Преглед на циркулацијата

Биофизика на притисокот, проток и резистенција

Главната улога на циркулацијата е да ги задоволува
потребите на ткивата.

• Транспорт на хранливи продукти, хормони и др. Со цел да се одоржи

оптималната околина во сите ткивни флуиди и да се продолжи живото
на клетката.
• Брзината на крвниот проток во ткивата е различна. На пример во
бубрезите овој проток е голем за да може да се одржи екскреторната
функција на бубрекот.
• Срцето и крвните садови всушност, го контролираат овој проток и
овозможуваат да ги снабдат ткивата со доволни количини на крв.
Циркулацијата се дели на системска и пулмонална

• Системската циркулација со крв ги снабдува сите ткива во телото

освен белите дробови.
• Функцијата на артериите е да транспортираат крв со висок притисок
во ткивата. Од оваа причина артериите имаат цврсти зидови и крвта
тече со голема брзина.
• Артериолите се мали гранки на артериите од кои крвта протекува во
капиларите. Артериолите имаат цврст садовен зид со што можат
целосно да се затвараат или да се дилатираат со што го
контролираат и регулираат протокот на крвта низ ткивата.
• Функцијата на капиларите е да направи размена на електролити,
нутритиенти, хормони и др. меѓу крвта и интерстициалната течност.
• Венулите собираат крвта од капиларите и пренасочуваат до големите
вени.
• Големите вени пак, собираат крвта од венулите и ја враќаат во срцето.
• Притисокот во вените е низок и затоа, зидовите им се тенки. Но, исто
така имаат големи количина на мускулно ткиво што овозможува да се
контрактираат или да се прошират и да собираат големи количини на
крв и да бидат резервуар на крвта.
Волумен на крвта во различни места на циркулацијата

84% системска циркулација

16% срце и белидробови
Базични принципи на циркулаторната функција

• Протокот на крвта до ткивата зависи од потребите на ткивото. Кога

ткивото врши активна функција потребата од крвта е многу поголема во
однос кога е во мирување.
• Крвта што се исфрлува од срцето во системската циркулација назад се
враќа преку вените.
• Срцевата акција автономно одговара на потребите на ткивата. При
оваа адаптација на срцето кон потребите на ткивата помошна улога
играат нервните влакна кој го стимулираат срцето.
• Артерискиот притисок се регулира независно од локалната циркулација
или срцевиот аутпут.
• Системската циркулација има различни механизми кои го одржуваат
притисокот во нормални граници.
• Ако притисокот се намали под 100ммХг во тој случај се активираат
различни невролошки рефлекси кои го покачуваат притисокот на
саканата граница.
• Невролошките сигнали ја забрзуваат срцевата акција, прават
контракција на големите венозни резервуари и генерализирана
контракција на артериолите.
Поврзаноста на притисокот, протокот и резистенцијата

• Разликата во притисоците на двата краја на крвниот сад се нарекува

градиент на притисокот.
• Отпорот на кој се спротиставува крвниот проток се нарекува васкуларна
резистенција.

Омс-ов закон
• Крвниот проток се мери со мерни единици на мЛ/мин или Л/мин.
• Вкупната крв во циркулацијата на еден возрасен човек во мирување
изнесува 5000мЛ/мин. Ова всушност означува срцевиот аутпут кој во
текот на една минута срцето ја пумпа во аортата.

• Ламинарен проток на крвта : линеарен протокот на крвта низ

крвниот сад. Ова значи дека секој слој од крвта се наоѓа во исто
растојание со зидот на крвниот сад.
• Параболична брзина на ламинарниот проток: при формирање на
ламинарниот проток брзината на протокот во центарот на крвниот сад
е најголема. Како се оди накај зидовите на крвниот сад брзината на
протокот се намалува.
 А. Два различни
флуиди во
мирување.

Б. Ламинарно
движење на
црвениот флуид.
Параболична брзина

В. Турбулентно
движење
Турбулентен проток: настанува кога брзината на протокот е преголема, кога
поминува од тесен простор (обструкција) или кога преминува преку остра
кривина и кога се движи на рапава површина протокот станува турбулентен.

