SKÓRA

CO TO JEST SKÓRA?

Skóra jest to surowiec wykorzystywany w przemyśle oraz

technice. Jest wykorzystywany między innymi do wyrobu
odzieży, obuwia, galanterii, tapicerek samochodowych i
meblowych oraz okładek do książek.

W technice ortopedycznej używa się je głównie na miękkie

wkładki do lejów, wyściółki, pokrycia, zawieszenia itp. i do
produkcji obuwia.
 JAK POZYSKIWANA JEST SKÓRA?

Przetwórstwo surowca skórzanego polega na zdejmowaniu skór

(przeważnie ssaków, ale także gadów i ryb) oraz ich
garbowaniu, po czym zostają one użyte do produkcji wyrobów
ze skóry. Skóry zdjęte z tuszy zwierząt przed poddaniem
procesowi wyprawy nazywamy skórami surowymi. W okresie
poprzedzającym garbowanie przeprowadza się ich konserwację,
której głównym celem jest zapobieżenie gniciu.
 KONSERWACJA SKÓR

Rozróżnia się cztery podstawowe sposoby konserwacji skór:

• suszenie – w warunkach naturalnych. Suszenie obniża gatunek
skóry, utrudnia późniejsze garbowanie.
• solenie – w stosach, przesypywanie solą od mizdry i układanie
skośne w celu zapewnienia odpływu solanki, lub w dołach czy
kadziach poprzez zawieszenie na 12 godzin w nasyconym
roztworze soli i układanie w stosy,
• suszenie i solenie – wysuszone skóry soli się przed ułożeniem
w stosy,
• zamrażanie – głównie w krajach polarnych.
 UKŁAD TOPOGRAFICZNY SKÓR

Ważne znaczenie dla jakości skóry ma układ topograficzny, w

którym wyróżnia się następujący podział:
• szczupak – środkowa część skóry otrzymywana przez odcięcie
łba i boków oraz odpady łeb, łapy, ogon, itp.
• krupon – środkowa, najściślejsza część skóry z częścią
grzbietową i zadnią, otrzymywana przez odcięcie karku i
boków,
• kark – przednia część skóry od szyi do pachwin przednich łap
z częścią karkową i łopatkową,
• boki – boczne części skóry wraz z łapami pozostałe po
odcięciu kruponu i karku.
 JAKOŚĆ SKÓR

Na jakość skór ma wpływ sposób ich przygotowania, wiek

zwierzęcia, odżywianie, rasa, stan skóry, liczba uszkodzeń itp.
Pogorszenie jakości skór, może wystąpić na skutek uszkodzeń
mechanicznych, biologicznych, jak również niewłaściwego
zdejmowania skóry (skórowania).
Skóra w części kruponowej wykazuje włókno najbardziej gęste i
zwarte, natomiast w części karkowej i bokach włókno luźniejsze
i słabsze.
Jakość skóry surowej ocenia się na podstawie wielkości
powierzchni kruponu. Skóry surowe jałówek i wołów mają
równomierną grubość i dobry układ topograficzny.
Jakość skóry określa szereg czynników, z których najważniejsze
to:
• rodzaj (gatunek) skóry: bydlęca, świńska, końska, owcza,
kozia, psia, i zwierząt dzikich,
• rodzaj konserwacji, magazynowania i obróbki skóry do czasu
poddania jej procesowi garbowania,
• technologia garbowania oraz rodzaj zastosowanego
garbnika,
• sposób wykończenia skóry po ukończeniu garbowania,
końcowa faza tego procesu.
 GARBOWANIE SKÓR

Garbowaniem skór nazywamy cały proces wyprawiania

obejmujący przerabianie skór surowych w goliznę, garbowanie
właściwe, to jest przerabianie pod działaniem garbników w
skórę garbowaną, nie ulegającą gniciu i odporną na procesy
hydrolityczne oraz wykańczanie skóry zgarbowanej do
definitywnej postaci handlowej.

Garbowanie skór przeprowadza się w trzech etapach.

