРОН

107