• Кога протокот е турбулентен

во внатрешноста на крвниот
сад се создва вртење на
крвта што создава поголема
резистенција на крвниот
проток.
Re= Rejnold-ов koeficient
V= sredna brzina na
protokot
D= dijametar na sadot
P= denzitet
n= vizkoznost
КРВЕН ПРИТИСОК

• Мерните единици на крвниот притисок е mm Hg.

• Ова претставува напрегата што ја вложува крвта спроти една единица
на поворшина на садот.
• Пр. Кога се кажува дека притисокот во некој сад е 50 ммХг, од ова се
подразбира дека, напрегата има капацитет да ја турне колоната на
живата до 50 мм висина.

• Резистенцијата на крвниот проток

- резистенцијата претставува отпорот со што се соочува крвта при
движење низ крвниот сад. Директно не може да се пресмета. Затоа се
пресметува индиректно, односно, со мерење на крвниот проток и
разликата на притисоците на двете страни на садот.
Значењето на васкуларниот диаметар во детерминирање на
артериоларната резистенција.

• Околу 2/3 од резистенцијата на системската циркулација се наоѓа во

артериолите или артериоларна резистенција.
• Дијаметарот на артериолите изнесува од 4 – 25 mcm. Меѓутоа имаат
силен зид и затоа интерната димензија можат да ја зголемат дури 4
пати и, како резултат на тоа да се зголеми протокот на крвта дури 256
пати ( според законот на четврта сила).
• Ваквата способност на артериолите овозможува само со мали измени
во својот дијаметар да го зголеми протокот на крвта неколку пати.
Резистенција на крвниот проток во
сериски и паралелни васкуларни кола.
• Крвта што се пумпа од срцето се
движи од страна со висок
притисок (аорта) во страна со
низок притисок (вена кава).
• Артериите, артериолите,
капиларите, венулите и вените се
поредени во едно коло. Поради
тоа крвниот проток во секој крвен
сад е ист, и, вкупната
резистенција на крвниот проток е
збир на резистенциите
поединачно.
Ефектот на крвниот хематокрит и вискозитет врз васкуларната
резистенција и крвниот проток.

• Визкозитетот на крвта има влијаните на протокот на крвта. Како се

зголемува визкозитетот се намалува протокот.
• Во нормални услови, визкозитетот на крвта е три пати повеќе од
визкозитетот на водата.
• Визкозитетот на крвта главно е определн од црвените крвни зрнца.
• ХЕМАТОКРИТ : фракција на крвта што е формирана од еритроцити.
Ако лицето има вредност на хематокрит од 40, тоа значи дека, 40% од
крвта е сочинета од клетки додека, останатиот дел е плазма.
• Хематокритот на возрасен маж изнесува 42%, додека, на жената 38%.
Ова вредност се менува при присуство на анемијата или живење во
висока надморска височина.
1. Хематокрит кај
нормален човек.

2. Кај човек со
анемија

3. Полистемија
Визкозитетот на крвта е право пропорционално со хематокритот. Како
се зголемува хематокритот така се зголемува и визкозитетот.

• Во состојба на полистемија, хематокритот се золемува до 60-70. Во овие

услови визкозитетот на крвта станува 10 пати повеќе од тој на водата. И
како резултат на ова протокот на крвта во садот значително се намалува.

• Ефектот на притисокот врз васкуларната резистенција и крвниот проток

Зголемување на артерискиот притисок ја зголемува васкуларната
резистенција. Исто така и намалување на артерискиот притисок ја намалува
васкуларната резистенција и го нормализира крвниот проток.
• Секое ткиво има капацитет на својата ауторегулација да го одоржува
протокот на артериски притисок од 70 до 175 ммХг, ова се нарекува
ауторегулација на крвниот проток.
• Крвниот проток може да се промени при симпатетична
вазоконструкција или под дејство на хормоните ендотелин,
норепинефрин, вазопресин и ангиотенсин 2.

• Васкуларна дистензибилност и функциите на артерискиот и

венозниот систем
• Еден од карактеристиките на васкуларниот систем е да сите
васкуларни садови имаат дистензибилност.
• Дистензибилноста на артериите овозможува тие да се прилагодат на
пулсатилниот аутпут на срцето и придонесува протокот да биде мек и
континуирано.
Вените се многу подистензибилни во однос на артериите.

