ANNE SÜTÜNÜN TEŞVİKİ ve BEBEK DOSTU SAĞLIK KURULUŞLARI PROGRAMI

1
 Amaç ve Hedefler
• Amaç; Emzirmenin Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları
Programı’nı tanıtmak ve emzirme göstergelerindeki değişimleri
açıklamak
• Hedefler;
1. Bebek ve küçük çocuk beslenmesine anne sütünün önemini açıklamak
2. Bebek Dostu Hastane İnsiyatifi’nin (BDHİ) kısa tarihçesi hakkında bilgi
sahibi olmak. Ayrıca, bebek ve küçük çocuk beslenmesinde
DSÖ/UNICEF küresel stratejisini bilmek ve açıklamak
3. Emzirmenin Teşviki ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı’ nın
amacını ve hedeflerini açıklamak
4. Program bileşenleri hakkında bilgi sahibi olmak ve güncel durumu
bilmek
5. Ülkemizin emzirme göstergeleri açısından mevcut durumunu bilmek

2
 Yaşamın ilk yılları…
İnsan beyninin gelişimi döllenme ile
başlamakta ve adölesan çağı boyunca
devam etmektedir.
Bu gelişim en hızlı yaşamın ilk birkaç yılında
olmaktadır.
Anne karnında başlayan ve doğumdan
itibaren iki yaşın sonuna kadar devam eden
süreç “kritik pencere” dönemidir.
Büyüme ve gelişmenin ideal şartlarda
olabilmesi için bu dönemdeki beslenme çok
önemlidir.
3
Beslenme neden bu kadar önemli?
• Gebe ve bebeklerdeki beslenme yetersizliği küresel
hastalık yükünün %10’undan fazlasını oluşturmaktadır.

• Yılda yaklaşık 1,5 milyon çocuk akut beslenme yetersizliği

nedeni ile ölmektedir.

• 2011 yılı rakamlarına göre dünya genelinde yaklaşık 165

milyon çocuk yetersiz gıda, vitamin ve mineralden fakir
diyet, yetersiz bakım ve hastalıklar nedeniyle bodurdur.

• Dünya genelinde 5 yaş altı ölümlerin %20’si uygun

beslenme müdahaleleri ile önlenebilir

WHO, 10 facts on nutrition

4
 Anne sütü ile beslenme neden önemli?
• Anne sütü, bebeğin ihtiyaçlarını karşılayan ideal
içeriğe sahip olması nedeniyle önemlidir
• İlk 6 ay sadece anne sütü alan bebeklerle
kıyaslandığında tüm nedenlere bağlı bebek
ölümleri :
– Ağırlıklı olarak anne sütü alanlarda 1,5 kat
– Kısmen anne sütü alanlarda 4,8 kat
– Emzirilmeyenlerde 14,4 kat
daha yüksek bulunmuştur.

*Sankar MJ et al., Optimal breastfeeding practices and infant and child mortality: a systematic review and meta-analysis. Acta
Pediatrica 2015 5
 Çocuk ölümlerinin %45’inin altında yetersiz beslenme yatmaktadır;
Emzirmenin arttırılmasıyla her yıl 820.000 çocuğun hayatı kurtarılabilir.

Birleşik etki
Combined effects 3,149,000
Combined effects 45.4 Birleşik etki

Bodurluk
Stunting 17.0 Underweight 1,180,000
Düşük kilo
Düşük ağırlık
Underweight 17.0 Stunting
Bodurluk 1,179,000
Ceninde gelişme geriliği
Fetal growth restriction 11.8 Fetal growth
Ceninde restriction
gelişme geriliği 817,000
Yetersiz anne sütü
Sub-optimal breastfeeding 11.6 Yetersiz
Sub-optimal anne sütü
breastfeeding 804,000
Aşırı zayıflık
Wasting 11.5 Aşırı zayıflık
Wasting 800,000
Ciddi zayıflık
Ciddi zayıflık
Severe wasting 7.8 Severe wasting 540,000
Vitamin A eksikliği Vitamin A eksikliği
Vitamin A deficiency 2.3 Vitamin A deficiency 157,000
Çinko eksikliği Çinko eksikliği
Zinc deficiency 1.7 Zinc deficiency 116,000
Ölüm oranı Yıllık ölüm oranı
Percentage of
0.0deaths
5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0 50.0 Annual numbers of deaths 0 2,000,000 4,000,000