 I ETAP – PRZYGOTOWANIE SKÓRY DO
GARBOWANIA – WARSZTAT MOKRY.
Operacje warsztatu mokrego mają na celu przygotowanie skóry surowej, konserwowanej do
właściwego garbowania w postaci golizny. Na tym etapie wyróżnia się następujące fazy:
• moczenie od jednego do dwóch dni (skóry solone) do 3–6 dni (skóry suszone), dokonywane w
dołach lub bębnach obrotowych,
• wapnienie – rozluźnianie obsady włosa mlekiem wapiennym, siarczanem sodu lub
połączeniem obu metod w dołach lub bębnach obrotowych trwających 1–2 dni,
• odwłosienie – ręczne lub maszynowe zdjęcie włosa wraz z warstwą naskórka,
• mizdrowanie – ręczne lub maszynowe oczyszczenie z resztek mięsa i tkanki,
• dwojenie (szpaltowanie) – mechaniczne dzielenie skóry na dwie warstwy (dwoiny) stosowane
przy zbyt wielkiej grubości płata golizny,
• papkowanie (nakładanie na skórę papki odwłasiającej),
• odwapnianie (wymywanie ze skóry pozostałości wapnienia, które przeszkadzałyby wnikaniu
garbnika),
• wytrawianie (rozluźnianie struktury włóknistej skóry środkami enzymatycznymi), po czym
skóra może być poddana procesowi garbowania.
II ETAP – GARBOWANIE WŁAŚCIWE

Proces przetwarzania skóry surowej w produkt odporny na

działanie drobnoustrojów i procesy hydrolityczne za pomocą
naturalnych lub syntetycznych substancji chemicznych zwanych
garbnikami.
Zależnie od rodzaju użytych garbników wyróżnia się trzy podstawowe metody
garbowania:

1. Organiczne (garbnikiem organicznym naturalnym bądź syntetycznym):

• roślinne – garbniki pochodzenia roślinnego (owoce, kora, liście, korzenie
drzew),
• tłuszczowe (zamszowe) – garbniki pochodzenia zwierzęcego (trany focze,
dorszowe, wielorybie, śledziowe, z rekina) lub roślinnego (oleje).

2. Mineralne (garbniki nieorganiczne) są to związki chromu, siarki, fosforu itp.

3. Mieszane (kombinowane) np. glinowo-chromowe, chromowo-żelazowe,

siarkoworoślinne, siarkowo-tłuszczowe, siarkowo-chromowe, glinowo-
tłuszczowe itp.
Zależnie od czasu trwania procesu technologicznego rozróżnia
się trzy rodzaje garbowania:
• długie – w dołach trwa 1–2 lat,
• przyspieszone – w dołach i bębnach obrotowych – 1,5–5
miesięcy,
• szybkie – wyłącznie w bębnach obrotowych, 7–14 godzin,
 GARBOWANIE ROŚLINNE

Prowadzi się w dołach lub bębnach obrotowych. Dawny system

garbowania polegał na długotrwałym garbowaniu korą dębową,
proces trwał dwa lata.
Skóry tak garbowane osiągały wysoki stopień doskonałości.
Skóry podeszwowe zatapiano w dołach poziomo, skóry juchtowe
i galanteryjne zatapiano zawieszone pionowo na drążkach.
Obecnie stosuje się przyspieszony stopień garbowania do 1,5–5
miesięcy. Przebiega to zazwyczaj w trzech fazach:
• farby (zagarbowania),
• zatopu (garbowania właściwego przez 14–40 dni),
• dogarbowania w bębnach obrotowych.
 GARBOWANIE TŁUSZCZOWE

Wykonuje się za pomocą tranów. Stosuje się do wypraw skór

sarnich, jelenich, reniferowych o gęstym ciągliwym włóknie, a
także kozich i owczych oraz dwoin innych skór zachowujących
charakter zamszu. Proces garbowania jest tu szczególnie
złożony i pracochłonny, przebiega w trzech fazach: smarowania,
obracania i wygniatania, kilkakrotnie powtarzanych do
całkowitego wygarbowania skóry.
 GARBOWANIE CHROMOWE

