ავტორიტარიზმი და

ტოტალიტარიზმი
 შინაარსი
• განსაზღვრებები
• შედარებები: დემოკრატია,
ავტორიტარიზმი, ტოტალიტარიზმი
• ეკონომიკური მიზეზები
• კულტურული მიზეზები
• ფაქტობრივი მასალა
 განსაზღვრება
ავტორიტარიზმია პოლიტიკური სისტემა,
სადაც

• ძალაუფლება მოქცეულია ვიწრო

ჯგუფის ან ლიდერის ხელში
• ძალაუფლება არ არის
შეზღუდული და
გაწონასწორებული
 ტოტალიტარიზმის
განსაზღვრებები
პოზიტიური (?): ტოტალიტარულ საზოგადოებაში ყველა და ყველაფერი
ექვემდებარება ერთ მიზანს - სახელმწიფოს. ჯოვანი ჯენტილე
(იტალიელი ფილოსოფოსი, ფაშიზმის იდეის ავტორი)

ნეგატიური: სისტემა, სადაც სახელმწიფო ყველა სფეროს აკონტროლებს.

 
ტოტალიტარიზმი ღია საზოგადოების მთავარი გამოწვევაა. ტოტალიტარიზმს
ისტორიული გარდაუვალობის სჯერა. Karl Popper, The Open Society and Its
Enemies (1945)
 
ნაციზმი და საბჭოთა კომუნიზმი ახალი ფორმებია და არა ტირანიის ძველი
ფორმების გამეორება. ტოტალიტარიზმის იდეოლოგიებს აქვს მარტივი
პასუხები წარსულზე, აწმყოსა და მომავალზე. Hannah Arendt, The Origins of
Totalitarianism
 შედარება
ძალაუფლების ძალაუფლების ძალაუფლების გავლენა
წყარო კონტროლი

დემოკრატიული სახალხო არჩეული მთავრობა შეზღუდული და

რეჟიმი სუვერენიტეტი გაწონასწორებული

ავტორიტარული ნაციონალიზმი, ლიდერი/ ნახევრადშეზღუდული

რეჟიმი პატრიოტიზმი, ჯგუფი (არაფორმალური გზებით)
მოდერნიზაცია

ტოტალიტარული უტოპია ლიდერი ტოტალური

რეჟიმი
დემოკრატია და დიქტატურა: მიმართება
სიმდიდრესთან

“The more well-to-do a nation, the greater the chances that it will sustain democracy.”
რაც უფრო მდიდარია საზოგადოება, მით უფრო მეტია დემოკრატიის შანსები.
Martin Seimur Lispset, Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political
Legitimacy, The American Political Science Review, Vol. 53, No. 1 (Mar., 1959), pp. 69-105
რელიგია და რეჟიმის ტიპი:
არის კავშირი?
 კულტურა, ეკონომიკა და დემოკრატია:
რომელი განაპიროებებს რომელს?

დემოკრატიულ პოლიტიკურ სისტემას სჭირდება შესაბამისი მხარდამჭერი

პოლიტიკური კულტურა - სამოქალაქო პოლიტიკური კულტურა (Civic
Culture)
Gabriel Almond and Sidney Verba, The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations, 1963.
 რა ასაზრდოებს
ავტორიტარიზმს?
• მარტივია და ადვილად აღქმადია
(პერსონიფიცირებულია)
• მოკლევადიან პერსპექტივაში ეფექტიანია
(კრიზისების შემდეგ სტაბილურობას ქმნის
იხ. ნაპოლეონი, ათათურქი, პინოჩეტი, ლი
კვან იუ)
• ადვილად აკონტროლებს უსაფრთოხების
სექტორს (არმია, პოლიცია) და
საზოგადოებას უჭირს წინ აღუდგეს
• აკონტროლებს ბიუროკრატიას (ვაჭრობს
თანამდებობებით - კორუფცია, ნეპოტიზმი)
 ავტორიტარიზმის სახეები

• მონარქია– მემკვიდრეობითი (არაბული ქვეყნები)

• თეოკრატია – რელიგიისა და სახელმწიფოს შერწყმა
(ირანი)
• დიქტატურა
– იდეოლოგიური – სსრკ (სტალინის გარდა), აღმ. ევროპა, კუბა,
მუსოლინის იტალია
– რასისტულ-აპარტეიდული - სამხრეთი აფრიკის რესპუბლიკა
– მოდერნიზატორული თურქეთი (ათათურქი 1920-1938), არგენტინა ( პერონი 1946-
1955), ჩილე (პინოჩეტი 1973-1990)
– სამხედრო რეჟიმები (ლათ. ამერიკა, საბერძნეთი 1967-1974, აფრიკა)
 ტოტალიტარიზმის 6 ნიშანი
• ქარიზმატული ლიდერი - ხალხის მამა
• ძლიერი იდეოლოგია - ახალი საზოგადოების დაბადება
• პარტიის ცენტრალური როლი - პარტია და
სახელმწიფო და ხალხი ერთია
• რეპრესიული აპარატი - სახელმწიფო იძულების
აპარატი ლიდერის სამსახურშია
• ტოტალური კონტროლი - არ არსებობს პოლიტიკისგან
ავტონომიური სფერო
• შეუზღუდავი ძალადობა - მიზანი ძალადობას
ამართლებს, მას შეუზღუდავას იყენებს ლიდერი და
პარტია
წყარო: Carl Friedrich, Zbigniews Brzezinski, Totalitarian Dictatorship and Autocracy, 1966.
 იდეოლოგია
ტოტალიტარული იდეოლოგია:
– დეტერმინისტული: გუშინ-დღეს-ხვალ (რელიგიის მსგავსი)
– მარტივი (პოპულისტური) ახსნა რთული თემების: ბოროტი და კეთილი
– მარტივი (პოპულისტური) რეცეპტი: მტრის მოშორება
მაგალითები:
• მარქსიზმ-ლენინიზმი
– კაპიტალიზმიდან უკლასო საზოგადოებისკენ
– კაპიტალიზმი ბოროტების სათავე
– მსოფლიო სოციალისტური რევოლუციa
• ნაციონალ-სოციალიზმი
– არიული სახელმწიფო
– ებრაელები ბოროტების სათავე
– არიული განწმენდა/სასიცოცხლო სივრცე
• მაოიზმი
– სოციალისტური მოდერნიზაცია
– იმპერიალიზმი და ტრადიციები ბოროტების სათავე
– კულტურული რევოლუცია (რეკტიფიკაცია)
პარტიის ცენტრალური როლი
• პარტია მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ინსტიტუტია, როგორც
ძალაუფლების მოპოვების ისე მისი კონსოლიდაციის დროს