Black RE, Victora CG, Walker SP, et al, and the Maternal and Child Nutrition Study Group. Maternal and child undernutrition and overweight in6low-
income and middle-income countries. Lancet 2013; 382: 427–51.
 Bebek Dostu Hastane İnisiyatifi

DSÖ ve UNICEF, 1990 yılında gerçekleştirilen

"Innocenti Deklarasyonu" ile emzirmenin korunması,
teşvik edilmesi ve desteklenmesi konusunda dört
hedef belirleyerek, Bebek Dostu Hastane İnsiyatifi’
nin hayata geçirilmesinin temellerini atmıştır.

7
 Deklarasyon Hedefleri
1. Ulusal bir emzirme koordinatörü seçilmesi ve farklı sektörler
üzerinden yürüyen bir emzirme kampanyasını yönetecek bir komite
kurulması gerektiği
2. Hükümetlerin anne sütü yerine geçen ürünlerin pazarlanması ile
ilgili uluslararası yasanın uygulanması yönünde harekete geçmesi
3. Başarılı emzirmeye giden 10 Adım uygulamasının yaygınlaştırılması
4. Kadınların emzirme hakkını koruma altına alacak yasalar çıkarılması

Innocenti Bildirisi, 1991 yılında Dünya Sağlık Konseyi

tarafından yürürlüğe sokuldu. Böylece bu kongrede yer
almayan ülkeler tarafından bile tanınmak zorunda
bırakıldı.

8
 Bebek Dostu Hastane İnisiyatifi

• UNICEF Başkanı Jim Grant 1991 yılında Bebek Dostu

Hastane Girişimi’ni başlattıklarını açıkladı. Bu da emzirme
yönünde atılmış en önemli ve etkili adımlardan biri oldu.
Emzirmeyi bütün ülkelerin sağlık politikalarının bir parçası
haline getirdi
• UNICEF ilk kez, gelişmiş ülkeleri de dahil ederek bütün
dünyadaki çocuklar adına bir talebi gerçekleştirmiş oldu

9
 Bebek Dostu Hastane İnisiyatifi
• Bebek Dostu Hastane İnisiyatifi (BDHİ), norm olarak
emzirmeyi destekleyen sağlık bakım ortamı
oluşturarak her bebeğin yaşama en iyi şekilde
başlamasını amaçlayan küresel bir girişimidir (1991).
Girişimin iki ana hedefi vardır:
• Hastaneleri On Adım’ın uygulanması yoluyla Bebek
Dostu haline getirmek
• Doğum servisleri ve hastanelerinde ücretsiz ve düşük
maliyetli anne sütü muadillerinin dağıtılmasını sona
erdirmek

10
 Dünyada Bebek Dostu hastane sayısı giderek
artmaktadır

Tüm dünyada program yaklaşık 156 ülkede

yürütülmektedir ve:
• 1995’e kadar 4300
• 1996’ya kadar 8000
• 1997’ye kadar 13000
• 2007 sonunda 20,000 hastane bebek dostu hastane
unvanı almıştır.

11
 Bebek ve Küçük Çocuk Beslenmesinde Küresel
Stratejinin Hedefleri:
• Dünya Sağlık Asamblesi ve UNICEF 2002’de ‘Bebek ve Küçük
Çocuk Beslenmesi Küresel Stratejisi’ni onaylamıştır:
• Küresel Strateji;
– Uygun beslenme ile bebek/çocukların büyüme-gelişme,
sağlıklı olma ve hayatta kalma şanslarını arttırmak,
– İlk 6 ay sadece anne sütü ve sonrasında zamanında, yeterli,
güvenli ve uygun tamamlayıcı beslenme ile birlikte anne
sütünün 2 yaş ve ötesinde devam ettirilmesi ve
– Aynı zamanda anne beslenmesine önem vermek ve ayrıca
sosyal destek ve toplum desteğini savunmaktır.

