ОПШТИ

КАРАКТЕРИСТИКИ
НА
СВЕТСКОТО
СТОПАНСТВО
Индустријата претставува
стопанска дејност која ја
опфаќа преработката на
разновидните суровини
по машински пат.
Од економски аспект поимот
индустрија се користи специфично
за одреден регион на економско
производство што вклучува големи
суми почетен капитал пред да се
оствари профит.
Индустрискиот развој зависи
од влијанието на голем број
природно – географски и
општествено – економски
фактори.
 Пред појавата, односно во нејзината
предисторија, луѓето се занимавале со домашни
ракотворби и со занаетчиство, а преминот кон
индустриско производство бил извршен преку
мануфактурата.
 Најзначајни пронајдоци биле:
парната машина
парабродот
парната локомотива
 Во периодот кога индустриските
претпријатија од речните текови се
поместувале кон басените за јаглен и
железна руда поради тоа што за движење на
парната машина било потребно јаглен, а не
како до тогаш силата на водата Велика
Британија станала прва индустриска земја
во светот.
 Нова научно – техничка револуција било
откривањето на моторот со внатрешно
согорување, како и користењето на
електричната енергија. Ова довело до тоа да се
развие автомобилскиот сообраќај, и да се
појави воздушниот. Како резултат на сето ова
машинската индустрија станала главен носител
на прогресот.
 Следната фаза од индустрискиот развој е
примената на атомската енергија, како и
електрониката и автоматиката.
 Како главни носители на модерната индустрија
стануваат земјите од Западна Европа,
Англоамерика, Јапонија и бившата земја СССР.
 Но, во поново време индустријата продира и во
помалку развиените делови на светот.
Според предметот на работа,
индустријата се дели на:
ЕКСТРАКТИВНА – индустрија која
производите ги добива директно од
природата.
ПРЕРАБОТУВАЧКА – индустрија која
преработува разновидни суровини.
 Според видот на производството, индустријата се дели
на:
ТЕШКА (БАЗИЧНА) – произведува средства за
производство. Тука спаѓаат: металургија, металска
индустрија, машиноградбата, тешката хемиската,
електроиндустријата и индустрија за градежни
материјали.
ЛЕСНА – тука спаѓаат: текстилна, прехрамбена, индустрија
за кожи, гуми и чевли, лесната хемиска, индустрија за
тутун и дрвната индустрија.
 Во индустријализацијата на одделни земји,
индустријата се дели:
ТРУДОВО – ИНТЕНЗИВНА – спаѓаат индустриски
гранки кои се одликуваат со голема вработеност, а
со мало вложување на капитал.
КАПИТАЛНО – ИНТЕНЗИВНА – се базира врз големи
финансиски вложувања и скапи и модерни
машини, а бројот на вработени е релативно мал.
ЕНЕРГЕТСКО СТОПАНСТВО ВО СВЕТОТ
 Енергетските извори се делат на:
 ТРАДИЦИОНАЛНИ (СТАРИ)
 Силата на човекот
 Силата на домашните животни
 Сончевата енергија
 Силата на ветрот
 Водата
 Енергијата на огнот
 СОВРЕМЕНИ (НОВИ) - Со појавата на парната машина, главен енергетски
извор станува јагленот. Потоа со пронаоѓањето на моторот со внатрешно
согорување започнала да се употребува нафтата. Паралелно на ова се
зголемува и употребата на земниот гас, а се појавува и електричната енергија.
Енергетските извори се делат на:
НЕОБНОВЛИВИ – јаглен, нафта и
земниот гас.
ОБНОВЛИВИ – водната енергија и
енергијата на сонцето.
ЈАГЛЕНОТ КАКО ИЗВОР НА ЕНЕРГИЈА И ПРЕДМЕТ НА
МЕЃУНАРОДНА ТРГОВИЈА
Јагленот настанал со јагленисување на растенијата.
 Видови јаглен:
тресет – 50 % јаглерод
лигнит – 60 % јаглерод
кафеав – 70 % јаглерод
камен – 85 % јаглерод
антрацит – 90 % јаглерод
 Со хемиската преработка од јагленот се добива:
каучук, платични маси, смоли, катран и др.
 Светските резерви на јаглен се проценети околу
8 600 милијарди тони, од кои 6 500 милијарди
тони се камен јаглен, а останатиот дел мрк јаглен
и лигнит.
 Вкупното светско производство на јаглен
изнесува околу 5 милијарди тони.
 Според големината на расположливите резерви
на јаглен, во светот може да се издвојат четири
главни подрачја:
-Прво подрачје: територија на поранешна држава
СССР.
-Второ подрачје: територија на САД.
-Трето подрачје: територија на Кина.
-Четврто подрачје: територија на Европа.
НАФТАТА И ЗЕМНИОТ ГАС КАКО ИЗВОРИ
НА ЕНЕРГИЈА
Од нафтата и земниот гас светот добива
60% од енергијата. Нафтата е главно
гориво во сообрајќајот, а гасот се поголем
извор на топлина во домаќинството и
индустријата.
Во 1960 година е проценето дека резервите
на нафта ќе потраат четириесетина години.
До 1990 година се пронајдени нови
резерви, но пораснала и потрошувачката.
Затоа и таа година резервите на нафта се
проценети на четириесетина години.
 Земјите производители на нафта се
здружени во посебна организација-
ОПЕК.
 Земниот гас е постојан придружник
на нафтата и обично се експлоатира
паралелно со неа.
Теоретски потенцијал на водната сила е теоретски
возможна сила која водотек може да ти ја обезбеди без
обзира на техничка и економска страна на остварливост
растенија. За сметката на овај показател потребно е да ги
познаваш висинските разлики за растојанија на податоци
единици, подолг профил нарека и поток, во времетраење и
учество на сила, распореденост на сила во должина на
незјиниот тек , расподела сила во функција на времето, на
просечните и максималните протоци.
-Технички искористен воден потенцијал се одредува на основа
развој на техничко решение кога е одредено реално остварлив
потенцијал годишно производство на енергија.
-Економски искористлив воден потенцијал е онај дел на
технички искорисливиот потенцијал чија се експлоатација
економски исплаќа.
 -Денес во светот се користи 18% технички искористлив, односно
28% економски искористлив потенцијал. Најголем дел на
неискористен резерви се наоѓа во земјата во развојот.