• Зидовите на артериите се многу подебели и поцврсти во споредба на

оние на вените.
• Затоа вените се 8 пати по дистензибилни во однос на артериите. Така
да секое зголемување на притисокот количински создава 8 пати
повеќе крв во вените во однос на артериите.
• Во белодробната циркулација пулмоналните вени имаат слична
дистензибилност како на тие од системската циркулација. Но,
пулмоналните артерии кои функционираат под притисок имаат
неколку пати поголема дистензибилност во однос на системските
артерии.
 • Во хемодинамичните студии потребно е да се
знае колку количина на крв се акумулира во
васкуларното корито при зголемување на
притисокот за 1 ммХг. Ова се вика васкуларна
комплиенца или капацитенца.

Васкуларна
комплиенца
или
капацитенца
• Комплианца и дистензибилност се различни поими. Васкуларен сад
со висока дистензибилност ако има мал волумен ќе има и ниска
комплиенца, додека васкуларен сад со ниска дистензибилност но, со
голем волумен има висока комплиенца. Ова е така бидејќи
комплиенцата е еднаква на дистензибилноста х волуменот.
• Комплиенцата на венскиот систем е 24 пати поголема во однос на
артериите. Бидејќи, 8 пати е подистензибилна и има 3 пати повеќе
волумен (8х3=24).
II. Притисокот на артериската пулсација

• Со секоја акција на срцевиот ритам артериите се полнат со одредена

количина на крв.
• Оваа нова количина на крв што се исфрлува од срцето во артериите
создава еден крвен проток. Протокот настанува единствено во време
на систола додека, во дијастола не се евидентира проток.
• Артериските гранки со својата комплиенца овозможуваат притисокот
на пулсацијата да се сведе на минимум во делот на капиларите.
• Кај здрав човек систолниот притисок на пулсацијата е 120 ммХг. А
дијастолниот притисок изнесува 80 ммХг. Разликата помеѓу овиее два
притисока се нарекува пулсен притисок.
Пулсниот притисок е под дејство на два фактора:
1. Строк волум аутпут,
2. Комплиенца (вкупната дистензибилност на артериската мрежа)

• Пулсниот притисок се зголемува паралелно со зголемувањето на

строк волум аутпутот додека, со комплиенцата е обратно
пропорционално (при намалување на комплиенцата се зголемува
притисокот).
• На пример со стареењето кај човекот се намалува коплинецата
(поради атеросклерозата) на артериите и затоа се зголемува пулсниот
притисок.

Pulse pressure: Stroke volume/ arterial compliance

Аускултаторна
метода за мерење
на крвниот
притисок.
• Кorotkoff sounds :
звуците што се слушаат
при мерење на КП.
• Звуците се слушаат при
проток на крвта од
артериската регија која е
стеснета при при стегање
на манжетната.
Вени и нивните функции

• Покрај собирање на крвта назад во срцето вените имаат и други

важни функции.
• Вените имаат способност да се контрактираат или да се шират а, со
тоа да акумулираат доволни количини на крв што може понатаму да
се употребува за дополнителните потреби на циркулацијата.
• Периферните вени исто така можат да ја придвижуваат крвта напред
преку венозната пумпа а, со тoа и помагаат на системската
циркулација.
За да се разбере функцијата на вените потребно е да се знае
притисокот во вените и кои фактори го одредуваат тој притисок.

• Крвта од системските вени се собира и се влева во десниот атриум.