12
 Emzirmede Küresel Hedef

• 2025’te ilk 6 ayda anne sütü verme oranını tüm

dünyada en az %50’ye yükseltmektir.

• Halen ilk 6 ay sadece anne sütü alabilen bebek

oranı %38’dir.

13
ANNE SÜTÜNÜN TEŞVİKİ ve BEBEK DOSTU
SAĞLIK KURULUŞLARI PROGRAMI

14
• Program ülkemizde de 1991
yılından bu yana Sağlık
Bakanlığı önderliğinde ‘Anne
Sütünün Teşviki ve Bebek
Dostu Sağlık Kuruluşları
Programı’ olarak sürdürülüyor.
• Programın temel hedefi Başarılı
Emzirmede 10 Adım Prensipleri
doğrultusunda sağlık hizmetleri
içinde emzirmeyi standart hale
getirerek bebeklerin hayata en
iyi şekilde başlamasını
sağlamaktır.

15
 Programın Amacı-1

• DSÖ’nün önerileri çerçevesinde;

• Bebeklerin doğumdan hemen sonra emzirmeye başlatılması,
ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesi ve 6. aydan sonra uygun
besinlerle beraber emzirmenin 2 yaş ve sonrasına kadar
sürdürülmesi” ve bu şekilde tüm bebeklerin yaşama sağlıklı
başlaması,
• Emzirmenin korunması ve desteklenmesi ile programın
temelini oluşturan başarılı emzirmede 10 adım stratejisinin
tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulanması ve
sürekliliğinin sağlanması,

16
 Programın Amacı-2
Sağlık kuruluşlarına ücretsiz ve düşük ücretli anne sütü muadili
ürünlerin dağıtımının engellenmesi, Uluslararası Mama
Koduna uygun hareket etmelerinin sağlanması
Ayrıca beslenme bozukluklarının önlemesi ile bebek ve
çocuklarda morbidite ve mortaliteyi azaltmak
hedeflenmektedir.

17
THSK 2013-2017 Stratejik Eylem Planı

18
 Hedefler
• 2017 yılı sonuna kadar:
– Akut beslenme bozukluğu bulunan 5 yaş
altı çocuk oranını %1,7’nin
– Kronik beslenme bozukluğu bulunan 5
yaş altı çocuk oranını %8’in altına
düşürmek
– İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme
oranını %70’e çıkarmak
– Ortanca emzirme süresini 18 aya
çıkarmak
– Anne destek gruplarının Türkiye
genelinde yapılanması
19
 Programın Bileşenleri

-Bebek Dostu Hastaneler (1991)

-Bebek Dostu Aile Hekimliği (2002)
-Bebek Dostu İl (2002)
-Altın Bebek Dostu İl (2008)
-Bebek Dostu Yenidoğan Yoğun Bakım (2012)

20
Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları
Değerlendirmeleri
Doğum Yapılan Hastaneler
“Emzirmede 10 Adım”

Çocuk Hastaneleri
“Emzirmede 9 Adım”

Bebek Dostu Aile Hekimliği

“Emzirmede 9 Adım”