Stosuje się obecnie w około 90% ogólnej ilości skór wierzchnich,

skór rękawiczkowych i technicznych. Przed przystąpieniem do
garbowania chromowego dokonywanego w bębnach obrotowych,
skóry poddaje się piklowaniu podwyższającemu kwasowość
golizny w celu zwiększenia jej aktywności wobec garbników
polegającej na 1–2 godzinnej kąpieli w kwasie nieorganicznym lub
organicznym (0,5–2% roztwór kwasu solnego, siarkowego,
octowego lub mrówkowego) z dodatkiem 6–20% soli kuchennej w
samym procesie garbowania trwającym 6-12 godzin. Garbowanie
chromowe jest znacznie szybsze od innych metod. Otrzymywane
skóry stają się bardziej miękkie, elastyczne, o dużej wytrzymałości,
łatwe do barwienia.
 GARBOWANIE GLINOWE

Polega na namaczaniu golizny lub zawieszaniu jej w roztworze

mieszaniny ałunu glinowego i soli kuchennej. Tak wyprawione
skóry mają barwę białą. Wadą tej metody garbowania jest brak
odporności skór na wodę, pod wpływem, której następuje
odgarbowanie, skóra po wysuszeniu staje się sztywna, krucha i
zrogowaciała, bardzo trudno ulega zabarwieniu.
 GARBOWANIE MIESZANE

Stosuje się, gdy nadajemy skórze właściwości charakterystyczne

dla każdego ze stosowanych garbników. Garbowanie tego typu
to wyprawa glacé. Delikatne skóry wstępnie zagarbowuje się
metodą ałunową, następnie tłuszczową za pomocą mieszaniny
żółtek jaj kurzych i mąki. Najczęściej stosuje się garbowanie
chromowo-roślinne. Znaczenie tej metody polega na
intensyfikacji procesu garbowania bez pogorszenia jakości.
Sposobem kombinowanym produkuje się skóry typu Nappa
(glinowo-roślinne), skóry podeszwowe (chromowo-roślinne) i
skóry rymarskie (siarkowo-tłuszczowe).
 III ETAP – WYKAŃCZANIE SKÓR

Końcowa obróbka zgarbowanej skóry, mająca na celu nadanie

jej ostatecznych cech i właściwości nosi nazwę wykańczania.
Wykańczanie można dokonać sposobem chemicznym lub
mechanicznym.
Do czynności wykończających należą:
• wymywanie – usuwanie substancji nie związanych w procesie
garbowania,
• bielenie – usuwanie zabarwienia przy garbowaniu skór cienkich,
• natłuszczanie –zapobiegające wysychaniu i twardnieniu skóry,
• wypalanie – kąpiel we wrzącym tłuszczu,
• odtłuszczanie – usuwanie niezwiązanych tłuszczów,
• barwienie – nadawanie pożądanej barwy za pomocą kąpieli lub natrysku
(malowanie),
• apretura i lakierowanie – nabłyszczanie od lica lub mizdry (półmatowe),
• odwadnianie – suszenie w gorącym powietrzu w prasach lub walcach,
• wyciąganie – usuwanie zmarszczek, fałd i nierówności na deskach,
ramach lub bębnach,
• walcowanie – wysokociśnieniowe, zagęszczające (ubijające) włókno
skóry,
• dwojenie – dzielenie na dwie warstwy, przy znacznej grubości skóry,
• struganie i wyrównanie – wyrównywanie grubości skóry od strony
mizdry,
• dolowanie – szlifowanie mizdry w celu usunięcia jej chropowatości,
• groszkowanie, międlenie, zmiękczanie – zwiększenie miękkości i
elastyczności skóry,
• wygładzanie (buforowanie) lica i nadawanie wzoru (deseniowanie)
skórze.
 WADY SKÓRY WYPRAWIONEJ

• Wady skóry mogą powstawać jeszcze za życia zwierzęcia, jak również w

wyniku złej konserwacji, magazynowania, złego wyprawiania. Do
najważniejszych wad zaliczamy:
• usztywnienie (blachowatość) skóry
• wadliwa konserwacja lub wyprawa,
• łamliwość (kruchość)
• zła konserwacja, nadmiar zakwaszenia w bieleniu,
• głębokie pęknięcia
• nadmierna ilość garbnika (przegarbowanie) skóry,
• luźne lico – oddzielenie się lica od reszty skóry przy zginaniu,
• łuszczenie się skóry
• warstwowe złe suszenie, wady garbowania.