Затоа притисокот во десниот атриум се нарекува Централен венски
притисок.
• Кога систолната функција на срцето е нормална и ја пумпа крвта силно
тогаш, притисокот во десниот атриум се намалува. И, обратно кога
функцијата на срцето ослабува и не може даја испумпа крвта силно
тогаш, притисокот во десниот атриум се зголемува.
• Во нормални услови притисокот на десниот атриум е 0 ммХг. Еднакво на
атмосферскиот притисок околу телото. Во патолошки состојби (Срцева
слабост, масивна трансфузија на крв) може да расте до 20-30 ммХг.
• Минималниот притисок во десниот атриум може да достигне до -3 или –
5 ммХг. Што е еднакво на негативниот притисокот во градниот кош околу
срцето.
Венска резистенција и периферен венски
притисок
• Големите вени кога се
проширени притисокот во
нив е скоро 0 ммХг. Но, при
влегување на вените во
градниот кош во одредени
места тие се колабираат
од страна на околните
ткива и зато тука има
застој на венската
циркулација.
 Големите вени
скоро секогаш се
под компресија на
околните ткива.
Затоа притисокот
во периферните
вени е поголем од
десниот атриум.
• Кога десниот атријален приритсок се покачува над 0 ммХг, крвта се
насочува назад во големите вени. Ова предизвиукува проширување
на вените и колабирање на местата кај има компресија од
страничните структури.
• Како расте десниот атријален притисок така се зголемува
периферниот венски притисок кој индиректно индицира на срцевата
слабост.
• Прирсокот во адбоминалниот простор изнесува +6 ммХг. Во услови
кога расте абдоминалниот притисок: бременост, обезност, тумори
притсокот во абдоменот расте.
• Зголемување на абдоминалниот притисок предизвикува да расте
притисокот во периферните вени на долните екстремитети.
Венски валвули , Венозна пумпа и нивниот ефект врз
венозниот притисок.

• Во стојечка положба венскиот притисок во стапалата е +90ммХг. При

движење на нозете или притискање на мускулите ја движи крвта
надвор од вените.
• Валвулите во вените се така уредени да овозможуваат движење на
крвта само во напредна насока на кај срцето. Спречуваат враќање
назад на крвта. Овој систем на пумпање се вика венозна пумпа.
• Благодарение на оваа пумпа при движење кај човекот, притисокот на
вените во стапалата се оджува до +20ммХг. Ако човекот прекине да се
движи и стои исправено тогаш притисокот расте пак на +90 ммХг.
Нарушување на функцијата на венозните валвули
предизвикува варикозитети на долните екстремитети.

• Долго време стоење во вертикална положба или во текот на

бременост кај жените поради зголемен венозен притисок доаѓа до
нарушување на функцијата на венозните валвули. Валвулите губат
можност комплетно да се затварат а, ова дополнително предизвикува
пореметување на функцијата на венозната пумпа.
• Исходот на ваквото нарушување на функцијата на валвулите
доведува до појава на варикозни вени во долните екстремитети.
 Микроциркулација и лимфатичен систем
• Секој орган има своја микроциркулација и ја контролира истата за своите
спесифични потреби.
• Артерии ----артериоли-----метартериоли ------ капилари----капиларна мрежа
• Вени ------венули
• Капиларниот зид се состои од мускулен слој и сврзно ткиво. Дебелината на
капиларниот зид изнесува 0.5 мцм. Внатрешниот дијаметар : 4-9мцм.
• Капиларната мембрана содржи ситни пори кои овозможуваат конекција
меѓу внтрешната и надворешната средина.
Компонентите на
микроциркулацијата

• Метартериоли :
терминали делови на
артериолите.
• Прекапиларен
сфинктер: мазни
мускулни влакна кои
го заобиколуваат
капиларите.
Крвниот проток низ капиларите

• Протокот низ капиларите не е континуиран туку, е интермитантен.