Bebek Dostu Yenidoğan Yoğun Bakım

“Emzirmede 7 Adım”
21
 Başarılı Emzirmede 10 Öneri (On Adım)
1. Kuruluşta çalışan tüm sağlık görevlilerine düzenli olarak iletilen yazılı bir emzirme
politikası.
2. Bu politikayı yürütmek için gerekli becerileri tüm sağlık görevlilerine kazandırmak
üzere bir eğitim programı.
3. Tüm hamile kadınları emzirmenin yararları ve uygulaması hakkında bilgilendirmek.
4. Annelere doğumdan sonraki ilk yarım saat içinde emzirmeye başlamaları için
yardım etmek.
5. Annelere nasıl emzireceklerini göstermek bebeklerinden ayrı kalsalar da emzirmeyi
nasıl sürdürebileceklerini öğretmek.
6. Tıbbi bir gereksinme olmadıkça yenidoğana anne sütü dışında herhangi bir yiyecek
ya da içecek vermemek.
7. Anne ve bebeğin 24 saat aynı odada kalmasını sağlamak.
8. İsteğe bağlı emzirmeyi özendirme
9.  Anne sütü ile beslenen bebeklere biberon veya yalancı emzik vermemek.
10. Anneleri, taburcu olduktan sonra da emzirmeye devam edebilmeleri,
karşılaşabilecekleri sorunları çözebilmeleri ve bebekleri ile kendilerinin kontrollerini
yaptırabilmeleri için başvurabilecekleri sağlık kuruluşları hakkında bilgilendirmek
22
Anne sütü ile beslenme danışmanlık Eğitimi alan
personel sayısı

30.000
25.315
25.000
20.000
15.000
10.000 8.743

5.000
0
1991-2002 2003-2011
23
 Bebek Dostu Hastaneler
1400

1200 1119 1150

1007
1000 962
847
784
800 725
665
619
600 546
425
400 323
206
200 141

0
1991- 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
2002

Ülkemizdeki tüm hastane doğumlarının % 92’si bebek dostu

hastanelerde gerçekleşmektedir.
24
 Bebek Dostu Aile Hekimliği
• Bebek Dostu hastanelerde temelleri atılan programın
sürdürülebilir olması için 1. basamak sağlık hizmetleri
büyük önem taşımaktadır.
• Bebek dostu illerimizin unvanlarını koruyabilmeleri için,
il bünyesindeki tüm aile hekimlerinin en az %40’ının,
• Altın Bebek Dostu il ünvanı alabilmek ve almış olanların
unvanlarını koruyabilmeleri için ise il bünyesindeki tüm
aile hekimliği birimlerinin en az %70’inin “Bebek Dostu
Aile Hekimi” olması gerekmektedir.

25
 Bebek Dostu İl
Ülke genelinde tüm illerimiz bu ünvana sahiptir.
1) İl merkezinde bulunan Çocuk Hastaneleri ile Doğum
Yaptırılan Hastanelerin tamamının BDH olmasının
sağlanması
2) İlde mama kodu uygulamaları ile ilgili çalışmalar yapılması
3) İlde 1. basamak sağlık hizmeti veren sağlık kuruluşlarının en
az % 40’ının Bebek Dostu olmasının sağlanması
4) Topluma anne sütü uygulamalarını yaygınlaştırmak ve
bilinçlendirmek için en az 3 faaliyette bulunulması
5) Ünvan alımını müteakip her yıl en az 1 sosyal aktivite
yapılması ve yıl sonunda Bakanlığa raporlanması gereklidir

Unvan 5 yıl süreyle geçerlidir, süre sonunda yeniden

değerlendirme yapılır.
26
 Altın Bebek Dostu İl
1)İl merkezindeki tüm hastanelerin BDH olması
2)İlçelerde bulunan doğum yapılan ya da çocuk hastanelerinin %75’inin BDH
olması
3)İlde “Bebek Dostu” unvanı alan hastanelerin her sene “Bebek Dostu Hastane
Kendi Kendine Değerlendirme Formu” kullanılarak değerlendirilmesi
4)İl genelindeki birinci basamak sağlık kuruluşlarının %70’inin bebek dostu
olmasının sağlanması ve eğitim düzenlenmesi (yılda 2 kere)
5)Emzirmenin ve anne sütünün desteklenmesine yönelik en az 10 sosyal
aktivite yapılması
6)İl Genel Meclisi’nde grup toplantısı yapılarak karar alınması
7)Unvan alımını müteakip her yıl en az 3 sosyal aktivite yapılması ve yıl
sonunda Bakanlığa raporlanması gereklidir
Unvan 5 yıl süreyle geçerlidir, süre sonunda yeniden değerlendirme yapılır.

