TEMATIKA 3

MËSIMI 10

ROLI I KRISHTËRIMIT
NË JETËN SHOQËRORE
TË ARBËRVE
 REZULTATET E TË NXËNIT
Nxënësi
 Dallon ndikimin e krishtërimit në trashëgiminë tone kulturore materiale dhe jo materiale
(arkitekturë, sculpture, picture, letërsi/kodikë, muzikë et tjera.)
Kisha e Arbrit në shek. XII-XIV 2/1
• Ndarja midis kishave nuk ndikoi shumë në orientimin fetar të arbërve, të cilët e lidhnin atë me interesat e
trojeve arbërore.

• Gjatë shek XII vihet re një orientim pro perëndimit dhe pro papës, jo vetëm në veri por edhe në zonën midis
Drinit dhe Durrësit

• Aktivizohen kishat katolike dhe manastiret, si: Shën Pavlit në Blinisht, Shën Mërisë në Ndërfan, Shën Lleshit
në Orosh, Shën Kolit në Breg Mat, Shën Premtes në Kurbin dhe Shelbuemit në Rubik

Kisha Shën Shtjefnit, shek XIII Kisha e Shën Athanasit të

Kisha Kalivarës, shek XII Muzakajve në Kostur, shek XIV
(Kala e Shkodrës)
Kisha e Arbrit në shek. XII-XIV 2/2
• Në Durrës krijohen urdhra fetar katolikë të rinj dominikanë dhe françeskanë.

• Këto Instuticione Fetare Vareshin nga Peshkopata Arbrit që gëzonte status të veçantë duke patur varësi direkte
nga Papa.

• Princi Dhimitër, në rolin e udhëheqësit të principatës së Arbrit, në vitin 1208, i deklaroi Papës se ai dhe vasalët
e tij dëshironin të ishin besimtarë të kishës katolike.

• Në këto kohë të paqëndrueshme edhe vetë peshkopët, në varësi të rrethanave, orientoheshin njëher nga Papa
njëher nga Patriarkana, pasi kalimi në besimin tjt nuk përbënte herëzi

Shën Françesku, në lezhë Stema e Arbërit

Gjin Progoni 1198-1208
Roli i Krishtërimit në jetën shoqërore të Arbërve 2/1
• Pavarsisht qëndrimeve instucionare fetare, klerikët të nivelit të ulët në trojet arbërore ishin vendas, gjë që
ndikonte në lidhjet më të afërta të tyre me komunitetin që shërbenin.

• Këta klerikë nuk kishin privilegje dhe bënin një jetë të thjeshtë si shumica e besimtarve që u shërbenin.

• Duke qenë vendas dhe në kushtet kur trojet Arbërore kërcënohej nga rreziqe të ndryshme, në jo pak raste, klerikët
si ata katolikë, edhe ata ortodoks mbanin qëndrim politik duke marrë pjesë active në rezistencën ndaj pushtuesve
të huaj.

• Një shembull konkret është ai i peshkopit të Krujës, Andrea i cili u rreshtua me fisnikët arbëror kundër pushtimit
nga shkijet.

● Klerikët Arëbrorë me qëndrimin e tyre liridashës

futën një element të rëndësishëm në jetën fetare
që do të vazhdojë të jetë prezent në shekujve në
vazhdim

Manastiri Franceskan I Tivarit, shek XIII

Roli i Krishtërimit në jetën shoqërore të Arbërve 2/2
• Klerikët e lartë arbërorë luanin një rol të rëndësishëm edhe në fushën e diplomacis, pasi ata ishin njerëz të
mësuar, njohës të disa gjuhëve të huaja dhe vëzhgues të kujdesshëm të zhvillimeve politike brenda dhe jashtë
trojeve arbërore.

• Roli diplomatic të klerikvë të lartë të Tivarit, Drishtit, Shkodrës, Lezhës, Durrës, Vlorës. U shtua sidomos gjatë
kohës së principatave feudale arbërore në Shek XII-XIV

• Ndër to shquhet kryepeshkopi i Durrësit Pal Engjëlli si një diplomat i shquar i Skëndërbeut.

• Duke qenë shpesh njerzit e vetëm të mësuar sidomos në fshatra klerikët luanin një rol të rëndësishëm në arsim,
art, kulturë etj. si dhe per interpretimin e dokumenteve te ndryshme administrative deri te korrespodenca e
besimtarve.
● Në mungesë së një letërsie arbërore të shkruar, dokumentet
fetare, midis të cilave veçohet kodikët e klerit iliro-arbëror, janë
një trashëgimi me vlera jo vtm kombëtare por edhe botërore.
● Roli i krishtërimit në trojet arbërore ka qenë i rëndësishëm në
kompaktësinë e popullit dhe mbrotjen e tij nga rreziqet
asimiluese apo asgjësimit që e kan kërcënuar atë jo pak herë

Pal Engjëlli
Harta e Arbërit