Постои периоди кога има и периоди кога нема циркулација.
• Причината за ваков проток на крвта е вазомоторната функција на
капиларите што овозможува повремена контракција на капиларите и
прекапиларните сфинктери.
• Најважниот фактор кој ја регулира ова вазомотрна активност е нивото
на кислород во ткивата.
• Кога ткивата работат интензивно и имаат потреба од поголеми
количини на кислород тогаш микроциркулацијата се интензивира.
Дифузија преку
капиларната
мембрана
• Дифузијата е механизамот
преку кој комуницира
плазмата со
интерстициалните флуиди.
• Дифузијата резултира со
термално движење на
молекулите на водата и
материите кои се
растворени во неа.
• Ако супстанцата е
растворлива во липиди
тогаш може директно да се
движи преку мембраната
без да има потреба да влезе
во порите. Ваквите
супстанци се движат многу
побрзо од другите кои треба
да влезат преку порите.
Супстаници кои не се растворливи во липиди се
транспортираат преку порите на интерклеточната средина.
Овие се супстанци растворливи во вода. Вакви супстанци се
молекулите на водата, натриумот, хлорот и гликозата.
Интерстисиум и
интерстисијални
флуиди
• 1/6 од вкупната телесна
течност се наоѓа во
интерстисиумот. Течноста
што се наоѓа во оваа
средина се вика
интерстисијална течност.
• Интерстисиумот
содржи две главни
материи: колагенски
влакна и
протеогликански
филаменти.
• Течноста во интерстисиумот потекнува од филтрацијата и дифузијата
кроз капиларите. Содржината на течноста е скоро иста со плазмата
само што концентрацијата на протеините е многу помала во однос
на плазмата. Бидејќи протеините тешко се движат кроз порите на
капиларите.
• Филтрацијата на флуидите кроз капиларите е зависна од
хидростатскиот притисок и колоидниот осмотски притисок и
коефициентот на капиларната филтрација.
• Хидростатскиот притисок овозможува движење на флуидоте кроз
капиларните пори.
• Осмотскиот притисок го одредува концентрацијата на протеините и
овој притисок предизвикува движење на флуидите со осмоза од
интерстисиумот кон крвта.
Дали течноста ќе се движи од интерстисиумот кон крвта или
во обратна насока зависи од четри главни сили :
Старлингови сили
1. Капиларен притисок : има за цел да ја движи течноста надвор од
капиларната мембрана.
2. Притисокот на интерстисијалната течност : кога е позитивен ја
присилува течноста да се движи кон внатре од капиларната
мембрана и во обратна насока кога притисокот е негативен.
3. Капиларна плазма колоидна-осмотски притисок : предизвикува
осмоза на течноста кон внатрешноста на капиларите.
4. Осмотски притисок на интерстисијална течност : предизвикува
осмоза на течноста надвор од капиларната мембрана.
• Ако збирот на овие сили е позитивен тогаш настанува филтрација на
течноста кроз капиларите. Ако збирот е негативен тогаш настанува
абсорпција на флуидите од интерстисиум кон капиларите.
Лимфатичен систем

• Претставува аксесорен пат преку кого течностите може да седвижат од

интерстисиумот кон крвта.
• Лимфатиците можат да транспортираат протеини и големи партикули кои
не можат да се филтрираат од капиларната мембрана.
• Ова овозможува враќање назад на протините од интерстисиумот во
крвта, без која што не е можно да се оджиме во живот повеќе од 24 часа.
• Скоро сите органи во телото имаат свој лимфатичен систем со чија
помош се дренира вишокот од течноста од интерстисиумот. Исклучоци
се површината на кожата, ЦНС, ендомисјумот на мускулите и
коските. Дури и овие ткива имаат ситни канали или перилимфатикус
преку што се движи интерстисијалната течност. Оваа течност се дренира
или во лимфатикусот или во цереброспинална течност на мозокот.
Скоро сите лимфатикуси од долниот дел на телото се
празнат во дуктус торасикус кој понатаму се влева во
венозниот систем во пределот на левата интрална југуларна
вена и левата субклавианка.

• Лимфата од левата страна на главата, левата рака и делови од

градниот кош се влеваат во дуктус торасикус.
• Лимфата од десната страна на главата, десната рака и делови од
градниот кош се влеваат во десниот лимфатичен канал.

• Протеинската концентрација на интерстисијалната течност е 2г/дл. И

лимфата која се движи низ овој простор има скоро иста концентрација
на протеини.
• Лимфата синтетизирана во хепар пак има концнетрација на протеини
6г/дл. Лимфата синтетизирана во цревата пак има концентрација на
протеини од 3-4 г/дл.
• 2/3 од лимфата се синтетизира во хепар и цревата. 1/3 доаѓа од
другите делови на телото.
• Во сите лимфни канали постојат валвули. Сите сегменти на
лимфните садови од една до друга валвула може да функционира
автономно.
• Ова овозможува да контрактираат дури и при полнење на мали
количини на лимфа во нив.
• Лимфатичниот систем игра важна улога во контролата на
концентрацијата на протеините во интерстисијалната течност,
притисокот и волуменот.
• Всушност лимфатичниот систем претставува еден механизам со
прекумерен проток, со чија помош ексесивните протеини и течности
од интерклеточните простори се враќаат назад во крвотокот.