27
 Yıllara göre Bebek Dostu İl ve Altın Bebek Dostu İl
sayılarındaki değişimler
Bebek Dostu İller Altın Bebek Dostu İller
90
81 81 81 81 81
80 76 77 78 78 78
72
70 67
59 60 61
60 58

50 47 48
45
41
40
34
29
30 25
20
20

10 8
1
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

28
 Bebek Dostu Yenidoğan Yoğun Bakım Programı

• Bu Program 2012 yılında Üst Komitede alınan karar

sonucunda başlatılmıştır.
• Yenidoğan Yoğun Bakım Üniteleri için 7 adım stratejisi
kabul edilmiştir.
• Program Ankara Etlik Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları
Eğitim ve Araştırma Hastanesi pilot olarak başlatılmıştır.
• 2017 yıl ortası itibariyle 35 Yenidoğan Yoğun Bakım
Ünitesi unvan almıştır.
• 23 Ünite ön hazırlıklarını tamamlamış ve dış
değerlendirme için beklemektedir.
29
BEBEK VE KÜÇÜK ÇOCUK BESLENMESİ ve
EMZİRME GÖSTERGELERİ

30
 Beş Yaş Altındaki Çocukların Yetersiz Beslenme Durumunun Üç
Antropometrik Endekse Göre Yüzdesi
1993 1998 2003 2008 2013
20.0
18.9

18.0

16.0
16.0

14.0

12.2
12.0
10.3
10.0 9.5 9.5
% 8.3
8.0

5.9 6.1
6.0

3.6 3.9
4.0 3.2 3.2 3.0 2.8
1.9 1.7 1.9 1.8
2.0 1.4
0.7 0.9 0.4 0.4 0.3 0.3 0.4 0.6 0.3 0.4
0.0
<-2 SD < -3 SD <-2 SD < -3 SD <-2 SD < -3 SD
Yaşa göre boy Boya göre ağırlık Yaşa göre ağırlık

Kaynak: Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması 1993-2013 31

 Yıllara göre ortalama ve ortanca emzirme süresi (ay)
Ortalama emzirme süresi Ortanca emzirme süresi

18.0
16.9
16.5
16.0 16.0
16.0
14.9
13.7 14.0
14.0 13.3
12.0 12.0
12.0

10.0

8.0

6.0

4.0

2.0

0.0
1993 1998 2003 2008 2013

*Kaynak: TNSA 1993-2013

32
 Yıllara göre emzirme göstergelerindeki değişimler

Bir süre emzirilen İlk 1 saat içinde <6 ay sadece anne <6 ay anne sütü 1 yaşında halen
Yıllar (%) emzirme (%) sütü (%) +su (%) emzirilenler (%)

1993 95,2 19,9 10,4 29,0 47,5

1998 95,2 51,8 10,7 31,4 48,6

2003 96,8 53,9 20,8 45,7 55,2

2008 96.7 39.0 41.6 60,0 66,7

2013 96.4 49.9 30.1 52,7 68,2

Kaynak: TNSA 1993-2013

33
 Emzirme ve ek gıda

TNSA, 2013
34
6 aydan küçük bebeklerde sadece anne sütü verme oranının
düşük olmasının nedenleri
•Sağlık personeli tarafından anneye gebelik ve doğum
sırasında yeterli danışmanlık verilmemesi
•Annelerin özgüveninin yetersiz olması
•Annelerin sütünün bebeği için yeterli olmadığını
düşünmeleri
•Annelerin işe başlaması (ücretli izin süresi)
•Eş, aile ve toplum desteğinin yetersizliği
•Ticari mama firmalarının baskısının artması (ne kadar pahalı
olsa da mamalara karşı duyarsız kalınamaması)
•Sezaryen doğum oranlarının yüksek olması vb….

35
TEŞEKKÜRLER

36