• პარტია ერწყმის სახელმწიფოს: პარტიული ფუნქციონერები

ითავსებენ სახელმწიფო პოსტებს, მყარდება პარტიული
კონტროლი

• დაუშვებელია:
- ოპოზიციური პარტიები
- პარტიის შიგნით ფრაქციები

სსრკ - კომუნისტური პარტია

გერმანია - ნაციონალ-სოციალისტური პარტია
ჩინეთი - კომუნისტური პარტია
 ტოტალური კონტროლი
• ეკონომიკა - სახელმწიფო-მართვადი
• მედია - მხოლოდ სახელმწიფო
• ხელოვნება, კულტურა და ა.შ. -
სახელმწიფოს მიერ შექმნილი
კავშირები
• განათლება - ”წესიერი” მოქალაქის
აღზრდის ინსტრუმენტი (სპეცსკოლები,
სპეცსაგნები)
ტოტალური კონტროლი - მედია
 ავტორიტარიზმის შედეგები
• სიღარიბე/ჩამორჩენილობა, საზოგადოების
ფრაგმენტაცია,
ქაოსი

Vs

• ეკონომიკური განვითარება, მოდერნიზაცია,

ინტეგრაცია
წესრიგი
 ტოტალიტარიზმის შედეგები
ჰიტლერი - ჰოლოკოსტი
სტალინი - კოლექტივიზაცია
მაო - დიადი კულტურული რევოლუცია

ჰიტლერის, სტალინის, მაო ძედუნის

ექსპერიმენტებს 110 მლნ ადამიანი
ემსხვერპლა
XX საუკუნის ავტორიტარები
მუსტაფა ქემალ ათათურქი
თურქეთის რესპ.
დამაარსებელი
(1920-1931)

იოსებ ბროზ ტიტო

იუგოსლავიის რესპ. ლიდერი
(1945-1980)
 XX საუკუნის ავტორიტარები
აუგუსტო პინოჩეტი
ჩილეს დიქტატორი
(1973-1990)

ხუან პერონი
არგენტინის პრეზიდენტი
(1946-1955, 1973)
 XX საუკუნის ავტორიტარები
ლი კვან იუ
სინგაპურის პრემიერი
1959-1990
 XX საუკუნის ავტორიტარები
მობუტუ სესე სეკო
ზაირის პრეზიდენტი
(1965-1997)

ჟან ბედელ ბოკასა

ცენტრ. აფრიკის
დიქტატორი
(1966-1979)
 XX საუკუნის ავტორიტარები
სადამ ჰუსეინი
ერაყის პრეზიდენტი
(1973-2003)

საფარმურატ ნიაზოვი
თურქმენეთის პრეზიდენტი
(1992-2006)
 XXI საუკუნის ავტორიტარები
ფიდელ კასტრო
კუბის ლიდერი
(1959-2016)
2008-18 ქვეყანას მისი ძმა
რაული მართავდა

ისლამ კარიმოვი
უზბეკეთის პრეზიდენტი
(1990-2017)
 XXI საუკუნის ავტორიტარები
მუჰამად ჰოსნი მუბარაქი
ეგვიპტის პრეზიდენტი
(1980-2011)

უგო ჩავესი
ვენესუელას პრეზიდენტი
(1998-2013)
XXI საუკუნის ავტორიტარები
მუამარ კადაფი
ლიბიის დიქტატორი
1959-2011

ალექსანდრე ლუკაშენკო
ბელორუსის პრეზიდენტი
1994-
 XX საუკუნის totalitarebi

იოსებ სტალინი
(1924-1953)

ადოლფ ჰიტლერი
(1933-1945)
 XX საუკუნის totalitarebi

• მაო ძედუნი
(1949-1976)

• კამბოჯა
პოლ პოტის
წითელი ქმერების რეჟიმი
(1976-1979)

• ალბანეთი
ენვერ ხოჯა
(1944-1985)
უკანასკნელი ტოტალიტარული რეჟიმი?

კიმ ირ სენი (1944-

1994)

კიმ ჩენ ირი (1994-

2011)

კიმ ჩენ ინი (2011-

 გამოთხოვება ლიდერებთან
• სტალინი 1953
http://www.youtube.com/watch?v=Wojz2-6vM2o
• მაო 1976
https://www.youtube.com/watch?v=raZmROeAo1o
კიმ ჩენ ირი 2011
https://www.youtube.com/watch?v=22D0eNlzk3o